Dagur - 18.11.1964, Blaðsíða 4

4
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1166 og 1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
Stuna Sigurðar A.
Magnússonar
Á KONUNGINN Mídas uxu asna-
eyru. Hann huldi þessi lýti með höf-
uðfati. Hárskeri hans varð þó að
vita um þetta, en af hárskeranum
var tekið fullkomið þagnarheiti.
Hárskerinn var í eðli sínu trúr, en
honum varð ofraun að steinþegja
yfir þessu voðalega leyndarmáli.
Hárskerinn fór þess vegna á af-
vikinn stað, gróf holu og hvíslaði í
hana: Mídas konungur hefur asna-
eyru. Vindurinn heyrði leyndarmál-
ið og hljóp með það út um allt.
í sumar sem leið fór líkt fyrir ein-
um ritstjóra Morgunblaðsins, Sig-
urði A. Magnússyni, og hárskera Mí
dasar. Hann sagði það, sem á Morg-
unblaðsheimilinu mátti alls ekki
segja. Hann sagði það heldur ekki í
Morgunblaðinu sjálfu, en reikaði
með það í Lesbókina. Honum var of
raun að steinþegja. Hinn 9. ágúst
sl. stundi hannjiví upp, að íslenzku
þjóðfélagi miði nú með hverju ári
„æ meir í átt til hreinræktaðs
braskara þjóðfélags.“
Almennir borgarar, sem stutt hafa
Sjálfstæðisflokkinn, ættu að veita
þessari persónulegu tjáningu Morg-
unblaðsritstjórans athygli. I»eir vilja
að sjálfsögðu ekki frekar en aðrir
þjóðfélagsþegnar, að íslenzkt þjóðfé-
lag verði „braskara þjóðfélag“, en
þeir hafa dyggilega stutt að því með
því að kjósa Sjálfstæðisflokkinn.
Sú húfa, sem Sjálfstæðisflokkur-
inn hefur borið, hefur hulið þeim
eyru hans. Þeir hafa ekki gert sér
þess grein, að innan hans eru höfuð-
braskarar þjóðfélagsins. Ekki heldur
komið auga á það, að þessi ár, sem
Sjálfstæðisflokkurinn hefur farið
með stjóm landsins, hefur braskið
— „gróðasvindlið“ — aukizt og marg
faldazt einmitt í skjóli hans og af
hans völdum. Hin ofsalega verð-
bólgualda stjómarfars þessara ára
ber braskarana á faldi sínum.
Reykjavík ber þess ljósan vott og
Akureyri nokkum.
Stuna Sigurðar A. Magnússonar
ritstjóra 9. ágúst í sumar var sprott-
in af þjáningu óbærilegrar þagnar
hárskerans um málefni húsbænd-
anna. Hún var greinilegt aðvörun-
armerki innan úr húsinu, til þeirra,
sem úti fyrir standa, og eru venju-
lega duldir þess þýðingarmesta, sem
innan veggjanna gerist.
NÚ á tímum þykir það næstum
sjálfsagt mál, að hver þjóð,
bæði stór og smá, hafi forráð
eigin mála og öðlist stjórnar-
farslegt sjálfstæði. Hins vegar
sýna dæmin úr líðandi sögu,
að sjálfstæðisyfirlýsingar, þótt
studdar séu með viðurkenning-
um voldugustu stórvelda eru
haldlausar, ef að baki þeirra
stendur ekki raunverulegt sjálf
stæði í efnahags- og atvinnu-
málum. Hinn raunverulegi
styrkur sjálfstæðis hverrar
þjóðar fer ekki eftir stærð
hennar, heldur eftir því, hve
styrkum fótum hún stendur í
landi sínu. Okkur hættir til að
keppa á flestum sviðum við að
verða hlutgengir í samanburði
við stærri þjóðir. En hinu má
ekki gleyma, að margir þýðing-
armestu þræðir í uppistöðu
efnahagslegs sjálfstæðis þjóð-
arinnar verða ekki samanburð-
aratriði við margfalt stærri
þjóðir.
Ort vaxandi þjóð krefst
þess, að sjálft landnámið verði
gildur þáttur í baráttunni til
efnalegs sjálfsforræðis. En í
bráð og lengd mun þetta verða
prófsteinninn á það hvort þjóð-
in getur axlað sjálfstæði sitt,
án þess að kikna í hnjáliðum
eða velta af sér byrðinni.
SJALFSTÆÐI ÞJÓÐARINN-
AR BYGGIST Á NÝTINGU
LANDSINS GÆÐA.
Alhliða nýting landsgæðanna
er uppistaða raunhæfs sjálfstæð
is, og leiðin til fulls forráðs í
atvinnu og efnahagslífi. Það er
ekki að undra þótt sú röskun
sem átt hefur sér stað í búsetu
þjóðarinnar hljóti að vekja
marga til umhugsunar um að
hvort ekki sé með þeirri þróun
stefnt í gagnstæða átt. Ekki
getur farið hjá því, að við þessa
röskun fari svo, að mörg lands-
gæði falli í vanyrkju og jafnvel
sé stefnt að framleiðslusam-
drætti. Hins vegar eru þeir
margir, sem hvorki hafa komið
auga á neina hættu í sambandi
við þessa þróun né telja að
nein þjóðfélagshætta sé á ferð-
um. Þeir benda á að velmegun
og framleiðsla hafi vaxið, þrátt
fyrir byggðaröskunina.
Vegna ólíkra sjónarmiða um
gildi byggðajafnvægisins í þjóð
arbúskapnum er rétt að reyna
að gera gildi þess frekari skil.
Samkvæmt áætlun kunnugra
miðað við núverandi fólksfjölg-
unarhlutfall er líklegt, að þjóð-
in verði tvöfalt fjölmennari um
næstu aldamót. Ef við leggjum
niður fyrir okkur tilflutning
fólks á árunum 1951—1963,
kemur eftirfarandi í Ijós. Á
þessu tímabili fjölgaði þjóðinni
um 40372 eða um 27%, en á
sama áraskeiði fjölgaði fólkinu
um 33258 í Reykjavík og á
Reykjanessvæðinu eða um 82%
af allri fólksfjölgun í landinu.
Haldi þessi þróun áfram til
aldamóta óhindrað mun af þjóð
arfjölguninni 150 þús. bætast
við á Faxaflóasvæðið en aðeins
36 þús. í öllum öðrum lands-
hlutum. Allt stefnir að því að
8 af hverjum 10 börnum, er ná
þroska, ávaxti pund sitt í
Reykjavík og á hraunflákum
Suðumesjanna. Ég held að það
sé fullkomlega tímabært, að
þjóðhollir menn staldri við og
geri sér grein fyrir, hvað þessi
þróun boðar.
Stefnir þessi þróun til fram-
leiðsluaukningar í útflutningi
og matvælaframleiðslunni, sem
eru hyrningarsteinar efnahags-
kerfisins? Ég held að rétt sé að
leiða fram til vitnis upplýsingar
hagtíðinda um skiftingu þess
sjávarafla er lagður var á land
1962. Samkvæmt þeim var með-
al sjávarafli tæp 4 tonn á hvern
landsins íbúa eða allt 711 þús.
tonn. Þar af fóru á land á Faxa-
flóasvæðinu 181 þús. tonn eða
25% af heildaraflamagni, en
það svarar til sem næst 1,7
tonn á mann. Á þessu sést að
hlutur Faxaflóasvæðis er undir
meðallagi við öflun gjaldeyris-
tekna þjóðarinnar.
HVAÐ ER ÞAÐ, SEJI LOKK-
AR FÓLKIÐ?
Það er því augljóst, að það
er ekki útflutningsframleiðslan,
sem lokkar til sín fólkið, held-
ur liggur straumurinn frá fram
leiðslunni. Sé hins vegar litið á
söluskattinn, sem dæmi um
veltu, þjónustu og - viðskipta
verður dæmið Faxaflóasvæðinu
hagkvæmara. Það dæmi sýnir
að um % verzlunarveltu þjóð-
arinnar fer um hendur Reykja-
víkur á einn eða annan hátt.
Þetta er máske skýring á því
hvað það er, sem dregur að.
Rétt er því að athuga starfs-
stéttaskiptingu þjóðarinnar eft-
ir einstaklingstekjum til að sjá
hvert stefnir í verkaskiptingu
þjóðarinnar. Hlutfallið verður
þannig á árinu 1962, að í hlut
þeirra er leggja fyrir sig bjarg-
ræðisatvinnuvegi landsins, fisk-
veiðar, fiskvinnslu og landbún-
að fellur 29,6%, en í hlut þeirra
er stunda iðnað og húsbygging-
ar 23,3%, en stærsti hluturinn
fellur í hlut milliliðanna, verzl-
unar, opinberra starfa, þjón-
ustustarfa, varnarliðsstarfa og
flutninga, eða alls 41,6%. Þessi
samanburður sýnir að iðnaður-
inn er að verða jafndrættingur
gömlu atvinnuVeganna og milli
liðastarfsemin er fjölmennasta
atvinnugrein þjóðarinnar. Sé
búseta þess fólks athuguð, sem
stundar iðnað og milliliðaþjón-
ustuna, kemur í ljós, að allur
þorri þess er í Reykjavík og
nágrenni. Dæmið reiknast því
þannig, að þótt Faxaflóasvæðið
leggi óeðlilega lítið fram hlut-
fallslega til gjaldeyrisöflunar,
er þáttur þess í iðnaði og milli-
liðastarfsemi svo snar og áhrifa
ríkur, að meðaltekjur eru þar
hærri og jafnari en í öðrum
landshlutum. Hér held ég að
eftir
ÁSKEL EINARSSON
bæjarstjóra á Húsavík
blasi við orsakir hinna miklu
fólksflutninga til Faxaflóasvæð
isins. Eðlileg verkaskifting í
þjóðfélaginu hefur raskast,
þannig að hún er gagnstæð
framleiðslunni. Þetta er mis-
vöxtur, sem stefnir örast að
djúpum þjóðfélagsmeinsemd-
um, ef hin blinda þróun verð-
ur ekki stöðvuð. Sú hagræna
spurning knýr á, hvernig met-
in skuli jöfnuð dreifbýlinu í
hag. Er það hægt með fram-
leiðsluaukningu, sjávar- og land
afurða og með óbreyttri verka-
skiftingu landshlutanna?
Það er skylt að íhuga þetta
sjónarmið rækilega.
ÞRÓUNIN f NORÐLENZK-
NM BÆJUM.
Við skulum athuga þróunina
í fjórum norðlenzkum bæjum,
Sauðárkróki, Ólafsfirði, Dalvík
og Húsavík, sem ekki hafa orð-
ið fyrir verulegum skakkaföll-
um vegna síldveiðanna, en hafa
búið við vaxandi aflabrögð eft-
ir landhelgisstækkunina. Á ár-
unum 1951—1963 fjölgaði fólk-
inu í þessum bæjum um 916
manns eða 23%, sem er 4%
undir meðaltali. Þessi þróun er
sérstaklega athyglisverð vegna
þess að fjölgun fólksins er mest
í þeim bæjum sem öðrum þræði
eru þjónustumiðstöðvar stórra
verzlunarsvæða. Á Húsavík
var fjölgunin 445 manns og á
Sauðárkróki 272 menn eða alls
717 manns. Fólksfjölgunin á
Dalvík og Ólafsfirði er því 199
manns eða innan við 20%.
Þetta sýnir að landhelgisstækk-
unin, ein mesta hagsbót sjávar-
útvegsins, hefur ekki dugað að
orka nægilega til jafnvægis,
nema þar sem til kom að auki
verzlun og iðnaður.
IÐNAÐUR OG ÞJÓNUSTU-
STÖRF LOKKA FÓLKIÐ.
Dæmin frá síldarbæjunum,
sem búið hafa við uppgrip síð-
ustu árin t. d. Norðfirði var
íbúaaukning 1951—1963 aðeins
17% eða 10% undir meðallagi.
Á Vopnafirði, Seyðisfirði, hef-
ur íbúafjöldinn staðið i stað.
Þó hafa þorp eins og Eskifjörð-
ur og Raufarhöfn haldið rúm-
lega meðalfjölgun, en þau eru
því miður örfáar undantekning-
ar. Gamalgrónar verstöðvar
eins og Vestmannaeyjar hafa
rétt slefað í að halda meðal
fólksfjölgun. Það liggur því
alveg ljóst fyrir, að aukning
hráefnaframleiðslunnar nægir
ekki ein til þess að stöðva fólks
streymið og tryggja jafnvægi.
Öðru máli gegnir um hinar ört
vaxandi þjónustustöðvar í land
búnaðarhéruðunum. Á árun-
um 1951—1963 fjölgaði á Sel-
fossi um 923 eða 90%, í Borgar-
nesi um 30% og Egilsstöðum
um 50% og Hvolsvelli um 40%.
Þessi dæmi sanna ótvírætt að
l iðnaðurinn og milliliðastarfsem
in soga til sín fólkið, hvort
heldur er í þéttbýli eða dreif-
býlissvæði. Þeim þýðingarmikla
hópi í þjóðfélaginu er stundar
gömlu frumatvinnuvegina fækk
ar hlutfallslega.
En hins vegar blasir það við
að arður framleiðslunnar fer í
vaxandi mæli til milliliðanna
og því vaxa þau landssvæði að
auði, þar sem milliliða- og
þjónustustéttirnar eru voldugri
og áhrifaríkari, auðvitað á
kostnáð hinna, sem stefna hröð
um skrefum til efnahagslegrar
vanþróunar.
Hér erum við komnir að
sjálfum kjarna málsins, sem
brjóta þarf til mergjar. Á tíma-
bilinu 1951—1963 er fólksfjölg-
unin undir meðallagi í öllum
landshlutum nema í Reykjavík
og Reykjanesi. En í þeim lands-
hlutum fjölgaði fólkinu um-
fram meðal fólksfjölgun um
13700 manns. Röskun búsetunn-
ar á tímabilinu svarar til þess
að allir íbúar í kaupstöðum á
Norðausturlandi og Austfjörð-
um hefði yfirgefið heimili sín
og flutt til Faxaflóa. Þetta gæti
líka svarað til að meðalfjöl-
skylda flytti hvern rúmhelgan
dag til Faxaflóasvæðisins frá
öðrum landshlutum á áður-
nefndu tímabili. Ekki er vafi á
að sígandi framleiðslusam-
dráttur hlýtur að koma í kjöl-
farið. Ennfi-emur getur dæmið
frá Siglufirði um skyndilegan
samdrátt skollið á heilum lands
hlutum, sem búa við líkar at-
vinnuaðstæður. Þá verður alls-
herjarskriða t. d. fækkaði fólki
á Siglufirði um 17% frá 1951—
1963 og er það 44% undir með-
alaukningu.
SOGKRAFTUR HINNAR
BLINDU ÞRÓUNAR.
Staðreyndirnar blasa við.
Sogkraftur þeirra landshluta,
sem hafa náð undirtökum í
hinni blindu þróun efnahags-
lífsins, vegna staðsetningar iðn-
aðar og milliliða og annars veg
ar sveiflur í atvinnulífi aðal-
5
fLýlis
atvinnuvega dreifbýlisins,
vegna misjafnra fiskigengda og
veðrabrigða, eru þau öfl, sem
dreifbýlið hefur við að glíma.
í fyrstu röð, þjóðhagslega séð,
er að treysta hin brigðulu, en
ómissandi undirstöðufram-
leiðslu. Sagan af Siglufirði er
víti til þess að varast. Fram-
leiðslugreinarnar verða ekki
treystar með því einu að efla
þær sjálfar einar saman. Nauð-
synlegt er, að sem næst hverri
framleiðslustöð sé staðsett öll
sú þjónusta og iðnaður, sem
framleiðslunni er nauðsynleg.
Jafnframt þarf að hefja full-
vinnslu þess hráefnis, sem
framleitt er á staðnum. Þetta
mundi tryggja það að sá arður
af framleiðslunni, sem eðlilega
fer um hendur iðnaðar- og
þjónustu styrki sjálfa fram-
leiðsluna í byggðarlaginu. Enn-
fremur þarf að koma upp nýj-
um framleiðslugreinum, sem
eru óháðar hinni brigðulu hrá-
efnisöflun til sjávarins, þannig
er hægt að draga úr áhættunni
við framleiðsluna innan hvers
landshluta og skapa fram-
leiðslustöðvunum um leið ör-
yggi, þrátt fyrir áhættusaman
höfuðatvinnuveg landshlutans.
Hagræn þróun í þessa átt er
þjóðfélaginu höfuðnauðsyn, ef
ekki á að hrikta til fulls í höf-
uðundirstöðum þjóðlífsins.
Þetta eitt er þó ekki nægilegt
til að snúa hjólinu við. Breyta
þarf einnig verkaskiftingunni í
þjóðfélaginu á þann veg að
flytja þá þjónustu og iðnað út
í landshlutana, sem þeim eru
nauðsynlegir, þótt ekki sé í
sambandi við þarfir einstakra
framleiðslustöðva.
TVÆR HÖFUÐLEHÍIR.
Hér er um tvær höfuðleiðir
að ræða, að stefna beinlínis að
myndun nýrrar borgar t. d. á
Norðurlandi eða efla þá þétt-
býliskjarna í landshlutunum,
sem þegar er vísir að t. d. Borg
arnesi, Egilsstöðum og Selfossi
og víðar.
í fljótu bragði virðist sú leið
áhrifaríkust að efla nýja borg
í landinu t. d. má nefna, ef sá
fólksfjöldi 13700 mann er sett-
ist að á Faxaflóasvæðinu 1951—!
1963, hefði flutt til Akureyrar
væri hún að nálgast borgar-
stærð. Þessari þróun fylgja
einnig nýjar hættur og vanda-
mál, án þess að sporna í nokkru
við þeirri jafnvægisröskun, sem
nú á sér stað í þjóðfélaginu.
Snögg þróun í þessa átt
skapaði nýjan sogkraft og gerði
máske að engu það forgengs-
verkefni að tryggja frekara
jafnvægi í framleiðslustöðvun-
um. Slík borg gæti ekki gengið
í sömu jafnvægisátt og þjónustu
og iðnaðarstöðvar landshlut-
anna, en alls ekki leyst þær af
hólmi. Hinu er ekki að neita
að fyllilega er athugandi að
stefna að myndun nýborgar,
þegar um er að ræða nýja
framleiðsluþætti og stóriðnað.
Hitt kemur auðvitað af sjálfu
sér, að kaupstaðir, sem jafn-
framt eru þjóriustustöðvar vel-
megandi landshluta og búa við
góð hafnarskilyrði og orkuað-
stöðu hafa vaxtarskilyrði til að
gerast i sumum efnum iðnaðar-
og þjónustustöðvar fyrir stærra
svæði, en aðliggjandi lands-
hluta. Þannig þróun held ég að
sé afdrifabezt og valdi minnstri
röskun.
Að hinu á að stefna fyrst og
fremst að efla þá þéttbýlis-
kjarna, sem fyrir eru og skipu-
leggja verkaskifti milli þeirra
með hliðsjón af legu við sam-
göngur og framleiðsluskilyrð-
um.
Þróun sú, sem einna lengst
er komin á Selfossi og Borgar-
nesi, ennfremur er vísir að á
Egilsstöðum, að efla þéttbýlis-
kjarna fyrir heila landshluta og
stefna þeim, sem mest af verzl-
unar- og iðnaðarþjónustu, hef-
ur þegar sannað rétt sinn og er
til jafnvægisauka fyrir lands-
hlutana.
Þannig þéttbýliskjarnar, sem
jafnframt eru miðstöðvar land-
búnaðarhéraða og einnig þeir
þéttbýliskjarnar, sem eru fram-
leiðslustöðvar til sjávarins eru
bezt fallnir til þess að verða
landshlutamiðstöðvar og upp-
úygging þeirra til jafnvægis-
auka.
HAGSKIPULAG OG LANDS-
HLUT AMIÐSTÖÐ V AR.
Segjum svo að þjóðhagsskip-
aninni verði af almannavaldinu
beint inn á þessar brautir, er
nauðsynlegt að gera hagskipu-
lag, sem skifti landinu í hag-
svæði með landshlutamiðstöðv-
um.
Undirstaða þess skipulags er
könnun náttúrugæða landshlut
ans, skipulagning samgangna
og áætlun um ^orkuþörf og
orkuvinnslu.
Þannig hagskipulag verður
að stefna að því, að landskostir
verði nýttir, sem víðast og jafn-
ast, enda verði þjónustu- og
milliliðastarfsemi staðsett með
hagsmuni framleiðslustarfsem-
innar í landshlutunum fyrir
augum. Skipuleggja þarf verka
- skiftingu milli þéttbýliskjarna
hvers landshluta, þannig að
sem jákvæðust framvinda fáist
fyrir heildina. Stefna ber að
því að landshlutarnir verði sér-
stök hagsvæði með innbyrðis
heimamarkaði. Hagsvæðin
verða að vaxa upp úr verzlun-
arsvæðunum, sem byggist á
sömu undirstöðu, þó að í víð-
ari merkingu verði.
Innan. hagsvæðanna verða að
rísa upp iðnaðar- og þjónustu-
starfsemi, sem ýmist er dreift
milli framleiðslustöðvanna við
sjóinn eða er staðsettur í lands-
hlutamiðstöð vegna samgangna
eða legu þeirra. Ennfremur er
hugsanlegt að stærri iðnfyrir-
tæki og þj ónustustöðvar, sem
þjóna fleirum en einum lands-
hluta verði dreift á milli þeirrá
til jafnvægis og til þess að
sporna við atvinnuleysi. Þannig
er eðlilegt einnig, að stofnun-
um, á landsvísu verði dreift
um landið, þar sem aðstæður
eru góðar. Allt þetta þarf að
skipuleggja með allsherjar hag-
skipulagi af landinu með jafn-
vægi byggðarinnar fyrir aug-
um.
Jafnframt hagskipulagi lands-
hlutanna verður stjórnskipun-
in að laga sig að hinni nýju
stefnu í þjóðfélagsþróuninni.
Landshlutarnir verða að mynda
nýjar stjórnskipulagar heildir
með sérstakri landshlutastjórn.
Þess vegna er grundvallar-
breyting á stjómskipun lands-
ins í þessa átt eitt höfuðskil-
yrði þess, að hægt verði að
stefna þjóðfélagsþróuninni inn
á þær brautir að stefnt verði til
aukins jafnvægis fyrir dreif-
býlið. Það vantar byggðavald,
sem er samnefnari fyrir sveit-
arfélögin í hverjum landshluta.
Afl bæði í sókn og vörn, sem
er framkvæmdavaldshafi í mál
um landshlutans.
Þetta er meira atriði til að
leiðrétta núverandi verkaskift-
ingu innan þjóðfélagsins, en
margur hyggur. í kjölfar hins
nýja stjórnskipunarvalds flytt-
ist út í landshlutamiðstöðvarn-
ar margvísleg þjónustustarf-
semi bæði á sviði stjórnarfars,
fjármála og verzlunar. Einn
þátturinn verður sá að dreifa
með þessu móti út í landshlut-
ana stærsta atvinnuveginum,
milliliðastarfseminni, enda féll
í hlut opinberra starfa 20%
af einstaklingstekjum árið 1962.
Stærri fyrirtæki í verzlun og
iðnaði yrðu nauðbeygð að fara
í kjölfarið á tilflutningi opin-
berrar þjónustu og hinnar nýju
stjórnskipunar, og yrðu að
dreifa rekstri sínum meir út í
landshlutana, ef þau vilja hasla
sér völl í hinum sérhæfðu hag-
svæðum.
Hér verður að fara saman sér
stætt stjórnarfarslegt hlutskifti
og hagrænt skipulag landshlut-
anna, þar sem tryggð er bæði
sérstaða og heildarhlutdeild í
þjóðfélaginu.
HIN NÝJA STEFNA.
Til að þessi stefna megi tak-
ast og hið nýja skipulag verða
annað en tildur, verður að jafna
til muna skilyrði til atvinnu-
rekstrar í landshlutunum.
Verja verður stórauknu fé
til ýmis konar undii'stöðu fjár-
festingar til þess að skapa und-
irstöðuskilyrði hinnar nýju
byggðaþróunar. Koma verður
upp innflutningshöfn í hverjum
landshluta með beinum við-
skiptasamböndum og skipaferð
um við útlönd. Óháð verzlunar-
miðstöð. Gera verður aðalsam-
gönguleiðir á landi þannig úr
garði, að samkeppnisaðstaða
iðnfyrirtækja úti á landi í mörk
uðum þéttbýlisins verði sam-
bærileg. Tryggja verður næga
raforku til iðnaðarþarfa á sam-
keppnisfæru verði. Skapa verð-
ur í landshlutunum menningar-
stöðvar á sviði skóla og lista,
og tryggja að ungmenni geti
stundað margþætt sérnám
heima og að leikhúsmenning
geti dafnað.
Margt fleira mætti telja upp.
En allt þetta kostar regin fjár-
hæðir sem ekki skila sér beint
til baka í beinhörðum pening-
um.
Hér þarf mótvægisframlag til
dreifbýlisins, sem koma verður
frá þjóðarheildinni. Þess er
skylt að geta að allir hvalrekar
á fjármálafjörum þjóðarbúsins
hafa farið fram hjá garði dreif-
býlisins. Margir þessir hvalrek-
ar eins og varnarliðsgróðinn
hafa átt sinn stóra þátt í að
raska byggðajafnvæginu. Inn í
landið hafa streymt milljarðar
erlendra fjármuna, sem að
mestu hafa fallið í hlut Faxa-
flóasvæðisins. Þetta hefur haft
ill hagræn áhrif á dreifbýlið,
en ýtt undir aðra staði t. d.
fjölgaði fólkinu á Suðurnesjum
um 62% á árunum 1951—1963.
Þetta þarf að leiðrétta og
taka tillit til, þegar skammtað
er á diska dréifbýlisins af rík-
isvaldinu. Fólkið í dreifbýlinu
má ekki dyljast þess, að ekkert
verður áunnið með því einu að
ætlast til að hlutur þess verði
réttur af ríkisheildinni.
Trú fólksins á tilveru og
hlutverk landsbyggðarinnar í
þjóðarbúskapnum verður að
vera leiðandi Ijós. Fólkið verð-
ur sjálft að finna úrræðin til
að leysa vandann. Það verður
að hafa forystu um samtök á
sviði atvinnumála og menning-
ar. Þannig verða bezt reistar
skorður við því að atvinnutæk-
in séu mjólkuð í þágu fjar-
bílarnir skullu þarna saman og
ýtti strætisvagnínn hinum bíln
um á undan sér um 10 metra
áður en þeir stöðvuðust.
Ökumaðurinn var einn í
fólksbílnum og hlaut skurð á
höfði auk annarra meiðsla. Var
FRÁ BÆJARSTJÖRN
(Framhald af blaðsíðu 1).
Tillaga um fiskiskipakaup.
Svohljóðandi tillaga var lögð
fram frá fulltrúum Alþýðu-
bandalagsins:
„Bæjarstjórn Akureyx-ar sam
þykkir að beita áhrifum sínum
í stjórn Útgerðai-félags , Akur-
eyringa h.f. fyrir því, að félagið
kaupi tvö ný fiskiskip 300—4Q0
smálestir að stærð, í samvinnu
við Krossanessverksmiðjuna.
Um gerð skipanna verði
byggt á þeix-ri reynslu, sem
fengin er, bæði hér í bæ og ann
ars staðar.“ 1
Samþykkt var að vísa tillög-
unni til bæjarráðs. □
Flestir vegir færir
SIGLUF J ARÐ ARSK ARÐ og
Lágheiði hafa lokast vegna
snjóa, svo og Axarfjarðarheiði.
Aðrir heiða- og fjallvegir fyrir
norðan og austan eru enn vel
færir bifreiðum. Þó mun erfitt
færi á Möðrudalsöræfum og
allmikill snjór á Tjörnesvegi. □
lægra fjármagnseigenda í stað
þess að arður þeirra félli í hlut
heimamanna. Reynslan af
skyndihlaupum spegulanta á
uppgripatímum, hefur víða um
land skilið eftir sig auðn. Þess
vegna er það athyglisvert, að
sérstök aðstoð vei'ði veitt fram
takssömum mönnum í heima-
byggðum, sem vilja ryðja nýj-
ar brautir í atvinnuuppbygg-
ingu dreifbýlisins. Þetta gera
aðrar þjóðir með ríkulegum ár-
angri.
LANDNÁMSSTARF OG
EFNAHAGSLEGT SJÁLF-
STÆÐI.
Ég minntist á það í upphafi
að þjóðin þyrfti að inna af
hendi landnámsstarf í laridi
sínu og það starf nátengt bar-
áttu hennar til fyllsta efnahags-
sjálfstæðis. Það er því ekki úr
vegi að þjóðin einmitt nú á
tímamótum í sögu hins unga
lýðveldis á þessu ári, síaldraði
ögn við og hugsaði ráð sitt
hvex-nig hún erjar land sitt og
byggi sig undir hlutverk sitt í
bráð og lengd.
Ekki er vafi á því að við-
fangsefni dreifbýlisins og lausn
þeirra þjóðfélagsvandamála er
eitt þýðingarmesta sjálfstæðis-
mál þjóðai-innar um ókomin
ár. □
(Framhald af blaðsíðu 8).
tilgreindra hafnarmannvirkja
skuli hækka úr 40% af kostn-
aði, sem er venjulegt, upp í
65% og að hafnarsjóðir eða
sveitarfélögin standi þá straum
af 35% í stað 60% nú.
Fyrir nokkrum árum, í tíð
vinstri stjórnarinnar samþykkti
Alþingi að láta cndurskoða
hafnalögin og gera 10 ára áætl-
un um hafnargerð, og skyldi
þettá gert í samráði við vita-
málastjóra. Þáverandi sam-
göngumálaráðherra, Eysteinn
Jónsson, fól atvinnutækjanefnd
sem þá var starfandi, að vinna
þetta verk í samráði við vita-
málastjóra. Gerði hún það og
hafði til þess sérfræðilega að-
stoð verkfræðinga, en auk þess
komu nefndarmenn sjálfir, all-
ir eða einhverjir þeirra á rnjög
marga af þeim stöðum, sem
hafnalögin taka til. Formaður
nefndarinnar var Gísli Guð-
mundsson alþingismaður, en
með honum í nefndinni voru
Tryggvi Helgason formaður
Sjómannafélags Akureyrar og
Birgir Finnsson alþingismaður.
Haustið 1961 afhenti nefndin
ráðherra fruxnvarp til nýrra
hafnalaga og 10 ára áretlun
(fyrir árin 1961—1970), en
frumvarpið er nú búið að vera
þrjú ár til athugunar í stjóm-
arráðinu. Q
Harður áreksfur við Þórshamar
HARÐUR bifreiðaárekstur
varð hér í bænum rétt fyrir há-
degið í gær, milli strætisvagns
og fólksbifreiðai-. Fólksbifreið-
in ók vestur götuna að bifreiða
verkstæðinu Þói-shamar, en í
sama mund bar að strætisvagn,
sem ók norður með vei-kstæð-
inu. Skipti engum togum að
hann fluttur í sjúkrahús, en
síðan heim. Aðrir slösuðust
ekki.
Fólksbíllinn skemmdist mik-
ið, og strætisvagninn laskaðist
að frciman. Q
- SMÁTT OG STÓRT