Dagur - 25.03.1959, Blaðsíða 2

2
DAGUK
Miðvikudaginn 25. marz 1959
Stærsta kosningamálið
í kosningunum í sumar verður barizt um kjördæmamálið eitt.
Framsóknarflokkurinn er eini málsvari jafnvægisstefnunnar
um byggð landsins
MINNKAR HLUTUR
ALÞÝÐUBANDALAGSINS?
Blöð Alþýðubandalagsins
skrifuðu lengi vel lítið um
kjördæmamálið, sem verið
hcfur aðalumræðuefni póli-
tískra blaða síðan .um nýár.
Þegar Alþýðuflokkurinn
myndaði minnihlutastjórn sína
undir verndarvæng Sjálfstæð-
isflokksins í desember, virtust
stuðningsf lokkar ríkisst jórn -
arinnar ganga út frá því sem
gefnu, að Alþýðubandalagið
myndi skilyrðislítið ljá kjör-
dæmatillögum stjórnarinnar
þingfylgi. Hitt er þó sannast
inála, að Alþýðubandálagið
hefur enn ekki skýrt og
ákveðið markað stefnu sína í
inálinu, og er enn ekki AL-
VEG ljóst, hversu fer um
stuðning bandalagsins við
kjördæmatillögur stjórnar-
innar, þótt höfuðsmenn Sjálf-
stæðisflokksins geri nú harða
hríð að Einars-arminum um
opinberan stuðning við þær.
Vegast bersýnilega á ýmsir
hagsmunir innan Alþýðu-
bandalagsins, og hlýtur það að
mega sín nokkurs, að ekki er
annað sýnna en tillögumar
miði til MINNKANDI hlut-
fallslegs þingstyrks Alþýðu-
bandalagsins, miðað við þá
þingmannaf jölgun, sem gert er
ráð fyrir, jafnvel þótt þeir
kæmu til með að bæta við sig
einum þingmanni eða tveimur
frá bví sem nú er.
ANDSTAÐAN.
Margir Alþýðupbandalags-
meim, ejnkum úti um land,
eru andvígir hinum fyrirhug-
uðu breytingum, enda er þeim
það ljóst, sem öðrum, er
byggja hin dreifðu héruð
landsins, í sveit og við sjó, að
minnkað áhrifavald þessara
staða á landsmálin cr sízt til
velfarnaðar afkomu og cfna-
hag íbúa hcraðanna, og gildir
cinu hvaða stjórnmálaflokki
hver fylgir eða hefur fylgt.
Verði stefnunni um alhliða
uppbyggingu landsbyggðar-
innar snúið við, er sýnt hvert
stefnir um tilveru þcss fólks,
sem þar býr og vill búa. Það
cr því ljóst, að cinu öruggu
málsvarar jafnréttisstcfnunnar
milli héraða um áhrif á lands-
málin eru Framsóknarm. Þessu
verður gefinn gaumur af þeim,
sem ganga til kosninga á
næsta sumri, og því munu
Framsóknarmenn ótrauðir
leggja út í þá baráttu, sem
framundan cr. Oft hafa þeir
barizt fyrir stórum niálum, en
sennilega aldrei stærra máli en
nú. Sú staðreynd mun vcita
Framsóknarflokknuin þrek til
þeirrar sóknar, sem Ieiðir til
sigurs. Því verður ekki trúað,
að fólkið í landinu sé svo
tröllsligað af FLOKKS-
ÁRÓÐRI, að það láti sér úr
greipum ganga þann helga
rétt, sem því er gefinn með
núverandi grundvallarskipu-
lagi kjördæmanna, þar sem
byggt er á héraðaskiptingunni,
scm frá fornu fari hefur verið
meginundirstaða hins íslenzka
þjóðræðis.
TRÚIN Á LANDIÐ.
Hötuðmunurinn á stefnu
Framsóknarflokksins og ann-
arra flokka í kjördæmamál-
inu er öllum augljós. Fram-
sóknarflokkurinn byggir
stefnu sína á rétti livers hér-
aðs til þess að hafa áhrif á
sérmál sín og til þess að eiga
sem rýmst ítök í stjórn lands-
ins. Framsóknarmenn líta svo
á, að allt byggilcgt land á ís-
Iandi beri að vernda fyrir
eyðmgu, og þeir telja, að sá
hluti landsins, sem nú virðist
byggilegur, sé ekki svo stór,
að þjóðin liafi efni á að af-
rækja einn einasta blctt. Ef
íslendingar vilja halda eignar-
yfirráðum yfir landi sínu, ber
þeim siðferðileg skylda til þess
að nytja það. Framsóknar-
menn telja, að ört vaxandi
þjóð megi ekki missa neins í
af Iandi sínu, og þeir eru
sannfærðir um, að sú upp-
byggingarstefna, sem þeir
liafa boðað í rúm 40 ár, er í
fyllsta samræmi við vonir og
óskir allra þjóðhollra og
óspilltra fslendinga frá fyrstu
tið. Framsóknarmcnn trúa á
landið, og þeir trúa á landið
ALLT. Þeir vita, að hvert
hérað hefur sína kosti, eitt er
til þessa lagað og annað hins.
Héruð kunna að vera fáinenn,
cn hvaða hérað á íslandi er
svo illa sett, að það sé ekki
fullkomlega sjálfu sér nógt um
framleiðslu og þátttöku í cigin
velfarnaði og sameiginlegum
velfarnaði þjóðarinnar allrar?
Skilar sú fjárfesting, sem fer
til uppbyggingar í sveit og
við sjó úti í héruðum landsins
minni arði í þjóðarbúið, en sú,
sem á sér stað t. d. í Reykja-
vík, að henni ólastaðri? Spyrja
má þeirrar spurningar, hvort
þau héruð, sem nú er ætlað að
svipta fulltrúarétti sínum á
Alþingi, leggi hlutfallslega
minna til þjóðarbúsins til út-
flutnings cða innanlands-
neyzlu en höfuðborgin, sem
ein á að njóta þeirrar náðar að
eiga sérstaka málsvara á lög-
gjafarsamkomu þjóðarinnar.
Er ekki eðlilegra að taka
nokkurt tillit til svarsins við
þcssari spurningu, þegar
framtíðarskipan kjördæma er
ákveðin í stað þess að líta á
höfðatölu og tímabundið
flokksfylgi eitt satnan, svo sem
nú er stefna ríkisstjórnarinnar
og þeirra flokka, sem hana
styðja?
Flokkssjónarmið
Það er haft á orði meðal
andstæðinga Framsóknar-
flokksins, að barátta flokksins
fyrir viðhaldi þess grundvall-
ar kjördæmaskipunarimiar,
sem* ávallt hefur verið, sé
sprottin af flokkssjónarmiðum
einum saman. Þetta er lítil-
fjörlegur áróður og á sér
ENGAN stað í raunveruleikan
um. Ef Framsóknarmenn ættu
sér ekki æðri markmið en þau
að reka flokk sinn sem feng-
sælt veiðitæki, í líkingu við
hcntistefnuflokk þann, sem
nefnist Sjálfstæðisflokkur, þá
væri e. t. v. engu óheppilegra
fyrir Framsóknarmenn að
dansa með í þeim Hrunadansi,
sem íhaldið og fylgiflokkar
þess hafa stofnað til í sam-
bandi við kjördæmamálið.
Framsóknarflokkurinn er víða
áhrifamikill í kaupstöðum
landsins, og þau áhrif fara sí-
vaxandi. Þó að Alþýðuflokks-
menn saki kjördæmaskipun-
ina um vesaldóm flokks
þeirra, þá er varla sannleiks-
kom í þeirri ásökun. I þeim
kjördæmum, sem sannanlega
hefðu átt að liggja vel við
boðun fagnaðarerindis sósíal-
demókratanna, hefur allt sig-
ið á ógæfuhlið fyrir þeim, af
því að flokkurinn var sjálfum
sér sundurþykkur, forystulít-
ill og úrræðalaus um mörg
mál, þegar á liólminn var
komið. Sú var tíðin, að Al-
þýðuflokksmenn áttu þing-
menn í nær öllum kaupstöð-
um landsins, cn nú er allt á
hangandi hári, að þeir fái
einn mann kjörinn, hvað þá
meira. Ekki getur það verið
kjördæmaskipunin, sem riðið
hefur fylgi Alþýðuflokksins á
Akureyri, fsafirði, Hafnarfirði,
Reykjavík, Seyðisfirði, Nes-
kaupstað, Ólafsfirði (og víð-
ar) til þess, sem í neðra býr!
Nei, Alþýðuflokkurinn gat
ckki Iifað, af því að hugsjónir
hans gleymdust og í öðru lagi
af því, að hann þoldi einhvern
veginn ekki íslenzka stað-
hætti! Þess vegna er það
framkvæmd flokkssjónarmiða
af verstu tegund, þegar Al-
þýðuflokkurinn boðar stjóni-
arskrárbreytingu sem hefur
það eina markmið að bjarga
vesaling sínum frá hordauða,
sem honum er búinn vegna
sjálfskaparvítis sundur-
þykkrar forystu og þeirrar
augljósu staðreyndar, að
flokkurinn var aldrei og hef-
Framhald á 4. síðu.
Sfefán Jónsson Brímnesi
i
MINNINGARORÐ
Þó að kunnugt væri, að Stefán
á Brimnesi gengi ekki heill til
skógar hin síðari ár og væri síð-
ustu vikurnar nokkru lakari, þá
kom dánarfregn hans mörgum á
óvart. Svo fór mér að minnsta
kosti.Eg kom heim til hans stuttu
áður en kallið kom og var hann
þá glaður og reifur og gætti þess
ekki, að senn væru dagarnir
taldir. Þó grunar mig, að það hafi
ekki komið honum óvænt, svo
var kveðja hans, er leiðir skildu.
Stefán á Brimnesi fæddist 9.
október 1884 og andaðist 8. marz
sl. Foreldrar hans voru þau
Jón Sigurðsson og Ragnhildur
Baldvinsdóttir, búandi hjón á
Brimnesi við Dalvík, dugmikil
og merk hjón.
Lítt eru mér kunnug uppvaxt-
arár Stefáns. Vafálaust hefur
hann vanizt jöfnum höndum land
vinnu og sjávarstörfum. Þykir
mér þó ekki ólíklegt að hugur
hans hafi meira hneigzt að sjón-
um. Til þess bendir meðal annars
að um tvítugusaldur fer Stefán
til Reykjavíkur og stundar nám í
Stýrimannaskólanum. Að loknu
prófi stundar hann sjóinn um
skeið, og gerist þá, að eg held,
formaður. En brátt breytir hann
um og verður síldarmatsmaður.
Síðar tekur hann að sér að
stjórna útibúi á Dalvík, sem
Höpfnersverzlun setti á fót. Sá
hann þá einnig um útgerð, sem
verzlunin rak á Dalvík nokkurn
tíma. Snemma keypti Stefán
jörð'ina Brimnes, fæðingarstað
sinn, og hóf þar búskap og mikl-
ar framkvæmdir, bæði í ræktun
og húsabótum. Rak hann búskap
þar til fyrir nokkrum árum, að
tengdasonur hans tók við jörð-
inni. Á þessum árum átti Stefán
ætíð bát, sem hann hélt stundum
út; Oft skrapp" hðTih'ájalfúr á'sj"ó'
og gerði það raunar alla tíð.
Hafði hanh' iriikið yndi af þeim
sjóferðum,-
Eins og vænta mátti hlaut
Stefáni að verða falin ýmis trún-
aðarstörf. Hann var gjaldkeri
Sparisjóðs Svarfdæla yfir þrjátíu
ár. Umboðsmaður Brunabótafé-
lags íslands meir en aldarfjórð-
ung. Þá gegndi hann gjaldkera-
störfum við Sjúkrasamlag Svarf-
dæla uin mörg ár. Öllum þessum
störfum sinnti hann til æviloka.
Auk þessa sat hann í mörgum
nefndum lengri eða skemmri
tíma, svo sem hreppsnefnd, skóla
nefnd og sóknarnefnd.
Af því, sem talið, má sjá að hér
var um meira en meðalmann að
ræða og að tiltrú og traust hlaut
sá að hafa, sem kallaður var til
svo margháttaðra verkefna. Stef-
án var mikill vinnugarpur og
naut þess að vinna. Hann hlífði
sér því hvergi. Var furðulegt
hverju hann afkastaði, þó að
vanheilsa væri komin til sögu.
En sú mikla leikni og öryggi, sem
einkenndi störf Stefáns gerðu
hann mikilvirkan. Þó var ekki
kastað að neinu höndum. Allt var
unnið af stakri kostgæfni og
samvizkusemi og þurfti enginn
að efa, að því, sem Stefán tók að
sér, var vel borgið.
Störf Stefáns voru á þá lund,
að allir íbúar Svarfaðardals, sem
komnir voru af æskuskeiði, hlutu
að hafa meira og minna saman
við hann að sælda. En innheimta
peninga er sízt vel fallin til að
afla velvildar og peningamiðlun
er vandaverk. En fullyrða má, að
einmitt með þessum störfum
tókst Stefáni að ávinna sér hlýju
og þakklæti sveitunga sinna.
Hann kunni það lag að krefja án
hroka eða harðneskju og galzt
þó ekki verr. Og fáir hafa áreið-
anlega borið brigður á heiðar-
leika og háttvísi Stcfáns í útlán-
um við Sparisjóð Svarfdæla. Það
vissu allir að gerð var úrlausn ef
hægt var og enginn mannamunur
viðhafður.
Nú að leikslokum þakka Svarf-
dælingar Stefáni fyrir verkin
hans, og þó sérstaklega fyrir starf
hans við sparisjóðinn, sem hann
rækti af frábærri alúð eins og allt
annað, enda óx og efldist sjóður-
inn stórlega í Stefáns höndum.
Honum þótti líka áreiðanlega
vænt um sjóðinn.
Stefán á Brimnesi var vel
greindur. Hann hafði stórbrotna
skaphöfn, sem honum tókst
venjulega að stilla til hófs. En
brygðist það var hann fús að
bjóða sætt og bæta fyrir það, sem
ofsagt kunni að vera. Hjálpfús
var Stefán og hjartahlýr, enda
hafði hann ríka samúð með þeim,
sem örlögin léku grátt. En ckki
flíkaði hann því, þó að hann rétti
öðrum hönd og reyndist þeim
sannur vinur.
Stefán var mjög gestrisinn.
Var gott að koma á heimili hans,
því að höfðingsskapur og hlýleiki
réð þar ríkjum. Þá var Stefán
einnig skemmtilegur í samræð-
um, kunni frá mörgu broslegu að
segja og var fróður um fyrri tíð-
ar hætti og atburði.
Stefán var maður heilsteyptur
og traustur, og laus við alla yfir-
borðsmennsku. Hann var vinfast-
ur og trygglyndur og brást sízt
begar á í'cyiidi.-Hann vár prúð-
mannlegur í " framkomu og hátt-
vís og naut vinsælda og velvildar
fjöldans. Jörð sinni- og byggðar-
lagi unni hann af heilum huga og
vann hvoru tveggja af fullum
heilindum meðan leyft var.
Stefán var tvíkvæntur. Fyrri
konu sína, Eyvöru Tímóteusar-
dóttur, missti hann eftir mjög
stufta sámbúð. Eignúðúst'þ'au tvö"
sonu. Seinni konp Stefáns, Anna
Olafsdóttir, lifir mann sinn. Eina
dóttur áttu þau. Báðar konurnar
voru mikilhæfar. Ilefur Anna í
þrjátíu og sex ár staðið við hlið
manns síns og verið honum ör-
uggur og bezti förunautur. ÖIl
eru börn Stefáns mannvænleg,
hafa gifzt og eignast afkvæmi.
Eg, sem rita þessi fátæklegu
orð, kynntist ekki Stefáni fyrr
en eg var fulltíða maður. Leiðir
okkar lágu saman, er eg var
kennari á Dalvík og hann yfir-
boðari minn og prófdómari við
skólann. Eftir það urðu kynni
okkar náin á fleiri sviðum. Er
það sannast, að eg mat Stefán því
meir, sem eg þekkti hann betur.
Okkar skipti urðu snurðulaus og
ánægjuleg af hans hendi. Hann
reyndist mér ávallt bez.ti drengur
og vinur. Fyrir það er mér ljúft
og skylt að þakka.
Það er næsta erfitt að sætta sig
við, að Stefán sé horfinn, hættur
að sitja í skrifstofu sinni og leysa
erindi sveitunga sinna. En veru-
leikanum verð'ur ekki breytt.
Eftir er söknuðurinn og minning-
arnar um dáðríkan samferða-
mann og þakklæti fyrir stóra
dagsverkið.
Eg votta konu hans, börn-
um hans og öllu skylduliði
dýpstu samúð mína.
Vertu sæll, vinur. Megi lífsins
sól lýsa þér á leiðum eilífðar-
innar. Helgi Símonarson.