Dagur - 10.05.1958, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Laugardaginn 10. maí 1958
Yfirlif yfir siörf GenfarráSstefnunna
Gwen Terasaki:
Þitf land er mitt tand
15.
arlegri og œgilegri sprengju, sem
Ráðstefnan í Genf um réttar-
reglur á hafinu hófst 24. febrúar
og stóð rétta tvo mánuði. Ráð-
stefna þessi var haldin á vegum
Sameinuðu þjóðanna, og sóttu
hana 86 ríki, en samkvæmt
S. Þ. gátu ekki önnur ríki átt að-
ild að henni en þau, sem aðild
eiga að samtökum Sameinuðu.
þjóðanna eða sérstofnana þeirra.
Var nokkur deila um þetta í
upphafi ráðstefnunnar, og héldu
Austurveldin einkum uppi gagn-
rýni á hina takmörkuðu aðild, og
mótmæltu Sovétríkin sérstaklega
aðild Formósustjórnarinnar kín-
versku og hlutu í því efni stuðn-
ing kommúnistaríkjanna og nokk
urra Asíuríkja.
Forseti ráðstefnunnar var kos-
inn Wan prins frá Thailandi. —
Störfum ráðstefnunnar var hagað
•þannig í aðalatriðum, að hún
skiptist niður í fimm nefndir eft-
ir málaflokkum þeim, sem eink-
um voru til umræðu. — Fyrsta
nefnd fjallaði um stærð land-
helgi, önnur nefnd um réttar-
reglur á hafinu í þrengri merk-
ingu, þriðja nefnd um fiskveiðar
og verndun fiskstofna, fjórða
nefnd um nytjar og rannsóknir á
náttúruauðæfum, sem finnast á
landgrunninu og fiminta nefnd,
sem fjallaði um hagsmuni ríkja,
sem ekki liggja að sjó. — Síðan
voru framkomnar tillögur born-
ar undir atkvæði allsherjar-
fundarins.
íslendingar tóku að sjálfsögðu
þátt í þessarri ráðstefnu, og sótt.u
hana í upphafi tveir ráðherrar,
Guðmundur í. Guðmundsson, ut-
anríkisráðherra, og Lúðvík Jós-
efss., sjávarútvegsmálaráðh., auk
íastanefndar íslands, en hana
skipuðu Hans G. Andersen, am-
bassador hjá NATO, Davíð Ól-
afsson, fiskimálastjóri, og Jón
Jónsson, forstjóri fiskideildar
Atvinnudeildar Háskóla íslands.
Fyrir ráðstefnunni lá frum-
varp um réttarreglur á hafinu,
sem Þjóðréttarnefnd S. Þ. hafði
gert, en nefnd þessi hefur starfað
árum saman að tillögum sínum
og athugunum.
Þó að málefni ráðstefnunnar
væru margvísleg, létu íslending-
ar sig að sjálfsögðu mest varða
þau atriði, er snertu stærð land-
helginnar og verridún fiskistofna.
Þessi tvö mál eru helztu hags-
munamál þjóðarinnar, og gat því
oltið á miklu, hversu til tækist
um afgreiðslu þeirra. Þessi tvö
tnál áttu líka eftir að setja mjög
svip sínn á ráðstefnuna alla, og
voru þau málin, sem mestri
•deilu ollu.
Það kom þegar í ljós í nefnd-
arstörfum, að hin ýmsu aðildar-
ríki litu mismunandi augum á
það, hvað teljast skyldi hæfileg
landhelgi. Bretar héldu í upphafi
:mjög fram sínu gamla sjónarmiði
um þriggja mílria landhelgi, sem
þeir hafa talið gildandi að al-
þjóðalögum. — Bandaríkjamenn
studdu Breta fi'aman af, en báðar
þessar stórþjóðir ui'ðu þó að
víkja sjónarmiðum sínum til
hliðar, þegar í ljós kom, að þau
áttu nálega ekkert fylgi á ráð-
stefnunni. Gekk svo langt, að
Bretar báru fram tillögu um 6
mílna landhelgi, og bjuggust þeir
við, að með henni gætu þeir
komizt að málamiðlun, sem al-
mennt hlyti fylgi. Svo var þó
ekki. Var Bretum hin mesta
skapraun að undirtektum þeim,
sem tillögur þeirra og málstaður
allur hlaut og áttu ]>eir mjög í
vök að verjast á þinginu og eins
heima fyrir, því að togaramenn
þar í landi litu óhýru auga til alls
undansláttar frá þriggja mílna
reglunni.
Komu margar tillögur fram um
landhelgisstærðina. — Indverski
fulltrúinn lagði til, að strandríki
skyldu sjálf hafa rétt til þess að
ákveða landhelgi sína innan 12
mílna línu, og Mexikó-fulltrúinn
bar fram svipaða tillögu. Sovét-
ríkin fluttu tillögu um, að hverju
ríki yrði í sjálfsvald sett að
ákveða landhelgi sína frá þrem-
ui' upp í tólf sjómílur, og loks
fluttu Kanadamenn tillögu, þar
sem gerður var greinarmunur á
landhelgi og fiskveiðilögsögu.
Fór tillagan fyrst í þá átt, að al-
menn landhelgi skyldi vera 3
sjómílur, en fiskveiðilögsaga hins
vegar 12 sjómílur. Síðar breytti
Kanada tillögu sinni þannig, að
almenn landhelgi skyldi vera 6
sjómílur og fiskveiðilögsaga 6
sjómílur út fyrir hina almennu
landhelgi. íslendingar tóku það
ráð að styðja þessa tillögu Kan-
adamanna, og átti húnn allmikið
fylgi í nefndinni. Bandaríkja-
menn lýstu í upphafi fylgi sínu
við tillögu Kanadamanna, en
breyttu síðar afstöðu sinni og
fluttu breytingartillögu, sem fól
í sér mikla takmörkun frá því
sem Kanadatillagan hafði gert
ráð fyrir. Fólst í tillögu Banda-
ríkjamanna, að landhelgi strand-
ríkis skyldi vera 6 sjómílur og
skyldi strandríki jafnframt hafa
rétt til fiskveiða innan 12 sjó-
mílna takmarka, og er þetta orða
lag í samræmi við Kanadatillög-
una, ef ekki hefði verið bætt inn
þeirri klásúlu, að ríki, sem
stundað hafi veiðar á þessu fyr-
irhugaða, afmarkaða belti und-
anfarin 5 ár (10 ár stóð upphaf-
lega í tillögunni), skyldi áfram
halda rétti sínum þar til fisk-
veiða. Ef þessi tillaga, svona orð-
uð, hefði verið samþykkt, hefði
það þýtt það, að Bretar og aðrar
þjóðir, sem nú nýta íslenzk fiski-
mið, hefðu allar getað haldið
áfram veiðum hér átölulaust, og
stækkun landhelginnar þannig
orðið íslendingum gagnslaus með
öllu.
Afdrif tillagna þeirra, er fram
komu í landhelgismálinu, urðu
þær, að engin hlaut lögmæta af-
greiðslu, en til þess hefði þurft
2/3 greiddra atkvæða með. Ráð-
stefnunni lauk því, án þess að
endaleg samstaða fengist- um
stærð landhelginnar. Þó verður
að telja, að umræður þessar hafi
ekki verið gagnslausar, og það er
íslendingum a. m. k. gleðiefni, að
sjónarmið þeirra áttu miklu fylgi
að fagna þrátt fyrir allt, og sjón-
armið sumra stórþjóða um
þrönga landhelgi virðast á und-
anhaldi fyrir öðrum sjónarmið-
um, sem eru okkur í hag, s. s.
hugmyndin um 12 mílna land-
helgi, eða a. m. k. 12 mílna fisk-
veiðilögsögu.
Þótt ráðstefnan hafi ekki kom-
izt að niðurstöðu, að því er varð-
ar stærð landhelginnar, voru eigi
að síðui' mörg mál afgreidd end-
anlega. Þar á meðal var strax á
fundi í marzmánuði (25. marz)
samþykkt með allmiklum at-
kvæðamun fyrsta grein frum-
varpsins, er fyrir ráðstefnunni lá,
og fjallaði sú grein um land-
grunnið og skýrgreiningu land-
grunnsliugtaksins. Er landgrunn-
ið skýrgreint svo, að það taki til
sjávarbotnsins og jarðvegsins á
þeim neðansjávarsvæðum, er
liggja út frá ströndum landanna,
en þó fyrir utan landhelgislínuna
allt út á 200 metra dýpi eða
meira, ef dýpið er ekki meira en
svo, að vinna megi auðlindir á
þeim slóðum. Með þessu er
ákveðið, að fiskurinn, sem í sjón-
um býr, teljist ekki til auðlinda
landgrunnsins, heldur sé það ein-
vörðungu auðlindir sjávarbotns-
ins, t. d. olía, sem þar kynni að
leynast, sem heyra þar undir. —
Með samþykkt þessarrar skýr-
greiningar sýnist endanlega fyrir
það girt, að íslendingar geti hér
eftir hreyft því með nokkrum
árangri, að fiskurinn á land-
grunninu teljist til auðlinda þess,
og að við getum helgað okkur
einkarétt til fiskveiða á land-
grunninu, svo sem stundum hef-
ur vei'ið rætt um.
íslendingar fluttu enga sjálf-
stæða tillögu um stærð landhelg-
innar, en kusu í þess stað að
fylgja tillögu Kanadamanna, svo
sem greint hefur verið frá. Hins
vegar fluttu þeir í þriðju nefnd
ráðstefnunnar mikilvæga tillögu,
sem fjallaði um það, að strand-
ríki hefði forgangsrétt til veiða
utan fiskveiðilögsögu, ef ríkið
ætti tilveru sína undii' fiskveið-
um og nauðsyn væri að vernda
fiskstofninn á svæðum í grennd
við strandmið. Þessi tillaga var
samþykkt í nefndinni, eftir að
gerðardómsákvæði var skotið inn
í hana, en var síðan felld við at-
kvæðagreiðslu á allsherjarfund-
inum. Það var eftirtektarvert, að
flest Evrópuríki greiddu atkvæði
gegn fslandi í þessu máli, önnur
en Danmörk, og var því borið
við, að í tillögunni fælust „sér-
réttindi“, sem færu í bág við
grundvallarregluna um frelsi á
höfum úti. Rússneska blokkin
stóð yfirleitt gegn okkur, að því
undanskildu, að Ungverjaland og
Tékkóslóvakía sátu hjá við at-
kvæðagreiðsluna. — Júgóslavía
greiddi atkvæði með tillögu ís-
lands. Frændur okkar og banda-
lagsmenn í Evrópu urðu okkur
að liði, Bandaríkjamenn dugðu
okkur til einskis, en Kanada-
tnenn og Danir, einir Atlants-
hafsþjóðabandalags, studdu till-
löguna, Danir fyrst og fremst.
vegna sjónarmiða Færeyinga. —
Hins vegar áttum við skilningi að
mæta meðal Suður-Ameríku-
þjóða, Afríku- og Asíuþjóða. —
Þessi tillaga íslands hlaut 30 at-
kvæði gegn 21, en 18 sátu hjá,
auk þess sem allmargir fulltrúar
voru fjarverandi, er atkvæða-
greiðslan fór fram.
Þótt íslenzka tillagan fengi
þannig heldur slæma afgreiðslu,
var það nokkur bót í máli, að
önnur tillaga, er fjallaði um sama
efni, borin fram af Suður Afríku,
hlaut lögmæta afgreiðslu. Tillaga
Suður-Afríku var þó hvergi
nærri jafnfortakslaus og tillaga
íslenzku sendinefndarinnar, en er
þó talin miða í sömu átt, svo
langt sem hún nær. Þó er talið,
að á hana beri aðeins að líta sem
viljayfirlýsingu og að ekki felist
í henni skuldbindingarákvæði
fyrir viðkomandi ríki. Tillagan
eða yfirlýsingin hljóðar þannig,
skv. frétt í Tímanum 27. apríl sl.:
„Ráðstefna Sameinuðu þjóð-
anna um rcttarreglur á hafinu
hefur huglcitt aðstöðu þeirra
þjóða, sem eiga lífsafkomu sína
eða efnahagsþróun að langmestu
leyti undir fiskveiðum með
ströndum fram. Ráðstefnan hefur
einnig hugleitt afstöðu landa, þar
sem fólkið við sjávarsíðuna á
fyrst og fremst öflun sína á
eggjahvítuefni til manneldis
undir fiskveiðum mcð ströndum
fram og veiða aðallega á litlum
skipum. Ljóst er, að þegar svo
stendur á, þarf að gera óvenju-
lcgar ráðstafanir til þess að bæta
úr sérstökum þörfum. Sakir
þess, hversu slíkar aðstæður eru
sjaldgæfar og óvenjulegar, hljóta
þær ráðstafanir, sem gerðar cru
þeirra vegna, að koma til viðbót-
(Framhald á 7. síðu.)
(Framhald.)
Eftir því sem mánuðurnir liðu,
dró stöðugt þróttinn úr okkur
þremur. Við vorum á góðri leið
með að svelta í hel, og það gerð-
ist hægt og bítandi, án alls háv-
aða. Okkur langaði bara óskap-
lega í mat, og lystin var óþrjót-
andi. Við gerðum okkur að góðu
að sitja bara í sólskininu, móka
og aðhafast ekkert. Við mistum
valdið yfir tárunum. Við vorum
farin að gráta, áðui' en við viss-
um af. Hver hreyfing varð okkur
þjáning og kvöl. Það tók mig a.
m. k. þrjá stundai'fjórðunga að
greiða mér á morgnana. Ef eg
hélt höndunum ofan við höfuð í
eina mínútu, þá logverkjaði mig
í handleggina. Eg var nú orðin
of máttvana til þess að geta
fléttað löngu flétturnar á Makó.
Við urðum að klippa þær af.
Stundum greip mig allt í einu
svo mikill svimi, að eg varð að
styðja mig við, til að detta ekki.
Neglurnar tóku að detta af fingr-
unum, og eg varð að vefja góm-
ana, svo að allt, sem eg snerti á,
yi'ði ekki blóðugt.
Eg píndist stöðugt af ótta um,
að eitthvert okkar fengi alvar-
legan sjúkdóm og dæi, því að
ekkert okkar hafði neitt mót-
stöðuafl. Svo fékk Makó hita-
veiki, og Terry fékk aðsvif og
varð að liggja í rúminu í margar
vikur. Eftir því sem læknirinn
sagði, þá var þetta eins konar
hjartaslag. Mér fannst nú, að líkt
væri komið fyrir okkur og land-
inu, endalokin væru ekki langt
undan.
Blöðin komu mjög óreglulega,
og af útvarpinu höfðum við eig-
inlega engin not vegna mikilla
lofttruflana þama uppi í íjöllun-
um. Mestu tíðindi styrjaldarinn-
ar fengum við því í bréfi. Dag
nokkurn kom Makó til baka frá
pósthúsinu niðri í þorpinu. Hún
kom með bréf til pabba síns frá
gömlum vini, sem var blaðamað-
ur. í bréfinu sagði hann frá und-
HEIMA ER BEZT
Mynd af ungfrú Guðrúnu
Kristinsdóttur skreytir forsíðuna
á nýútkomnu hefti Heima er bezt
maíheftinu. En um hana skrifar
Björgvin Guðmundsson tónskáld.
Þórður Jónsson á Látrum rit-
ar greinina „Með hörku skal
hættum mæta“ og J. M. Eggerts-
son „Hvaða tré voru það“. Þá
c-ru þarna Sögur Magnúsar á
Syði’a-Hóli, Þættir úr Vestur-
vegi, lokaþáttur ritstjórans í
þessum greinaflokki, Hvað ung-
ur nemur, eftir Stefán Jónsson,
Fjárskaðaveður eftir Stefán Ás-
bjarnarson, ný framhaldssaga,
Sýslumannssonurinn, eftir Ingi-
björgu Sigurðardóttur, tvrer aðr-
ar framhaldssögur, getraunir og
fleira.
kastað hefði verið á Hiroshima.
„Enn hefum við ekki heyrt um
neinar varnir gegn þessu nýja og
hræðilega eyðingarvopni," skrif-
aði hann.
Seinna fréttum við, að Taira,
yngri bróðir Terrys, hefði verið
fyrsti utanaðkomandi læknirinn,
sem kom til borgarinnar, eftir að
sprengjan var fallis. Hann var þá
læknir í flotastöðinni í Kure og
fór óðara af stað til hinnar nauð-
stöddu borgar. Hann bai'ðist við
það heila viku, því nær án
svefns, ásamt 15 hjúkrunarkin-
um og nokkrum hermönnum, að
reyna að líkna þúsundum lim-
lestra og kvalinna manna.
Endalokin nálguðust nú með
miklum hraða. Rússland gerðist
þátttakandi í styrjöldinni, og
gramdist Terry það mjög, eins og
öllum öðrum Japönum, því að
Japan var þegar gjörsigrað land.
Morguninn 15. ágúst hljóp sendi-
boði á milli húsa og kallaði æstri
rödd, að við ættum öll að mæta
hjá kumichóa sveitarinnar kl. 10.
Keisarinn ætlaði að tala í út-
varpið, en það hafði enginn keis-
ari gert nokki'u sinni fyrr.
Þar sem eg var erlendrar ætt-
ar, var eg ekki viðstödd, er hlýtt
var á þessa eftirminnilegu út-
varpsræðu, en Terry sagði mér
frá því, sem gerðist. Það komu
þarna saman á milli tuttugu og
þrjátíu manneskjur. Allt voru
það konur og börn nema Terry
og fáeinir gamlir menn. Sumt af
fólkinu var frá sveitabæjunum f
grennd, annað var flóttafólk frá
borgunum vegna loftárásanna, og
þar á meðal gömul kona frá
Tókíó, sem því nær öll var vafin
sárabindum. Börnin fundu af
næmleik sínum, að eitthvað
átakanlegt var að gerast, og
hjúfruðu sig þögul og skelfd upp
að mæðrum sínum. Allir voi-u al-
varlegir og hátíðlegir á svip, og
hlustað var af ákafri athygli á
hina óþekktu rödd, sem með há-
um og titrandi tónblæ skýrði frá
örlögum Japans.
Keisarinn talaði hirð-japönsku,
sem enginn viðstaddra skildi
nema Terry. Hann þýddi ræðuna
jafnóðum, og er gömlu konunni,
sem vafin var sárabindunum,
skildist, að keisarinn hvatti þjóð-
ina til þess að „bera það óbæri-
lega“ — og með þessu ætti hann
við uppgjöf, þá fór hún að gráta,
ekki hátt og óhemjulega, heldur
fékk hún djúpan ekka, og líkam-
inn skalf og nötraði. Svo tóku
börnin að kjökra, og áður en
keisarinn hafði lokið ræðu sinni,
voru allir fárnir að gráta hústof-
um.
Röddin þagnaði. Gömlu kai'l-
arnir, konurnar og börnin stóðu
á fætur og hneigðu sig þögul
hvort fyrir öðru. Ekkert orð var
sagt. Þau hurfu út úr dyrunum,
og hver fór heim til sín.
(Framhald.)