Dagur - 08.03.1961, Blaðsíða 4

4
Bagub
ÞVINGUNARRÁÐSTÖFUN
EITT AF ráðum ríkisstjórnarinnar til
að takmarka fjárfestingu í landinu og
koma peningamálum þjóðarinnar í
rétt horf var það, að lögfesta brott-
flutning sparifjár fólks úr bönkurn,
sparisjóðum og innlánsdeildum kaup
félaga. Helmingur af innlögðu spari-
fé í þessar stofnanir skyldi senda
Seðlabankanum í Reykjavík til fryst
ingar. Með þessari ráðstöfun var ný
stefna tekin. Landsfólkið mátti ekki
ávaxta sparifé sitt í heimabyggð sinni
nema að hluta. Þetta virðist í fljótu
bragði jaðra við stjórnarskrárbrot.
En rökstuðningurinn fyrir þessu var
sá, að þetta væri nauðsynlegur liður
í hinni alhliða „viðréisn14 í efnahags-
málum.
Manni verður á að spyrja, hvort
t. d. hér á Norðurlandi hafi verið
bruðlað ólióflega með fjármuni þjóð-
arinnar — svo mikið að það réttlæti
slterðingarákvæði um ávöxtun spari-
fjár á heimaslóðum. Auðvitað er
þetta hin mesta fjarstæða og styðst
ekki við nein skynsamleg rök að
svifta fólk umráðarétti yfir því fé,
sem það getur lagt til hliðar.
En ríkisstjóminni mun hafa fund-
izt, að fjárheimtan væri léleg og að
ekki væri nægilegur peningastraum-
urinn suður til Reykjavíkur af þess-
um ráðstöfunum. En stjórnarherrarn-
ir voru ekki af baki dottnir. Þeir
gáfu þá út nýjar reglur og fyrirmæli.
Þær fela það í sér, að innlánsdeildum
kaupfélaga er skylt að afhenda 30%
af innstæðuaukningunni, en þó aldrei
minna en 3% af heildarinnstæðu,
hvort sem sjóður deildarinar liefur
vaxið eða minnkað. Sennilega þurfa
félagsmenn í Kaupfélagi Eyfirðinga
að sjá á þennan hátt á bak upphæð,
sem nemur á aðra milljón króna.
Ríkisstjórnin hafði búizt við stór-
felldri sparifjársöfnun vegna vaxta-
hækkunarinnar. Þetta brást. Um leið
og lífskjör almennings voru skert,
eins stórkostlega og raun bar vitni,
eða um a. m. k. 15%, var engin von
til þess að fólk gæti lagt meira fé til
hliðar, og er bað auðskilið, enda varð
sú raunin, að eftirspurn eftir lánsfé,
þótt greiða þyrfti allt að 12% í vexti,
jókst stórlega vegna versnandi efna-
hags manna.
Þegar innlánsdeildir skiluðu ekki
Seðlabankanum eins miklu fé og áætl
að hafði verið, var því haldið fram, að
fólk færi í kring um lögin, legðu
peninga sína t. d. inn í viðskiptareikn
inga sína í stað þess að leggja þá í
innlánsdeild. Þessu er heldur ekki til
að dreifa og eru ástæður hinar sömu
og áður greinir. Þegar vörur hækka
um þriðjung, en kaupið er liið sama
í krónutali og áður, er ekki von til
þess að sparifé streymi í innlánsdeild
ir eða aðra sjóði.
Nýlega skýrði glöggur bóndi þetta
á einfaldan hátt. Hann sagði frá því,
að á tveim keyptum vörutegundum
til búreksturs síns (benzin og fóður-
bætir) hefði verðhækkunin numið 25
þúsund krónum á síðasta ári.
Allir sjá hvílíkt herfilegt ranglæti
það er, að skylda peningastofnanir
úti á landi, sem alltaf hafa of lítið fé,
til að skila verulegum hluta af spari-
£é fólksins suður til Reykjavíkur til
ráðstöfunar þar. □
Hallgrímur Þorbergsson
á Halldórsstöðum í Laxárdal
— MINNINGARORÐ —
HVAÐ FENGU
HALLGRÍMUR bóndi Þor-
bergsson á Halldórsstöðum í
Laxárdal í S.-Þingeyjarsýslu
var jarðsunginn að Þverá í Lax
árdal 21. febrúar sl. Hann var
fæddur á Helgastöðum í
Reykjadal 8. janúar 1880, sonur
Þorbergs Hallgrímssonar og
Þóru Hálfdánardóttur frá Önd-
ólfsstöðum Björnssonar. Bú-
fræðingur varð hann frá Eiðum
árið 1898, en leitaði sér síðan
þekkingar, sérstaklega í sauð-
fjárrækt, í Noregi, Skotlandi og
Englandi næstu árin.
Hallgrímur keypti tóvinnu-
vélarnar á Halldórsstöðum í
Laxárdal og rak þær í nokkur
ár, síðar keypti hann og setti
niður tóvinnuvélar fyrir Kaup-
félag Þingeyinga á Húsavík ár-
ið 1924. Ríkisstjórnin fól Hall-
grími 1932 að fara utan til að
velja Border Leicester-fé, ann-
ast flutning þess til landsins og
gæzlu þess. Hafði Hallgrímur
féð heima hjá sér á Halldórs-
stöðum í mörg ár. Hann inn-
leiddi sundbaðker hér á landi,
var alla æfi einstakur áhuga-
maður um sauðfjárrækt og
einn af stofnendum Búnaðar-
sambands S.-Þingeyinga og
kom víða við sögu í framfara-
málum. Hann skrifaði töluvert
mikið um landbúnaðarmál í
blöð og tímarit, var ritfær vel
og snjall í máli.
Hallgrímur kvæntist Berg-
þóru Magnúsdóttur Þórarins-
sonar á Halldórsstöðum árið
1915, og á Halldórsstöðum
bjuggu þau á fimmta tug ára,
en létu af búskap fyrir 2 árum.
Þau eignuðust eina dóttur,
Þóru, sem búsett er á Húsavík,
gift Valdimar Halldórssyni, bif
reiðaeftirlitsmanni.
Svarfaðardal á þorraþrælnum
1961. Veðurfarið hér í vetur
hefur verið mjög gott, snjólítið
og greiðar samgöngur á vegum
öllum. Um jólin voru hríðar og
setti þá niður nokkra fönn.
Varð þá þung færð nokkra
daga. Með áramótum þíðnaði
og tók snjó að leysa. Skiptust
þá á þíðviðri með rigningar-
skúrum og stillt veður með
sköi'pu frosti. Svellrann þá jörð
í byggð, einkum þó slétt tún,
engjar og flatlendi. Varð þá
vai-asamt á vegum vegna hálku,
þótt ekki kæmi að slysi. Síðan
hefur gert lítilsháttar driftir of-
an á svellin, en veðurlag hald-
izt hið sama, hreinviðri og frost
allt upp í 12—15° og þíðviðri á
milli með nokkuri-a stiga hita.
Og nú í dag, er þoi-i'a lýkui', er
sunnan mildur andvari, létt ský
á lofti, sólskin og 5° hiti. Fyrir
95 árum oi'ti Ki'istján Jónsson,
Fjallaskáld, ' á þorraþrælnum:
„Nú er frost á fróni, frýs í æð-
um blóð,“ o. s. fi’v.
Skenrmtanir.
Kvenfélagið hafði jólatrés-
fagnað fyrir börn hinn 4. jan.
sl. í þinghúsinu að Grund. Var
Fi’á því ég fyrst kom í Laxár
dal hefur mér fundizt dalurinn
umvafinn meii'i töfi'um en aðr-
ar sveitii'. Lengi var hann ein-
angraður og er það að vissu
leyti enn og hann hefur mótað
sérkennilegt fólk eins og Hall-
gi'ím og Bei'gþóru á Halldói's-
stöðum og söngkonuna ástsælu,
frú Lizzý, svo eitthvað sé nefnt.
Hraunið, skógui'inn, áin undur
fagra og kyri'ðin, hlýtur að
snerta séi'hvei'n sjáandi fei'ða-
mann. Höfðingskapurinn og hin
rótgróna sveitamenning dylst
þeirn tæplega, sem kynnast dal
búum og gleymist aldi'ei þeim,
sem komu á heimili Hallgríms
og konu hans.
Hallgrímur Þox-bergsson var
hár vexti, fríður sínum og fyrir
mannlegur. Skapið ólgaði af
fjöri. Enginn hló hjartanlegar
en hann. Þegar á móti blés,
leysti hin meðfædda bjai'tsýni
og stei-ka lífstrú og lífsmáttui’,
alla ei-fiðleika. Hallgrímur var
fi'jálsmannlegur í fasi og frjáls
í hugsun, alla æfi óbundinn af
kreddum og kenningum en þó
hið mesta ti'yggðatröll. Jöi'ð
inni unni hann og hafði óbifan-
lega trú á fi’amtíð landbúnaðar
ins. Smælingja umgekkst hann
af einstakri nærgætni. Dvalar-
börn dáðu hann og elskuðu.
Um leið og ég sendi ástvinum
Hallgi-íms Þorbei'gssonar sam-
úðai'kveðjur, þakka ég uppörf-'
andi og skemmtileg bréf hans,
mai’gra ára ógleymanleg kynni
og rausn, en mest þakka ég for
sjóninni fyrir þá hugulsemi að
ég fékk að kynnast hinum ein-
stæða og hrífandi pei’sónuleika,
hreinlyndi og drengskap er
Hallgi'ími fylgdi til dauðadags.
E. D.
húsið prýtt með jólaskrauti og
Ijósum og allt hið vistlegasta.
Böi'nin skemmtu sér við söng
og dans og gengu í kringum fag
urlega ski-eytt jólatré. Að lok-
um var börnunum og öðrum
viðstöddum framreiddar ríku-
legar veitingar.
Þann 28. sama mánaðar efndu
ungmennafélögin til þorrablóts
að Höfða. Þar var margt um
manninn og í orðsins fyllstu
merkingu „setinn Svarfaðai'dal-
ux’.“ Þótt þröngt væri „setinn
bekkurinn", boi'ðuðu menn með
beztu lyst hangikjöt, harðfisk,
hákarl og annað heimafengið
góðmeti. Flestir boi-ðuðu úr
trogum að foi-num sið. Hnútu-
kast vax'ð þó ekkert eða „hazar“
á nútímamáli.
Fluttur var annáll ársins í
sendibi'éfsformi, þ. e. helztu
viðbui'ðir í Svai'faðardal á síð-
ast liðnu ári. Allt var það í létt
um tón og sumt sýnt í skoplegu
Ijósi og gei'ðu menn góðan róm
að. Þá var lesin þjóðsaga og
fluttir nokkrir vísupai'tar sem
samkomugestir botnuðu, flesta.
Átta unglingar sýndu þjóð-
dansa. Almennur söngur og
(Framhald á bls. 7)
HVAR sem tveir eða fleiri tal-
ast við, ber landhelgismálið á
góma og vei'ða menn stundum
háværir þótt flestum beri sam-
an um það, sérstaklega eftir út
varpsumræðurnar þar sem mál
ið var túlkað frá öllum hliðum,
að samningui'inn við Breta sé
töluvei't vafasamui'. En í þessu
máli sem öðrum verður að hafa
það sem rétt er og glöggva sig á
aðalatriðum þessa stórmáls.
Það ætti að vei-a nokkui'n
veginn Ijóst hvað Bi'etar og ís-
lendingar fá hvoi'ir um sig í
sinn hlut, eftir að sanmingsupp
kastið varð opinbert plagg og
prentað í öllum stæi'stu blöðum
landsins. En á gi'undvelli þess
hefur ríkisstjórnin boi'ið fram
þingsályktun um að henni
verði falið að ganga frá samn-
ingnum.
Fjögur eru þau grundvallar-
ati’iði, sem hinn nýi samningur
felur í sér. Skulu þau nú rædd
hvert um sig.
Fjögur meginatriðin.
1. Ríkisstjórn Bretlands falli
fi'á mótmælum sínum gegn tólf
mílna fiskveiðilögsögu umhvei’f
is ísland, sem mæld er frá
grunnlínum.
íslendingar munu fagna því
að Bretar „falli frá mótmæl-
um“, en hvernig á því stendur,
að þeir viðurkenna ekki hrein-
lega 12 mílurnar, er alveg óskilj
anlegt. Lögfræðiprófessorar
deila um mei-kingu orðanna
„falli frá mótmælum". Hér er
samningui'inn ekki ti'austai'i en
það, að vegna þessa oi'ðalags
hlýtur mei'king málsgreinarinn
ar að oi'ka tvímælis. Þetta er
áþekkt og ef samningsaðili gæfi
já eða nei til kynna með höfuð-
hreyfingu, en vildi hvorki játa
eða neita á ótvíræðan hátt. En
allt um það er gi'einin talin
tekjumegin fyrir íslendinga,
svo óviss sem hún er, og
blendin að orðalagi. Benda
má á, að Bi'etar eru fyrir rriörg
um mánuðum síðan hættir of-
beldisaðgerðum innan 12 míln-'
anna og höfðu ekki ætlað sér að
hefja þann ljóta leik að nýju,
samkvæmt áliti Bjai'na Bene-
diktssonar og Hermanns Jónas-
sonar í sumai', en um þetta
leyfðu þeir sér í-eyndar að vera
sammála og töldu sig báðir
hafa nokkuð öruggar heimildir
fyrir.
2. Onnur gi'ein samningsins
fjallar um grunnlínubreytingar
á fjórum stöðum hér við land,
sem Bretar vilja fallast á.
Bi'eytingar þessar eru okkur
hagstæðar og stækka landhelg-
ina. Þetta eigum við að færa
tekjumegin hjá okkui'. En þess
ar grunnlínubreytingar þurft-
um við ekki að fá úr hendi
Breta eða frá neinum öðrum,
því að samkvæmt úi'skurði á
hafréttarráðstefnunni 1958, átt-
um við þennan rétt og rétt til
fleii-i grunnlínubi’eytinga, sem
hægt er að nota hvenær sem
er með einhliða ákvörðun ís-
lenzkrar ríkisstjórnai’. Þegar
þetta er athugað, getum við
ekki fært þetta tekjumegin hjá
okkur. Við höfum við enga að
semja um það, sem við eigum
sjálfii'. Eða myndir þú, lesandi
góður, telja það þér til ávinn-
ings ef skuldunautur þinn þrifi
peningaveskið þitt upp úr vasa
þínum og boi'gaði þér skuldina
með þínum eigin peningum?
Nei, en þetta er þó alveg hlið-
stætt. Það er alveg út í hött, að
ríkisstjórnin skuli telja þetta
þýðingarmikla hagsmuni, sem
Bi'etar veiti okkur. Það er aug-
ljós blekking. ,
Hér hafa þá verið nefnd þau
tvö atriði, sem okkur eru af,
ríkisstjórninni, talin mjög hag-
stæð og mikils verð.
Þá eru eftir hin tvö atriðin,
sem Bretar hreppa í sinn hlut. ■
3. í þrjú ár frá dagsetningu
svars yðar (segir ísl. ríkisstj.)
við orðsending þessari, mun rík
isstjórn íslands ekki hindra, að
skip, sem skrásett eru í Bret-
landi, stundi veiðar á svæði
milli sex og tólf mílna innan
fiskveiðilögsögunnar.
Samkvæmt þessu ákvæði
mega Bretar hvert ár næstu
þrjú ár hefja fiskvciðarnar 1.
janúar fyrir Austurlandi, færa
sig síðan suður fyrir land síðari
hluta vetrarvertíðar, halda svo
norður með landinu vestan-
verðu (út af Vcstfjörðum má þó
ckki veiða) og skarka svo fyrir
norðan land yfir sumarmánuð-
ina og frain á haust. M. ö. o.
Bretar mega veiða 365 daga á
ári í 3 ár innan 12 rnílna márk-
anna, án nokkurra takmarkana
veiðiflota síns. ;
Bretar eiga um 300 togara,
sem þeir þannig gætu sent inn
í landhelgina og við það bætast
svo togarar annarra landa, sem
gert er ráð fyrir að njóti
sömu fríðinda.
Þessir togarar geta fylgt fiski
göngunum eftir allt árið. Það
er mikið örlæti af fslands hálfu.
Áður nutu hin friðuðu grunn-
mið yfir 90% friðunar þrátt fyr
ir veiðar Breta undir herskipa-
vernd innan 12 mílna.
Þær tímatakmarkanir, sem
stjórnarblöðin nefna oft og
leggja áherzlu á að séu miklar,
í sambandi við togveiðarnar
innan 12 mílna, eru úr lausu
lofti gripnar, eins og þegar hef-
ur verið bent á. Allur brezki
flotinn fær að veiða á beztu
fiskimiðunum allan ársins
hring. Meira var ekki hægt að
hafa það. Og hvergi eitt orð um
það, að Bretar skuli hverfa úr
landhelginni eftir þi'jú ár.
4. í fjórðu og síðustu grein
lýsir ríkisstjórnin því yfir, að
hún heldur áfram að vinna að
útfærslu fiskveiðitakmarkanna
. . . „en mun tilkynna rikis-
stjórn Bretlands slíka útfærslu
með sex mánaða fyrirvara, og
rísi ágreiningur um slíka út-
færslu, skal honum, ef annar
hvor aðili óskar, skotið til AI-
þjóðadómstólsins.“
Svo mörg eru þau orð. íslend
ingar afsala sér, samkvæmt;
þessari grein, réttinum til út-
færslu fiskveiðitakmarkanna,
sem þeir þó höfðu öðlazt alveg
Bækur frá Yesfur-fslendingum
? HVAÐ FENGU
óumdeilanlega, samkv. úr-
skurði síðustu hafréttarráð-
stefnu 1958.
Þessi grein ómerkir þau
veigamikiu rök, sem Islending-
ai; hafa fram til þcssa haldið
fram meðal allra þjóða og byggj
ast á landgrunnslögunum frá
1948. íslendingar viðurkenna
hér Breta sem herraþjóð og
beinan samningsaðila um fisk-
veiðilandhelgi. Fram að þessú
hafa íslendingar stækkað sína
fiskveiðilögsögu eins og 30 aðr
ar þjóðir, með einhliða út-
færslu. Og víst er, að með
samningum hefðum við ekkert
komizt í þessu efni, sízt með
samningum við Breta, sem ís-
lenzka ríkisstjórnin vill nú gefa
helgasta framtíðarrétt okkar í
þessum málum. Þetta atriði er
stórhættulegt fyrir framtíðina.
Islendingar máttu sízt af öllu
rétta Bretum hendurnar til að
láta þá handjárna sig fyrir alla
framtíð. Bretar fagna þessu
ákvæði alveg sérstaklega og
fara ekki dult með það.
Þegar þessi fjögur atriði eru
metin og vegin af hlutleysi og
án hleypidóma, hlýtur niður-
staðan að verða sú, að landhelg
issamningurinn sé íslendingum
meira en lítið óhagstæður, svo
vafasamt er hvort við berum
nokkurn skapaðan hlut úr být-
um.
Nakinn sannleikur.
Vert er að fara nokkrum orð
um um áróður stjórnarflokk-
anna í landhelgismálinu. Vand-
lega var þagað um það sem
raunverulega var að gerast og
fullyrt að ekki væri samið, en
hins vegar voru í laumi prent-
uð aukablöð áðalblaða stjórn-
arflokkanna með yfirlætisleg-
um og beinlínis upplognum
áróðri. Blöðum þessum var svo
dreift út og á sama tíma var
ríkisútvarpið tekið í þjónustu
áróðursins mjög einhliða um
leið og hið merkilega plagg var
lagt fram á Alþingi. Sem betur
fór fylgdu útvarpsumræður í
kjölfarið. Þær gerðu meira en
að eyða þeim áhrifum, sem
kunnu að hafa orðið af hinu
vel undirbúna áróðursher-
hlaupi ríkisstj órnarinnar. Eftir
þessar umræður stóð ekki
steinn yfir steini af röksemdum
stjórnarinnar og sannleikurinn
lá nakinn frammi fyrir þjóð-
inni.
Hver gaf þeim umboð?
Olafur Thors sagði í sinni
ræðu, að hroðalegustu svikin,
sem auðið væri að fremja væru
að svíkjast um að semja. Sami
maður sagði áður: „Ég hef ekk
ert umboð frá neinum í þessu
þjóðfélagi til þess að afsala ís-
landi 12 mílna fiskveiðiland-
helgi.‘‘ Hvenær skyldi Ólafur
eða nokkur annar í ríkisstjórn
íslands og á Alþingi Iiafa lilotið
þann rétt? Eru þingmenn ekki
bundnir yfirlýsingunni frá Al-
þingi 5. maí 1959, sem þeir skrif
uðu allir undir sem einn maður,
en í þeirri yfirlýsngu Alþingis
íslendinga „lýsir Alþingi því yf
ir, að það telur ísland eiga ótví
ræðan rétt til 12 mílna fiskveiði
Iandlielgi, að afla bcri viður-
kenningar á rétti þess til land-
grunnsins alls, svo . seni stefnt
var að með lögunum um vísinda
lega verndun fiskimiða Iand-
grunnsins frá 1948, og að ekki
komi til mála minni fiskveiði-
landhelgi en 12 mílur frá grunn
línum umhverfis landið.“
Til viðbótar þessu eru svo all
ir svardagar þingmannanna,
hvers fyrir sig frammi fyrir
kjósendum við síðustu alþingis
kosningar. Enginn einasti
þeirra liefur siðferðilegan rétt
til að svíkja yfirlýsingu Alþing
is og sínar eigin yfirlýsingar
gagnvart kjósendum. Eða hvað
an kemur þeim umboð til þess?
Áróðurinn er brezkur.
Enn má nefna, að við valda-
töku núverandi ríkisstjórnar
gaf forsætisráðherra eftirfar-
andi yfirlýsingu fyrir hönd
stjórnar sinnar: „Þá þykir rík-
isstjórninni rétt að taka það
fram, að stefna hennar í land-
helgismálinu er óbreytt, eins
og liún kemur fram í samþykkt
Alþingis hinn 5. maí 1959.“
Meira en lítið hefur stjórninni
þótt við liggja að.selja Bretum
landhelgina, eftir að hafa þó
gefið allar þessar yfirlýsingar.
Stjórnarblöðin segja, að þessi
samningur sé ekki verri en sá,
sem vinstri stjórnin hafi boðið
áður en landhelgin var færð út
í 12 mílur. En því er til að
svara, að þetta tvennt er al-
gerlega ósambærilegt. Skylt
var, að vinna útfærslunni fylgi,
áður en hún kom til fram-
kvæmda. Það eitt væri sam-
bærilegt ef nú ætti að færa
landhelgina í 16 mílur og reynt
væri að vinna aðrar þjóðir til
fylgis við þá útfærslu. En að
ganga til baka, renna frá því,
sem gert hefur verið og allar
þjóðir nema ein viðurkenndu
þegar í upphafi, það er smán og
af allt öðrum toga og að nauð-
syn þess hníga alls engin rök.
Stjórnarblöðin segja, að íslend-
ingar fái stóra viðauka á úthaf-
inu, með grunnlínubreytingun-
um. Hér eru þau sýnilega kom-
in undii' áhrifavald Breta. Þeir
tala jafnan um landgrunnið
sem úthaf. Það er í sannleika
hart, að þurfa að hlusta á svo
brezkar röksemdarfærslur af
munni íslendinga.
Stjórnarblöðin áfellast vinstri
stjórnina fyrir það, að hafa ekki
notfært sér réttinn til lagíær-
ingar á grunnlínuni. Sjálfstæðis
menn komu í veg fyrir það
sumarið 1958. Þeir gátu hins
vegar, ásamt Alþýðuflokks-
mönnum notað réttinn ,um leið
og þeir mynduðu sína ríkis-
stjóm, en gerðu það ekki. Þess
í stað vilja þeir nú taka við
honum úr hendi Breta og láta
landhelgina í staðinn.
Saga Sjálfstæðisflokksins í
landhelgismálinu er ljót en lær
dómsrík. Foringjar þessa flokks
og skriffinnar stóðu fast með
Bretum sumarið 1958, áður en
reglugerðin um 12 mílurnar
tók gildi, svo fast og óskamm-
IAR?
feilið, að blöð brezkra togara-
eigenda endurprentuðu land-
helgisgreinar Morgunblaðsins
sínjun málstað til framdráttar.
Morgunblaðið sagði, að stjórn-
arstefnan (vinstri stjórnarinn-
ar) væri ekki í samræmi við
þjóðarviljann enda réðu konun
únistar einu og öllu. Bretar
veitíu því athygli að stærsta
blað íslenzku þjóðarinnar, sem
jafnframt var blað stærsta
flokksins, var þeim vinveitt.
Telja verður líklegast, að vegna
þessara skrifa hafi Bretar litið
svo á, að nokkui' vel búin her-
skip gætu bugað hinn óþæga
hluta þjóðarinnar. Þeir sendu
herskip og beittu ofbeldi. En þá
reis öll þjóðin upp og stóð með
vinstri stjórninni og þjóðarvilj-
inn sigraði íslenzku Bretavin-
ina svo gjörsamlega, að Sjálf-
stæðisflokksforystan söðlaði um
og gerðist hörð í andstöðunni
við hið brezka ofbeldi, enda var
skammt til kosninga. í tvenn-
um kosningum sóru þeir allir
við heiður sinn, að standa fast
á rétti íslands. Þeir þurftu að
þvo hendur sínar frammi fyrir
þjóðinni meira en aðrir, því
þeir vissu að viljandi eða óvilj-
andi höfðu þeir boðið hinu
berzka ofbeldi inn í landhelgi
íslands.
Óbreytt hjartalag.
En hjartalag íhaldsins breyt
ist ekki á skammri stund. Kosn
ingarnar liðu hjá. Þeim fylgdi
valdataka þess með aðstoð
stjórnmálaflokks, sem einu
sinni var og hét Alþýðuflokkur.
Þá tóku úlfshárin að gægjast
fram á ný og undirlægjuháttur-
inn gagnvart Bretum. Þótt
Sjálfstæðisflokkurinn hafi allt-
af verið að sverja af sér samn-
inga við Breta (svo maður tali
nú ekki um Alþýðuflokkinn)
svarið og sárt við lagt, að und-
ansláttur frá 12 mílunum kæmi
auðvitað aldrei til mála, gerði
hann það samt. Svik hans eru
nú fullkomlega afhjúpuð. Og
þar með er þessi stjórnmála-
flokkur búinn að ganga frá öll-
um mikilvægum loforðum, sem
hann gaf kjósendum fyrir síð-
ustu kosningar. Samningar í
Iandhelgismálinu fullkomnuðu
'þetta alveg. Stjórnarflokkarnir,
sem nú síanda við stýrið, hafa
ckki umboð þjóðariimar til þess
að ráða slíkri stefnu. Sú ríkis-
stjórn, sem ekki getur efnt eitt
cinasta mikilvægt loforð, sem
hún gaf kjósendum við valda-
töku, verður að ganga frá borði
og fela öðrum stjórnvöliim. □
Bretar fagna.
Berzk blöð hafa fagnað því,
að ríkisstjórnin þar í landi
skyldi geta komið frekari út-
færslu fiskveiðilögsögu íslend-
inga fyrir kattarnef um alla
framtíð. Það var þeirra stórmál
að stöðva útfærsluna. En í stað
þess að fylgja sigrinum eftir og
færa baráttuna út fyrir 12 míl-
ur, hopaði dáðlaus ríkisstjórn
íslands og færði smán yfir þjóð
sína með hinum hörmulegu
samningum. □
Sigtryggur Þorsfesnsson
—— KVEÐJA-™—“
ÞEGAR ég um hádegisbilið
horfði út um gluggann minn,
og virti fyrir mér góða veðrið,
hrökk ég við þegar tilkynnt var
í útvarpinu, að jarðarför Sig-
tryggs Þorsteinssonar færi
fram frá Akureyrarkirkju laust
eftir hádegi í dag.
Ég óskaði þess af heilum hug,
að ég væri nú horfinn norður
og gæti fylgt þessum gamla
vini mínum síðasta spölinn. En
þess var enginn kostur. Lang-
aði mig þá til að senda nokkur
kveðjuorð.
Þeim fækkar nú óðum, æsku
vinum mínum í Eyjafirði, svo
nærri lætur að mér finnist tóm
legt, þá sjaldan ég gisti Eyja-
fjörð. Um slíkt er ekki að sak-
ast, því „enginn stöðvar tímans
þunga nið.“
Fyrst þegar ég man eftir mér
var Sigtryggur heimamaður á
heimili foreldra minna á Möðru
völlum í Hörgárdal. Mér var
sagt að hann hefði komið þang-
að aldamótaárið með börn sín
tvö, Hallgrim og Þorgerði, móð
ir hans, Þorgerður, fylgdi hon-
um líka eftir. Þá var hann ný-
orðinn ekkjumaður. Heyrði ég
hann oft telja það lán, að hann
fór að Möðruvöllum með hóp-
inn sinn, en það var ekki síður
lán fyrir heimilið, að fá svo góð
an liðsmann, og mikill fengur
var það fyrir okkur systkinin
að eignast svo góð leiksystkin
eins og börnin hans voru. Það
var ekki laust við að ég öfund-
aði Valtý bróður minn af því
að hafa Hallgrím alltaf við
hendina heima, vinkona mín,
Þorgerður, bjó með ömmu sinni
í litlum bæ, suður og upp á
túninu á Möðruvöllum, sem
hét Nunnuhóll. Þó ekki væri
langt á milli bæjanna, gat það
oft orðið torsótt leið fyrir litlar
stúlkur. Um þessar mundir var
fjöldi fólks á Möðruvöllum, úr-
vals lið, bæði karla og kvenna.
Er ánægjulegt að minnast þess,
hve margt gott fólk var saman
komið þar, og heimilið skemmti
legt. Sigtryggur var ákaflega
barngóður, urðum við systkin-
in fljótt mjög hænd að honum.
Mér þótti vænzt um hann af
öllum piltunum, hann var líka
pabbi Gerðu minnar. — Dugn-
aði hans var við brugðið, og svo
var honum svo margt til lista
lagt. Hann las bezt af öllum,
svo afi fékk hann til að lesa hús
lestrana á kvöldin og sjá um,
að engan vantaði við lesturinn.
Og ekki nóg með það, hann
stjórnaði líka söngnum, því
söngmaður var hann góður. —
Þá stóð ekki á honum að miðla
málum, ef einhvar ágreiningur
varð meðal heimamanna, og
leggja góðu máli lið.
Ef hann varð þess var, að lítil
stúlka sat ein úti í horni og
vissi ekki sitt rjúkandi ráð, því
hún var yfirkomin af harmi,
tveir beztu vinir hennar höfðu
dáið sama árið, Guðrún amma
og Olafur, þá kom hann og
reyndi að hugga hana. Leiddi
hana út í sólskinið, eða setti
hana á kné sér og raulaði fall-
egt lag. Dreifði það huganum,
svo henni létti í bili. — Sjálf-
sagt hefur liann verið ennþá
næmari vegna þess, að sjálfur
átti hann litla stúlku, sem átti
um sárt að binda.
Sigtryggi voru falin mörg
trúnaðarstörf á heimilinu, með
al annars sá hann um „nýja
fjósið“ og alla fallegu gripina,
sem þar voru. Gerði hann þar
nákvæmar fóður- og mjólkur-
skýrslur, hygg ég að hann hafi
verið með fyrstu mönnum hér
á landi sem gerði slíkar skýrsl-
ur.
Heimilið á Möðruvöllum
tvístraðist. — Fluttist Sigtrygg-
ur til Akureyrar nokkru
seinna, og átti þar heima upp
frá því. Á Akureyri gegndi
hann fjölmörgum störfum, tók
þátt í félagslífi bæjarins, því
hann var eftirsóttur, hvar sem
hann fór.
í nokkur ár var dóttir hans,
Þorgerður, bústýra hjá honum.
Kom ég oft til þeirra og var
ætíð vel fagnað. Er mér ljúft
að minnast þeirra stunda. Eftir
að ég fór frá Akureyri, hef ég
leitað til Sigtryggs, ef ég hef
þurft að láta reka erindi fyrir
mig þar norðurfrá. Og þegar
móðir mín dó, undirbjó hann
útför hennar á Akureyri. í
hvert skipti sem ég hef komið
norður, hef ég heimsótt þennan
gamla bernskuvin .minn og far-
ið ríkari af hans fundi.
Síðast er ég sá hann, fyrir
rúmu ári síðan, var honum
mjög brugðið. Mér fannst átak-
anlegt að sjá þennan hrausta
mann ósjálfbjarga í rúminu, en
hugurinn var sá sami, vináttan
og tryggðin skein úr svipnum.
Ég gat naumast tára bundizt,
svo illa þótti mér kerling Elli
hafa leikið þennan stælta mann.
Hann fann hvað mér leið, og
sagði við mig: „Vertu ekki
hrygg Hulda mín, það er bót í
máli hvað ég á yndislega konu,
sem annast mig af mikilli ást-
úð.“
Sigtryggur var tvíkvæntur
og átti þrjú börn með seinni
konu sinni, Sigurlínu Haralds-
dóttur. Eru börn hans öll upp-
komin og myndarfólk.
Sigurlína reyndist honum
framúrskarandi vel, enda gat
hann aldrei lofað hana sem
skyldi. Votta ég henni og syst-
kinunum öllum samúð mína,
um leið og ég kveð gamlan vin
og þakka honum vináttu, er
aldrei brást.
Blönduósi, 25. febrúar 1961.
H. Á. S.
Hundrað þúsund sæti
TALIÐ ER, að hér á landi séu
22 þúsund bifreiðir, miðað við
síðustu áramót. Þar af eru
15695 fólksbifreiðar, 5926 vöru-
bifreiðar og 335 tvíhjólabifreið-
ar, en til þeirra síðastnefndu
teljast skellinöðrur. Nær helm-
ingur allra bifreiðanna, eða um
10 þúsund, er í Reykjavík.
Þar næst kemur Gullbr.- og
Kjósasýsla með 1959 bifreiðar.
Á Akureyri og í Eyjafjarðar-
sýslu eru 1375 slík farartæki.
Af fólksbifreiðum eru taldar
95 tegundir. Má geta nærri hve
óhagkvæmt þetta er.
Bifreiðir landsmanna rúma
um 100 þúsund farþega í sæti.
Um áttundi hver maður er bíl-
eigandi.
Bifreiðaaukning á árinu 1960
nam 6,7%. □