Dagur - 27.01.1965, Blaðsíða 4

Dagur - 27.01.1965, Blaðsíða 4
4 5 Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri Símar 1-1166 og 1-1167 Ritstjóri og ábyrgðarmaður: ERLINGUR DAVÍÐSSON Auglýsingar og afgreiðsla: JÓN SAMÚELSSON Prentverk Odds Bjömssonar h.f. OLINÐRI ÞRÓUN LIAFNAÐ UM NOKKURT skeið hefur verið svo ástatt í landi okkar, að hverskon- ar þjónustustörf hafa verið eftirsótt- ari en vinnan við framleiðsluatvinnu vegi þjóðarinnar, enda þjónustu- störf betur borguð. Afleiðingarnar hafa heldur ekki látið á sér standa. Á það bendir fólksstraumurinn að Faxaflóa, sem enn flytur með sér fólk og fjármagn frá öðrum lands hlutum og það í svo ríkum mæli að við landauðn liggur í heilum byggð arlögum. Hin blinda þróun fjár- magns og viðskipta hefur heldur ekki sneitt hjá garði ýmsra annarra Evrópuþjóða. En þær þjóðir hafa mætt vandanum með raunhæfum að gerðum. Þær hafa með löggjöf og ríkisframkvæmdum snúið fólksflutn ingunuin við á ýmsum stöðum og fengið af því þá reynzlu, að sú leið væri ekki aðeins fær, heldur einnig hagkvæm og nauðsynleg vegna þjóð arheildarinnar. Þar hefur sú skoðun fest rætur í almenningsálitinu og hjá hinum leiðandi öflum, að þjóðfélög in hlytu að láta sig varða livar upp væri sett atvinnu- og framleiðslufyr- irtæki, hinar ýmsu stofnanir og hvar fólkið hefði búsetu., Þar er hafnað hinni blindu þróun f jármagnsins. Að sjálfsögðu geta íslendingar ekki snið ið löggjöf sína eftir erlendum fyrir- myndum, svo margvíslega sérstöðu höfum við hér á landi. En hér er þó við sama vandamálið að glíma og því nauðsynlegt að kynna sér hversu aðr- ar þjóðir taka á sama vandamálinu. Allir kannast við Norður-Noregsá- ætlunina, svo vel var hún nýlega kynnt hér í blöðum og útvarpi og svo glæsilegan árangur hefur hún borið I Frakklandi var gerð 10 ára áætlun um flutning margra ríkisstofnana frá höfuðborginni og öðrum stór- borgum Frakklands. Ríkisvaldið stóð ákveðið að þessu og einnig því, að þau framleiðslufyrirtæki, sem flyttu meira en 200 km frá höfuðborginni nytu hagstæðari lána og annarrar nauðsynlegrar fyrirgreiðslu. Árið 1960 var þegar búið, samkvæmt þess ari áætlun, að flýtja 600 atvinnufyrir tæki, með 170 þús. manns í þjónustu sinni, út á landsbyggðina. Bretar gera áætlun um 300 upp- byggingarsvæði hjá sér, þar sem kom ið verði á fót nýjum atvinnugreinum, svo og útborgarsvæðum til að létta á London. Ríkið sjálft hefur þegar komið upp fjölda atvinnufyrirtækja á þessum stöðum og framleiðslustöðv um og veitir styrki til að aðrir stefni í sömu átt. í Svíþjóð vann milliþinga nefnd að áætlunagerð í þessum mál- um frá 1959-1963 og lagði m.a. til, að stórfé yrði varið til hinna ýmsu (Framhald á blaðsíðu 7). (Framhald af blaðsíðu 8). þar um hríð öðrum hjólatækj- um en trukkbílum. Nú er þess- ari plágu afiétt í bili en eng- inn veit hvenær sækir í sama farið því vegurinn þarna þolir engan vatnságang. Einhvern- tíma mun hafa verið þarna „upphleyptur11 vegur en hann er nú sokkinn svo fremur er hægt að segja að ekið sé eftir skurði en vegi. — mhg. Nætursvail í Möðruvallaklaustri. (Ljósmyndimar tók Eðvarö S-gurgeusson.) Munkarnir á Möðrisvötf uni eftir Davíð Stefánssoii frá Fagraskógi Leikstjóri Ágúst Kvaran HÁTÍÐARSÝNING Leikfélags Akureyrar á Munkunum á MöðruvöIIum eftir Davíð Stef- ánsson frá Fagraskógi hinn 21. janúar, sjötugasta afmælisdegi höfundar, tókst mjög vel eins og áður var frá sagt. f vandaðri leikskrá er þjóðskáldsins minnst af Þorsíeini M. Jónssyni, Áma Jónssyni og Haraldi Bjömssyni. Höfundur sótti efni þessa fyrsta leikrits síns inn fyrir klausturveggi í kaþólskum sið og notar sögulegan atburð frá 1316 úr munkaklaustrinu á Möðruvöllum í uppistöðu. Þá ræður ríkjum í klaustrinu, sam kvæmt leikritinu, príór sá, sem er hinn mesti skelmir. Hann er fégráðugur og slægur, tungu- mjúkur og trúlaus. Undir stjóm hans ríkir spilling í klaustrinu og er hún sterkum litum upp dregin, þótt það hinsvegar komi einnig fram, að í kyrrð klaust- ursins væru af alúð unnin ýms þau fræðslustörf, eins og í öðr- um klaustrum, sem varðveittu bæði sögu okkar og tungu og voru því ómetanleg. Skipakoma að Gásum er ákaflega kærkomin tilbreyt- ing í fábreyttu Iífi munkanna og þangað fer hópur þeirra. För sú er slarksöm og er þeir koma heim ásamt fylgikonum sínum, verða þeir valdir að brun'a klaustursins og dauða príórsins. Og á meðan klaustrið brennur bjargar ást fagurrar konu yngsta bróðurnum. Höfundur- inn deilir á klausturlifnað og innilokun og er leikritið í raun og veru hrjúfur óður frelsisins. Ágúst Kvaran, sem sviðsetti leikinn, var honum áður kunn- ugur, því hann fór með hið vandasama hlutverk, príórinn, í þessum sjónleik 1928. En þá var hann sýndur á Akureyri tmdir leikstj. Haraldar Bjöms sonar. Fór vel á því, að þessi kunni leikhúsmaður tæki að sér þennan vanda og þótti mönnum það nokkur trygging fyrir því, að vel væri að unnið • og brást það ekki. Segja má, að Munkam ir á Möðruvöllum sé óvenju snurðulaus leiksýning og vönd- uð í uppsetningu, og LA og bæn um til sóma. Jóhann Ögmundsson leikur príórinn, hinn slægvitra höfð- ingja klaustursins, og þótt hann hafi oft vel gert á leiksviði, er vafasamt að hann hafi nokkru sinni gert betur. Olafur Axelsson leikur ungan og ríkan bóndason, sem dvelur í klaustrinu og eignast unnustu. Lífið utan klaustursins kallar á hann en príórinn fær því óork- að, að hann gefur klaustrinu allar eigur sínar og gengur ein lífi klaustursins á hönd. Ungi maðurinn á í miklu sálarstríði, Klaustrið og konan toga hann á milli sín. En sálarstríð Óttars á leiksviðinu er næstum sjúklegt frá byrjun, eða svo kemur mér það fyrir sjónir, og kann ég ekki að meta þennan eyfirska og ríka bóndason, sem í viðbót við 14 jarðar á hina fegurstu unnustu. Margur hefur látið sér duga minna og þó borið sig allvel. En er á líður verður Óttar sannari á sviðinu, og vex í hinum hörðu átökum, sem þá verða. Frú Þórey Aðalsteinsdóttir leik ur Sigrúnu, unnustu Óttars og er leikur hennar bæði heill og öfgalaus, og þróttmeiri en oftast áður. Guðmundur Magnússon leikur Þorgrím bónda, frænda og fjórhaldsmann Óttars, lítið hlutverk. Jakobína Kjartans- dóttir og Hallmundur Kristins- son, leika Borghildi og Hauk, unga elskendur á mjög viðfeld- inn hátt. En Haukur kemur meira við sögu, sem vinur Ótt ars og lífsglaður maður, fullur af æskuþrótti. Hallmundur ger- ir þessu hlutverki sínu góð skil og hressileg. Jón Kristinsson og Hreinn Pálsson leika erlenda kaup- menn, sem koma með vörur sín ar að Gásum. Eggert Ólafsson leikur brytann á Möðruvöllum, orðhvatan svola og gerir það vel. Jón Ingimarsson leikur „fyrsta munk“ á smeðjulegan en þó á.broslegan hátt. Aðra munka í Möðruvalla- klaustri leika þessir menn: Karl Tómasson, Jón Ingólfsson, Haf steinn Þorbergsson, Bjami Að alsteinsson, Jón Kristinsson Árni Böðvarsson og Guðmund ur Magnússon (Þrír sí'ðast- töldu með tvö hlutverk í leikn um). Ámi Böðvarsson og Kjart an Ólafsson leika ölmusumenn, (Framhald á blaðsíðu 7). Frostastöðum, 19. janúar — Þó að veðurlagið leiki engan veginn við Skagfirðinga um þessar mundir reyna þeir þó að skemmta ser eftir föngum. Danssamkomur eru í félagsheim ilunum til og frá og þykja eng- ar fréttir. Leikfélag Sauðár- króks hefur haft nokkrar sýn- ingar á Gullna hliðinu og notið þar góðrar aðstoðar Önnu Guð- mundsdóttur leikkonu úr Reykjavík. Ágæt aðsókn var að sýningum félagsins og dómar um frammistöðu leikanda yfir- leitt lofsamlegir. Karlakórarnir þrír eru allir að störfum og einn þeirra, Heim ir, undir stjórn Jóns Björnsson ar á Hafsteinsstöðum, hélt að venju opinbera söngskemmtun Príórhm og Ottar í síðasta þætti. Óttar afsalar sér öllum eignum sínum svo og unnustu sinni ir Skagafirði á þrettándanum við undirleik Guðmundar Jóhannssonar á Ak ureyri. Var samkoman vel sótt og Heimi til sóma. Má það raun ar undravei’t kalla, að sveita- kórar skuli geta, á hálfum öðr- um mánuði og tæpum þó æft lög, viðamikil sum og vandmeð farin, svo vel, að flutningur þeirra er prýðilega frambærileg ur á opinberum vettvangi. Á bak við slíkan árangur liggur mikið starf, unnið af ómældri óeigingirni og fórnfýsi. — mhg. - Listamannalaiin (Framhald af blaðsíðu 1). (Þórir Bergsson), Þorvaldur Skúla son, Þórarinn Jónsson. 18 þúsund krónur: Agnar Þórðarson, Agúst Kvaran, Armann Kr. Einarsson, Björn Blöndal, Bragi Sigurjónsson, Egg- ert Guðmundsson, Guðmundur L. Friðfinnsson, Guðrún frá Lundi, Guðrún Kristinsdóttir, Gunnar Dal, Gunnar M. Magnúss, Hall- dór Stefánsson, Hannes Sigfússon, Heiðrekur Guðmundsson, Jakob Jóh. Smári, Jóhann Ó. Haralds- son, Jóhannes Geir, Jóhannes Jó- hannesson, Jón Helgason prófess- or, Jón Óskar, Jón úr Vör, Jökull Jakobsson, Karen Agnete Þórar- insson, Kristinn Pétursson list- málari, Kristján frá Djúpalæk, Magnús Á. Arnason, Nína Tryggvadóttir, Ólöf Pálsdóttir, Óskar Aðalstejnn, Ragnar H. Ragnar, Ragnliéiður Jónsdóttir, Róbert Arnfinnsson, Rögnvaldur Sigurjónsson, Sigurður A. Magn- ússon, Sigurður Þórðarson, Sigur- jón Jónsson, Sktdi Halldórsson, Stefán Júlíusson, Valtýr Péturs- son, Veturliði Gunnarsson, Þor- steinn Valdimarsson, Þórarinn 'Guðmúndsson, Þórunn Elfa Magnúsdóttir, Örlygur Sigurðs- son. 12 þúsund krónur: Ágúst Sigurmundsson, Benedikt Árnason, Bragi Ásgeirsson, Egill Jónasson á Húsavík, Einar Bragi, Eiríkur Sntith, Eyþór Stefánsson, Filippía Kristjánsdóttir (Hugrún), Geir Kristjánsson, Gísli Ólafsson, Guðmundur Elíasson, Guðrún Ás- mundsdóttir, Gunnfríður Jóns- dóttir, Hafsteinn Austmann, Hjálmar Þorsteinsson á Hofi, Hjiirleifur Sigurðsson, Hringur Jóhannesson, Hrólfur Sigurðsson, Hiirður Ágústsson, Ingólfur Kristj ánsson, Jakob Jónasson, Jakobína Sigurðardóttir, Jóliann Hjálmars- son. Jón S. Jónsson, Jórunn Við- ar, Karl Kvaran, Margrét Jóns- dóttir, Rósberg G. Snædal, Stein- ar Sigurjónsson, Steinþór Sigurðs- son, Sverrir Haraltísson listmálari, Vigdís Kristjánsdóttir. Milli búrs og eldliúss Ófeigsstöðum, 26. janúar. Fátt hefur til tíðinda borið í Kínn á þessu ári, enda sveitaroddvit- inn á Húsavík frá áramótum og rétt kominn heim. Með mjólk og nauðsynlegasta flutning hefur verið ekið til Húsavíkur allt frá Lækjamóti. Út-Kinnungar hafa flutt sínar . vörur á beltis-dráttarvélum hingað suður. Félagsstörf hafa legið niðri vegna ótíðar, og á skemmtana- lífinu er hlé, sem er sennilega holl hvíld part úr árinu. Og ævintýrin eru engin hér um sveitir, nema þau, sem etv. ger ast milli búrs og eldhúss og eng inn veit neitt um, fyrr en þá eft ir marga mánuði. B.B. kerling á sextugsaldri, ættuð ofan úr sveit.kom siglandi sein og smjörblíð og bauð honum kaffi. Hann neitaði því fremur hranalega og bað um viskí og selters, sem Anna setti ífam hálfsmeik og móðguð. Hann liafði búið um sig mjög traust og alldýrt. Sameigin- legt reykingar- og vinnuherbergi var ríkmannlegt. Dorð- stofa og salur, báru þess vott að þar væri áslmey á hans snærum, þar \ ar líka lítill flýgill, hlýtt gólfteppi og stór og glæsileg skrautleirkrukka. Edith bæði spilaði og söng og hafði ágæta kabaretthæfileika. En hún var leikkona. Já, hún hét Edith. Hún var um 27 ára og af góðum ætturn og Iiafði gaman af að minna hann á það. Faðir hennar hafði verið amtmaður á Vesturlandi, og móðirin var fædd eitt- hvað fínt og átti nú heima í Björgvin. Fjölskyldan var allvel fjáð, og fjárstofn hafði verið ánafnaður Edith, að vísu eng- inn auður, en þó svo að hún fékk 6-7000 krónur í árlega vexti, og þurfti því satt að segja ekki að kvíða skorti. Auk þess var móðirin með listamannseðli. Það var hennar frægð og heiður að hafa talað við þennan og þennan leikara og hitt og þetta skáldið. Og hún mundi orðrétt það, sem sagt hafði verið við þessi tækifæri, — eins og það hefði verið í gær! Að vísu rugluðust orðin ofurlítið í hvert sinn, sem hún endurtók þau með dásamlegri Björgvinjar-viðhöfn, og það éar nú heldur ekki að fást um. Hitt var larigtum mikil- vægara, að hún hafði líka, — bæði hún og amtmaðurinn sál- ugi höfðu séð sjálfan Joseph Kainz* leikara, það var á há- tindi frægðar hans, og það í sjálfum Hamlet, og þá, — það var sögulegt augnablik, — var hún svo hrifin að lá við yfir- liði, — að hún hafði rutt sér braut fram til klæðaskiptaher- bergis Kainz, — hugsið ykkur bara! Hún! Aumingja ókunn manneskja frá Noregi, — og hún færði honum rósir, og með tárin streymandi niður yfir andlitið hafði hún sagt: — Sie sind göttlich! Ich vergesse es niemals! Og þá hefði Kainz kysst riddaralega á hönd hennar og sagt: — Ich werde auch Sie niemals vergessen, libe Frau! — Já, þetta var endurminning senr vara mun til ævi- kvöldsins síðustu stundar. Og að nú væri hún litla dásam- lega Edith hennar komin inn á leikhúsvanginn! Það væri alveg öllum óskum ofar! Bara að hún lenti nú ekki í neinu Ijótu klúðri. Þeir væru nú ekki alltaf Drottins beztu börn leikararnir. En því meir ástæða og þörf væri það fyrir móð- urina að vernda hana, og hvernig ætti hún að geta það frá Björgvin — að undanskildum tveimur árlegum heimsókn- um til höfuðborgarinnar — nema þá með ofurlitlum auka- lífeyri.... Fjárhagslega ætti Jdví allt að vera í bezta lagi fyrir Edith. Og þótt svo væri ekki, gilti einu fyrir Eirík, því hann var alls ekk fátækur, og hann hafði gaman af að kosta talsverðu upp á hana. Á þeim vettvangi skildi hann hverja hálf- kveðna vísu, og það jal’naði öll reikningsskil. Og honum leið vel, er hann hugsaði til Jjess, að reikningarnir væru í fullu lagi, — gjaldeyrir greiddur, og þar með full skil án frekari skuldbindinga. — Eiríkur hafði séð Edith nokkrum sinnum á leiksviði, og }>að hafði vakið furðu hans. Þetta var allt snoturt og laglegt og blátt áfram lítilfjörlegt. Og það voru þessir góðu ytri eiginleikar, sem skapgerðina skorti. Ekki var heldur neitt sérlega í hana varið, en hún hafði á hinn bóginn óslökkv- andæi lífsþroska og var þess fullviss, að henni bæri allt, sem hún girntist — og núna í svipinn fannst honum þetta fram úrskarandi gremjulegt. Hann reikaði inn í „hennar“ sal. Þar var eflaust viðlað- andi eitthvað af henni, — ilmvatnsjrefur og eitthvað ísmeygi- lega gælublítt í öllum aðbúnaði. Geðjaðist honum að því? Já, óefað. Og framar öllu öðru þótti honum vænt um að sam skipti þeirra voru svo blátt áfram. Alls ekki opinber, — þau voru aldrei saman utan húss, en Jrau borðuðu heima, hann sendi Önnu ofan í borg eftir margvísum kræsingum, og á J>ann hátt vissulega ágætt alltsaman! Annars var hann gramur — útaf J:>essu kvenlega her- bergi, útaf henni. Nokkuð sérstakt? spurði hann sjálfan sig. Það er sökum þess, að ég er hálffullur, að ég get ekki áttað mig á, hvað það er, hugsaði hann en gramari í geði. — Þá kom hún. Hún kom eins og stormhviða beint inn. Hún nam staðar í dyrunum og leit á hann með stóru sigurbrosi. — Jæja, hérna er ég. Góðan daginn! * Frægur ungversk-austurrískur leikari. Honum geðjaðist ekki, að hún kom svona beint inn, hon- um geðjaðist ekki sigurbros hennar og hennar alltof mikla og sífellda mikiliæti, og hann tautaði aðeins stuttaralega góðan daginn án-nokkurs gleðivottar. En hún var glæsileg á að líta, það varð hann að játa, og hreykni hans og gremja voru hér samferða. Stórgíæsileg í bláa búningnum og með hvíta skinnið björt í andliti og geislablikandi augun, hæfi- lega grönn, hæfilega holdug, glæsileg. Miklu frekar glæsileg en falleg — að vísu nógu falleg líka, en fremur tóm, og svip- urinn fremur gáfnasfjór. Þetta sjálfgóða bros og sjálfbirg- ingsháttur, — var Jsað svo raunverulegt fagnaðarefni, að hún stóð þarna? í hamingjubænum, hann sá nú það. — Hún stóð stundarkorn í dyrunum, og brosið varð dálítið undrandi og móðgað, — Ertu með einhverri ólund í dag? Þú ert ekki minnstu vitund glaður við að sjá niig. Hann drakk góðan sopa af viskíblöndunni og sagði þurr- lega: — Eg er bar að velta fyrir mér, hve lengi þú ætlar að stancla Jrarna til sýnis, áður en þú tekur af þér og kemur inn. — Nú, jæja! Að hugsa sér: Standa til sýnis! Þú villt kannski að ég fari aftur. — Það hefi ég ekki sagt, annars geturðu gert alveg eins og þú vik. Hún stóð andartak og trúði Jiessu ekki. Síðan hvarf bros- ið alveg, og hún varð reið. — Þessi augnabliks breyting var skemmtileg. _ — Mér dettur ekki í hug að fara. Og ég held sannarlega, að nú sé kominn tími til að við tölum almennilega saman. — Því ekki það, sagði hann. En þá sting ég upp á, að við setjum okkur inn til mín. Hún hvarf fram í forstofuna, hann fór inn til sín og kveikti eld á arninum. Þegar hún kom inn og sá það, glaðn- aði yfir henni. Hann sá þó á svip hennar, að henni gramd ist þetta. Hún yrði linari i sókninni! —• Mjög elskulega spurði hann: — Viltu glás af víni? — Eg vil ekki neitt, sagði hún og settist niður. Jú, ann- ars, það yrði þá að vera madeira. Hann sótti borðfiÖsku ög glas, hellti í J)að og settist nið- ur. Langt inni í fjarlægð vitundar sinnar skammaðist hann sín á þessu augnabliki: liann hlakkaði til átaka eða uppi- stands, lágkúrulegrar undrunar, en hann lét ekki skönun- ina komast að, og hann var spenntur. Hún hóf á allt annan hátt, en hann hafði búist við, eða hugsað sér að nokkurn tíma gæti komið fyrir. — Hversvegna líéfirðu aldrei boðið mér hjónaband? Hann snarsvimaði við hugsunina eina. Alveg vélrænt svar aði hann, smeykur við að koma upp um sig: — Af því ég hefi ekkert hugsað um það. — Það er þó alveg furðulegt, að þú skulir ekki hafa hugs- að um það. Hver ætti að kvænast, ef ekki einmitt þú. Þú ert bráðum þrítugur, mjög vel efnaður — Jrú átt eigið heim- ili — og starf Jiitt — og J)ú átt mig! Þótt hann í huga væri skelkaður og sannfærður um, að hún vildi ákveðið giftast honum, svaraði hann eins rólega og honum var framast unnt, til Jress að teygja tímann: — Samt hefir mér aldrei dottið það í hug. Hún fann, að hann vék undan, — og náði nú aftur reiði- magni sínu: — Er það nokkurt svar? Hversvegna? Hvað er eðlilegra en að við giftum okkur. Bræði hennar tók nú að smita hann. — Þú verður að vera svo væn að láta mig sjálfan um Jjað, hvort mér þyki rétt og sanngjarnt að kvænast eða ekki. — En ég vil vita ástæðuna. Ertu ástfanginn í einhverri annarri. — Ekki mér vitanlega. — Það er ]>á ég, sem ekki er nógu góð. — Það fer eftir því, hvernig J>ú lítur á það. — Hvernig ég lít á það! (Skyndilcgt hugsana-stökk): — En ef ég væri með barni? — Þá væri um annað að ræða. En ]>að ertu ekki. — Þú ætlar J>á að græða á Jdví, að ég leiklistar minnar vegna vil ekki eignast barn. Þetta var of hlægilegt, það var veigjulegt. Nú fer J>að að verða hættulegt, hugsaði Eiríkur, nú verð ég að gæta mín. Hann bálreiddist allt í einu. — Afsakaðu, Edith, ef J>ér þykir ég ósvífinn, en yfirleitt satt að segja gef ég fjaúdann sjálfan í alla þína list, — nema þá að ég get unnt þér hennar til dægradvalar. Hún varð snöggvast séxn alveg lömuð. — Svo þú gerir þáð. Til dægradvalar! Hún fór að hágrátá. Eiríkur stóð upp og reikaði um gólfið. Þetta var óskemmti legt, en það stendur ekki lengi yfir, hugsaði hann. Og það gerði }>að lieldur ekki. Hún snýtti sér einbeittlega og hallaði sér.vígreif aftur í stólinn. . . . . .. ■ i .l'ramhald. •

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.