Dagur - 21.01.1959, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 21. janiiar 1959
HRINGSJA ***

ímyndun A Iþýöumannsins
Ritstjóri Alþýðumannsins
lieldur sig við sama heygarðs-
hornið. Hann leggur enn sem
íyrr mikla áherzlu á þá full-
yrðingu sína frá fyrri skrif-
um, að Framsóknarmenn hafi
sýnt það og sannað, að þeir
vildu FREMUR samstarf við
Alþýðubandalagið í verklýðs-
málum en Alþýðuflokkinn.
Þetta telur ritstjórinn svo
eina meginástæðuna til þess,
að Alþýðuflokkurinn gat með
góðri samvizku rofið umbóta-
bandalagið og myndað stjórn
undir vernd og fyrir tilstilli
Sjálfstæðismanna.
Þessi fullyrðing fær þó ekki
staðizt, enda ímyndun ein. —
Framsóknarflokkurinn taldi
frá upphafi, að stefna bæri að
einingu allra fyrrverandi
stjórnarflokka í verldýðsmál-
um, enda væri grundvöllur
stjórnarsamstarfsins í raun og
veru á því reistur. Framsókn-
armönnum þótti því óhæft að
fylgja hægri sinnuðum Al-
þýðuflokksmönnum í því að
styðja Sjálfstæðismenn til
hinna minnstu áhrifa í verka-
lýðssamtökunum. Það merkti
hið sama og gera sér leik að
því að grafa undan ríkis-
stjórninni. Ríkisstjórnin átti
vissulega nógu marga ótrygga
iiðsmenn innan sinna cigin
múra, þótt ekki væri á J)að
bætt með því að fá aðaland-
stæðingum hennar áhrifaað-
stöðu í einu aðalvíginu. Fram-
sóknarmenn vildu forða slíku
slysi. Það væri því réttara að
segja, að Alþýðufl.m.—margir
hverjir — liafi FREMUR kos-
ið samstarf við íhaldið en
fylgja J>eirri stefnu Fram-
sóknarmanna að jafna milli-
flokkadcilurnar innan verk-
lýðshreyfingarinnar, hversu
erfitt scm það annars var.
Eins og eg hcf áöur sagt, J)á
var það rökleysa ein í mál-
flutningi Alþýðuflokksmanna,
að Aiþýðubandalagsmenn
væru ósainstarfshæfir í verk-
lýðsmálum, ef þeir á hinn
bóginn áttu að teljast þess
verðir að fylla t\'ii ráðherra-
embætti og virðingarstöður á
Alþingi, eins og Alþýðuflokks
menn léðu J)ó atfylgi sitt til.
Hin hatramma togstreita Al-
þýðuflokksinanna og Alþýðu-
bandalagsmanna gcrði sam-
búðarhætti í stjórninni ávallt
erfiða, ekki sízt þegar mikið lá
við. Framsóknarmenn munu
ekki kenna þar öðrum um
framar hinum, enda flókið
mál og á sér langan aðdrag-
anda. En þrátt fyrir sambúð-
arörðugleika, sýndist j)ó oí
langt gengið af Alþýðuflokkn-
um að samfylkja nær alls
staðar með Sjálfstæðismönn-
um í mikilvægum verklýðs-
kosningum, til þess eins að
efla úlfúðina við samstarfs-
flokkana og gera viðleitni
ríkisstjórnarinnar til sam-
stilltra átaka að engu. fhalds-
J>jónusta Reykja\'íkurkrat-
anna var blettur á stjórnar-
samstarfinu og önnur megin-
orsök til faíls ríkisstjórnar-
innar. Hitt voru smámunir
einir, sem ritstjóri Alþýðu-
mannsins nefnir til styrktar
málflirtmngi sínum, að Fram-
sóknarmenn í tveimur eða
þrcmur félögum, sem hann
teíur upp, hafi kosið Alþýðu-
bandalagsnienn sem fulltrúa á
Alþýðusambandsþing, en fellt
Alþýðuflokksmenn. Umgetin
dæmi kunna að vera sannleik-
anum samkvæm, en geta ekki
réttlætt þá fullyrðingu, sem
Dragi Sigurjónsson hefur látið
uppi og fráleitt, að það hefði
átt að vera Alþýðuflokks-
mönnum visbending um að
slíta öllu samstarfi við Fram-
sóknarmenn. Og það, sem rit-
stjórinn tínir til sem sönnun
fyrir samstarfi í’ramsóknar-
manna og Alþýðubandalags-
manna á Alþýðusambands-
J)ingi, cr engan veginn rétt.
Framsóknarmenn stóðu einir
uppi á Alþýðucambandsþingi.
Stefna þeirra átli formælend-
ur fáa meðal þingskörunga á
Alþýðusambandsþingi, og ekki
var leitað samvinnu við
Framsóknarmenn um mörg af
meginmálum þingsins, enda
virtist það vcra ríkjandi
stefna meðal helztu forystu-
manna á þinginu, bæði úr
hópi Alþýðuflokksins og Al-
þýðubandalagsins, að virða
álií hinna ódeigu stjórnar-
sinna að vcttugi og gcra J)á
áhrifalausa. Og því fór sem
fór. „Obilgirni sprengdi ráð-
herrana upp úr stólunum.“
Bylting eða ekki?
í einni grein minni hér í
þessum þáttum benli ég með
skýrum rökum á J)að órétt-
læti, sem fælist í tillögum rík-
isstjórnarinnar um að leggja
níður öll núverandi kjördæmi
nema citt, en steypa upp úr
brotunum fá og stór kjör-
dæmi. Sýndi eg þar fram á, að
með J>ess háttar skipulags-
breytingu er ekki verið að
,,lagfæra“ það, sem áfátt cr
um kosningafyrirkomulag liér
á landi, hehlur beinlínis að
því iinnið að BYLTA eld-
fornri liefð, sem á sér djúpar
sögulegar og menningarlegar
rætur, og felst í viðurkenn-
ingunni á sjálfstæði hérað-
anna og mikUvægi þess frá
fyrstu tíð fyrir íslenzkt þjóð-
félag.
íslendingur ræðir þessi mál
í forystugrein fyrir nokkru, og
er helzt á orðalagi greinarinn-
ar að skilja, að höfundur
hennar dragi í efa J)á aug-
Ijósu staðreynd, sem Tíminn,
Ðagur og önnur blöð Fram-
sóknarflokksins hafa minnt á,
að í liinum framkonmu tillög-
um stjórnarinnar í kjördæma-
málinu felst það, eins og eg
hef haldið fram, að leggja á
niður öll kjördæmi nema
Reykjavík. Um þetta þarf
ekki að deila. Sú kjördæma-
skipting, sem Sjálfstæðismenn
vilja nú koma á, miðar aug-
ljóslega að því að minnka
áhrifavald landsbyggðarinnar,
og hver sá frambjóðandi, sem
lýsir yfir því við kjósendur
sína í væntanlegum kosning-
um, að hann fylgi framkomn-
um tillögum, fer Jrví beinlínis
fram á J)að, að kjósendur ljái
atbeina sinn til Jæss að gera
sjálfum sér J)ann óleik, sem
seint eða aldrei verður bætt-
ur. En það munu Sjálfstæðis-
menn áreiðanlega fá að reyna,
að kjósendur J)eirra munu í
stórhópum hverfa frá fylgi
sinu við flokkinn, ef nviver-
andi stefnu hans í kjördæma-
málinu verður fylgt fram á
Alþingi. Slíkt stórmál, sem
J)etta, er ofan og utan við alla
fiokkapólitík. — Spákaup-
mennska, með sjálfsagðan rétt
héraðanna til áhrifa á lands-
stjórnina, mælist illa fyrir hjá
kjósendum allra flokka. Rétta
leiðin í þessu máli er sú, sem
Framsóknarmenn hafa bent á,
að kjördæmamálið verði leyst
mcð milliflokkasamningum,
eftir vandaðan undirbúning
og í sambandi við stjórnar-
skrármálið í heild, sem enn er
óaígreitt, en Iegið hefur „í
salti“ allt frá lýðveldisstofn-
uninni. í því sambandi kæmi
mjög til grcina að kjósa sér-
stakt stjórnlagajnng, sem til
J)ess cins væri kjörið að setja
lýðveldinu stjórnarskrá, og
Jiar yrði þá jafnframt tekin
upp ákvæði um kjördæma-
skipunina. Kjördæmamálið er
aðeins hluti stjórnarskrár-
málsins í heild og ætti því
eðlilega að leysast í sambandi
við heildarafgreiðslu J>ess.
HVENÆK VERÐUR KOSIÐ?
Sögusagnir hafa gengið um það, að kosningar til Alþingis
verði óvenjulega snemma, e. t. v. í apríl. Ekki hefur ríkisstjórn-
in látið neitt uppskátt um fyrirætlanir sínar opinberlega, að því
er kosningadaginn varðar, og ekki hefur hún heldur mótmælt
orðrórnnum um aprílkosningar. Virðist margt benda til þess, að
stjórnin hafi í fyrstu hugsað sér að láta kosningarnar fara fram
í apríl, þannig að orðrómurinn hefur við nokkur rök að styðj-
ast, en ólíklegt er, að henni heppnist J>að. — Aprílkosningar
mundu mælast mjög illa fyrir, einkum í sveitum. — Ilerjólfur.

PÉTUR HÓLM stíident
MINNINGARORÐ
Dauði mannsins deyr — líf
• hans lifir. Þegar ástkær vinur er
frá okkur farinn, megum við ekki
álíta, áð hann sé hvergi eða ekk-
ert, því að meðan hann var hjá
okkur sáum við ekki sálu hans
en skildum af Jjví, sem hann
gerði, að sál hans var í þessum
líkama. Því skulum við vita að
hún er sú sama, nema fullkomn-
ari, þótt hún sjáist ekki meðal
vor lengur. — Líkami mannsins
er dauðlegur. Hann er því óviss
vistarvera og hold verður mold
sem var, en sálin lifir á himnum.
Þegar hún er laus við líkams-
fjötur verður hún fyrst full-
skynjandi.
Ennius skáld komst svo að orði
forðum:
„Enginn grafi mig með gráti
eða gylli tárum sínum.“
Hann álítur að ekki beri að
harma dauðann — þá er ódauð-
leikinn taki við. En annað er um
dauða aldins manns, sem lokið
hefur lífsstarfa sínum hér á
jörðu og farinn er að sjá á bak
síðustu kröftum líkama síns. —
Hinn gamli maður hefur verið
ungur og átt drauma og þrár.
Hann hefur vonast eftir löngum
lífdegi til þess að geta hrundið
lífsáformum sínurn og hugsjón-
um í framkvæmd. Hann hefur
vonað og hann hefur fengið það,
sem liann vonaði. En hinn ungi
maður. Hinn glæsilegi og gleði-
ríki piltur hefur vonað — en
vonirnar brostið svo fljótt. Þegar
svo er verður treginn dýpstur og
mestur söknuðurinn. Þá stönd-
um við agndofa og orðvana and-
spænis hinu mikla almætti. Ráð-
þrota frammi fyrir hinni miklu,
torræðu lífsverund. Okkur þykir
framtíð, hér á jörðu, blasa við
honum, glæst, í sólstafa ókennis-
móðu eftirvæntingar og haldlít-
illa vona. Vilji Verðandi var
l)á með öðrum hætti. Við, sem
ekki höfum enn verið kölluð,
vitum ekki um undrafegurð biá-
merlaðs morguns hins nýja lífs
hans. Tregatárin döggva himin-
blóm og í sól hins eilífa lífs
glitra þau sem litauðgir kristall-
ar og mæta honum og gera himn
eska birtu enn auðugri hlýju og
feg urðar á fyrstu dægrunum eft-
ir umskiptin.
En söknuðurinn vaknar sífellt
og við hverja minning um horf-
inn vin og bekkjarbróður. Ef til
vill á hugsun okkar svo djúp
fylgsni að við getum lifað á ný
löngu gengnar samverustundir —
að við komumst aftur á fornar
slóðir með félaga okkar og stönd
um enn í sörnu sporum og forð-
um tíð, J>egar engum skuggum
varð vært fyrir sólarskini.
Við Pétur vorum jafnaldrar og
lágum eitt sinn saman í vöggu á
Völlum. En kynni okkar tókust
ekki að ráði fyrr en við komum í
M. A. og settust í fyrsta bekk
haustið 1952.
Ungr vas ek forðum,
fór ek einn saman,
J>á varð ek villur vega;
auðigr þóttumk,
es ek annan fann,
maður es manns gaman.
Urðum við síðan bekkjarbræð-
ur í liðuga fimm vetur. — Við
vorum herbergisfélagar seinni
hluta fyrsta vetrar í gamla skól-
anum okkar. Og þarna á her-
berginu var stór gluggi, sem vissi
mót austri. Gegnum hann blasti
við okkur Pollurinn og Vaðla-
heiði. Þennan vetur settust sjó-
flugvélar nær daglega á Akur-
eyrarpoll. Horfðum við oft á þær
og stundum er J)ær hófu sig á
loft á veðurblíðum vetrardögum
held eg að okkur hafi langað til
að vera komnir um borð og svífa
með um heiðskíru loftin blá. En
undir niðri bærðist titrandi órói
og alltaf einhver efi. Vélarnar
hækkuðu flugið — þær bar við
brúnir Vaðlaheiðar á móts við
Bíldsárskarð — síðan hurfu þær
út í heiðbláinn.
.... örlög sín
viti engi fyrir;
þeim es sorglausastr sefi.
Og áfram leið elfur áranna. —
Við eltumst og þroskuðumst. —
Aldrei skaut þá efa í hug.
Hvernig gat það orðið að Pétur,
þessi lífsglaði, síkáti bjartsýnis-
maður, yrði svo brátt á brautu
genginn. En til góðs vinar liggja
gagnvegir — þótt hann sé firr
(langt) farinn.
í fyrravetur — fyrir bráðum
einu ári — þegar skólabræður
okkar fórust á Öxnadalsheiði,
hitti eg Pétur um morguninn
eftir fyrstan manna. Eg bauð
góðan dag, næsta glaðhlakkalega,
en Pétur varð fár við og spurði
hvort eg hefði ekki heyrt um
slysið. Nei. Eg vissi ekki um það.
Ský dró fyrir sólu. Það varð
nöturlegt. Við höfðum staðið
nokkra hríð í sörnu sporum. Við
héldum af Stað aftur upp í
Heimavist, þar sem allir þeir eitt
sinn bjuggu. Á lciðinr.i ræddum
við um líf og dauða. Hversu lífið
væri va'lt í dauðlegum líkama og
öruggari heimkvnni sálarinnar
myndu að finna handan landa-
mæranna miklu. Allt í einu sagði
Pétur: „Þennan dag fyrir einu
-ári— ekki hefur þeim þá-í-huga
komið hversu skammt væri eftir
hér — aðeins eitt ár.“ Eftir tæpt
ár beið Pétur sömu örlög. Hann
gat ekki vitað að þann dag
ári síðar væri hann fyrir nokkru
kominn til þeirra á himnum. —
Ekkert eiga mennirnir víst, nema
dauðann. En hvar launsátur hans
er og hvenæi' hann sezt í það
vita engir með vissu.
—o—
Vinur. Fyrstur okkar bekkjar-
systkina þinna ertu farinn héðan,
og svo skömmu eftir lokaþáttinn
hér nyrðra. Skamma hríð nauztu
ávaxtanna af starfi þínu hér, en
það kemur þér samt að góðu
haldi. Þroskinn ryður leiðina til
lífsins. Þú getur stutt litla bróð-
ur þinn, sem ‘með þér fór, og þið
hvorn annan. Það er gott að hafa
fylgd. Þið leiðizt inn veginn og
komið saman fyrir Guð, þegar
hann setur ykkur verkefni. Þið
hittið marga ættingja og vipi,
sem hjálpa ykkur að skilja breyt
inguna. — Og svo þegai' við hin
förum að tínast brott héðan, eitt
og eitt, stendur þú á ströndinni
handan órahafsins og tekur á
móíi okkur. Vertu sæll, elsku
vin. Eg hlakka til að sjá þig á ný.
Deyr fé,
deyja frændr,
deyr sjálfr hit sama;
• en orðstírr
deyr aldrigi
hveims sér góðan of getr.
Ágúst Sigurðsson.