Dagur - 03.09.1958, Blaðsíða 5

Miðvikudaginn 3. september 1958
D AGUR
5
JONAS JONSSON FRA HRIFtU:
Matthíasarfélag á Akureyri
ÉG HEF í „Degi“ síðastliSinn vet-
ur vikið að því í stuttri blaðagrein,
hversu oft merkar nýjungar hafa
fæðzt á Akureyri, breiðst jjaðan út
og haft áhrif um ailt land. Nokkru
eftir að jjetta var skrifað, yildi svo
til, að Akureyringar tóku forystu
um sérkennilegt menningarmál, er
að líkindum mun hafa áhrit lengur
og miklu víðar, heldur en búizt
mun hafa verið við í fyrstu. Ég á
þar við stofnun Matthíasarfélagsins,
þar sem 40 Akureyringar taka sam-
an höndum um að endurreisa lieim-
ili þjóðskáldsins Mattlu'asar Joch-
umssónar, eítir Jjví sent við má
koma, til minningar um eitt frægt
skáld, sent er tengt við Akureyri
órjúfanlegum minningarböndum,
langri samvist við bæjarbúa og ó-
gleymanlegu starli fyrir islenzka
mennningu."
Forgöngumenn félags Jtessa
virðast fylgja djarflegri en Jjó nokk-
uð varlegri stefnu. I>eir vilja, að fé-
lagsmenn í aðaldeildinni séu bú-
settir á Akureyri. Af Jjví leiðir, að
Jjeir munu ætla félaginu að hafa
forystu og framkvæmdir í málinu,
sem rétt er. Hins vegar vilja Jjeir
gefa öðrum landsmönnum kost á að
gerast félagsmenn og hjálparlið við
Jjessa framkvæmd.
Akureyringar munu Jjcss vegna
hafa með höndum stjórn Jjcssa fyrir-
tækis, og með stuðningi annarra
áhugamanna við málið, fer vel á
Jjví. Akureyri naut séra Matthíasar
á hérvistardögum hans lengur cn
nokkur önnur byggð á landinu.
Þess vegna eru spor lians þar dýpst.
En Matthías vann alltaf fyrir
þjóðina alla, ekki aðeins samtíðar-
menn sína, heldur fyrir alla J)á, sem
síðar byggja Island, meðan móður-
málið glatast ekki. Akureyrarbær
mun væntanlega veita nokkurt fé
til jjessa safns, enda hefur Jiað ver-
ið svo tvo undánfarria vetur. Auk
Jjcss mun nú koma annar fjárhags-
legur stuðningur en lrá bænum. Að
sjálfsögðu veitir AlJjingi fullan
stuðning vegna Jjjóðarheildarinnar,
því hún er mest í skuld fyrir liina
miklu dánargjöf stórskáldsins.
Það er viðeigandi að minnast með
nokkrum orðum fordæma frá öðr-
um menningarþjóðum um slíka
heimilisvörn, þar sem mikilmenni
eiga í lilut. Fr Jjá fyrst að minnast
Shakespeare-liússins í Stratford on
Avon. Það er mikil og virðufeg
bygging, vandlega gerð og vel
geymd. A efri árum var Shakespeare
orðinn vef efnaður, hafði rétt við
hag ættar sinnar, og ber húsið vott
rim þessa velgengni. I-fitt er annað
mál, að enska þjóðin var nokkuð
lengi að uppgötva stórskáld sitt.
Það liðu nokkrir áratugir, Jjannig
að jafnvel bókmenntafræðingar
Englands vissu ekki gerla, ltvern
fjársjóð þjóðin átti í leikrilum Sha-
kespeares. Þau voru gefin út ærið
hirðuleysislega. Fngin handrit né
rithönd skáfdsins er nú örugglega
geymd, nema í einni undirskrift,
verzlunarlegs en ekki bókmennta-
legs eðlis.
En eftir að enska Jjjóðin vaknaði
til meðvitundar um yfirburði Sha-
kespeares, lcið alllangur tími, þar lil
mönnum kom til hugar, að gera
hús hans að Jjjóðardýrgrip. Þá voru
allir þeir munir, sem liöfðu tilheyrt
skáldinu, foknir út í veður og vind
fyrir mörgum öldum. Fkkert var
eftir, nema húsið, frægðin og skáld-
verkin. Þá gerðu Fnglendingar hús
Shakespeares að helgidómi allra
enskumæfandi þjóða. Þangað safn-
ast gestir, sem ski])ia hundruðum
þúsunda á hverju ári. Þar hefur nú
ekki fyrir all-löngu verið byggt
Shakespeare-leikhús, og Jjar leika
beztu leikarar Breta leikrit Shakes-
peares sumarlangt ár hvert.
Oðru vísi var Jjcssum málum
liáttað í Wcimar. — Þegar Goethe
andaðist, var Þjóðverjum fullljós
hin varanlega heimsfrægð Jicssa
mikla skálcls. Hann var efnaður
rnaður og bjó í glæsilegu húsi. Þar
voru söfn hans úr náttúrufræði í
miklum salarkinnum, þar voru
bókasöfn hans og listaverk, Jjar var
íbúð hans. Þar var dánarbeður
hans. Þar bað hinu um meira ljós,
um leið og hann livarf inn í eilífð-
itia.
Schiller var fátækur, eins og flest
íslenzk skáld. Hann bjó í húsi í
Weimar, sem mig minnir, eftir
heimsókn fyrir hállri öld, að sé
öllu viðameiri bygging en Sigur-
hæðir á Akureyri, en Jiað var fljót-
lega friðað og vefndað. Þessi tvö
hús, og allt, sem við Jjau er tengt,
eru meðal dýrmætustu eigna Þjóð-
verja.
í Frakklandi átti Victor Hugo
mikið og gott bókasafn og listasafn
á flóttamannsheimili sínu á franskri
eyju í Frmarsundi. — Um það hús
skrifaði Haukur heitinn Snorrason
í vetur sem leið ágæta grein í Tím-1
ann. Sýnilega var sú grein rituð til
Jjess að styðja Matthíasarhreyfing-
una á Akureyri.
Þó að Lenín og Stalin hafi rniklu
breytt í Rússlandi, þá hafa Jjéir og
Jjeirra liðsmenn ekki talið viðeig-
andi að sfíta minningajjráðinn við
Tolstoj. Gröf hans er helgistaður
þjóðarinnar, og Jjví meira haft við
hana en grafir í friðsamari löndum,
að varðmenn gæta Jjessa feiðis dag
og nótt. Gerbyltingin nær ekki Jjess-
um stað.
I Finnlandi er heimili Runebergs
skammt frá Helsingfors næstum ó-
hreyft frá því á hérvistardögum
skáldsins, og við það tengdar ó-
dauðlegar minningar.
I SvíJjjóð cr Mararbakki Selmu
Lagerlöf nú viðurkenndur helgi-
staður Svía. Er Jjar safnað saman
listaverkum og minningargjöfum,
sem snerta skáldkonuna og lifsstarf
hennar.
I Noregi er Björnson-húsinu í
Aulestad vel við haldið. Þaðan sáu
Björnstjerne og Karólína yfir dal-
inn sinn fagra. Lillehammer er
næsta járnbrautarstöð. Þegar ég var
Jjar á ferð nýlega, var mér sagt, að
aldrei kæmu minna en 20 Jjúsund
gestir til að heimsækja Björnson á
hverju ári, Jjó að Jjað kostaði sér-
staka bílferð frá járnbrautarstöð-
iiini. A Aulestad er hús skáldsins
og reisulegur bóndabær, ög hvoru-
tveggja haldið við, eftir Jjví sem
bezt verður við komið. Norðmcnn
halda mjög til frama og frægðar sín-
um mönnum. 1 Lillehammer eiga
jjeir safnheimili til minningar unt
Sigricl Undset, þótt húsakynnin séu
þar ekki eins stórmannleg og á bæ
Björnsons.
í Danmörku er safn H. C. Ander-
sens frægt um allan heim. Það er
í fæðingarborg hans, Odense. Sjálft
skáldið var heimsborgari að því
leyti, að hann var á sínum hérvist-
ardögum sjaldan mjög lengi á sama
stað. heldur á sífelldum ferðalögum
víðs vegar um jarðarkringluna. Fn
eftir fráfall hans söfnuðu Danir Jjó
saman minnisgripum um þetta
fræga skáld í Andersen-heimilið í
Odense. Getur þar að líta bæði
muni frá skáldinu og sérstaklega
bækur lians sjálfs í óteljandi útgáf-
um á hinum fjarskildustu málum.
Þykir Dönum nú aldrei of mikið
gert til að minnast Jjessa skálds, cr
átti lengi lraman af ævinni nokkuð
brattgengt á frægðartindinn I sínu
eigin landi.
Hollendingum gleymdist helzt til
lengi að skilja, hvílíkan son þjóðin
hafði átt, Jjar sem Rembrandt var.
Lengi framan af ævi var hann dáð-
ur og vinsæll sem málari. Fn [jegar
hann málaði sína alfrægustu mynd,
[já sem nú er undir sérstakri her-
vernd í safninu I Amsterdam, Jjá
snerist þjóðin á móti honum. Hann
lifði við krijpp kjör síðustu ár æv-
innar. Enginn Hollendingur liugs-
aði Jjá um að vernda hús hans. En
hús þetta er til, byggt úr traustum
múrsteinum, rnikil salarkynni. Það
gekk manna á milli í nokkrar aldir,
Jjar til þjóðin vaknaði, keypti lnisið
og safnaði Jjangað Rembrandt til
maklegs heiðurs, margs konar
minjagripum til að sanna, að Jjjóð-
in ætti öll Jjennan snilling og alla
hans frægð, þó að sú viðurkenning
lielði verið of lengi á leiðinni.
Frá Jjví að Matthías Jochumsson
dó, hefur verið uppi hreyfing á
Akureyri um Jjað, að gera heimili
hans að Matthíasarsaíni, en alltaf
hcfur eitthvað orðið til hindrunar,
þar til Jjeir tveir atburðir gerðust
svo að segja samtimis, að Akureyr-
arbær lagði fram stofnfé til Jressarar
safnmyndunar, og að áhugamenn í
bænurn stofnuðu félag til að hrinda
Jjcssu menningarmáli í framkvæmd.
Þó að Jjessi biðtími safnmyndun-
arinnar hefði mátt vera styttri, þá
má þó á Jjað líta, að bæði Shakes-
peare og Rembrandt hafa orðið að
bíða lengur, og Jjað án sýnilegs til-
efnis.
Akureyrarbær mun ekki aðeins
fá réttlátan vegsauka af Matthíasar-
safni, heldur auk þess tvenn önnur
verðmæti. Akureyri er að verða
mikill gcstabær. Þangað koma þús-
undir manna, sér til gagns og á-
nægju á hverju sumri. Matthíasar-
safn mun auka Jjessa aðsókn og
tryggja bænum ekki óveruleg fjár-
hagsleg verðmæti, því að varla mun
sá maður koma til Akureyrar eltir
að Matthíasarsafn er opnað, se.m
ekki leggur Jjangað leið sína. Ilitt
tel ég Jjó ennþá verðmætara, að því
meira, sem gert er til að mæra séra
Matthías og til að auka skilning
alþjóðar á ævarandi gildi verka
hans, munu ljóð hans styðja alla
nýræktun íslenzkrar menningar.
Mun mega segja, án öfga, að Jjess
sé nokkur þörf. Um alllanga stund
liefur fjárhagsleg velgengisalda af
vissu tagi flætt yfir landið og leitt
til margháttaðra efnalegra fram-
fara. Þjóðin hafði lengi búið við
kröpp kjör og niátti vel við að fá
nokkra aukningu jarðneskra verð-
mæta. Fn maðurinn lifir ekki á
cinu saman brauði. Þjóðmenning
íslendinga er og hefur ætíð verið
að liálfu leyti andlegs eðlis. Skáld
og listamenn þjóðarinnar hafa á
öllum öldum verið andlegir aflvak-
ar í landinu. — Frá þeim hefur
streymt ljós og líf.
Matthías Jochumsson er ein af
uppsprettum andlegs lífs á Islandi.
Ljóð hans eru til á þúsundum
heimila á íslandi, en Jjau mega
ckki verða undir skriðuhlaupi efn-
ishyggjunnar, Jjví að Jjá verður ljós-
ið slökkt.
Baráttan fyrir Matthíasarsafni
stefnir fyrst og fremst að Jjví, að
opna fyrir bornum og óbornum ís-
lendingum enn meira en orðið er
hina gífurlegu andlegu fjárhirzlu
Matthíasar Jochumssonar, skáldsins
mikla á Sigurhæðum.
Vordraumur og vetrar-
kvíði
Ljóðabók eftir
Heiðrek Guðmundsson.
Þetta er önnur útgáfa bókar-
innar, en fyrri útgáfa var prentuð
á síðastliðnu vori og þá aðeins
seld áskrifendum.
Nú er þessi ljóðabók Heiðreks
komin í bókabúðir og mun henn-
ar verða rninnzt nánar hér í blað-
| inu.
Reglugerð um veiðar
ísleuzku togaraima
Allar veiðar togara bannaðar á hrygningarstöðv-
um og aðalveiðisvæðum bátanna
Viðaukareglugerð, sem hér um
ræðir, er gefin út af Sjávarút-
vegsmálaráðuneytinu 29. ágúst
1958 og fer hér á eftir:
Reglugerð urn viðauka við
reglugerðina frá 30. júní sl. hef-
ur vcrið gefin út. Fjallar reglu-
gerð þessi um viss svæði innan
hinnar nýju landhelgislínu, er ís-
lenzkir togarar fá leyfi til þess að
veiða á. Eins og áður eru togur-
unum bannaðar allar veiðar inn-
an fjögurra mílna, en auk þess er
þeim bannað að veiða á hrygn-
ingarstöðum og aðalveiðisvæðum
bátamanna.
Viðaukareglugerðin fer hér á
eftir:
I. gr.
Botnvörpu-, flotvörpu og drag-
nótaveiðar eru hvarvetna bann-
aðar innan línu, sem dregin er 4
sjómílur utan við grunnlínu, sem
ákveðin er í 1. gr. reglugerðar nr.
70, 30. júní 1958.
íslenzkum skipum, sem veiða
með botnvörpu, flotvörpu eða
dragnót, skai frá 1. september
1958 heimilt að veiða innan
fiskveiðilandhelgi við ísland, en
þó utan við línu, sem dregin er 4
sjómílur utan við grunnlínu, sbr.
næstu málsgrein hér á undan,
með þeim takmörkunum, sem
gerðar eru hér á eftir: -
A. Norður- og Norð-Austurland.
Frá 21°20’ v.lg. að línu sem
dregin er í réttvísandi norð-
austur frá Ósfles sunnan Hcr-
aðsflóa, eru botnvörpu-, flot-
vörpu- og dragnótavciðar
bannaðar innan linu, scm
dregin er 8 sjómílur utan við
grunnlínu, svo og við Grímsey
og Kolbeinsey innan við 8 sjó-
mílna línu frá grunnlínu.
B. Austurland.
Frá línu, sem dregin er í rétt-
vísandi norð-austur frá Ósfles
að línu, sem dregin er í rétt-
vísandi suð-austur frá Hvít-
ingum, cru botn-vörpu-, flot-
vörpu- og dragnótaveiðar
bannaðar í fiskveiðilandhelg-
inni á tímabilinu 1. maí til 30.
nóvember.
C. Suð-Austurland.
Frá línu, sem dregin er í rétt-
vísandi suð-austur frá Hvít-
ingum að línu, sem dregin cr
í réttvísandi suður frá Ing-
ólfshöfða, eru botnvörpu-,
flotvörpu- og dragnótavciðar
bannaðar í fiskvciðilandhelg-
inni frá 1. janúar til 15. maí.
D. Suðurland.
Frá línu, sem dregin er í rétt-
vísandi suður frá Ingólfshöfða
að línu, sem dregin er í rétt-
vísandi suður frá Kötlutanga,
eru botnvörpu-, flotvörpu- og
dragnótaveiðar bannaðar inn-
an línu, sem dregin er sex sjó-
mílur utan við grunnlínu, á
tímabilinu frá 1. janúar til 15.
maí.
Frá 20° v.Ig. til 21° v.lg. eru
botnvörpu-, flotvörpu- og
dragnótaveiðar bannaðar í
fiskvciðilandhelginni á tíma-
bilinu frá 1. janúar til 15. maí,
svo og innan við línu, sem
dregin er milli staðanna 63°
19,5’ n. br., 21° v.Ig. tli 63°
30,7’ n. br., 21° 15,3 v.lg., á
sama tíma.
Frá 21° 15,3’ v.lg. til 22° 52’
vlg. cru botnvörpu-, flot-
i vörpu- og dragnótaveiðar
bannaðar innan línu, sem
drcgin er átta sjómílur utan
við grunnlínu, á tímabilinu frá
1. janúar til 15. maí.
E. Suð-Vesturland, Faxaflói og
Brciðafjörður.
Frá 22° 52’ v.Ig. að línu, sem
dregin cr í réttvísandi vestur
frá Bjargtöngum skulu botn-
vörpu-, flotvörpu- og drag-
nótaveiðar bannðar í fiskveiði
landhelginni á tímabilinu frá
1. janúar til 15. maí.
Einnig skulu slíkar veiðar
bannaðar í fiskveiðilandhelg-
inni frá 64° 52’ n. br. að
Bjargtöngum á tímabilinu frá
15. október til 31. dcsember.
F. Vestfirðir.
Frá línu, sem drcgin er í rétt-
vísandi vestur frá Bjargtöng-
um 21° 20’ v.lg., eru botn-
vörpu-, flotvörpu- og drag-
nótavciðar óheimilar innan
fiskvciðilandhclginnar allt ár-
ið.
II. gr.
Brot á ákvæðum Jjessarar reglu
gerðar varðar viðurlögum sam-
kvæmt 6. gr. reglugerðar nr. 70,
30. júní 1958, um fiskveiðiland-
helgi íslands.
III. gr.
Reglugerð þessi er sett sam-
kvæmt lögum nr. 44, 5. apríl 1958,
um vísindalega friðun fiskimiða
landgrunnsins, og ákvæðum 3. gr.
reglugerðar nr. 70, 30. júní 1958.
IV. gr.
Reglugerð þessi öðlast gildi 1.
september 1958.
Frá Hafnarnefnd:
Eftirfarandi samþykkt hafnar-
nefndar Akureyrarkaupstaðar í
fyrra mánuði:
1. Hafnarnefnd fer þess ein-
dregið á leit við Olíufélagið h.f.,
að Jjað sem allra fyrst á þessu
sumri láti leggja olíuleiðslu fyrir
svartolíu í togarabryggjuna á
Oddeyrartanga.
2. Nefndin fer þess eindregið á
leit við vatnsveitustjórn, að hún
geri ráðstafanir til, að nú þegar
verði hægt að afgreiða vatn við
togarabryggjuna á Oddeyrar-
tanga.
3. Nefndin telur nauðsynlegt að
gerðar verði ráðstafanir til að
setja upp ljósbaujur beggja meg-
in nýju togarabryggjunnar á
grynnslin og verði haft samráð
við Vitamálaskrifstofuna um út-
vegun og uppsetningu baujanna.
4. Nefndin beinir þeim tilmæl
til rafmagnsstjórnar, að nú þegar
verði sett ljós á togarabryggjuna.
5. Nefndin felur bæjarverk-
fræð að gera kostnaðaráætlun
um 10x60 m. steypt plan ofan á
togarabryggjuna, syðst og vestast
á bryggjuna. Jafnframt verði sótt
um fjárfestingarleyfi fyrir þess-
um framkvæmdum.
6. Ákveðið að taxti fyrir notk-
un bílavogarinnar verði kr. 1.25
pr. tonn, án kaupgjalds til vigtar-
manns.