Dagur - 23.10.1965, Blaðsíða 4

Dagur - 23.10.1965, Blaðsíða 4
5 Skriístofur, Hafnarstræti 90, Akureyri Símar 1-1168 og 1-1167 Ritstjóri og ábyrgSarmaður: ERLINGUR DAVÍÐSSON Auglýsingar og afgreiðsla: JÓN SAMÚELSSON Prentverk Odds BjömssoDAr h.f. Hver er Ijár» málaráSherra? FRAMSÖGURÆÐA fjármálaiáð- herra við 1. umræðu fjárlaga er ævin- lega atliyglisverð, lrvernig svo sem stjórnarstefnan er og til hefur tekizt um fjárstjórn ríkisins hverju sinni. í framsöguræðu nýja fjármálaráð- lierrans kenndi líka margra grasa. Hann skýrði t. d. frá því, að greiðslur ríkissjóðs á árinu 1964 hefðu farið 590 millj. kr., eða nálega 22% fram úr áætlun. Einnig kom það fram í ræðu hans, að nýja fjárlagáfrumvarp- ið, sem hann nú leggur fyrir Alþingi, væri í raun og veru með greiðslu- halla, sem honum væri sjálfum kunn- ugt um. En á hinu prentaða þing- skjali er greiðsluafgangur talinn 25 millj. kr. Ráðherrann upplýsti, að í frumvarpinu væri ekkert fé áætlað til aðstoðar við sjávarútveginn, en hjá aðstoð við hann yrði ekki komizt. Á árinu 1964—1965 mun sú aðstoð miklu meira en 25 millj. kr. Hins vegar er þess að geta, að hinir nýju skattar M. J. virðast þegar vera komn ir inn í frumvarpið, þó að suma þeirra vanti stoð í liigum. I>ótt fjármálaráðherrann hefði mörg ótíðindi að flytja um niður- stöður fjármálastjórnarinnar undan- farið og horfur í þeim málum, var Iiann eigi að síður nokkuð brattur í máli og drjúgur landsföðurtónn í ræðu hans. Má og til sanns vegar færa, að Iiann beri ekki sem slíkur ábyrgð á mistökum fyrirrennara síns í embættinu. En sem þingmaður í stjórnarliðinu og formaður fjárveit- inganefndar um hríð, hefur hann óneitanlega nokkuð nærri komið, og ekki verður G. Th. með réttu um allt kennt, sem aflaga hefur farið í fjár- málaráðherratíð hans. Því miður var ekki að lieyra á ræðu M. J. að hann hefði sjálfur að svo stöddu neinar til- lögur að flytja um sparnað á ríkis- búinu og er raunar vorknnnarmál því slíkt er ekki auðvelt, en sex „Iandsfeður“ auk hans í stjórninni. Hins vegar kvaðst hann ætla að setja á stofn sérstaka „hagsýsludeild" í fjármálaráðuneytinu til að koma á sparnaði. Þetta er gamalt húsráð frá G. Th. því hann kom upp á sínum tíma „hagsýslustofnun“ fyrir Reykja víkurbæ. Einnig setti liann forstjór- ana í ríkisstofnunum í nefnd til að kenna sjálfum sér að spara. Sumir segja, að „hagsýsla" sé ekkert annað en fínt nafn á aðgerðarleysi. En reynslan sker úr. Framhald á bls. 7. Tvær stórmerkar ritgerðir um íslenzkan landbúnað birtar í erlendu sérfræði-riti EINS OG drepið var á, er ég sagði frá þessum tveim grein- um Árna G. Eylands í norska tímaritinu „Fréttir frá norska mýrafélaginu“, birtist þessi síð- ari þar í júníhefti ritsins síðast- liðið sumar. Er grein þessi nokkru styttri en sú fyrri, 16 bls., með 3 myndum. Ber hún öll hin sömu höfundareinkenni frásögnin afar fróðleg og skemmtileg í senn. Mun ég hér segja lauslega frá aðal-efni henn ar, en læt þó fyrst höfund sjálf- an hefja mál sitt í minni þýð- ingu: II. Uppblásiur og jarðvernd á ís- landi ',,í fyrra tók ég saman greinar- korn um mýrar og mýrarækt á íslandi hér í tímaritinu. Nú hefi ég hugsað mér að snúa við blað- inu og segja dálítið frá upp- blásturs- og jarðspjalla-vanda málinu mikla, sem við er að etja á íslandi. Mýrarnar eru „búnaðar-banki“ vor, sem bæði um þessar mundir og framvegis um langan aldur munu reynast landbúnaði vorum mikilvægur styrkur og verðmætur. Þar sem uppblásturinn sækir á, sannast orð Péturs Gauts: „Lát eyðast og forgörðum fara“. Þannig var það öldum saman. Menn sáu jarðspjöllin og fundu sárt til þeirra, títt varð að flýja undan þeim og flytja sig, þar sem uppblásturinn sótti fastast á, en menn stóðu vanbjarga og varnarlausir gegn þessu fyrir- bæri, sem virtist órjúfandi nátt- úrulögmál, sem eigi yrði rönd við reist. En nú eru menn fróðari en áður, nú eru kunnar orsakir og áhrif, leikur náttúruaflanna, hugsunarleysi og mistök í rekstri jarðar, neyðin sem títt knúði til uppskeru þar sem eigi var sáð, sneýtt unz allt var snautt, o. s. frv.------ Já, nú erum vér fróðari, og starfið er hafið, unnið að því að verjast uppblæstri, og að stöðva hann, þar sem hann er kominn á skrið, og auk þess að endurvinna land, sem orðið hef- ir uppblæstri og öðrum jarð- spjöllum að bráð, klæða það gróðri á ný, svo að orðið geti landbúnaði nytjaland til beitar eða slægna.---------“ Þetta er hrafl úr I. kafla, inn gangi að VIII mjög fróðlegum köflum, sem koma víða við á þessum vettvangi. Hefjast þeir á sögulegu yfirliti frá landnáms öld' til vorra daga með fróðlegri lýsingu á landi og gróðurríki að fornu og nýju. Lýst er rækilega jarðspjöllum sökum eldgosa og jökulhlaupa á ýmsum öldum. Síðan er getið hinna söguiegu tímamóta 1904, er gerbreyting varð á öllu stjórnarfari landsins, og ísland tók raunverulega öll störf í sínar hendur. Er þar m. a. sagt frá lögunum 1907 um Skógrækt og varnir gegn upp- blæstri, og þá er Hannes Haf- stein sendi ungan mann til árs- dvalar á „Sandhólastöð“ á Jót- landsskaga til náms og nánari kynningar á sandgræðslu. Og er Gunnlaugur Kristmundsson kom heim aftur, hóf hann hið landskunna sandgræðslustarf sitt frá 1907—1946. Síðan er skýrt allýtarlega frá þessu mikla starfi, erfiðleikum þeim sem við er að stríða, og árangri sem náðst hefir. Skulu hér aðeins nefnd nokkur dæmi, sem þar er lýst rækilega: Árið 1926 var Gunnarsholt keypt, og starfið þar hafið næstu arin. Er sú saga alkunn hér heima, en erlendis þurfti að segja hana allrækilega, og það gerir höfundur vissulega í all- löngu máli. Hér er einnig nefnt hið mikla átak Eyjafjalla-bænda 1955, er þeir girtu 1000 ha. af „eyði- mörkinni“ Skógarsandi og hafa nú ræktað þar fulla 250 ha. með aðstoð Jarðvarna ríkisins, „og er þetta þegar allmikil búbót bæjum þeim sem að þessu standa". Hér er einnig mjög fróðlegur kafli um melgresið, sagt frá til- raunum með áburðardreifingu úr lofti á beitilönd og léleg gróð urlönd.. VIII. kafli fjallar um Skógrækt ríkisins, er samkvæmt lögunum frá 1907 starfar á viss- an hátt samhliða jarðverndinni. Hér er yfirleitt um svo mikinn fróðleik og fjölbreyttan að ræða í þessum VIII köflum, á einum 16 b!s., að þess er hér aðeins getið til ábendingar. Lokakaflinn, sá IX., er eins- konar ávarp og persónuleg um- mæli höfundar, sem ég tel að lesa beri með athygli, og birti því þáttinn allan óskertan í lauslegri þýðingu: „Allt ísland er út af fyrir sig geysimikil kennslubók í jarð- fræði, og má þar kynnast ræki- lega og læra, hvernig land verð- ur til, hvernig eldur og ís, vind- ur og vatn vinna að sköpunar- verkinu. Hér blasir einnig við eins og í opinni bók, hvernig mannkindin grípur fram í sköp- unarsöguna, oftast til tjóns eins, en þó stundum einnig á vissan verkrænan hátt og aðstoðar náttúruna í sköpunarverki sínu. Langir þættir þessarar ein- stæðu lestrar- og kennslu-bókar fjalla um uppblástur, jarðspjöll af völdum vatns og vinda, og víða svo umfangsmikið, að gagn vart því stendur allt mannlegt hyggjuvit vanbjarga og ráð- þrota.— Og myndi því ekki til- gangslaust að reyna að lýsa þessu öllu í stuttri tímarits- grein? . Hér heldur sköpunin áfram með risaskrefum. Eldgos skapa nýtt land, hrjóstug, gróðursnauð hraunflæmi, eða þá demba þau milljónum smálesta gosösku yf- ir landið. Skriðjöklarnir hörfa undan eða sækja fram. í báð- um tilfellum mala þeir smátt óhemju bergmjöls-birgðir úr klöppum og grjóti, sem vindur og vatn nota síðan til jarðspjalla víðsvegar um landið. Jökulám- ar ganga stundum berserksgang í jökulhlaupum sínum, bylta um stórum landspildum og fylla dal verpi og íirði, og jökulhlaup getur jafnvel fært fjörubrúnina hundrað metra lengra fram. Senn hefir fremur fámennur hópur manna búið í þessu landi um ellefu alda skeið, og flestir þeirra lengst af verið bændur, háðir veðri og vindum, jörð og gróðri fremur en í flestum öðr- um löndum. Lengst af vanbjarga háðir þessum harðvítuga leik voldugrar náttúru. Talsvert hafa þeir lært, en það hefir ver- ið harður skóli. Sökum vísinda og tækni höf- um vér nú í fyllstu alvöru setzt á skólabekkinn. Nú reynir á að læra, hvernig vér eigum að haga oss í þessu stóra landi, svo að vér tökum ekki of mikið án end- urgjalds og uppbyggingar. Vér erum farnir að læra ræktun jarðar í stað þess að stunda ein- hliða rányrkju, og vér erum farnir að læra að varðveita og vernda jörð og gróður í stað þess að „láta eyðast og forgörS- um fara“ að hætti Péturs Gauts. Vér höfum komizt að ruun um, að uppblásturslendið — eyði- mörkin — sé rækta.nlegt, og þar með hefir bætzt gildur sjóður í búnaðarbanka vorn. Auk millj- óna ha. góðrar ræktunarjarðar í mýrum vorum eigum vér einnig inni í sama banka milljónir ha. uppblásturslands, sem raun- verulega er einnig góð ræktun- arjörð. íslenzkur landbúnaður á við ýrasa erfiðleika að stríða. Hinir fjölvísu stjórnmálamenn fárast yfir of-framleiðni. En ætti það að valda nokkurri hættu, er framí sækir, í heimi þar sem hundruð milljónir manna búa við sult? — Jörð, uppskera og matur hljóta að reynast gjald- geng verðmæti — í framtíðinni — þegar vitrir og velviljaðir stjórnendur hinna stóru landa hafa tekið til ræktunar í lönd- um sínum allan þann stjórn- málalega og alþjóðlega upp- blástur, sem nú sækir svo hart á alltof víða um heim allan“. Fjórar ágætar myndir eru í ritgerðinni, og lýsa þær prýði- lega þeim náttúru-fyrirbærum sem fjallað er um í viðeigandi kafla: 1. Uppblásturs-svæði: Aðeins „jarðeyja" stendur eftir sem leifar af 2 m. djúpum jarðvegi. 2. Reglulegt sandfokssvæði, þar sem dreifðir melgras-hólar standa eftir í sandauðninni. _ 3. íslenzkur verndarskógur: Oðru megin barrskógur, en Isl. fjallabirki hinu megin. 4. Breiðamerkusandur: Eyði- mörk eftir jökulhlaup og ágang jökulánna. Að baki rís jökull- inn. Helgi Valtýsson. ÆSKAN OG SKÓGURINN Komin út í annarri útgáfu KOMIN er út hjá Menningar- sjóði önnur útgáfa bókarinnar Æskan og skógurinn eftir þá Jón Jósep Jóhannesson cand. mag. og Snorra Sigurðsson skóg fræðing. Fyrsta útgáfa kom út fyrir rúmu ári og hlaut mjög góðar viðtökur. Nýja útgáfan er að mestu óbreytt frá hinni fyrri, nema hvað kápan er úr betra efni og bókin því hentugri til notkunar sem skólabók og hand bók. Sérstök ástæða er til að benda kennurum, forráðamönnum skóla og foreldrum á bók þessa. í bókinni eru þrjátíu teikn- ingar eftir Jóhannes Geir Jóns- son listmálara og tuttugu og ein ljósmynd, er Gunnar Rúnar og Þorsteinn Jósepsson hafa tekið. Bókin er til sölu hjá flestum bóksölum landsins, Bókaútgáfu Menningarsjóðs og umboðs- mönnum hennar um land allt. r Fréffabréf úr Reykjadal FYRIR UM það bil aldarþriðj- ungi var hugsa.ndi mönnum í Noregi og Svlþjóð orðið það ljóst, að hin gamla hreppaskipt- ing þl-ssara landa var orðin úr- elt, Og nokkrum árum síðar var nafizt handa um að sameina sveitarfélög í þessum löndum. Er nú svo komið, að sveitarfélög um í Svíþjóð hefur fækkað meir en um helming á síðasta aldarfjórðungi, og þróunin í Noregi er á sömu leið, þó að ............ | FYRRI GREIN I «i'iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii>iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii>iiiiiiin* breytingunni þar sé ekki alveg eins langt komið. Þessar breyt- ingar á skipulagi dreifbýlisins hafa frændur okkar í fyrrnefnd- um löndum talið mögulegar vegna bættra samgangna og óhjákvæmilegar til þess að svara á sem hagfelldastan hátt þeim kröfum, sem þjóðfélög nú- tímans gera til menntunar þegn anna og margs konar opinberr- ar umsýslu. Og reynslan í Nor- egi og Svíþjóð sannar það, að hér er ekki um neitt tízkufyrir- brigði að ræða, heldur eitt af því óhjákvæmilega, sem fram- vindan í svonefndu velferðar- þjóðfélagi ber í skauti sínu. Rök in fyrir þessari breytingu eru í fyrsta lagi þau, að kröfurnar um nauðsynlega fjárfestingu eru mjög miklar. Það er því sjálf- sagt og óhjákvæmilegt, að þess- ar framkvæmdir séu gerðar á sem hagfelldastan hátt. En reynslan hér á landi sem annars staðar er á þann veg, að sú litla fjárfesting, sem möguleg er í hinum litlu sveitarfélögum, er oft ákaflega óhagkvæm. Er einna augljósast dæmið um byggingu félagsheimilanna víða um land, þar sem 2—3 slík hús hafa verið reist í byggðarlög- um, þar sem eitt myndarlegt hús var nægilegt. Þessar bygg- ingar hafa sums staðar verið látnar sitja í fyrirrúmi fyrir skólum, kennarabústöðum og sundlaugum, og sýnir þetta bezt, hve óheilbrigður sveitar- metnaður kothreppanna getur leitt menn langt frá heilbrigðri skynsemi. Ýmis fleiri dæmi mætti nefna, þó að það verði ekki gert að sinni. í annan stað fer skriffinnskan stcrlega vaxandi bæði hér á landi og annars staðar. Þessari þróun verður að mæta með vél- tækni og starfsfólki, sem hefur kunnáttu til að fara með slíkar vélar, svo að gagni komi. Þessu verður ekki við komið nema með skynsamlegri sameiningu hinna minni sveitarfélaga. Þá er hitt ekki síður nauðsynlegt, að í hverju sveitarfélagi sé starfsmaður, sem hefur rekstur og framkvæmdir fyrir sveitar- félagið að aðalstarfi. Það er al- veg fráleitt að ætlast til þess, að menn, sem vinna 10—14 tíma á dag við önnúr störf, séu lík- legir til að fylgjast vel með og hafa þá forystu á hendi um framkvæmdir, sem er lífsnauð- syn, ef dreifbýlið á að geta hald ið hlut sínum á móti þéttbýlinu. í þriðja lagi er svo þess að geta, að öll framlög til opinberra framkvæmda verður að sækja að meira eða minna leyti á hin pólitísku mið. Það liggur því í augum uppi, að stærri sveitar- félögin hafa á allan hátt betri aðstöðu til að koma sínum mál- um fram en hin litlu. Þegar hliðsjón er höfð af fram vindu þessara mála í Noregi og Svíþjóð, þá er þögnin um þau hér á landi furðulegt fyrirbrigði. Minnist ég þess ekki að hafa séð þessi mál rædd í blöðum stjórnmálaflokkanna fyrr en nú á allra síðustu árum og í sum- um þeirra lítið eða ekkert. Enda er það svo, að mikil árátta hef- ur verið hér á landi í þveröfuga átt, sam sé að skipta sveitarfé- lögum og smækka þau, jafnvel eftir það, að samgöngur fóru að batna. En nú virðist vera að vakna skilningur á þessu máli og er það vel. Sameining sveit- arfélaga verður að koma sem allra fyrst, því að allt tal um jafnvægi í byggð landsins er tómt mál, nema veruleg sam- einig sveitarfélaga eigi sér stað. Eru þá að sjálfsögðu undanskil- in þau sveitarfélög, þar sem verksmiðjur verða reistar til nýtingar einhverra auðlinda eins og t. d. í Mývatnssveit. Það er augljóst mál, að sam- eining sveitarfélaga um land allt verður ekki framkvæmd nema með lagasetningu. Þeirri lög- gjöf þarf að flýta sem allra mest. Annað mál er hitt, að þar sem bezt hagar til um sameiningu og mörg verkefni bíða samein- aðra átaka og vakandi forystu, ætti að vera þarflaust að bíða eftir landslögum. Því að það má öllum ljóst vera, að hin gamla skipan þessara mála er löngu úrelt og dragbítur á öllum þeim framkvæmdum, sem eru undir- staða þess, að fólk uni sér á landsbyggðinni ekki síður en í kaupstöðunum. Það má ekki villa mönnum sýn, þótt ein- hverjir, sem illa fylgjast með almennum málum, séu ánægðir með ástandið eins og það er og finnist ekki liggja á neinum breytingum. Ótímabær sjálfs- ánægja hefur aldrei leyst neinn vanda og er léleg uppbót fyrir þau verkefni,'sem bíða úrlausn- ar ár frá ári og áratug eftir ára- tug. Líkur benda til, að íslend- ingar verði orðnir helmingi fleiri um næstu aldamót en þeir eru í dag. Þetta verða menn í hverju byggðarlagi að hafa í huga og beita öllum tiltækum ráðum til að hefta flóttann úr sveitunum og greiða götuna fyr ir því, að fleira fólk geti setzt að í dreifbýlinu alls staðar þar, sem skilyrðin eru góð eða sæmileg. Allt annað eru svik við fram- tíðina. Vegna tímaskorts verð ég að láta þessi orð nægja um sam- einingu sveitarfélaga almennt. En ánægjulegt væri að fá prent- að í dagblöðunum ágætt erindi Árna G. Eylands um þessi mál, en það var flutt í útvarpið á síðastliðnum vetri. I næstu grein mun ég ræða þessi mál á þrengra sviði. Kristneshæli, 21. október 1965. Á MEÐAN hlýir laufvindar strjúka hæðir og hóla, bera fræ og aldin út í buskann, feykja lagði á fé og leika sér að öllu því, sem getur fokið eða bifast — eiga börnin leik að bílum og flugvélum, sum kannski að hornum og skeljum eins og í gamla daga. Og kennarar verða börn á ný og vilja líka leika sér. Sagt er, að einhverjir þeirra hafi farið að leika sér að sviða- hausum hér um daginn, og tek- ið að jarma átakanlega. Ef slík- ir leikir verða tízkuleikir kenn- (Framhald af blaðsíðu 8). Laugasel er eitt af fáiim h.eiðar- býlum, sem enn eru í byggð hér um slóðir. Ekki mun Helgi hafa farið margar né langar ferðir frá búi sínu um dagana, unz hann lagði í sína hinztu för, en síðustu mánuðina var hann sjúklingur í sjúkrahúsi Húsa- víkur. Eftirlifandi kona Helga er Margrét Jóhannesdóttir og eiga þau eina dóttur barna. Fimmtugsafmæli átti í gær Teitur Björnsson, bóndi að Brún. í Reykjadal. Teitur hóf búskap að Brún í félagi við föð- ur sinn, Björn Sigtryggsson, er um langt skeið var helztur for- (Framhald af blaðsíðu 8). að lengd og vó frá 2 til 5 kg. Voru flestir laxarnir, sem rann- sakaðir hafa verið, á öðru ári í sjó. íslenzki smálaxinn, sem er aðeins eitt ár í sjó, mun því ekki koma inn í laxveiðarnar við Grænland. Er smálaxinn um 60% af íslenzka laxastofninum. Hvort íslenzkir miðlungslaxar og stórlaxar ganga að vestur- strönd Grænlands er ekki vitað. Nokkurs kvíða virðist hafa gætt hjá laxveiðimönnum og veiðieigendum út af tilkomu laxveiðanna við Grænland, enda eiga margir þeirra lífsaf- komu sína að meira eða minna leyti undir að laxveiðin gangi vel í heimkynnum þeirra. Hef- ur einkum heyrzt frá Bretum í þessu sambandi. Nýlega var laxveiðin við Grænland rædd á fundi í Lax- og silungsnefnd Alþjóðahaf- rannsóknarráðsins í Róm, en veiðimálastjóri á sæti í þeirri nefnd og sat fundi hennar. For- stöðumaður fiskirannsóknanna við Grænland, dr. Paul M. Hansen, gaf upplýsingar um laxveiðarnar og er það, sem að framan er sagt, byggt á upp- lýsingum hans. Af upplýsingum, sem fyrir liggja um Grænlandsveiðarnar, er erfitt að draga ályktanir um mörg mikilvæg atriði. Var Lax- og silungsnefndin sammála um þetta. Telur hún brýna nauð- syn á, að þátttökuþjóðirnar í nefndinni safni gögnum um veiðarnar og rannsaki ýmsa ara í sláturtíðinni, geta gagn- fræðaskólakennarar naumast sætt sig við minna en hross- hausa. Og hvað þá um æðri skóla í landi hins fábrotna dýra- ríkis. Nú hefur náttúrufræðingur að sunnan verðlagt í Þjóðvilj- anum villta fugla við Mývatn á 100 millj. króna Vonandi þykir bændum austur þar hækka hag ur sinn við fregn þessa — hvort sem þessi nýja verðlagning á fuglum þessum byggist á fram- boði og eftirspurn, eða hún er fram sett til skilningsauka fyr- ystumaður í félagsmálum í Suð- ur-Þingeyjarsýslu. Nokkur ár bjó Teitur í Saltvík í Reykja- hverfi, en tók svo við búi föður síns á Brún. Býr hann þar einu stærsta búi í Suður-Þingeyjar- sýslu, austan Vaðlaheiðar, en hefur einnig verið kvaddur til fjölmargra trúnaðarstarfa fyrir sveit sína og hérað. Hann er m. a. í stjórn Kaupfélags Þingey- inga og búnaðarsambands sýsl- unnar, er fulltrúi á Búnaðar- þingi og á sæti í hreppsnefnd Reykdælahrepps. Kvæntur er Teitur Elínu Aradóttur frá Grýtubakka og eiga þau sex þætti í lífi laxins í hinum ýmsu löndum. Leggur hún og mikla áherzlu á, að lax sé veiddur og merktur við Grænland, og hvert land um sig mei’ki lax heima fyrir, einkum gönguseiði. Merkingar á laxi við Græn- land eru þegar hafnar. Vinna danskir og skozkir fiskifræðing- ar við merkingar þar um þess- ar mundir. Veiðimálastofnunin ráðgerh’ að auka verulega merkingar á gönguseiðum á næsta vori. Er það liður í að afla upplýsinga um hvort íslenzki laxinn muni veiðast við Grænland. Stofnun- in hefur veitt og merkt göngu- seiði í Úlfarsá síðan 1947. Hefur mestur hluti laxaseiðanna verið merktur með uggaklippingum vegna þess, að ókleyft hefur reynzt að fá laxamerki, sem eru nógu lítil til þess að seiðin beri þau, en jafnframt nógu stór til þess að eftir þeim verði tekið á laxinum, þegar hann kemur úr sjó. Hefur þessi merking geng- ið vel með tilliti til endurheimtu í Úlfarsá, en vænta má, að ekki verði tekið eftir uggastýfðum löxum á Grænlandsmiðum. Beztu laxamerkin fyrir göngu- seiði eru sænsk, og eru þau gerð fyrir 13—15 cm. laxaseiði. íslenzku gönguseiðin eru um 2 cm. styttri en þau sænsku, og bera þau ekki merkin. Von er til að fá megi 13 cm. laxaseiði eða lengri í eldisstöðvum að vori, og mun því verða hægt að auka merkingarnar frá því, sem verið hefur“. □ ir þá sem hugsa í tölum, og þá helzt í milljónum lítilla króna. 100 milljónir króna er svo sem lagleg upphæð, en hefði þó orð- ið miklu hærri, ef þessi sunn- anfræðingur hefði verðlagt sól- arlagið með. Sjoppueigendur hér í bæ hafa aldrei bugazt í baráttunni fvrir því að ná þeim aurum af börn- um, sem þau hafa ekki annað með að gera. Helzt lítur út fyr- ir að þeir séu í sókn um þessar mundir, eða bæjai’yfirvöldin í vörn, sem er líklegra. (Framhald á blaðsíðu 7.) Eiríkur G. Brynjólfsson. uppkomin börn, G. G. Áttræðisafmæii JÓN JÓNSSON, fyrrum bóndi á Skjaldar- stöðum í Oxnadal Á SUNNUDAGINN kemur 24. þ. m. verður Jón Jónsson fyrr- um bóndi á Skjaldastöðum í Öxnadal áttræður. Hann hefur verið sjúklingur á Fjórðungs- sjúkrahúsinu á Akureyri. síðan 12. júlí í fyrra og þar var annar fóturinn tekinn af honum fyrir rúmlega ári síðan. Samt ætlar hann að láta flytja sig vestur á Jón Jónsson. æskuslóðirnar í Öxnadal og dveljast þar á afmælisdaginn. Síðan liggur sjálfsagt ökki ann- að fyrir en sjúkrahúsið á ný. Jón er fæddur að Varma- vatnshólum í Öxnadal 24. okt. 1885. Þar bjuggu þá foreldrar hans Jón Jónsson og Anna Magnúsdóttir. Þau fluttu þó fljótt þaðan og bjuggu á ýmsum stöðum unj árabil, enda voru þau fátækir leiguliðar og fengu ekki trygga ábúð fyrst. En vor- ið 1896 fluttu þau að Skjalda- stöðum í Öxnadal. Var þar heim ili þeirra til æviloka og þar ólst Jón, sem nú er áttræður, upp og tók þar síðan við búsforráð- um. Faðir Jóns andaðist árið 1900. Móðir hans fékk þá vinnu mann, sem var hjá henni eitt ár, en vorið eftir 1901, þegar Jcn var aðeins á 16. ári tók hann við búsforráðum með Önnu móður sinni og síðar alveg við rekstri búsins. Man ég að þetta þótti vel gert af svo ungum pilti, en Jón varð snemma þrek- mikill og duglegur til vinnu og allt fór vel og það þrátt fyrir lítil efni í fyrstu og veikindi í fjölskyldunni. Á Skjaldastöðum bjó svo Jón, fyrst sem fyrir- vinna móður sinnar og síðar bóndi, til vors 1962, eða sam- tals í 61 ár. Hann var f yrst leiguliði, en keypti svo jörðina og hálfa næstu jörð við, sem hann nytjaði einnig. Jörðina bætti hann töluver.t,, bæði að ræktun og girðingum. Gerði einnig nokkrar húsabætur. Efnahagur hans. varð og góður með tímanum, þó fátækur væri í upphafi. Ekki byggði Jón nýtízku steinhús á Skjaldastöðum, held- ur lét gamla bæinn duga, með nokkrum umbótum þó. En sá bær var jafnan þokkalegur og þrifalegur. Ég kom þar oft í gamla daga og þar var gott að koma. Efast ég um að ég hafi nokkursstaðar notið meiri og sannari gestrisni heldur en Á Skjaldastöðum hjá Jóni og Önnu móður hans, en hún stóð fyrir búi með honum til dauða- dags 1948. Ekki kvongaðist Jón, né átti afkomendur, en hann ói systurson sinn, Baldur Ragnars- son, upp að mestu leyti. Við gömlu mennirnir minn- umst æskuáranna lengst. Ég minnist og Jóns á Skjaldastöð- um frá æskuárum okkar. Við unglingarnir í Öxnadal stofnuð- um æskulýðsfélag aldamótaárið. Varð það síðan að U.M.F. Öxn- dæla og starfar enn. Ekki var hátt risið á þessum félagsskap í fyrstu. Það var stofnað í fjár- húsi og sumir fundirnir voru haldnir í fjárrétt. Ætlun okkar var að leggja stund á íþróttir, en engin tæki voru til þess og enginn kennarinn. íslenzka glíman varð því eiginlega eina íþróttin, sem við lögðum stund á. Hana gátum við æft undir berum himni og vissum nokk- urn vegin um lög hennar. Höfð- um allir séð fullorðna menn glíma. Jón á Skjaldastöðum var okkar lang mestur glímumað- ur, bæði vegna mikillar ástund- unar og burða og svo fór að hann varð um mörg ár raun- verulega glímukennari félags- ins. Hann gat hæglega lagt hvern okkar sem var í glímu, en hann lagði enga áherzlu á það. Heldur hitt að við lærðum glímuna. Lýsir þetta manninum nokkuð. Hann er drengskapar og heiðursmaður, sem ekki vill vamm sitt vita. Það var á fleiri sviðum en hvað glímuna snerti, að Jón var hinn bezti félagi í U.M.F. Öxndæla. Hann vann félaginu allt það gagn er hann mátti. Sat og lengi í stjórn þess og þá óftast gjaldkeri. Að pólitík og öðrum almennum málum hefur hann aftur a móti lítið gefið sig. Gamli vinur og félagi. Á þess- um tímamótum ævi þinnar þakka ég þér gamalt samstarf og margar glaðar og góðar sam- verustundir. Þá afmælisósk ber ég fyrst og fremst fram þér til handa, að þjáningum þínum fari að linna og að þér geti liðið þolanlega það sem eftir kann að vera ævi þinnar. Bernharð Stefánsson. - ÁGÆT SÍLDVEIÐI (Framhald af blaðsíðu 1). an við 10.000 mál, 65 skip með afla milli 10 og 20 þúsund mál, 63 skip með afla milli 20 og 30 þúsund mál, 22 skip með 30 til 40 þúsund mál, og eitt skip kom ið yfir 40 þúsund mála afla. Mikill fjöldi rússneskra skipa er nú komin á síldarmiðin út af Austfjörðum. Skipin hafa hald- ið sig, enn sem komið er, nokkru dýpra en þar sem ís- lenzku skipin hafa verið að veiðum. rn

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.