Dagur - 14.01.1959, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 14. janúar 1959
HRINGSJÁ
■$s$x$x$»$x$x§x$x$>3x$x§x&$<$>$>Qx§x§>&$x§>$x§>Q>&§«&Gx$^$x§xSxSx$x$>&$>Qx§x§x§*$x§xS»$x$x$x$x§><§x$x$><$>G>
Bylting en ekki breyting
Með því að leggja niður öll kjördæmi nema Rcykjavík er
gengið freklega á fornan rétt héraðanna og þau svipt alda
langri viðurkenningu á sjálfstæði sínu
Sú
kjördæmaskijnin, sem
nú er fyrirhugað að koma
á og forsætisráðherra lýsti í
áramótaboðskap sínum á
gamlárskvöld, er ckki cinung-
is stórbreyting frá því, sem
ávallt hefur gilt hér á landi.
Hún er STÓRBYLTING.
FORN RÉTTUR.
Frá fornu fari, allt frá fyrstu
tíð íslenzka þjóðveidisins, hcf-
ur héraðaskiptingin verið
mikilvægur þáttur í þjóðfé-
Jagsheildinni, og hefur jtnð
komið fram með ýnisu móti,
m. a. sem einn meginhom-
steinn sanngjams valdahlut-
falls cg almennra iýðréttinda.
Landfræðilegar aðstæður
mörkuðu héruðin í fyrstu,
hvert hérað varð sérstakúr,
sjálfstæður hluti, innan sinha
marka, í heildarmynd lands-
ins. Hvcrt hérað eignaðist sín
sérkcnni, fólkið, sem þau
bygggj, tók á sig svip þess og
mótaðist eftir landsháltum
ó hverjum stað um mcnning
og atvinnuháttu.
MENNIN GALEIFD.
Handhafar löggjafarvaldsins
og aðrir stjórnsýsluaðiljar
hafa um allar aldir viðurkennt
„héruðin” sem sérkennilega
menningarleifð,
m.ætti fórna á
mennsku eða
menningarleysi
thna. Umboðsstjórn og dóm-
skipan hcfur t. a. m. ávallt
verið hagað með tilliti til
hérað'sskiptingarinnar. að sjálf
sögðu af hagnýtum ástæðum
öðrum jiræði, en líka vegna
þess, að stjórnvöldin hafa
viðurkennt sjálfstæði hvcrs
héraðs sem menningarheildar
— í víðtækum skilningi — á
vissu landsvæði. Þcssu kann
að verða mótmælt af þeim,
sem eingöngu hugsa „prakt-
ískt” og í samræmi við dauð-
ar reiknimaskínur, en jieir,
: sem eru sannfærðir um, að
:í mannlegum verum búi bæði
sál og fagrar kenndir, j). á. m.
ást til landsins og átthaganna,
vita, að skipting landsins í
sijiærri lieildir er ekki ein-
ungis landfræðileg staðreynd,
heldur ekki síður kvik taug í
hug og hjarta hvers særnilega
innrætts manns.
SLÆM PÓLITÍK.
I>að hefur því aldrei ])ótt
vænleg pólitík, fyrr en þá nú,
að ryðja héraðamörkum af
landabrcfinu með löggjöf eða
valdboði, j)ví að með því er
komið við kviku sjálfra mann-
anna, sálrænan streng, sem
að vísu verður ekki ákvarð-
sem e;gi
altari gervi-
fletja út í
upplausnar-
aður með gegnumlýsingu eða
lcrufningu, —ön er j)ó til.
Ef einhverjum reikniineist-
urum finnst það nú praktíst
að bylta þessari fornu skipan,
sem runnin er þjóðinni í merg
og bein, hlýtur j)að að koma
af því, að þeir gera sér ekki
grein fyrir, til hvers verknað
ur þeirra leiðir. Það skiptir
ekki máli í livaða flokki menn
eru cða livaða frambjóðanda
þeir liafa greitt athvæði í
kosningum, enginn maður
gefur flokki eða frambjóðanda
umboð til þess að minnka
áhrifavald hans, ráðast á hags-
muni hans og jafnvel kippa
sioðunum undan tilveru hans,
— ef ekki með einu átaki, j)á
með sígandi krafti, eins og
raunin gæti á orðið í því til-
felli, að flokkarnir kæmu á
fyrirhugaðri stórbyltingu á
kjördæmaskipuninni. Þaðmun
koma hart niður á Sjálfstæðis-
mönnum jafnt sem Framsókn-
mönnum, Alþýðuflokksmönn-
um og AlJ)ýðubandalags-
mönnum eða hverjum öðrum
sem cr, þegar búið er að eyða
eða liálf-eyða stjórnmála-
áhrifum íbúa stórra byggðar-
laga, í sveit og í fjölmenni, og
í raún og veru stimpla þau
þannig sem óæðri hluta lands-
ins og mihni háttar en liöfuð-
borgin, af því einu, að fjöl-
mennið er meira í liöfuðborg-
inni. Samkvæmt tillögum
Sjálfstæðismanna og Alþýðu-
flokksmanna á t. d. að leggja
Akureyri, höfuðstað Norður-
lands og mikinn atliafna- og
framleiðslubæ, niður sem sér-
stakt kjördæmi, en fjölga að
mun þingfu'dtrúum Reykja-
víkur, jafnvel í 15, þannig að
jiá yrðu aðeins 4000 manns á
bak hvern jiingmann Reykja-
víkur. En Akurcyri með 8000
íbúa er ekki tryggður einn
þingfulltrúi, hvað J)á meira.
Sama ranglæti er framið gegn
þeim sýshim, sem frain að
þcssu hafa verið sérstök kjör-
dæmi. Áhrifavald þeirra skal
samkvæmt lögum fletjast út,
J;ar til J)að r.ð lokuin verður
að engu. Sú forysta, sem áður
hvíldi í höndum Jiingmanns-
ins, hverfur, tengslin milli
félksins og Jiingfulltrúanna
rofna, togstreitan og héraða-
rígurinn magnast í sambandi
við val frambjóðenda til Jiings
í hinum víðáttumiklu kjör-
dæmum, og flest bendir til,
að áhrif kjóseiula á framboðs-
valið verði næsta lííið, en í
Jiess stað komi meðalganga
eða hreint sjálfdæini flokks-
broddanna í Reykjavík um
val frambjóðenda í þessum
tröllauknu kjördæmum, sem
sniðin cru í samræmi við
stundarhag vissra stjómmála-
flokka eftir mati „reiknings-
glöggra” forystuinanna, án
nokkurs tillits til sögulegra og
landfræðilegra aðstæðna.
MÓTMÆLI KJÓSENDA.
Allir Jicir sem metnað hafa
fyrir byggðarlag sitt, hljóta
J)ví að rísa öndverðir gegn
J)eirri stórbyltingu, sem boðuð
er á eðlilegri réttarstöðu J)ess.
Akureyringar, Eyfirðingar,
Þingeyingar, Skagfirðingar,
Húnvetningar og allir aðrir,
sem svipta á hefðbundnum og
sjálfsögðum rétti, eiga því að
mótmæla Jæssum aðförum
meö áskorunum á Alþingi um
að fella hvcrja J)á tilraun, sein
gerð cr í því skyni að minnka
álirifavald héraðanna frá Jiví
sem nú er. Sýslunefndir,
bæjarstjórnir, hrcppsnefndir,
búnaðarfélög, ungmcnnafélög
og margs konar annar félags-
skapur, pólitískur og ópóii-
tískur, ætli nú þcgar að stofna
til MÓTM/ELAHERFERÐAR
gegn byltingaráformum nú-
verandi ríkisstjórnar á kjör-
dæmaskipuninni, sem miðar
að útþynningu á stjórnmála-
áhrifum héraðanna, en lmapp
ar valdaaðstöðunni enn þétt-
ar saman í einn stað.
S t e r k u r
f 1 o k k u r
Því heyrist stundum fleygt,
að með tilkomu nýrrar kjör-
dæmaskipunar muni þing-
mannatala Framsóknarmanna
hrapa niður uin allan helm-
hig, jafnvel hefur óskhyggja
sumra bliiulustu andstæðinga
flokksins sagt þeim, að Fram-
sóknarflokkurinn verði jiurrk
aður út ('!), ef hið nýja fyrir-
komulag yrði tekið upp.
En óskhyggja er ekki
ákjósanlegur vegvísir. — Frá
FLOKKSLEGU sjóúarmiði
Jnirfa Framsóknarmenn ekki
að óttast kjördæmabreyting-
una, út af fýrir sig. Fram-
sóknarflokkurinn er það
sterkur flokkur og á svo víða
ítök meðal landsinanna, að
vart er hægt að liugsa sér J>að
kosningafyrirkomulag, að
hann verði ekki áhrifamikið
afl í stjórnmálalífinu.
Flokkshagsmunir ráða ekki
afstöðu Framsóknarmanna til
áforma núvérandi rikisstjórn-
ar í kjördæmamálinu, heldur
svíður })eim það óréttlæti, sem
landsbyggðinni er sýnt, og
munu j)ví beita sér gegn ])eim.
HERJOLFUR.
&$X$X$X$X$>®$x$X$x$x$X$x$X$X$X$X$X$>$X$X$X$X$x$X$>$X$X$X$X$X$X$$X$>$X$x$x$X$>$X$$X$X$X$X$X$X$X$X$X$»$<$X$>$X$X$X$X$X$X$X$><$*$X$X$X$X$X$x$X$>§>
Ein er sú þjóð, sem oss íslend-
ingum ber skylda til að leggja
alll það lið, er vér frekast meg-
um, en það eru Grænlendingar.
1) Af því að þeir eru næstu
nágrannar vorir.
2) Af því að vér höfum sjálfir
staðið í sömu kvölum jiessa sama
hungurhelvítis og Grænlending-
ar standa nú, og fengum sjálfir
svo ríflega útilátinn hlut af þeirri
dönsku ástúð og bróðurhug, að
þjóð vorri var því nær alveg út-
rýmt, áður hungurdjöfullinn
sleppti taki, en J)ó ekki nema til
Dr. Jón Dúason.
hálfs seint ó 18. öld, en fullt og
eiginlegt verzlunarfrelsi fengum
vér ekki fyrr en á síðari hluta 19.
aldar. Slíkur var hugur Dana
hingað til lands!
3) Af því að Grænlendingar
þeir, sem nú lifa, eru beinir af-
komendur þeirra íslendinga, er
námu Grænland í fornöld, og því
nónustu frændur vorir og af-
komendur.
4) Af því að þeir eru enn að
réttum lögum íslenzkir þegnar og
þjóðbræður vorir.
5) Af því að nú, eftir að ísland
hefur fengið utanlandsmál sín í
eigin hendur og hlotið upptöku í
Sameinuðu þjóðirnar og þar með
fengið aðstöðu til þess að neyta
hins alþjóðlega dómsvalds til
Jress að geta krafið og knúið
Danmörk til réttra skila við oss í
öllum málum, þar með einnig til
að knýja Danmörk til að skiia
íslandi því umboði til stjórnar-
meðferðar á Grænlandi, sem hún
hefur frá einvaldskonungi ís-
lands, þá berum vér íslendingar
nú ábyrgð á hinni guðlausu
meðferð Dana á Grænlandi. Hvað
sýnist þér um þá óhyrgð vora?
Þetta allt getur hver og einn
sjálfur séð, sem vill gera sér Jjað
ómak að hugsa málið. Vera má,
að sumir séu svo latir, að þeir
nenni hvorki að hugsa um þetta
eða annað. En það veit eg með
vissu, að enginn Islendingur vill
hera nokkra ábyrgð á hinni guð-
lausu meðferð Dana á Grænlandi,
]>ví að níðingslund er Dönum, en
ckki oss, í blóð borin.
Það var því ekki vonum fyrr,
að nokkrir menn bundust sam-
tökum um það í Iðnó í Reykja-
vík þann 1. des. í fyrra, að rétta
frændum vorum, Grænlending-
um, skylduga bróður- og hjálp-
arhönd. Ilefur meölimum þessa
félagsskapar fjölgað mjög ört,
svo að nú skipta þeirhundruðum.
En herða þarf enn róðurinn, því
að Landssamband íslenzkra
Grænlandsáhugamanna hefur
sett sér það mark, að verða fjöl-
mennasti félagsskapur á landi
hér. — Og enn er góður spöl-
ur, áður en Jdví marki sé náð. En
sérhverju drengilegu málefni
fylgir mikil atorka og undraafl.
En þegar til Grænlands er litið
nú, er þar ekki umhorfs eins og
áður var, þegar íslendingum var
þar allt jaínfrjálst og velkomið
sem Grænlendingum hér. Græn-
land er nú ekki land í venjulegri
merkingu þess orðs. Grænland,
þetta stórauðuga og mesta ey-
land heimsins, næst eftir Ástral-
íu, er harðlæstar danskar fanga-
búðir og íbúar þess með íslenzkt
blóð í æðum, þrælar Dana, fjötr-
aðir með átthagabandi og þrælk-
aðir með guðlausri kaupþrælkun,
sem er algerlega ósamrýmanleg
við siðferðishugmyndir vorra
tíma og alþjóðarétt. Arabiskir
þrælasalar eru festir upp, ef þeir
nást. Þeir stunda iðju sína með
mestu leynd. En kotríkinu Dan-
mörk líðst að starfrækja þetta
þrælahald á niðjum feðra vorra
í augsýn alls heimsins öldungis
átölulaust. Hvað sýnist þér um
það?
Oss íslendingum er því fyrir-
munað að hafa nokkur samskifti
við Grænlendinga rneðan svona
er. Og einkanlega er oss daglega
fyrirmunað að sýna þeim nokkra
velvild, er þeim megi að gagni
verða.
Vort fyrsta verk hlýtur því að
verða að brjóta niður þennan
þrældómsmúr, krefja Dani um að
skila oss íslendingum því um-
boði, sem þeir liafa frá einvalds-
konungi íslands til að fara með
stjórnarathöfnina á Grænlandi,
og vilji þeir ekki verða við Jieirri
réttarkröfu, þá að láta alþjóða-
dóm ganga um það mál í eitt
skipti fyrir öll. Vér stefnum ekki
að nokkurri ágengni við Dani
eða einn eða neinn, og þó allra
sízt Grænlendinga, sem vér lítum
á sem nauðstadda Jijóðbræður, er
oss beri fyrst og fremst skylda til
að hjálpa og veita jafnan rétt og
jafna aðstöðu við oss. Að því
fengnu geta þeir gert sem þeim
sýnist. En til þess að koma Jiessu
fram, þuríum vér að frelsa ís-
lenzkt land og íslenzka þegna
undan danskri ánauð. Er nokkuð
á móti því?
Ert þú oss sammála um þetta,
eða vilt J)ú láta Dani halda ófram
að arðræna Grænland og féfletta
og pína Grænlendinga á ábyrgð
þína og mína, á ábyrgð íslands
og íslenzku þjóðarinnar allrar?
Nú verður íslenzka þjóðin að
taka afstöðu til Jiessa máls.
Jón Dúason.
Strandarkirkja, áheit og gjafir.
Æ. e. d. (2 gömul áheit) 130,00 —
J. G. 100,00 — N. N. 20,00 —
N. N. (gamalt óheit) 1000,00 —
V. V. 50,00 — N. N. 50,00 — J. H..
10,00 — N. N. 100,00 — N. N.
50,00 — Q. R. X. 100,00