Dagur - 15.10.1958, Side 4

4
DAGUR
Miðvikudaginn 15. októbcr 1958
DAGUR
Aðalritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Meðritstjóri:
INGVAR GÍSLASON
Auglýsingastjóri:
Þorkell Björnsson
Skrifstofa í Hafnarstræti 90 — Sími 1166
Árgangurini kostar kr. 75.00
Blaðið kemur út á miðvikudögum
og laugardögum, þegar efni standa til
Gjalddagi er 1. júli
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
Tvennir tímar
SÍÐAN 1927 hafa landbúnaðarmálin löngum
verið í höndum Framsóknarflokksins í ríkisstjórn,
að fráteknu „nýsköpunartímabilinu“, en þá voru
þau í höndum Sjálfstæðisflokksins. Framfarirnar
í sveitunum síðustu áratugi eru glögg dæmi um
þá happasælu forystu Framsóknarmanna og
dugnað og félagsþroska bændanna sjálfra. Enginn
getur efast um framfarirnar, sem ferðazt hefur
um landið eða á annan hátt kynnt sér hvað gerzt
hefur í sveitunum. Hins vegar er „nýsköpunar-
tímabilið" eins konar horliður í þróunarsögu
þessa atvinnuvegar á síðari tímum. Þetta tímabil
ber öll merki þeirrar bændavináttu, sem Sjálf-
stæðisflokknum er ásköpuð. Það tekur af öll tví-
mæli um, að þrátt fyrir bændavináttuna í orði,
hefur aldrei verið þrengt svo harkalega að bænda
stéttinni, þegar frá eru taldar drepsóttir. Sjálf-
stæðisflokkurinn reyndi að kæfa stéttarsamtök
bænda í fæðingunni með því að taka af þeim fjár-
ráðin og fela öðrum, hinu illræmda búnaðarráði,
að verðleggja landbúnaðarafurðirnar og með því
að svelta sjóði landbúnaðarins. En á meðan
bændur landsins urðu að þola hið stjórnarfarslega
harðræði streymdi hið mikla fjármagn til annarra
atvinnuvega og annarra hluta. Hefði stefna Sjálf-
stæðisflokksins orðið ráðandi í landinu um lengra
árabil, væri enginn landbúnaður, sem því nafni
gæti heitið, lengur til á íslandi.
Það slys varð á „nýsköpunarárunum11, að Jón
Pálmason var landbúnaðarráðherra. Hann sann-
aði bezt, þótt sjálfur væri bóndi, hve lágt íhaldið
metur bændur landsins og atvinnuvegi þeirra. —
Auk hins illræmda, stjórnskipaða búnaðarráðs,
stöðvunar á innflutningi nauðsynlegra fram-
leiðslutækja til landbúnaðafins, tómahljóðs í
Byggingar- og Ræktunarsjóði, stöðvunar á und-
irbúningi innlendrar áburðarframleiðslu og al-
hliða skerðingar á lífsafkomu bænda, var bænda-
stéttinni sýnd takmarkalaus lítilsvirðing að öðru
leyti. En þetta var þó stefna, þótt ljót væri. Nú á
Sjálfstæðisflokkurinn enga stefnu til að fara eftir
í þessum málum eða öðrum, aðra en þá, að falsa
söguna og þakka sér það sem áunnizt hefur. En
öll bændastéttin getur hrósað happi yfir því, að
óhappa-valdatímabil íhaldsins varð ekki lengra.
Sterk öfl sameinuð
VINSTRI FLOKKARNIR svokölluðu og stétta-
samtökin í landinu tóku höndum saman þegar
núverandi ríkisstjórn var mynduð. Hið raunveru-
lega vald í þróun efnahagsmálanna var að veru
legu leyti komið út fyrir veggi Alþingis og ríkis-
stjórnar og í hendur fjölmennra samtaka fólksins.
En þessi samtök voru þó hvorki nægilega sterk
eða samstæð til að hefja farsæla þróun í kaup-
gjalds- og verðlagsmálum, en hins vegar höfðu
þau og hafa nægilegan styrk til að gera hverja þá
ráðstöfun að engu, sem gerð er í viðnámsátt á
hinum breiða vegi verðbólguþróunarinnar, ef
þeim býður svo við að horfa.
Tilraun sú, sem gerð var um stjórn landsins og
byggð var upp á þann hátt, að félagssamtök fólks-
ins væri ábyrgur aðili, byggðist fyrst og fremst á
þeirri staðreynd af reynslu fyrirfarandi ára, að
það er ekki hægt að stjórna
efnahagsmálunum í fjandsam-
legri sambúð við fjölmennustu
stéttirnar. Hin nýja stjórn var
trygging fyrir réttlátri skiptingu
þjóðarteknanna og auknu at-
hafnalífi i landinu. En pólitískir
valdastreitumenn innan ein-
stakra félaga komu þó ár sinni.
fyrir borð með nokkrum árangri
og hafa valdið spjöllum. Þessir
menn voru útsendarar íhaldsins
og unnu að kaupkröfum í þeirri
von að það mætti verða til þess
að stytta ævidaga ríkisstjórnar-
innar. Samtök verkalýðshreyf-
ingarinnar vantar enn hinn
ábyrga anda í félagsstarfið. —
Máttur þeirra hafði lengi beinzt
að einhliða kröfum og var því af
skiljanlegum ástæðum nokkrum
erfiðleikum bundið að taka upp
ábyrga stefnu með yfirsýn yfir
alhliða hagsmuni lands og þjóð-
ar. Stjórnarandstaðan hefur, á
flækingi sínum um landið í sum-
ar og haust, deilt fast á ríkis-
stjórnina fyrir verðhækkanir
vara, sem hún sjálf hefur átt
meginþátt í að skapa með kaup-
hækkunarstefnu sinni. Án efa
mun þjóðin þakka þessum mönn-
um að verðleikum, ef gera þarf í
haust nýjar ráðstafanir í efna-
hagsmálunum.
- Fjárlagafrumvarpið lagt fram
(Framhald af 1. síðu.)
„Áætlanir fjárlagafrumvarpsins
hafa verið miðaðar við kaup-
greiðsluvísitölu þá, er í gildi var
fram til 1. sept. (183). Hér mun
verða gerð grein fyrir þeim
ástæðum, er liggja til grund-
vallar þeirri viðmiðun.
Samkvæmt lögum um Utflutn-
ingssjóð o. fl., sem samþykkt
voru á síðasta Alþingi, skyldi
kaupgreiðsluvísitala haldast
óbreytt, 183 stig, þar til vísitala
framfærslukostnaðar hefði hækk
að um 9 stig, eða upp í 200 stig.
Þegar lögin voru samþykkt, var
búizt við, að vísitala framfærslu-
kostnaðar myndi ekki hækka
upp fyrir 200 stig fyrr en eftir 1.
ágúst, og myndi kaupgreiðslu-
vísitalan ekki hækka fyrr en 1.
desember, en sú vísitala er, sem
kunnugt er, reiknuð út á þriggja
mánaða fresti. Eins og fram var
tekið í athugasemdum við frum-
varpið um Utflutningssjóð o. fl.,
var það fyrirsjáanlegt, að hækk-
un kaupgjalds umfram þau 5%,
er ákveðin voru í lögunum um
Útflutningssjóð, myndi leiða til
krafna um „nýja hækkun á út-
flutnings- og yfirfærslubótum.
— Hækkun þeirra hefði í för með
sér meiri hækkun á framfærslu-
vísitölunni, og hún ylli svo áhinn
bóginn nýrri hækkun á kaup-
gjaldi og afurðaverði, og þannig
koll af kolli.“ Ríkisstjórnin tók
því fram í athugasemdunum við
frumvarpið, að til þess að leysa
þau efnahagsvandamál, sem hér
er við að etja, væri „nauðsynlegt
að taka sjálft vísitölukerfið til
athugunar, þ. e. þá skipan, að allt
kaupgjald og afurðaverð breytist
sjálfkrafa með breytingu á fram-
- Ýmis tíðindi
(Framhald af 8. síðu.)
málefnis l'yrr og síðar. Skólastjóri
beindi og máli sínu til nemenda
skólans og annarra viðstaddra.
Að ræðu skólastjóra lokinni tók
Jón I>. Björnsson til máls. Lýsti í
stuttu máli viðliorfum þeim, er ríkt
hefðu um það leyti, er unglinga-
skólinn var stofnaður og erliðleik-
um, er við var að stríða á ýmsum
sviðum fyrstu árin. I>á skýrði liann
frá því, að til væri dálítill sjóður
frá dögum unglingaskólans og lagði
til, að hann yrði nú notaður sem
verðlaunasjóður fyrir nemendur
Gagnfræðaskólans.
í skólanum verða í vetur álíka
margir nemendur og undanfarið ár,
cða nokkuð yfir 60. — G. 1.
færsluvísitölu.“ Var það enn-
fremur tekið fram, að slíkt mál
verður að leysa í nánu samstarfi
við stéttarsamtökin í landinu, og
mun stjórnin beita sér fyrir sam-
starfi viö þau um þetta efni. —
Munu mál þessi verða tekin til
nánari athugunar, þegar þessi
samtök halda þing sín síðari
hluta þessa árs.“
Þegar undirbúningur að samn-
ingu fjárlagafrumvarpsins hófst í
júnímánuði sl., var því ljóst, að
það yrði ekki fyrr en í lok ársins,
sem hægt væri um það að segja,
hver skipan kaupgjaldsmála yrði
á árinu 1959. Var því sá kostur
tekinn að miða áætluanir frum-
varpsins við þá kaupgreiðsluvísi-
tölu, sem þá var í gildi, og búizt
var við, að yrði í gildi fram til 1.
desember.
Síðan í júní hefur það skeð, að
kaupgreiðsluvísitalan hefur
hækkað nokkuð fyrr en búizt
hafði verið við, eða um 2 stig 1.
sept. Þá hafa orðið verulegar
hækkanir á grunnkaupi verka-
manna og iðnaðarmanna umfram
þau 5%, sem ákveðin voru með
lögunum um Útflutningssjóð o.
fl. Þetta hefur aftur gert það að
verkum, að framfærsluvísitala
hækkar um meira en ella hefði
orðið og að fram hljóta að koma
rökstuddar kröfur um nýjar
hækkanir útflutnings- og yfir-
færslubóta. Þær hækkanir munu
svo að nýju orka á framfærslu-
og kaupgjaldsvísitölurnar að
óbreyttri skipan þessara mála. —
Vegna þeirrar óvissu, sem þannig
er ríkjandi í kaupgjalds- og verð
lagsmálum, hefur ekki þótt ann-
að fært en að miða áætlanir
frumvarpsins að svo stöddu við
það ástand, er ríkjandi var, þeg-
ar það var samið.“
Heimili og skóli
Tímarit um uppcldismál
3.—4. hefti þessa árs er nýlega
komið út. Það hefst á grein
Hannesar J. Magnússonar um
skiptingu nemenda í bekkja-
deildir, afmælisgreinar eru um
Pál Gunnarsson kennara, Akur-
eyri, fimmtugan, og ísak Jónsson
skólastjóra sextugan, frásögn af
móti Sambands norðlenzkra
barnakennara, þýddar greinar,
sögur, kvæði o. m. fl. Þetta rit á
vinsældum að fagna vegna þess
að það hefur oftast hollan boð-
skap að flytja.
ÞANKAR OG ÞÝÐINGAR
Sá, er þetta ritar, á útvarpstæki með svokölluð-
um bátabylgjum. en á þeim bylgjulengdum ræðast
brezku togaraskipstjórarnir við oft og mikið. Það
er að vísu fremur erfitt að skilja þessa forverði
brezkrar menningar, en þó verður ekki komizt hjá
því að heyra orð nokkurt. sem þeir nota a. m. k.
einu sinni í hverri mínútu. Orð þetta er eitt það
grófasta í ensku máli og alls ékki prenthæft.
Sú saga gengur í höfuðstaðnum. að í hitteðfyrra
hafi brezki sendiherrann haft boð inni til heiðurs
forsætisráðherra íslands. og hafi hann einnig boðið
erlendum sendiherrum til veizlunnar.
Er inn var komið í veizlusalinn blasti við borð
eitt fagurt. og á því miðju var til skrauts uppstopp-
uð æðarkolla! Þótti veizlugestum gaman að þessu
— og ekki sízt ráðherranum, enda átti þetta víst að
vera fyndni.
Hitt er svo annað mál, að það gilda aðrar reglur
um opinbera hegðun sendiherra gagnvart æðstu
mönnum þjóðar þeirrar, er hann dvelur hjá, en
gilda milli „privat“-manna og kunningja. Undar-
leg hefði slík veizla erlends sendiherra þótt í Lon-
don. Um framkomu sendiherra gilda ýmsar óskrif-
aðar reglur, sem allir sendimenn þjóða ættu að
kunna.
Um hina prúðmálgu togaraskipstjóra er annars
það að segja, að það ætti að taka á segulband
munnsöfnuð þeirra og senda brezka sendiherranum
í Rvík. Gæti hann þá skemmt veizlugestum sínum
með kjarnyrðum skipstjóranna, um leið og gestir
væru leiddir til borðs, hvar uppstoppaðir steinbít-
ar og þorskar væru til skreytingar — en barefli —
svo sem járnteinar, axir, krókstjakar og skrúf-
lyklar væru til sýnis upp við vegg, sem tákn um
menningu Breta og siðvenjur á íslandsmiðum.
------o------
Ríkisstyrkir: Að taka peninga frá fólkinu og
skila þeim aftur sem gjöf.
------o------
Það gildir einu þótt nýjar þýðingar komi af biblí-
unni; menn syndga ætíð á hinn sama gamla veg.
------o------
Menn verða aldrei svo svartsýnir, að þeir sjái
ekki björtu hliðarnar á óhöppum annarra.
------o------
Spurning: Er sebradýrið hvítt með dökkum
röndum eða svart með hvítum röndum?
------o------
Auðveldasti vegurinn til þess að verða aldrei
bjai'gálna er sá, að látast ætíð vera ríkur.
------o------
Sá, sem hirfir á stjörnurnar, hnýtur um steina.
------o------
Samkvæmt upplýsingum Unesco er nú í haust
verið að taka í notkun á Nýja Sjálandi fyrstu raf-
magnsstöðina, þar sem orkugjafinn ei' jarðgufa. —
Áætlað er að stöð þessi framleiði 250 þús. kw. —
Aðra raforkustöð á að reisa skammt frá, en þar er
gert ráð fyrir enn meira gufumagni.
í þessu sambandi mætti spyrja: Hve lengi eiga
gufustrókarnir í Námaskarði og Krýsuvík að
streyma út í loftið til einskis gagns?
Og væri ekki ráð að senda mann til Nýja Sjá-
lands til þess að kynna sér þessar raforkufram-
kvæmdir?
Til Eiðs Guðmundssonar, hreppstj.,
á sjötugsafmæli lians 2. október 1958.
(Skcyti.)
Lof og virðing, Ijúíar sæmdir
liía tryggðar enn í byggðum.
Lííi fagurt gildi geía
göfug spor, er stigin voru.
Hefðar-bónda, höfðingja sveitar
heilladísir sjötugum lýsa.
Eiði kunnum öðlings-manni
auðnan bjóði stundir góðarl
G. S. HAFDAL.