Dagur - 21.09.1960, Blaðsíða 2

2
Fyrir tuttugu og fimm árum
HÁKON GUÐMUNDSSON • iiiiiniii.imfmiinimumiiiúmuiimuiumtiimiumiii ■>
ViSarlðufin í katli Bergþórs í Bláfelli
Erindi flutt i Vaglaskógi 3. júlí 1960 á sam-
komu Skógræktarfélags Eyfirðinga
Viff þekkjum 611 söguna um
Bergþór í Bláfelli, sem vildi hvíla
andaður þar sem heyrðist
klukknahljóð og árniður, og
samdi þess vegna um það við
hóndann i Haukadal í Biskups-
tungurn, að flytja sig látinn
þangað til legstaðar. Fyrir þetta
ómak átti Haukadalslróndinn að
fá að launum ]rað sem væri í
katli einum miklum við rekkju
Bergþórs í helli hans. En þegar
að því kom, að bóndinn sækti lík
Bergþórs og hann fann ekki ann-
að í katlinum en viðarlaul', þótti
hnnum Bergþór liafa gabbað sig
og hirti ekki laufin. En einn af
fyjgdarinönnum lians reyndist for-
sjálli og nýtnari. Hann hirti nokk-
uð af viðarlaufunum og fyllti
vettlinga sína, og þegar liann
hugaði að þeim á leiðinni heim,
kom í ljós, að vettlingar lians
voru fullir af gulli. En er Ilauka-
dalsbóndinn sneri aftur til þess
að saekja ketilinn, fann hann ekki
einu sinni hellinn aftur. Tæki-
færið var gengið um garð og
gullið glatað.
Svo sem margt annað í þjóð-
spgum vorum er saga þessi tákn-
rjen. Hún sýnir, lrvernig fer, þeg-
ar lagt er skakkt mat á verðmæti
lífsins og eigi virtir þeir nnigu-
lejkar, sem lífið laetur oss í té.
örlög .xn lla á hending Iveggja handa.
Harl slj't nomir. vef og jnn’Öi btanda.
Vefsl i höjggi hverju irviltafli.
Og líklega er það engin til-
viljun, að í sögunni um ketilinn
hans Bergþórs tákna visnuðu og
þurrti laufin hið Jeynda gull —
verðmætin, senr Haukadalsbónd-
inn liirti ekki um og kunni ekki
að meta. Jíristallast ekki einmitt
hér í þjiVðsögutini falið samvizku-
bit þjóðarsájarinnar út af þv/,
Jivernig gætt hafði verið þess
punds, sem forsjónin lagði í
hend.ur þeim, er hér námu land
í upphafi — héruð viði vaxin milli
fjalls og fjöru. Hafði ekki sá auð-
ur hjaðnað og visnað í vörzlum
þjóðarinnar, eins og grasið á
Iiaustnóttum, og hvar var þetta
greinilegra en í uppli'mdum
Haukadals, þar sem eyðingin
hcrjaði svo á landið, að blómleg-
ur birkiskógurinn stóð að lokum
á stórum svæðum ber og blásinn,
sem vindsorlið krossmark á leið
vegfarandans — þar sem Jiann þá
ekki var með öllu eyddur 'og'Jíf-
gjafi gróðursins, jarðvegurinn,
horfinn, fokinn út í veður og
vi.nd.
En sagan segir frá því, að fylgd-
armaðurinn, liinn atliuguli elju-
maður, sem hafði opin augti fyrir
rnöguleikunum, mat ekki adeins
hinn fl.jóttekna gróða, og liirti
Jauf'in, liafi hjotið gull að launum.
Qg sem betur fer hefur hann
aljtaf lifað í Jandinu og tekið
]iátt í för hverrar kynslóðar — ýin-
ist sem Iiinn góði vörzlumaður
hverra þeirra verðmæta, sem liann
fór höndum um, eða sem leiðsiigu
maður, er kunni skil á hismi og
kjarna, varðveitti eld þjóðarinn-
ar, lyl'ti Ijósi nýrra hugsjóna og
frainfara og lýsti samferða.mönn-
um sínum.
Og er ég nú stcnd hér á jressum
fagra.stað, til þess að l'lytja Skóg-
ræktarfélagi Eyfirðingá þakkir og
árnaðaróskir eftir þrjátíu ára far-
sælt starf í þágu gróðurs og land-
verndar, minnist ég cins af þcss-
uip vormönnum Islands, sem fædd
ist og ‘deit barnsskóm sínum hér
spölkorn út í dalnum, Sigurðar
búnaðarmálastjóra Sigurðssonar.
Helði haiin verið í för með
Haukadafsbóndanum forðum, er
ekki vafi á því, að hortum hefði
kviknað grunur í brjósti um gull-
ið — vcrðmætin að baki hinum
visnuðu laufum kctilsins, cnda
rcisti hann ungur öðrum framar
merki þeirrar skoðunar, að það
land, sem enn bar svo vænar
skógarspildur sem Vaglaskóg og
aðra birkiteiga í Fnjóskadal, gæti
alið fj/ilbreyttari trjátegundir cn
bjarkirnar, sem bairðust í sunnan-
t indinum, er hann f'cykti visnuð-
um blöSunúm um liaustfagran
dalinn. Bak við þau lauf sá Sig-
urður hylla undir nytjaskóga
íramtíðarinnar. Og tilraunir þær,
Hálion Guðtnundsson.
sem gerðar voru hér norðanlands
um aldamótin fyrir ftirgöngu
hans, báru þann árangur, að þær
iirðu einjnitt um langt skeið þau
vonarljós, sem ásarnt iiðru héldu
vakandi trúnni á framtíð skóg-
ræktar hér á landi, meðan hún
var í bylgjudal þeim, sem hún
lenti í á þriðja tug aldarinnar,
um cða eftir 1920.
Sú reynsla, sem síðan hefur
fengizt varðandi trjáviixt og mögu
leika til skógræktar á íslandi,
leiðir luiganu aftur til Irins
skyggna sögumanns þjéiðsiigunnar,
sem skynjaði gullið, falið undir
láufunum hans Bergþérrs í Blá-
fclli. J>ví nú er gróðursettur í
skjóli birkiblaðanna og undir
væng.víðisins sá unggróður, barr-
trén, sem færa á þjóðinni fram-
tíðaraúð og verðá grundviilhir nýs
atvinnuvegar, er stundir liða
fram.
Júr þrátt fyrir sýnilegan vitnis-
burð um möguleika skéigræktar-
innar lrér á landi, eru þcir \>á enn
allt of margir, sem efast og spyrja,
hvort ]>að sé nokkuð annað en
bjartsýnisdraumar, að vaxið geti
máttarviðir úr íslenzkri mold.
Verða ské<gar hér á landi, bæ.ta
þcir við, npkkurn tíma annað og
meira en blessað birkið, sem við
sjáum hér — til prýði, yndis og
skjóls að vísu, en að pðru leyti
til takmarkaðra nota? En hér má
gefa greið svijr. Við gxtum jafn-
vel réttlætt ské>græktaráré>ðurinn,
þótt við yrðum að viðurkenna, að
potin væru ekki meiri, því ské>g-
arnir myndu eigi að síður verða
hin mesta hmdbé>t og skjólið eitt,
scm trén gefa, verða til þess, að
margfalda og tryggja alrakstur
annarrar ræktunar.
En við þurfum alls ekki að
hiirfa ti! þcirrar riiksemdar, því
að hér á Iandi eru nokkur tré,
sem borið gætu hvaða símalínu
sern væri og lerkitré íslenzk má
nú fletta í breiða borðviðu lil
margvíslegra nota. Og geti slík
tré vaxið hér fá sainan, hvað er
þá því til fyrirstöðu að þau myndi
myndi inilljónaskéig. Annað.dæmi
um Iragnýta skógrækt er það, að
á sl. vetri voru hiiggvin í I>jórsár-
dal jólatré, hæfilegrar stærðar til
jjeirra nota, sem þar Jiiiíðu náð
eðlilegri hæð iimhirðula.us á té>lf
árum. Þannig standa nú víða um
landið skógarteigar, sem rcnna
stoðum undir þá skoðun, að við
getum, er stundir líða fram, sjálfir
ræktað verulegan hluta þess timb-
urs, sem þjé>ðin þarf til sinna
nota, en árlegur innflutningur
viðar nú nemur eigi minna en
80-90 millj. kr.
l>að er því ekki neitt smáræðis
fjármagn, sem þannig má flytja
til áviixtunar í íslenzkri mold.
Og samtímis því, sem náttúran
malar þannig hið græna gull í
sjóði komandi kynskiða, nýtur
þjé>ðin þegar í stað gé>ðs af þess-
ari fjárfestingu, ]>ví skéigræktinni
fylgir alla tíð og alls staðar mikil
vinna, eigi aðcins við gré>ðursetn-
ingu, heldur og við grisjun og
aðra hirðingu ungskógarins.
En óþolinmóðri ]>jé>ð þykir
vöxturinn of seinn, og henni
finnst vera svo langur tími frá
sáningu til uppskeru, og er stund-
um eins og m/innum fallist hend-
ur af þeim siikum, já allt of mörg-
um. Þetta hugarlar samfara öðru
sinnuleysi fj/ilda manna veldur
því, að okkur finnst ferðalagið
stundum ganga svo grátlega seint.
Það ér gaufað og hikað meðan
dýrmætur tíminn líður hjá og
tækifærin ganga oss lir grcipum.
En ef við lítum til baka og
hugleiðum, hvar við stæðum nú,
ef gróðursettar helðu verjð þótt
ekki væri nema ein millj. plantna
árlega sl. hundrað ár, hversu þakk
látir myndum við þá ekki vera
feðrúm, öfum okkar og langöfum
fyrir slíkan arf? En við, sem nii
lifum, cigum líka fyrir höndum
að gerast afar, langafar, fórfeður
(ifæddrar |>jé>ðar. Hvaða dóm kjé>s-
um við þá okkur til handa í ann-
álum framtíðarinnar? Eigum við
enn að halda að okkur hiindum
og standa i stað? Hver verður
hann þá, dómur sögunnar um
-okkur, sem höfðum bæði þekk-
ingu og getu til framkvæmda, ef
viljann hefði ekki vantað? Eigum
við ekki heldur að velja þann
kostinn, að hrista af okkur slenið
og gróðursetja nú árlega milljónir
plantna? Tryggja okkur sóma-
samlegan sess í þjóðarsiigunni og
lcggja grundviillinn að skógum,
scm geti brauðfætt hundruð fjiil-
skyldna og orðið ein af velmegun-
arstoðum þjóðfélagsins.
/vtt maðurinn e/nn er ei nema hálfur,
með uðrum cr hann tneiri en Imnn
sjálfur.
Hér þarf sameiginlegt átak
margra handa til þess að hrinda
þessu máli úr nausti kyrrstöðunn-
ar — það þarf eigi minna en sam-
stillt framlag þjóðarinnar allrar.
Skógræktarfélögin liafa þegar tek-
ið l'orystuna og nii cr það einstak-
linganna að fylkja liði innan vé-
banda þeirra, til þess að vefa liið
græna klæði nýrra teiga og skóg-
arlunda.
En ]>rátt fyrir margháltaðan
seinagang, bjarmar þé> fagurlega
fyrir nýjum degi. Eyðileggingin í
Haukadal hefur verið stöðvuð, og
|>eir, sem þangað koma í dag gcta
nú fundið þúsundir barrviða, sem
standa þar í skjóli bjarkarblað-
anna og draga að sér næringu til
vaxtar beinvaxinna stofna, úr
friðuðum og endurnærðum jarð-
vegi þessa forna höfuðbóls. Og er
ég stóð ]>ar fyrir viku í svouefndri
Austmannabrekku og sá rauðgren-
ið breiðast um hlíðarnar í gujl-
grænu gliti jéinísólarinnar, varð
mér allt í einu ljóst, að núverandi
kirkjubémdi í Haukadal, Hákon
Framhald á 7. síðu.
Árið 1935, eða fyrir réttum
aldarfjórðungi, var meðal ann-
ars sagt frá þessu:
TEgilegur bruni.
Níu manns fórust í ægilegum
brpna í Keflavík pg 30 særðust
af bruna, er kviknaði í jólatrénu
á fjölmennri samkomu, Báðar
hurðir á norðurgafli samkomu-
salarins opnuðust inn og varð
troðningur svo mikill, að nær
ógerlegt var að opna fólltinu út-
gönguleið.
Gróf upp lík.
Maður nokkur gerði tilraun til
þess í Vestmannaeyjum að grafa
upp lík Halldórs Gunnlaugsson-
ar læknis, en varð að hætta við
það vegna þess að steinliella
hafði verið steypa yfir kistuna.
Maðurinn sagðist hafa lært það
í „Hvítasunnusöfnuðinum", að
hægt væri að vekja menn upp
frá dauðum og lesið það í Biblí-
unni. Hann var fluttur á Klepp
til rannsóknar.
Nazistar í Reylíjavík.
íslenzkir þjóðernissinnar í
Reykjavík hafa komið sér upp
sérstökum búningum, gráum
skyrtum í líkingu við brún-
stakka Hitlers og svartstakka
Mussolinis. Fánalið skálmaði
um Austurstræti 1. maí og var
vígalegt.
Vildu heldur ýsusoð.
Mjólkursamsalan tók til
starfa í Reykjavík. Samkvæmt
lögum þar um, var óheimilt að
setja aðra mjólk en geril-
sneydda. Þessi breyting sætti
harðri andspyrnu Sjálfstæðis-
manna og kommúnista. Eftir
það hófst hið fræga mjólkur-
verkfall og kenningin um, að
eins gott væri ,að drekka ýsu-
soð og hina gerilsneyddu mjólk.
Húsmæðrafélag var stofnað til
að fylgja mótmælunum eftir og
heimta 5 aura verðlækkun. —
Mjólkurverkfallið rann út í
sandinn. Mjólkursamsalan náði
almennri viðurkenningu.
Ný skáld.
Halldór Stefánsson og Tómas
Guðmundsson koma fram á
sjónarsviðið. Sá fyrrnefndi gaf
út nýtt smásagnasafn, „Dauð-
inn á þriðju hæð“, og skorað
var á bæjarstjórn Reykjavíkur
að veita hinum síðarnefnda
nokkurn styrk til utanfarar í
viðurkenningarskyni fyrir ljóð
hans.
MA-kvartettinn.
MA-kvartettinn heldur söng-
skemmtun í Nýja-Bíó við góðan
orðstír.
Kollumálið.
Dómur gekk í „kollumálinu“
svonefnda, sem andstæðingar
Hermanns Jónassonar forsætis-
ráðherra bjuggu á hendur hon-
um. Fyrir Hæstarétti var Iier-
mann sýknaður af öllum ákær-
um, en rannsóknardóroarinn
víttur fyrir ranga málsmeðferð.
Andstæðingar Hermanns höfðu
keypt afbrotamenn til að bera
Ijúgvitni í réttinum.
Þjófnaðarfaraldur.
Þjófnaðarfaraldur gengur í
Reykjavík og heill þjófaflokkur
var handsamaður. Sex innbrot
voru t. d. framin á einni nóttu.
Innbrot var framið í Landakots-
kirkju.
Stjórnmálaforingjar fallnir.
Stjórnmálaforingjarnir Tryggvi
Þórhallsson og Jón Þorláksson
önduðust. Utför beggja var gerð
af virðuleik.
Struku af LitlaHrauni.
Þrír fangar struku af Litla-
Hrauni og náðust í Hvalfirði
tveir þeirra, en einn, sem var
þeirra bráðlátastur að komast í
bæinn, var þá þegar í vörzlu
lögreglunnar. Menn þessir sög-
uðu járnrimla frá gluggum og
komust þannig úr gæzlu.
Sterku vínin.
Hafin var sala á sterkum vín-
um, samkvæmt nýrri áfengis-
löggjöf, sem Alþingi hafði sam-
þykkt. Ös var mikil í áfengis-
verzlunum og keyptu menn
mest af brennivínj. Brátt varð
ölæði svo mikið, að hvergi var
pláss fyrir ölæðinga í Reykja-
vík og hætti lögreglan þá að
taka fulla menn úr umferð. —
Slagsmál voru mikil.
Talsímasamband opnað.
Talsímasamband var opnað
við útlönd fimmtudaginn 1.
ágúst. Fyrstur talaði konungur,
þá Hermann Jónasson, bæði á
íslenzku og dönsku, Eysteinn
Jónsson flutti stutta ræðu á
dönsku, en Friis-Skotte, sam-
göngumálaráðherra Dana, svar-
aði honum. Siðast talaði Guð-
mundur Hlíðdal, landssíma-
stjóri, en settur póst- og síma-
málastjóri Dana, Vilhelmsen,
svaraði honum. Síðar um dag-
inn var talsambandið opnað við
London, og þá flutt hliðstæð
ávörp.
Fölsuð frímerki.
Fölsuð Alþingishátíðafrímerki
fi'á 1930 höfðu gengið kaupum
og sölum um alla Evrópu. Um
miðjan marz upplýstist það í
réttarrannsókn í öðru máli í
Vin, að formaður íslandsvina-
félagsins þar hafði látið prenta
fölsuð Alþingishátíðafrímerki
fyrir um 20 milljónir íslenzkra
króna, eftir því sem einu
Reykjavíkurblaðanna sagðist
frá.
- Sláturhús .. .
Framhald af 1. siðu.
ingu á kjötbrautum. Yfirsmiður
var Guðmundur Björnsson,
Grjótnesi. Niðursetningu véla
annaðist Guðbjörn Guölaugs-
son. 85 manns vinna við slátur-
húsið.
Kaupfélagsstjóri er Þórhall-
ur Björnsson.
Göngum og réttum er sums
staðar lokið. Féð, sem búið er
að slátra, er mun rýrara en í
fyrra, svo að munar allt að 1
kg. á kjötþunga dilkanna til
jafnaðar.
Heyskapur var mikill og nýt-
ing heyja sæmileg.