Dagur - 30.05.1959, Blaðsíða 4

4
D A G U R
Laugardaginn 30. maí 1959

Skrifslnl.i i Halíiarscræt* ‘10 — Sími 1106
RITSTJÓKI:
E R L f N G U R H A í I) S S <) N
Aui'lyNÍngAstjmi:
JÓX S A M Í El.SSON
Átgangitrinn kostar kr. 75.<M)
KlaðiA kenim út á nnAvikudogum og
laugurtliigum, þtgar efiti stantla til
fijaldílagi cr I. júlí
J’KENTVKKK ODDS KJÖKNSSONAR 11.F.
Um samvinnumál
HIN SÍÐARI ÁR hættir mörgum til að líta á
Kaupfélag Eyfiroinga sem jafn sjálfsagðan hlut
í viðskiptalífi og mer.ningarmálum héraðsins eins
og að fjöllin eða fjörðurinn eru hlutar umhverfis-
ins. Þetta trausta fyrirtæki. sem eyfirzkir bænd-
ur lögðu grunninn að árið 1886 og báru á höndum
sér til mikilla sigra, telur nú 5200 félagsmenn og
veltir árlega hundruðum milljóna króna, starf-
rækir yfir 60 deildir og fyrirtæki og virðist eflast
með ári hverju. Jafnhliða gleði yfir velgengni
þessara samtaka fólksins, er því ekki að leyna, að
kröfur til fyrirtækisins fara að sama skapi vax-
andi og verða eigingjarnari. Að loknum aðalfundi
KEA verða samvinnumálin ofarlega í hugum
hinna 280 fulltrúa 24 félagsdeilda, sem hlýtt hafa
á og tekið þátt í störfum fundarins og markað.
stefnuna. Þótt fundurinn bæri síður en svo vott
um sundurlyndi eða óánægju, vita samvinnumenn
um heiftrækna andstæðinga og þurfa að vera vel
á verði gegn þeim. Til er saga, sem skólastjóri
Samvinnuskólans rifjaði nýlega upp með svo-
felldum orðum:
„Aþeningar byggðu upp merkilegt lýðræðis-
þjóðfélag. Áttu stjórnmálaafskipli að verða
alls almennings og auka þroska og manndóm. En
myrkurhneigð mannshugans kotn fljótt í Ijós.
Manngerð ein furðuleg mjög kom fram og spillti
glæsimynd. Menn þessir nefndust ,.psyekofantar“,
rægjendur. Þeir völdu sér það hlutverk að brjóta
dómgreind almennings, gera tillögur og athafnir
tortryggilegar og valda sundrung og óánægju. —
Tókst rægjendunum furðanlega að plægja akur
sinn og ná eyrum almennings með niðurrifsboð-
skap. Fór svo að lokum, að þeir drápu allt and-
legt líf Aþeninga í dróma og ollu upplausn lýð-
ræðisins.“
Rægjendur liggja hvarvetna í eyrum fólksins og
hvíslað því ósönnum sögum um s.amvinnufélags-
skapinn, eins og í Aþenu forðum og rægjendurnir
hafa alltaf jafn hraðfleyg orð og lýgin er orðlögð-
ust fyrir. Menn skyldu því vera vel á verði og
minnast þess jafnan að auðvelt er, hjá forráða-
og trúnaðarmönnum samvinnufélaganna, að fá
réttar upplýsingar um hvert mál, sem félagsskap-
inn varðar og að sjálfsagt er einnig að halda uppi
réttlátri gagnrýni til að verja félögin fúa innan
frá. Eflaust verður SIS og kaupfélög landsins,
ekki sízt það stærsta og traustasta þeirra, fyrir
árásum í þeim stjórnmálalegu átökum, sem nú
eru framundan vegna tvennra alþingiskosninga í
sumar, ef að vanda lætur, og hefur tilburða í þá
átt þegar orðið vart. Enn er því haldið fram í
barnslegri einfeldni, og það af fullorðnum sam-
vinnumönnum, að kaupfélög landsins og sam-
vinnustefnan, hafi nú þegar unnið sér þann rétt í
íslenzku þjóðlífi, að engin pólitísk samtök þori að
ráðast gegn þeim á opinberum vettvangi með rót-
tæka herferð í huga.
Samvinnufélögin þurfa að eiga varðmenn á öll-
um þrepum þjóðmálabaráttunnar, allt frá bónda
og sjómanni ttpp í ráðherrastól. Annars verða liin
frjálsu og þýðingarmiklu samtök fótum troðin af
rægjendum auðshyggjumanna og þeirra einnig,
sem vilja íslenzkt lýðræði feigt.
Jakob Frímannsson framkvæmdastjóri KEA
. gerði rekstursfjárskort kaupfélagsins að umtals-
efni á nýafstöðnum aðalfundi og
sagði í lok ræðu sinnar um rekst-
ur síðasta árs, að það væri
„áreiðanlega ástæða til að gera
allt sem unnt er til að koma
valdhöfum þessa lands í skilning
um, að hinn mikli rekstursfjár-
skortur verzlunar, iðnaðar og
framleiðslu landsins er svo alvar-
legt vandamál yfirstandandi tíma,
að lífsnauðsyn er að bót verði á
ráðin.
Stöðugt blasa við ný verkefni,
sem félagsmenn í bæjum og
byggðum þessa liéraðs ætlast til
að félagið þeirra leysi til hags-
bóta fyrir þá og þeirra niðja. En
peningarnir eru afl þess sem gera
skal, og hafi félagið ekki fjár-
magn, er geta þess engin til fram
kvæmda eða eðlilegrar þróunar.
Það er því von mín og ósk, að
komandi ár færi félaginu meiri
tnöguleika til rekstrarfjármynd-
unar en það hefur haft síðustu 2
áratugina, þannig að það innan
skamms verði sjálfu sér nægilegt
hvað fjármagn snertir og geti
þannig unnið eftir eigin geðþótta
að uppbyggingu þessa héraðs til
efnalegs sjálfstæðis og velmegun-
ar allra bæjar- og héraðsbúa. —
Með þeim óskum legg eg svo
fram reikninga ársins 1958 til úr-
skurðar á þessum aðalfundi.“
Undir óskir framkvæmdastjór-
ans munu eyfirzkir samvinnu-
menn taka af heilum huga.
ÞANKAR OG ÞYÐIN6AR
VXÐTAL VIÐ JÚGÓSLAVNESKU
FLÓTTAMENNINA.
Júgóslavnesku flóttamennirnir, sem hingað eru
komnir, áttu nokkra viðdvöl á Kastrupflugvelli, og
þar hafði blaðamaður frá Politiken viðtal við suma
þeirra. Hér fer á eftir lausleg þýðing á greininni.
Þeir hafa snúið baki við fortíð sinni. Nú eru liðin
árin, sem voru full af hatri, sulti og ótta fyrir morg-
undeginum. Vinsamleg þjóð hefur nú gefið þeim
von um nýtt líf í ró og friði og vinnu til jafns við
aðra þegna sína.
Þeir eru á Kastrupflugvelli, lítill hópur
flóttamanna, 27 talsins. Þeir eru rétt komnir með
SAS flugvél frá Róm og bíða þess að fljúga með vél
Flugfélags íslands til Reykjavíkur, þar sem flestir
munu fá atvinnu við sjósókn, niðursuðuiðnaðinn
eða kannski sem vélamenn. f tvö ár hafa þeir verið
sem föðurlandslausir, pólitískir flóttamenn í búð-
um við Latina á ítalíu.

Kirkjubrekkan og ég.
ÉG IIÉLT að við værum skilin
að skiptum, og að ég hefði kvatt
Kirkjubrekkuna fyrir fullt og allt
eftir hálfs annars áratugs afskipti
og látlaust nöldur, sem auðvitað
hefur verið misjafnlega tekið —
og misjafnlega þakkað, eins og
við mátti búast. En samt hefur.
ýmislegt upp af því sprottið.
Sumt gott, annað miður. Eins og
t. d. þegar lokið var við að tyrfa
norðurbrekkuna eftir áratugs sí-
fellt nöldur. Þar var að lokum
unnið ótrúlega lengi og með
sæmilegri vandvirkni. En synd
væri að segja, að þeir hafi
„hlaupið af sér hornin!“ — Þau
skyldu þeir eftir sig!
Hvern morgun, sem ég lít út.
um vesturgluggann minn upp til
kirkjunnar, rek ég augun í
skakkhyrnda brekkuua! Sérstak-
lega ber þó mest á 3—4 efstu
hornum brekkunnar, þar sem
allar boglínur hennar eru misk-
unnarlaust þverbrotnar (þótt
ekki séu tvíbrotnar eins og neðri
þrepin!) — Mér gremst þetta
ekki framar. En það hryggir mig
daglega! Eru verkamenn bæjar-
ins og verkstjórar raunverulega
blindfæddir?
Ég var svo barnalegur að halda,
að hér væri nægilegt að endur-
taka það ,sem ég hafði tönnlast á
árum saman, að hér yrði ?ð halda
boglínum brekkunnar sem lengst
inn í norðurbrekkuna, er hún
loks yrði tyrfð! Og fram á síðustu
stundu hvatti ég til að sneiða a.
m. k. 3—4 efstu þrepin, svo að
ekki yrði brotalöm þar á beygj-
unni. — Þessu var ekki sinnt. —
Blindir leiddu blinda. Og Fegr-
unarfélagið greip ekki í taumana!
Annars var það umhverfi
kirkjunnar, sem ég ætlaði að
drepa á að þessu sinni. Þar hefur
loks verið gerð mikil umbót, sem
óefað verður að lireinni prýði,
þegar því verki verður lokið! —
En hví er því ekki þegar lokið?
Annars gengur það úr sér og
spillist — eins og ísl. kjördæma-
vegagerð, — áður en lokið er
verki.
Nú er það samt norðurbrún
brekkunnar, sem ljúka verður,
áður en sumarið gengur í garð
með alla sína gesti! — Þar hefur
verið hlaupið frá verki í miðjum
klíðum — að vanda, liggur mér
við að segja. Hellulagningunni er
þar ekki lokið á kafla, og liggur
þar allt á kafi í sandhaugum, sem
nota á, þegar haldið yerður
áfram, þ. e. a. s. það sem þá verð-
ur eftir af sandinum.
Auglýsingar skapa viðskipta-
möguleika og auðvelda þá. —
Auglýsingar eru fréttir, sem
ávallt eru lesnar. Dagur kemur
á nær hvert heimili í bænum
og næstu sýslum.
Þetta þolir enga bið! Og þessu
þarf og á að Ijúka næstu dag-
ana! Og maí hefur boðið bros og
blíðu dag eftir dag bæði til þessa
starfs og annarra, sem þegar
hefðu átt að vera hafin! — v.
Prýðileg bæjarkynning! Gripur
nokkur, gagnlegur og ánægjuleg-
ur, var Akureyri gefinn fyrir
nokkrum árum, kirkjuklukkan.
Er gaman að hlusta á hljóðum
stundum, er tónar hennar berast
yfir bæinn, — þegar hún er í lagi,
en á því verður stundum nokkur
brestur, þótt nú kasti tólfunum,
þegar stundarslögin eru með öllu
hætt, stundarfjórðungsslögin
fjórðungi stundar á eftir tíman-
um og ein nótan í laginu þögnuð.
Ástand þetta hefur verið nú um
tíma. — Ef enginn maður finnst
á Akureyri, sem litið getur eftir
klukkunni, að hún slái rétt, væri
bær.um minni skömm að gefa
klukkuna á brott eða sökkva
henni sem Molbúar í sjávardjúp,
en láta hana hringla svona vit-
lausa. Skyldi ekki fei’ðamönnum
detta í hug máltækið: „Hvað
elskar sér líkt,“ er þeir hlusta á
okkar vitlausu klukku? — Sár-
gramur bæjarmaður.
„Bæjarmaður“ biður blaðið að
vara fólk við því að gefa öndun-
um, sem nú eru mjög fáar á
Andapollinum, brauð eða annað
matarkyns, eins ríkulega og gert
er. Brauðið nýtist ekki og úldnar
aðeins í vatninu og veldur mikl-
um óþrifum. Þá bendir „bæjar-
maður“ einnig á það, að nú sé
mál til komið að eitra fyrir rott-
urnar á þessum stað, því að þeim
muni fjölga mjög ört að öðrum
kosti, eitrunin hafi tekizt ágæt-
lega í fyrrasumar og árangurs
megi einnig vænta nú, ef ráðstaf-
anir séu gerðar í tíma. Segir hann
ennfremur, að nú þegar sé tölu-
vert um rottur við Andapollinn.
Blaðið beinir þessum ábending-
um til hlutaðeigandi aðila.
„Húsmóðir“ sendir blaðinu bréf,
sem of langt er til birtingar í
heild. En þar er meðal annars
lýst ánægju yfir því, að fólk sé
almennt farið að skilja, að ekki
sé viðunandi í slíkum fuglabæ og
Akureyri er orðin, að láta hópa
af köttum ræna hreiður og drepa
bæði unga og fullorðna fugla yfir
varptíminn. „Þrestirnir og auðnu
tittlingarnir, sem verpa við húsin
okkar, eru okkur svo kærir og
veita okkur svo margar ánægju-
stundir að okkur er sárt að sjá
þessa blessaða fugla strádrepna.“
Og „húsmóðirin" segir ennfrem-
ur, að nú.hafi fuglarnir í garðin-
um hennar loksins frið fyrir köt^-
unum, sem mörg undanfarin ár
hafi gengið þar um eins og
„grenjandi ljón“.
Hundruð komu fótgangandi.
Við komum frá ýmsum stöðurn í Júgóslavíu, frá
Spalato, frá Zagreb eða enn lengra að, segir pinn
þeirra, ungur maður, 23 ára, dökkur yfirlitum með
fjörleg, brún augu, kraftalega vaxinn, og auðséð er
á höndunum, að hann er vanur erfiðisvinnu.
Við kynntumst fyrst í flóttamannabúðunum, en
flestir okkar flýðu yfir landamærin hjá Triest, og
það var enginn barnaleikur. Fyrst þurftum við að
fara fótgangandi hundruð kílómetra um mikla
skóga, og því næst þurftum við að smeygja okkur á
milli vopnaðra landamæravarða. En þetta tókst, og
eg fer aldrei til baka.
Nokkrir þeirra hafa flúið eingöngu af pólitískum
sökum, en aðrir hurfu burt úr landi sínu vegna
þess, að þeim fannst. þeir enga framtíð eiga þar
nema við örbirgð og strit.
Við gátum í mesta lagi unnið okkur inn 10 þús.
dýnara, en af þeim fóru 8 þús. í húsnæði og naumt
skamtaðan mat. Ný. föt gátum við fengið með
þriggja ára afborgun, en þau voru gatslitin eftir ár-
ið, því að efnið var svo lélegt.
Tíu bréf, sem ekki var svarað.
Einn þeirra, sem flýði af stórnmálaástæðum, von-
ar, þrátt fyrir allt, að geta einhvern tíma snúið aft-
ur heim. Hvernig? Það veit hann ekki. í flótta-
mannabúðunum trúlofaðist hann ungverskri stúlku.
Eruð þér nokkuð hræddir um afdrif fjölskyldu
yðar, sem eftir er í Júgóslavíu?
Nei, í rauninni ekki. Eg get skrifast á við fólkið
mitt. Eg veit, að lögreglan hefur tekið foreldra
mína til yfirheyrslu, en að öðru leyti hafa þau
sloppið við óþægindi mín vegna. Eg fékk ekkert
svar við 10 fyrstu bréfunum mínum, en nú er það
úr sögunni.
Bréfaskoðun?
Já.
Áður en lagt er af stað til íslands, hefur flótta-
fólkið haft tíma til þess að fara með vagni um
Kaupmannahöfn. Meðal flóttamannanna eru þrjár
fjölskyldur með 5 börn, Ijómandi krakka með dökkt
liðað hár. Ungviðið byrjar strax að leika sér í sölum
flugvallarins eins og öll börn í heimi gera, er þau
telja sig örugg. Þau eiga framundan nýtt líf, óþekkt
land og æivntýri. Þau geta byrjað þetta nýja líf áu
sorglegrar reynslu, sem fullorðna fólkið á ekki eins
auðvelt með að gleyma.
Réttindi kvenna oft meiri í orði
en á korði
KONUR eiga cnn erfitt uppdráttar, þegar um er að
ræða samkeppni við karla um góðar stöður í þjóðfé-
laginu. Þetta a ekki hvað sízt við þegar um er að ræða
lögfræðileg störf. Um þessi mál er fjallað í skýrslu, sem
starfsmenn Sameinuðu þjóðanna hafa samið og ná
liggur fyrir Kvenréttindanefnd Sameinuðu þjóðanna,
sem um þessar mundir situr á ráðstefnu í New York.
Kvenréuindanefndin hefur áður fjallað um aðgang
kvenna að ýmsum öðrum atvinnugreinum og embætt-
um þjóðfélagsins. '
„Mcð réttu eða röngu virðist Jteirri trú hafa aukizt
fylgi upp á síðkastið, að konur hafi ekki nægjanlega
stjórn á skapi sínu né heldur það hugrekki, sem krafizt
er af góðum lögfræðingi," segir í álitsgerð frá lögfræði-
deild við kanadískan háskóla.
Framamöguleikar kvenlögfræðinga í opinberum
emhættum eru allmiklu minni en karla, og í einkafyrir-
tækjum og stofnunum er öfund og sleggjudómar frá
samstarfsmönnum af karlkyni Jjrándur í giitu Jiess, að
konur fái að njóta sín svo, að þær fái möguleika til að
komast í ábyrgðarmestu stöður." Þetta eru þxr niður-
Stöður, sem alþjóðafélagsskapur akademískra kvenna
hefur komizt að með rannsóknum sínum. Belgíudeild
þessa sama félagsskapar bætir þessu við:
„Konur í lögfræðistétt gera sig oft ánægðar með
undirtyllustöður." (Framhald á 7. síðu).