Dagur - 14.10.1961, Blaðsíða 8

8
Vítið er furðusmíð náttúrunnar. Ilér eru tveir menn á sundi í
livítu, 22. stiga heitu brennisteinsmenguðu vatninu. (Ljósm.: E.D.)
| - Nýir gufu- cg leirhverir í Öskju
rvarí
(Framhald af bls. 1)
^ Fyrrum var því trúað að í
Dyngjufjöllum væii útilegu-
mannabyggðir. Nú njóta menn
þar fegurðar og fjallakyrrðar
yfir sumarmánuðina.
D Það, sem nú er að ske þar,
getur verið undanfari mikilla
tíðinda. Er slíks jafnan að
vaenta þar sem land er enn í
mótun og á hreyfingu með
fárra ára millibili.
YNGSTU HRAUNIN OG VÍTI.
I Yngstu hraunin í næsta ná-
grenni Oskjuvatns eru aðeins
fárra áratuga gömul, hvöss og
án veðrunarmerkja.
I Og enn er Víti, gígurinn
merkilegi, sem til varð í gosinu
mikla 1874, lítt breytt. Þar er
vatnið brennisteinsmengað og
reyndist 22 stiga heitt. Þar ólg-
ar í miðju og vatnið er undar-
lega hvitt. Sigurgeir og Eiríkur
þreyttu þar sund en sviftibyljir
soguðu vatnið í háa rokstróka.
Á milli Vítis og Oskjuvatns er
þunnur hamraveggur, Vítismeg
in, en hallandi leirflag að
SÍÐASTLIÐINN sunnudag var
fyrirhugað allmikið „íþrótta-
mót“ hér á Akureyri. Voru það
karlakórar bæjarins og lúðra-
sveit, sem fyrir því skyldu
standa og leggja til alla kepp-
endur. En veður hindraði að úr
þessu gæti orðið.
Á morgun á að gera aðra til-
raun, en sem fyrr er það allt
undir veðri komið. Er ætlunin
að byrja með söng og horna-
blæstri á Pv,áðhústorgi kl. 3.30
e. h. Þaðan verður svo gengið í
skrúðgöngu út á íþróttavöll,
þar sem Karlakór Akureyrar og
Geysir munu keppa í knatt-
spyrnu og hlíta dómi Níelsar
Halldórssonar. Þá munu kór-
arnir og lúðrasveitin senda
fram sína sveitina hvort í 10x50
m. boðhlaup með alveg nýju
sniði. Einnig verður þarna reið-
hjólakeppni stjórnenda þessara
þriggja aðila.
Öskjuvatni. Fjallahringurinn
umhverfis Öskjuvatn er tign-
arlegur og fagur, og allur svip-
ur stórskorinn hvert sem litið
er. E. D.
ERFIÐU heyskaparsumri er að
ljúka, en við taka hauststörfin
hvert af öðru og þarf fleira en
eitt að gera á sama tíma: Fjall-
göngur, slátrun og hvers konar
„fjárrag”, kartöfluupptaka og
viðgerðir á húsum fyrir vetur-
inn, svo eitthvað sé nefnt af
mörgu.
Og það þarf líka að búa allar
vinnuvélarnar undir veturinn.
En í því sambandi er ekki nóg
að koma þeim í hús og verja
slitfleti ryði. Hinar margvíslegu
heyvinnuvélar þurfa jafnan ein
hverrar endurnýjunar við og of
seint er að panta varahluti, þeg
ar komið er að næsta heyskapar
tímabili. Þess eru of mörg dæmi
að varahlutir í heyvinnutæki
Eins og bæjarbúum mun
kunnugt keyptu Karlakór Ak-
ureyrar og Lúðrasveitin liús-
eignina Laxagötu 5, og hafa
breytt henni til samræmis við
sínar þarfir. Þá hefur Geysir
nýlega staðið í miklum breyt-
ingum á húsi sínu, Lóni. Allar
þessar framkvæmdir, sem eru
hlutaðeigandi frumskilyrði til
að geta starfað, hafa kostað
mikið fé, þrátt fyrir mikla
vinnu, sem meðlimir þessara fé-
laga hafa lagt fram endurgjalds
laust. Því efna þau til þessa
móts, að geta staðið við skuld-
bindingar gagnvart skuldunaut-
um sínum og reyna að grynna
á skuldunnum. Þeir vænta þess,
að bæjarbúar fjölmenni á völl-
inn á sunnudaginn, styrki
þannig gott málefni og hafi trú-
lega nokkra skemmtun af.
Sennilega mega áhorfendur
ekki vera kröfuharðir. □
HINN lögskipaði gerðardómur
(yfirnefnd), í verðlagsmálum
landbúnaðarins, hefur nú ný-
lega fellt úrskurð um verðlags-
grundvöll landbúnaðarvara fyr
ir verðlagsárið 1961—1962, eftir
að reynt hafði verið án árangurs
að ná samkomulagi innan sex-
mannanefndarinnar.
Af hálfu Stéttarsambands
bænda hefur ýmsum mikils-
verðum atriðum úrskurðarins
verið mótmælt og þau mótmæli
komið fram opinberlega. Þessi
ágreiningsatriði, sem mótmælt
var, hefur oddamaður dómsins,
hagstofustjóri, úrskurðað með
stuðningi þess fulltrúa í gerð-
ardómnum, sem stjórn Alþýðu-
sambands íslands, Landssam-
band iðnaðarmanna og Sjó-
mannafélag Reykjavíkur til-
nefndu í dóminn.
Við hvað miðað er.
Hinn nýi verðlagsgrundvöll-
ur hefur nú verið birtur, en
eru ekki fyrirliggjandi, einkum
þeir, sem sjaldan bila.
í Suðurlandi er grein eftir Ó.
J. um þetta efni. Hún á ekki
síður erindi til norðlenzkra
bænda en sunnlenzkra. Niður-
lag hennar er á þessa leið:
„Er nú ekki hyggilegt fyrir
bændur, hvern og einn, að
huga nú vel að því, þegar upp-
skeruönnum er lokið í haust,
hvort eitthvað af vélum hans
þurfi ekki endurbóta við, eða
vanti í þær ný stykki fyrir
önnur, sem eru úr sér gengin
eða brotin? Ef svo skyldi vera,
fara þá strax með vélina á við-
gerðarverkstæði, ef með þarf og
panta varastykki, ef ekki er um
annað að ræða, sem allra fyrst.
í hönd farandi árstíma er auð-
veldast fyrir verkstæðin að
vinna að vélaviðgerðum á sem
ódýrastan hátt fyrir eigendur
vélanna og jafnframt er tryggt
að vélin verði í fullu standi,
þegar næsti aðal annatími hefst.
Eins er það með varalilutina,
séu þeir pantaðir strax í haust,
er þess að vænta að þeir komi
í tæka tíð, með þeim minnsta
kostnaði, sem um getur verið að
ræða.
Á þetta bendi ég nú, sérstak-
lega vegna þess, hversu verð
allra véla er nú orðíð ofboðs-
legt og því meiri nauðsyn nú en
nokkru sinni fyrr að halda þeim
vel við, trassa ekki jafnvel smá
viðgerðir, sem auðveldlega geta,
ef ekki er aðgætt í tíma valdið
stórtjóni.
Það sem ég vildi með þessum
línum minna bændur á, er
þetta:
Athugið strax í haust hvórt
vélar ykkar eru í lagi, ef svo
er ekki, þá látið gera við þær
sem allra fyrst. Ef ykkur vantar
varastykki í vélarnar, þá pantið
þau strax. Látið ykkar eigin
kaupfélög annast þessa þjón-
ustu.“ □
vegna þeirra, sem ekki hafa
haft aðstöðu til að kynna sér
málið til hlítar, er skýringa
þörf á ýmsum meginatriðum.
í 4. grein laga um þessi mál
(nr. 94 1947 og frá 1960) segir
svo: „Söluverð landbúnaðar-
vara á innlendum markaði skal
miðast við það, að heildartekj-
ur þeirra, sem landbúnað
stunda, verði í sem nánustu
samræmi við tekjur annarra
vinnandi stétta.“
í 8. grein laganna segir svo:
„Hagstofustjóri íslands skal
fyrir 15. ágúst ár hvert afla full
nægjandi gagna handa sex
manna nefndinni um fram-
leiðslukostnað landbúnaðarvara
og um afurðamagn, svo og um
tekjur vinnandi stétta á und-
angengnu ári.“
Kaup bóndans átti aðvera
86 þúsund krónur.
Samkvæmt gögnum hagstof-
unnar voru heildartekjur sjó-
manna, iðnaðarmanna og verka
manna á árinu 1960, að við-
bættri kauphækkun á þessu ári,
kr. 86.142.00.
í hinum nýja verðlagsgrund-
velli er því gengið út frá því,
að þessi upphæð skuli vera
kaup bóndans á verðlagsárinu
1961—1962. (í þeim verðlags-
grundvelli, sem féll úr gildi í
haust, var kaup bóndans kr.
69.324.00.)
Þetta árskaup, þ. e. 86.142.00
krónur, á sá bóndi að hafa, sem
rekur grundvallarbúið, en það
mun vera stærra en meðalbú.
Aðilar þeir, sem fjalla um verð
lagsgrundvöllinn, ákveða stærð
þess. Grundvallarbúið er, sam-
kvæmt nýja verðlagsgrundvell-
inum, 7 kýr, 2V2 aðrir naut-
gripir, 115 ær, 22 kindur aðrar
og 5 hross. Það skiptir auðvitað
miklu máli, að stærð grundvall-
arbúsins sé svo rétt ákveðin,
sem unnt er, miðað við kostn-
að. Þess skal getið, að í þessu
sambandi er talið, að ein kýr
jafngildi 20 vetrarfóðruðum
kindum. Ef stærð grundvallar-
búsins er aukin, lækkar verð
landbúnaðarvara að sama
skapi, að öðru jöfnu.
Einhverjir kunna að líta svo
á, að með verðlagsgrundvellin-
um séu bónda með grundvallar-
bú tryggðar rúml. 86 þúsund
króna árstekjur á hinu nýbyrj-
TALIÐ ER, að hér á landi séu
um 500 vangefnir menn og kon-
ur. Hælisvist er nú fyrir um
150.
Styrktarfélög vangefinna fá
af opinberri hálfu svonefnt
„tappagjald1, þ. e. 10 aura af
hverri öl- og gosdrykkjaflösku,
sem seld er, og safnast þegar
saman kemur, því að á síðasta
ári varð „tappagjaldið" um 2
milljónir króna.
Féð sem þannig kemur inn til
styrktar vangefnu fólki, hefur
verið notað til að koma upp
aða verðlagsári. En þetta getur
bóndinn þó aðeins fengið, að
aðrir liðir verðlagsgrundvallar-
ins reynist réttir, þannig, að
hlutfallið milli tekna og gjalda,
annarra en kaup bóndans, breyt
ist ekki bóndanum í óhag. Ef
þetta hlutfall breytist, bóndan-
um í óhag, lækkar kaup hans
sem því svarar. Hér skulu
nefnd nokkur dæmi til skýr-
ingar.
Nokkur dæmi um ótryggar
áætlanir.
í verðlagsgrundvellinum er
gert ráð fyrir því, að bóndinn
selji á þessu hausti 15 tunnur
af kartöflum fyrir 5.430.00.
Undanfarið virðist meðaltalið
hafa verið mun lægra.
Gert er ráð fyrir, að bónd-
inn hafi kr. 6.806.00 tekjur af
vinnu utan heimilis og kr.
10.900.00 í tekjur af aukabú-
greinum, hlunnindum, fóður-
töku, styrkjum o. fl. Þarna mun
vera innifalinn verulegur hluti
af jarðræktarframlagi ríkisins,
sem varla er eðlilegt að telja til
tekna.
Gert er ráð fyrir að meðal-
bóndinn fái tvö kíló af ull af
hverri vetrarfóðraðri kind.
Þriggja ára athugun á ullarsölu
sýna 1.6—1.7 kg að meðaltali.
Hér er því áætlað nálega 1200
króna framleiðsluauki.
Bregðist þær tekjur að meira
eða minna leyti, sem nefndar
eru hér að framan, verður
bóndinn að greiða af kaupi sínu
þann framleiðslukostnað, sem
þeim er ætlað að standa straum
af.
Stofnkostnaður og vextir.
í verðlagsgrundvellinum er
gert ráð fyrir, að stofnkostnað-
ur meðalbús sé kr. 398.230.00 og
er nokkuð nákvæm talan. Þessi
tala á að vera verð bújarðar og
bústofns, eins og hann er talinn
hér að framan og ennfremur
verð þeirrar ræktunar, útihúsa,
véla og áhalda, sem til þess þarf
að framfleyta þeim bústofni. Af
þessu stofnfé er bóndanum ætl-
að að greiða í ársvexti sem hér
segir:
3V2% af kr. 300.000.00.
4% af kr. 55.000.00.
9% af kr. 43.000.00.
Samkvæmt þessu eru vaxta-
(Framhald á bls. 7)
hælum fyrir þetta fólk fyrir
sunnan.
Styrktarfélag vangefinna á
Akureyri, sem nýlega hélt að-
alfund sinn, hefur í undirbún-
ingi að hefja hælisbyggingu á
Akureyri, með væntanlegu
framlagi af áðurnefndum sjóði
og aðstoð bæjar- og sveitarfé-
laga á Norðurlandi.
Stjórn Félags vangefinna á
Akureyri skipa: Jóhannes Óli
Sæmundsson, Jóhann Þorkels-
son, Albert Sölvason, Jón Ingi-
marsson og Ásgeir Jakobs-
INÝSTÁRLEG ÍÞRÖTTAKEPPNI
f Lúðrasveitin og karlakórar bæjarins keppa
11 nn n 11111111111111111111111111111».
LÍDUR AÐ HAUSINÓITUM I
Um 500 vangefnir fslendingar