Dagur - 30.08.1961, Blaðsíða 4

«
5
DJÚPSTÆÐUR
EÐLISMUNUR
ÍSLENDINGAR hafa löngum metið
mikla veiði en minna hugsað um að nýta
aflann. Það var líka keppikefli að eiga
stórt land, en minna hugsað um að rækta
það. Þessi sjónarmið eru að breytast og
skilningur vex á því, að öflun hráefna
er aðeins einn liður í framleiðslu vand-
aðra vara og ræktun lands rányrkjunni
hagstæðari.
Iðnstefna samvinnumanna á Akureyri,
sem nú er nýlokið, hefur eflaust orðið
mörgum umhugsunarefni og aukið skiln
ing á því, hvers virði iðnaðurinn er og
að tími hinna einstrengingslegu hráefna
sjónarmiða ætti að vera liðinn. Ollum er
það gleðiefni að sjá fullunnar íslenzkar
vörur, eins og þær koma úr verksmiðj-
um samvinnumanna og sýndar voru á
iðnstefnunni. Þessar vörur bera í senn
vott um fagkunnáttu iðnverkafólksins í
höfuðstað Norðurlands og þá gæfu Ak-
ureyrarkaupstaðar að vera valinn fyrir
hinn mikla iðnrekstur.
Allt frá dögum vefaranna í Rochdale,
hefur hugsjón samvinnustefnunnar farið
sigurför um heiminn. Samvinnuhugsjón-
in sjálf á sér ekki verulega andstæðinga
lengur, þótt deilt sé um framkvæmda-
atriði. Samvinnusamtökin voru, og eru
enn, vöm gegn okri. í samvinnufélögun-
um getur enginn gætt hagsmuna sinna
án þess að gæta um leið hagsmuna ann-
arra. Enginn einn maður hagnast á því,
þótt óvenjugóð kaup eða sala náist í ein-
hverri grein, en það kemur heildinni að
notum. Þetta er alger andstaða gróða-
hyggjunnar svo sem hver einasti maður
getur skilið.
Samvinnustefnan er í raun og veru
Ieið frá frumstæðri rányrkju í viðskipt-
um til siðmannlegra samskipta í sam-
ræmi við strangar siðferðiskröfur.
Margar frumstæðar þjóðir standa nú
í sömu sporum og íslendingar stóðu áð-
ur en samvinnustarfið hófst hér á landi.
Alþjóðasamtök veita þeim margs konar
aðstoð. Þeirra á meðal styðja þau fjár-
hagslega stofnun samvinnufélaga í þess-
um löndum og telja þau meðal öflugustu
hjálpartækja í sókn frá örbyrgð til sjálfs
bjargar. Á sama tíma gera íslenzkir fjár-
plógsmenn og handbendi þeirra harða
hríð að íslenzkum samvinnumönnum og
þrengja kosti félaga þeirra á margan
hátt. En þess skyldu samvinnmnenn vera
minnugir, að rógurinn um samvinnustarf
ið á hvergi hljómgrunn, ncma hjá þeim,
sem skortir nauðsynlega, hlutlausa
fræðslu um samvinnustefnuna. Um ein-
tök framkvæmdaatriði má svo að sjálf-
sögðu alltaf deila. Lengi vel var það skoð
un margra, að verksvið samvinnustarfs-
ins næði aðeins til verzlunarinnar og
sumum finnst jafnvel ennþá að samvinnu
hreyfingin eigi að láta sér annað óvið-
komandi. Þetta er hin mesta villukenn-
ing. Starfseminni eru engin takmörk
sett. Verzlmi, iðnaður, tryggingar, sigl-
ingar, bókaútgáfa, skóli o. m. fl. eru
nokkrar starfsgreinar samvinnufélaga, en
verða væntanlega fleiri og umfangsmeiri
í næstu fraintíð.
Mörg fjármálafyrirtæki er hægt að
reka án hugsjóna og án tillits til vel-
ferðar almennings, en með gróðavonina
eina að leiðarljósi. Án þess að fordæma
þau, verður þó ekki hjá því komizt, að
minna á hinn djúptæka eðlismun þeirra
og samvinnufyrirtækja. □
...........................................................................
Rússneskur rithöfundur á ferðalagi hér | Að lúta valdinu eða leeaia til bardaaa
FYRIR stuttu var í heimsókn svo, að hér á landi virðist sér bæta við fleiri ullarverksmiði- - t ' Cz
FYRIR stuttu var í heimsókn
hér á Akureyri víðförull, rúss-
neskur rithöfundur, að nafni
Gennadi Fisj. Blaðamenn áttu
kost á því að ræða við hann
nokkra stund og var spjallað
um alla heima og geima, Hinn
58 ára gamli rithöfundur hefur
dvalið í Kóreu og Kína, Ung-
verjalandi, Noregi, Danmörku,
Finnlandi og Svíþjóð, svo að
eitthvað sé nefnt, kann frá
mörgu að segja og er hinn
frjálsmannlegasti í allri fram-
komu. Túlkur hans var Magnús
Jónsson, íslezkur nemandi í
Moskvu. Svo lét maður spurn-
ingunum rigna.
Talarðu tungumál þeirra
þjóða, sem þú hafur dvalið með.
Nei, því miður, til þess er
ævin alltof stutt.
í hverju bjóstu helzt við
ávinningi af íslandsferð?
Það er betra að sjá einu
sinni en að heyra þúsund sinn-
um og hér er margt merkilegt
að sjá. Og nú get eg sparað mér
að sjá Rochdale af því að nú er
eg kominn í höfuðstað sam-
vinnustefnunnar, Akureyri.
Eg spurði í Danmörku um
þróun samvinnumála. Svörin
voru á þá leið, að þar væru öll
ákjósanleg skilyrði fyrir
mikilvæg samvinnustörf, enda
væru samgöngur góðar,
landið þéttbýlt og slétt, vegir
ágætir, loftslagið milt o. s. frv.
og menn tækju ósjálfrátt
höndum saman. Eg sé nú, að
ekkert af þessu er höfuðskilyrði
fyrir miklum árangri og kann-
ski er samvinnustarfsins enn
meiri þörf í landi, sem er and-
stæða Danmerkur um margt,
því að nú hef eg séð hvað skýr-
ing Dana nær skammt.
Hvert var erindi þitt hingað
til lands?
Ég ætla að skrifa um land og
fólk, og auðvitað skrifa eg um
fisk. Hvernig væri líka hægt að
skrifa um ísland án þess að
skrifa um fisk, já og síld? Eg
hef komið í fiskiðjuver og síld-
arbræðslur og eitthvað mun eg
drepa niður penna um þær at-
vinnugreinar.
Hefurðu skrifað margar bæk-
ur?
Nokkrar skáldsögur, ljóða-
bækur og ritgerðasöfn. Þessar
bækur hafa verið þýddar á 20
tungumál, eða svo reiknaðist
mér til. En svo sá eg hér, að
skáldsagan Skíðahetjurnar hafa
komið út á Siglufirði á íslenzku
1940, og er því, að því er mér
skilst, komin á lögaldur hér.
Hún kom út í 1800 eintökum, og
það er hlutfallslega miklu
stærra upplag en heima.
Hvað er ætlunin að dveljast
lengi hér á landi?
Eg hef mánuð til umráða í ís-
landsferðina, og ef eg ynni 7
klst. á dag hrykki tíminn
skammt, en eg vinn tvöfaldan
vinnutíma eins og margir hér á
landi á þessum árstíma.
Hefurðu tekið eftir nokkrum
markverðum sérkennum ís-
lendinga?
Rithöfundurinn hugsar sig
stundarkorn um og svarar því
svo, að hér á landi virðist sér
unnið tvöfalt meira en á hin-
um Norðurlöndunum, en lífs-
kjörin séu svipuð.
Hvað finnst þér um bók-
menntirnar?
Hér þarf maður að lesa bæk-
ur til að kynnast þjóðinni. Ann-
ars staðar er manni ráðið frá
því að afla sér heimilda um þjóð
með því að lesa. Þriðji hver
maður, sem eg hef hitt, hefur
skrifað bækur. Bókmenntirnar
og fólkið er ein heild. Og
hinir bókmenntasinnuðu ís-
lendingar eru gestrisnir með af-
brigðum. Það er einnig tekið
vel á móti fólki í mínu heima-
landi. Þannig á það að vera.
Vinsamleg samskipti eru öllum
til góðs. Þess vegna undraðist
eg dálítið, að eitt Reykjavíkur-
blaðanna sneri út úr orðum
mínum á óviðfeldinn hátt.
Hve mörg tungumál eru töluð
í Sovétríkjunnum? Skilja allir
stóru ræðurnar hans Krust-
joffs?
Tungumál og mállýzkur eru
nær óteljandi. En hvert lýð-
veldi innan ríkisins notar tvö
ríkismál, sitt eigið og rúss-
nesku. Þess vegna skilja menn
leiðtoga sína. En í þessu sam-
bandi má geta þess, að þýðend-
ur gegna mikilvægu hlutverki í
Sovétríkjunum. Annars var
Þórbergur Þórðarson að agitera
fyrir esperanto við mig um
daginn.
Sagði hann þér ekki líka
draugasögur?
Jú, það getið þið verið vissir
um. Það væri lélegt ef hér væri
engin hjátrú og engar drauga-
sögur. Eg veit þá ekki hvers
konar land ísland væri.
Hvað segirðu svo um Akur-
eyri?
Ef maður á að vera einlægur,
þá eru borgarstæði Reykjavík-
ur og Akureyrar mjög ólík og
þessum bæ í vil. En til þess að
fyrirbyggja að móðga nokkurn,
vil eg undirstrika, að í þessu
felst enginn dómur um fólkið,
sem bæina byggir.
Hvað hefur þú skoðað mark-
verðast hér á Akureyri?
Eg var rétt áðan að koma frá
því að skoða Ullarverksmiðjuna
Gefjuni. Það er myndarlegt
fyrirtæki og verksmiðjan hefur
gott hráefni til að vinna úr. En
það er sorglegt að flytja þarf út
meiri hlutann af íslenzku ull-
inni. Það hlýtur að vera hag-
kvæmt að fullvinna hana alla
og selja ullarvörur úr landi til
að afla gjaldeyris. Eg sá teppin
og peysurnar, sem verið er
að framleeiða fyrir landa mína
hér á Akureeyri. Slík viðskipti
gætu eflaust vaxið. Annars er
eg ekki hingað kominn í við-
skiptaerindum. Þó mun ég
vinna að því, eftir þessa heim-
sókn, að meira verði pantað af
þessum vörum, því að þær
henta vel. Ég er alinn upp við
samvinnu verkamanna og
bænda og sé ekkert því til fyr-
irstöðu að báðir þessir aðilar'
vinni saman að eflingu ullar-
iiðnaðarins, svo sem með því að
bæta við fleiri ullarverksmiðj-
um.
Hvernig smakkast ykkur ís-
landssíldin og fiskflökin?
Það eru ágætar vörur, en
verst að húsmæður okkar fá
ekki nema fimmta hluta af þeim
fiskflökum, sem lofað hafði ver
ið. Markaður fyrir flökin á sér
engin takmörk hjá okkur.
Vöruverð í Rússlandi?
Sumt er þar mjög ódýrt, ann-
að dýrt og er erfitt til saman-
burðar verðlagi hér á landi.
Húsaleiga, námskostnaður,
ferðalög o. fl. er t. d. mjög
ódýrt. Til er skrítla hjá okkur á
þessa leið: Heimilisfaðirinn við
konu sína: Ég skil ekkert í því
hvað kaupið okkar endist
skammt, eg með mínar tvö
þúsund rúblur, þú með þínar
þúsund rúblur, og svo seljum
við gler fyrir 500 rúblur!
Hefurðu lært að taka í nefið?
Eg hef aðeins einu sinni
prófað það. Ægir Ólafsson gaf
mér í nefið út í Moskvu einu
sinni og mér þótti það ekki sem
verst. En hvort tveggja er, að
neftóbak er ekki til í Rússlandi
og svo hitt, að eg hef of mikið
konuríki til að geta iðkað þessa
íþrótt, segir rithöfundurinn og
hlær við.
Búa margir Rússar hér á
landi?
Auk sendiráðsfólksins hef eg
heyrt um tvo Rússa, en hef ekki
hitt þá.
Blaðið þakkar hinum kunna
rithöfundi fyrir svörin og óskar
honum góðrar heimferðar. □
Hermann Jónasson, fyrrv. for
sætisráðherra flutti bæði snjalla
og minnisverða ræðu á mjög
fjölmennri skemmtisamkomu
Framsóknarmanna að Laugum
s.l. laugardag.
Hann hóf mál sitt á því,
að vegna fréttaflóðsins, sem
hellt væri yfir þjóðina oft á
dag, hætti mönnum við að
gleyma og menn gæfu sér ekki
tíma til að hugsa málin í næði.
Ýmsir telja sig hafa gert athug
un á því, sagði ræðumaður, að
fólk gleymi nú almennt á einu
ári eða tveimur, yfirlýsingum
og loforðum, sem stjórnmála-
flokkar gefa.
Þessar veilur er auðvelt að
nota. Hitler var talinn heims-
meistari í að misbeita lýðræðis
legum leikreglum. Sjálfstæðis-
flokkurinn á marga lærisveina
hans hér á landi, a. m. k. á
þessu sviði. Á þetta minnti ræðu
maður og gat þess um leið, að í
trausti á gleymskuna væri sú
aðferð notuð að setja upp stefnu
skrá til afnota í kosningum, eins
konar óskalista, án tillits til
þess hvort hún væri framkvæm
anleg eða ekki.
í landhelgismálinu var það
ótvíræður vilji þjóðarinnar að
hvika hvergi.... þess vegna
var hentugt að lofa þjóðinni að
hvika hvergi. Það er vitað mál,
sagði Hermann Jónasson, að á
þeirri stundu, sem núverandi
stjórnarflókkar gáfu þessi há-
tíðlegu loforð, höfðu þeir ákveð
ið að bregðast, eins og þeir líka
gerðu.... Loforðin voru gefin
án tillits til annars en atkvæða
öflunar.... Það var treyst á
gleymskuna í þvargi nýrra æsi-
fregna.
Hvað þráði fólkið mest fyrir
síðustu kosningar? Tvímæla-
laust stöðvun dýrtíðarinnar og
bætt lífskjör. Hvað var þá sjálf
sagðara en að lofa einmitt
þessu?, og það gerðu núverandi
stjórnarflokkar, Og Hermann
sagði ennfremur, efnislega:
T-il þess að tryggja sér stöðv
un dýrtíðarinnar, greiddu kjós
endur Alþýðuflokknum at-
kvæði, því formaður þess
flokks og þeir verkalýðsleiðtog
ar, sem þar eru eftir, gáfu hver
um sig út hátíðlegar yfirlýsing-
ar um að dýrtíðin skyldi stöðv-
uð. Það væri ófrávíkjanlegt skil
yrði fyrir þátttöku flokksins í
ríkisstjórn. En þegar þetta lof-
orð var gefið, var búið að semja
um „viðreisnina" í stórum drátt
um. Loforðin voru gefin til að
smala atkvæðum. Þetta þykir
víst að kunna vel til vígs. En
allt er þetta gert í trausti á
gleymskuna og jafnvel sé hægt
að leika sama leikinn í næstu
kosningum.
Ræðumaður minnti þessu
næst á hið mikla loforð Sjálf-
stæðisflokksins: „Leiðin til
bættra lífskjara, er að kjósa
Sjálfstæðisflokkinn“. Þá var
búið, sagði Hermann Jónasson,
að ákveða lífskjáraskerðinguna.
En loforðin áttu að duga fram
yfir kosningarnar.
Hann falar í fónum við fivern og einn
Viðtal við Josep M.
hljómlistarmanninn,
SENN fer að Ijúka mesta ferða-
mannasumrinu á Akureyri. Ut-
lendingar hafa einkum sett
svip sinn á ferðamannahóp-
ana, sem hingað hafa komið,
enda er nú svo komið í landi
voru, að óvíða er ódýrara að
ferðast en hér, nema ef vera
skyldi á Spáni. Og á Akureyri
og Norðurlandi er margt að sjá.
Fjórir gististaðir eru starf-
ræktir hér í bænum í sumar:
Hótel KEA, Hótel Akureyi'i,
Hótel Varðboi'g og Heimavist
Menntaskólans. Þrátt fyrir
þetía takmarkar fjöldi fáan-j
legra gistihei'bergja aukinn
fei'ðamannasti-aum og þær tak-
markanir munu segja til sín
strax Ú næsta ári, ef ekki vei'ð-
ur ráðin bót á í tíma.
Auk gistihúsanna taka gest-
risnir bæjarbúar á móti fjölda
fólks, mai'gir hafa með sér tjöld
og una sér úti í guðsgrænni
náttúrunni og enn aðrir, sem
ennþá eru á svefnpokastiginu,
sofa hvar sem þak er að finna.'
Annai's átti ekki að ræða hér
um Akureyri sem ferðamanna-
bæ, eða hversu mætti gera hann
það, heldur birta örstutt sam-
tal við eina Spánverjann á ís-
landi, sem hefur hljómlistar-
Riha, eina spánska
r
sem starfar á Islandi
störf að atvinnu. En það er
Josep M. Riba hljómsveitar-
stjóri á Hótel Kea. En sá stað-
er er sá eini á landinu, þar sem
þriggja manna hljómsveit leik-
ur á kvöldvei'ðartíma.
Hvenær komstu fyrst til ís-
lands?
Það var árið 1933 að ég kom
með fjögurra manna hljómsveit
frá Spáni til Reykjavíkur og
það þótti stói'kostlegt fyrirtæki
að vera að fara til íslands. Um
landið vissum við ekki mikið
utan það, sem nafnið benti til
og eitthvað heyrðum við talað
um Eskimóa og nístandi kulda,
já, svo mikinn kulda að við yrð
um að bi'ynja okkur þykkum
ullarflókum innanklæða til þess
að fi’jósa ekki í hel við að spila.
Hvernig gekk svo til þegar
þið lékuð í fyrsta sinn?
Við vorum með ullarflókana,
segir Riba, og við ætluðum bók
staflega að bráðna. Síðan hef
ég gengið í nákvæmlega sams
konar fötum á íslandi og í
Barcelona og í þykka frakkann
minn fer ég svona tvisvar
til þi'isvar á ári. Svo sá ég aldrei
neinn Eskimóann. Já, það er
stundum betra að trúa varlega.
J. M. Riba, hljómsveitarstjóri
Svo kvæntistu íslenzkri
konu?
Já, hún heitir Maja Ólafsson
frá Patreksfii'ði. Við bjuggum
16 ár á Spáni, en komum svoi
hingað 1951 og eigum heima í
Reykjavík. En ég var eitt og
hálft ár hérna á Akureyri, þeg
ar ég flutti til landsins, spilaði
á Hótel Kea og kenndi við Tón
listarskólann.
Hvernig líkar þér hér á Ak-
ureyri?
Alveg ágætlega, og ég hef á-
nægju af að leika fyrir hina
góðu gesti. Þeir eru vel klædd-
ir, prúðir í framgöngu og þakk
látir fyi'ir músíkkina. Aldrei
skrílslæti eða þau leiðindi, sem
(Framhald á bls. 7)
Fólk kaus Sjálfstæðisflokk-
inn til þess að bæta lífskjöi'in.
Allir þekkja efndii'nar.
Stuðningsmenn stjórnarflokk
anna kusu þá til þess að standa
fast á rétti íslendinga í Iand-
hclgismálinu.
Stjórnarflokkarnir afsöluðu
honum.
Fólk kaus stjórnarflokkana
til að bæta lífskjörin. En lífs-
kjörin hafa ekki um langan
tíma versnað meira.
Fólkið kaus þá til að stöðva
dýrtíðina. Stjórnarflokkarnir
hleyptu af stað óðaverðbólgu.
Hvert verður vald kjósend-
anna ef þá skortir þroska og ár
vekni til að sjá við þessum
vinnuaðfei'ðum? Það hverfur
með öllu. Kosningar vei'ða
skollaleikur, lýðræðið innan-
tómt orð. Ekkei't nema þroski
kjósenda getur vanið óprúttna
stjórnmálamenn af að beita
þessum leikreglum.. .. Ef kjós-
endur refsa þeim — og til þess
hafa þeir kosningaréttinn —
munu þeir sjá að sér, annars
ekki.
Heimann Jónasson benti
þessu næst á það, að stjórnar-
flokkarnir ræddu lítið um lof-
oi'ð sín og efndtínar um þess-
ar mundir. En ég get frætt ykk
ur um það, sagði í'æðumaður,
að það er unnið af því meira
kappi við annað mál. Hvað hald
ið þið að það sé? Það eru loforð
in handa kjósendum fyrir
næstu kosningar. Nú dugar
ekki minna en heil bók, með
ljósmyndum, teikningum og út
reikningum þess efnis meðal
annars, að nú hafi „viðreisnin“
komið efnahagskerfinu á réttan
grundvöll. Nú sé unnt að hefja
stói'fellda uppbyggingu — stór
felldar framfarir. Þeir hafa
fundið að þjóðin vill ekki sam-
dx'áttarstefnuna, heldur fi-am-
fai'ir. Við þetta verða þeir að
miða loforðin.
Síðar í ræðunni sagði Her-
mann Jónasson eitthvað á þessa
leið:
Á þjóðina hafa verið lagðar
þungar álögur hvað eftir annað
til að halda framleiðslunni á
floti. Gengisfellingar, sem valda
dýrtíð, hafa hvað eftir annað
verið rökstuddar með því, að
þær væru nauðsynlegar vegna
framleiðslunnar. Afleiðingin er
sú, að margir álíta að atvinnu-
vegir okkar standi á brauðfót-
um og nýir þui'fi að koma til.
Á þetta á líka að spila. í grein-
argerðum fyrir síðustu gengis-
fellingu er sagt, að nauðsyn hafi
verið á að fella gengið til þpss
að laða erlent fjái'magn inn í
landið. Það á að telja fólki ti'ú
um að hagkvæmt sé, að láta er-
lenda auðjöfra setja hér upp
stóriðju, svo Íslendingar geti
unnið hjá þeim. Við þetta er
það að athuga, að framleiðsla
okkar á enga sök á álögum og
gengisfellingum. Sökin er
þeirra, er hafa stjórnað. Mat-
vælaframleiðslan vei'ður nú
með hvei'ju ái'i arðgæfari fram
leiðsla en áður vegna fólksfjölg
unar og vegna þess að mannúð-
in hefur komizt það langt, að
þjóðir eru yfirleitt ekki látnar
svelta. Með margvíslegum að-
kallandi endurbótum á fram-
leiðslugreinum okkar geta þær
yfirleitt orðið vel arðgæfar og
traustar.
Að lækka gengið til þess að
hægt verði að selja erlendum
auðjöfrum íslenzkt vinnuafl við
ódýrara verði cn annars staðar
tíðkast, er viðurstyggilegur
hugsunarháttur. Ef hinar nýju
atvinnugreinar eru gi’óðavæn-
legar, hvers vegna geta þær þá
ekki greitt það kaupgjald, sem
annars staðar er greitt og veitt
a. m. k. lífskjör, sambærileg
við það, sem við höfum áður
búið við!
Síðar í ræðu sinni tók Her-
mann Jónasson til meðferðar
síðustu gengisfellinguna, taldi
það algerlega í'angt að þurft
hefði að grípa til þess úrræðis
á sama tíma og verð útflutnings
vara færi hækkandi. Þá hefði
það vei-ið hin mesta firra að
ekki hefði unnizt tími til að
kalla saman þing til að breyta
genginu — taka þannig valdið
af Alþingi til frambúðar —. Og
mér þykir næsta undarlegt,
sagði ræðumaðui', að forseti ís-
lands skuli taka slíka greinar-
gerð gilda.
Efni laganna og tilgangur er
annar en þau segja. Lögin eru
einræðishótun til launastétt-
anna, bænda og annarra vinn-
andi framleiðenda. Stjórnin seg
Hermann Jónasson.
ir við þessar stéttir: Ef þið
hreyfið ykkur til að fá kjarabæt
ur og fáið þæi', tökum við þær
samstundis aftur. Við höfum
tekið okkur einræðisvald í
kaupgjalds- og kjai'amálum.
Þetta eru efndirnar á því lof-
orði ríkisstjórnarinnar að skipta
sér ekki af kaupgjaldsmálum.
... Vinnustéttunum verður
að skiljast um leið og þær
tryggja sér réttlát lífskjör, að
farsælar vei’ða þær því aðeins,
að þær alheimti ekki daglaun
að kvöldum, en leggi nokkuð af
mörkum fyrir framtíðina -»• feg
urra og betra þjóðfélag.... Rík
isstjórnin hefur skipt þjóðinni
í tvær andstæðar fylkingar og
magnað stéttabaráttuna. Fyrir
vinnustéttirnar er ekkert um
annað að ræða en að lúta vald-
inu eða leggja til bardaga. Flest
ir munu sjá hver kosturinn
vei'ður valinn. En hitt sjá senni
lega færri nægilega glöggt, til
hvers þau vinnubrögð leiða,
sem framkalla slík hjaðninga-
víg. Ég hef enga ti'ú á því, að
þessi hjaðningavíg endi fyrr en
vinnustéttirnar fá stjórn lands
ins í sínar hendui', svipað og
tíðkast með þeim þjóðum, sem
okkur eru skyldastar.
Ræðu Hermanns Jónassonar
var tekið með dynjandi lófa-
klappi og var hún umræðuefni
flestra á eftir. □

LÍNAN” AÐ NORDAN
SAMVINNUMENN í Eyjafjarð
ai'- og Þingeyjarsýslum hafa
hvað eftir annað komið á ör-
lagaríkan hátt við sögu þjóðar-
innar. I þessum héruðum
stóð vagga kaupfélaganna. Þar
var Samband ísl. samvinnufé-
laga stofnaað. Þar var tekin upp
sfarfsháttabreyting í kaupfé-
lögunum að hætti ensku félag-
anna. Þar hófu samvinnumenn
myndarlegan iðnað, svo að eitt-
hvað sé nefnt. Fyrir þetta hafa
þeir hlotið lof og þökk fjölda
fólks, sem skilur og þekkir
þýðingu samvinnnustai-fsins, en
einnig líka andúð og mótblást-
ur þeirra, sem ekki skilja og af
einhverjum ástæðum telja
samvinnustefnuna sér óhag-
kvæma.
Undapfarnar vikur og mán-
uði hefur samvinnumanna oft
verið getið á síðum blaðanna í
höfuðstaðnum og víðar og það
af lítilli vinsemd, skiningi og
þekkingu. Ástæðan er sú, að
samvinnumenn í fyrrnefndum
héi’uðum höfðu foi’ustu um
lausn verkfallnna í vor og
sumar. Til liðs við þá komu
samvinnumenn annars staðar
á landinu. Þeim tókst að gera
það, sem öðrum virtist ekki
ætla að takast: Þeir leystu
verkföllin og náðu þeim hag-
kvæmustu samningum við stétt
arfélög verkamanna og iðnað-
armanna, sem hægt var að ná,
og er það viðurkennt af öllum,
að hagkvæmaari samninga
hefðu vinnuveitendur ekki
fengið, þótt verkfall hefði staðið
í mánuðii.
Andstæðingar samvinnu-
manna hafa valið þeim hin
verstu heiti, vegna þessara at-
burða. Samningar þeir, sem
gerðir hafa verið ei’u nefndir
„svikasamningar“ og nú síðast
leiðtogar samvinnumanna kall-
aðir „illræðismenn“. Þetta gerir
samvinnumönnum ekkei’t til,
en hins vegar bæði ómaklegt
og óviturlegt.
Með foi’göngu um lausn verk
fallanna sneru samvinnumenn
inn á nýja leið að nokkru, en
einkum gætti þar þó nýrra við-
horfa verkamanna og iðnaðar-
manna. Sá merkilegi hlutur
hefur gei'zt í þjóðfélaginu hér,
að verkamenn hafa ekki séð í
samvinnustefnunni sams kon-
arhjálp og stuðning til betri
lífskjara og stéttarbræður
þeirra í öðrum löndum. Það
hefur verið alið á tortryggni
og óvild á rnilli samvinnumanna
og verkamanna, af þeim mönn-
um, sem hafa óttast að skipu-
lag samvinnumanna gerði
vei’kamennina of lýðræðissinn-
aða og stuðningur verkamanna
við saamvinnustefnuna gerði
hana of stei’ka.
Við lausn verkfallsmála
undanfarin ár, hefur sjónai’-
miða samvinnumanna lítið gætt.
Nú tóku þeir hins vegar for-
ustuna, þegar allt var komið í
óefni og allir samningar strand-
aðir. Verkamönnum skildist,
að samvinnustefnan er ekki
fjandsamleg neinni stétt. Hún
er boðin og búin til hjálpar í
fjölmörgum vandamálum þjóðr
félagsins. Þeir stilltu kröfum
sínum í hóf, svo að kaupfélög-
unum og fyrirtækjum sam-
vinnumanna yrði fremur kleift
að í’áða við þær og samvinnu-
menn höfðu fullan skilning á
þörf hinna lágt launuðu á kaup
hækkun, eftir að lífskjör þeirra
höfðu svo mjög verið skei’t. —
Með því að leggja til hliðar
tortryggni og andúð tókust
samningar og „línan“ var lögð
í verkfalls- og kaupgjaldsmál-
um, sem andstæðingai’nir
nefndu ýmist Húsavíkurlínuna,
Akureyrarlínuna eða SÍS-lín-
una.
Á vissan hátt hafði þessi
„lína“ verið lögð áður, þ. e. í
Vestmannaeyjum, eftir langt
vei’kf. á vetrarvertíðinni, nema
hvað samvinnumenn áttu eng-
an þátt í lausn þeirrar deilu.
Þeir, sem sömdu þar að lokum
við verkamenn, voru skoðana-
bræður þeirra, sem nú hrópa
(Framhald á bls. 7)