Dagur - 16.03.1966, Síða 4

4
5
Skrifstofur. Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-1166 og 1-1167
Hitstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentvcrk Odds Björnssonar h.f.
FJÓRIR sjávarútvcgsnefndarmenn
Framsóknarí'lokksins á Alþingi
flytja, ásamt formanni fiokksins, til-
]<)gu til þingsályktunar um. að kosin
verði 7 manna nefnd á þinginu til
að vinna að því ásaint ríkisstjórninni
að afla viðurkenningar á rétti Is-
lands tii landgrunnsins, svo sem
stefnt var að með lögunum um vís-
indalega vemdun fiskimiða land-
grunnsins frá 1948, samanber álykt-
un Alþingis frá 4. maí 1959 og yfir-
lvsingu ríkisstjórnarinnar í auglýs-
ingu nr. 4 frá 1961. Ólafur Jóhann-
esson er framsögumaður þessa tnáls.
í ályktuninni frá 1959 lýsti Al-
þingi yfir því, að afla beri viður-
kenningar á rétti íslantls til land-
grunnsins. En í samningúm við
Breta, samanber fyrrnefnda auglýs-
ingu nr. 4 1961, segir m. a. svo: „Rík-
isstjórn íslands mun halda áfram að
vinna að framkvæmd ályktunar Al-
Jtingis frá 5. maí 1959 varðandi út-
færslu fiskveiðilögsögunnar við fs-
land, en mun tilkynna ríkisstjórn
Bretlands slíka útfærslu með sex
rnánaða fyrirvara, og rísi ágreining-
ur tim slíka útfærslu. skal honum, ef
annar hvor aðili óskar, skolið til Al-
þjóðadómstólsins“.
Þessi yfirlýsing urn afsal einhliða
réttar og málskot til Alþjóðadóm-
stólsins sætti á sínum tíma harðri
gagnrýni hér á landi, sem kunnugt
er. Ekki er kunnugt um, að síðan
hafi verið neitt aðhafzt í þessum
málum af hálfu ríkisstjórnarinnar,
og er nú nálega hálfur áratugur lið-
inn. Þingflokkur Framsóknarflokks-
ins hefur með flutningi tillögunnar
I gerzt frumkvöðull þess að hafizt
verði handa í landgrunnsmálinu og
! höfð verði um það samvinna allra
' þingflokka.
Flutningsmenn tillögunnar segja,
að með skírslcotun til ylirlýsingarinn
ar frá 1961 liggi það ljóst fyrir, að
möguleikar íslendinga til frekari tit-
færslu landhelginnar séu kornnir
undir því, hver þróun þjóðréttar-
reglna verði á þessu sviði. Beri því að
fylgjast sem bezt með réttarþróun-
inni í þessum efnum og reyna með
öllum tiltækum ráðum að sluðla að
hagstæðri réttarþróun. Þeir segja, að
á undanförnum ánim hafi þróun
þjóðréttarreglna um landhelgi verið
íslendingum hagstæð, enda hafi ís-
lendingar með baráttu sinni í land-
helgismálinu á sínum tíma átt drjúg-
an þátt í þeirri þróun. Nú þurfi að
setja kunnáttumenn lil að kynna sér
öll þessi mál, og til að kynna öðrum
þjóðum málstað íslands, sérstöðu og
rök, hvort sem þau cru siðferðilegs,
sögulegs, efnahagslegs eða lagalegs
(Framhald á blaðsíðu 7.)
Árni Jónsson bókavörður svarar spurningum
blaðsins um sögu safnsins, rekstur þess og
framtíðarhorfur
Ef Amtsbókasafnið bráðum
íveggja alda gamalt?
Nei, nei. Safnið er gamalt en
ekki svo gamalt. Stefán amt-
maður Þórarinsson beitti sér
fyrir stofnun lestrarfélags
Vaðla-, Skagafjarðar- og Húna-
vatnssýslna árið 1792. Síðan eru
að sönnu 174 ár. En hvort við
megum teygja sögu Amtsbóka-
safnsins svo langt aftur í tím-
ann 'er mjög vafasamt. Grímur
amtmaður Jónsson var einnig
með einhvers konar „leseforen-
ing“ á sínum vegum á þriðja
tug 19. aldarinnar. Hver tengsl
hafa verið rnilli þessara félaga
(ef þau hafa þá ekki verið eitt
og sama félagið) og þess bóka-
safns norður- og austuramtsins,
sem við vitum, að komið er á
laggirnar um 1830, veit ég lítið
sem ekkert um. Saga Amtsbóka
safnsins hefur aldrei verið rann
sökuð og flest á huldu um upp-
haf þess og þróun fyrstu ára-
tugina. Persónulega þykir mér
alls ekki ólíklegt, að frumstofn-
inn í bókakosti Amtsbókasafns-
ins hafi verið bækur lestrarfé-
laga þessara tveggja ágætu
amtmanna, sem' ég nefndi. Þær
hafa sennilega brunnið með
amtmannssetrinu á Möðruvöll-
um í febrúar 1826. Bókagjöf sú,
sem Stiftsbókasafnið í Reykja-
vík sendi norður 1828 hefur lík
lega átt að bæta það brunatjón
að einhverju leyti. En þetta eru
mest getgátur. Öruggar heim-
ildir um þetta eru ekki tiltæk-
ar.
Safnið hefur þá í fyrstu ver-
ið á Möðruvöllum?
Já, það held ég megi full-
yrða. Grímur Jónsson iætur svo
flytja það inn til Akureyrar
1846. Hann virðist þá hvorki
hafa fengið nokkurn mann til
bókvörzlunnar né húsrými fyrir
safnið, svo að því er komið fyr-
ir í kössum í pakkhúsi hjá Gud-
man kaupmanni. Grímui' bar
safnið mjög fyrir brjósti. Árið
1848 og 49 er hann að reyna að
koma á fót styrktarfélagi fyrir
safnið. Úr því varð þó ekki. Ey
firðingar höfðu öðrum hnöpp-
um að hneppa, og Grímur dó
sumarið 1849. Sú hin ágæta og
fágæta bókaskrá, eða Registur,
safnsins, sem prentuð var í
Kaupmannahöfn 1851, hefur
vafalaust verið samin að tilhlut
un Gríms, þó að það væri Vil-
hjálmur Finsen, síðar hæsta-
réttardómari, sem bjó hana und
ir prentun og sá um útgáfuna í
Höfn. Safnið hefur þá verið um
1000 bindi.
Eru þær bækur enn til?
Talsvert af þeim. En ekki
virðist bókakosturinn hafa auk
izt mikið á næstu tveim áratug-
unum, því að þegar Friðbjörn
Steinsson tekur við bókvörzl-
unni fyrir réttum hundrað ár-
um er bindatalan svipuð. Árið
1875 verða nokkur þáttaskil í
sögu safnsins, þegar það flytur
í sérstök húsakynni í hinu nýja
Þing- og varðhaldshúsi (gamla
tugthúsinu) inni í Gilinu. Þar
er safnið svo til húsa, unz það
er flutt í kjallara Samkomuhúss
ins árið 1906. Þar var það svo
til 1930, er það flyzt í gamla
barnaskólann í Hafnarstræti
53. Árið 1948 er safnið loks flutt
í eigið húsnæði í Hafnarstræti
81, þar sem það er enn.
Bókaverðir hafa verið margir
á þessum langa tíma?
Þó nokkuð margir. Ég kann
víst ekki að nefna þá alla.
Skömmu eftir 1850 tekur
Andreas Mohr, kaupmaður, að
sér bókavörzluna, síðan Ari Sæ-
mundsen. Friðbjörn Steinsson
nefndi ég áðan. Þegar safnið var
í þinghúsinu, eða ráðhúsinu,
skapaðist sú venja, að amtsski'if
arinn sæi um safnið. Þess vegna
var t. d. Júlíus heitinn Sigurðs-
son, síðai' bankastjóri, bókavörð
ur um tíu ára skeið. Hjónin
Jóhann og Guðrún Ragúels önn
uðust safnið í 12 ár. Brynleifur
Tobíasson annaðist bókavörzl-
una í eitt ár. Eftir hann kom
Jónas Sveinsson, sem hafði
starfann á hendi, unz Davíð
Stefánsson tók við bókvörzlunni
1925. Hann gegndi því starfi
hátt á þriðja áratug. Siglaugur
Brynleifsson tók svo við af hon-
um.
Hvað viltu svo segja mér um
safnið, eins og það er í dag?
Hvað er það stórt?
Þótt skömrn sé frá að segja,
veit ég alls ekki bindatölu safns
ins. Ég hef stundum áætlað
hana 40—50 þúsund bindi. Það
er varla of há tala. Annars má
auðvitað deila um það, hvað
telja skal og hvað ekki. í kjall-
aranum hjá okkur eru bílhlöss
af gömlum ritlingum, tímarit-
um og blöðum, mikið af því er-
lent og mest óbundið og óheilt.
Ég veit ekki, hvort rétt er að
telja það til „binda“, þegar bóka
kosturinn er talinn,
En þarna er þó margt dýr-
mætra og fágætra bóka?
Já, blessaður vertu, það er
okkur alveg óhætt að segja, þó
að ég hugsi nú eins oft um þann
grúa góðra íslenzkra rita, sem
okkur vantar. Safnið getur ekki
talizt „sterkt“ í gömlum íslenzk
um bókum, segjum eldri en
1844. Að sönnu er dálítið til af
slíku, en margt af því er lélegt,
óheilt og óhreint. Verðmætasti
hluti safnsins er áreiðanlega
blöð þess og tímarit frá sl. 150
árum. Á því sviði er Amts-
bókasafnið talsvert merkilegt.
Því miður hefur safnið búið við
svo mikla fátækt lengst af ævi
sinnar, að það hefur neyðzt til
að lána út allar bækur sínar,
einnig eintak það, sem safnið
fær samkvæmt lögum um af-
hendingu skyldueintaka. Þetta
veldur því að okkur vantar
fjöldann allan af bókum frá 20.
öldinni. Bók, sem lánuð er
hundruðum lánþega, hlýtur að
eyðileggjast fyrr eða síð'ar. Svo
er áreiðanlega um fjölda bóka,
sem hafa verið til í safninu. Þær
hafa einfaldlega verið lesnar
upp til agna.
Eruð þið ekki nú að reyna að
ráða bót á þessu?
Jú, með því að skipta safninu
í aðskildar deildii', útlánadeild
og geymsludeild. Til útlána-
deildarinnar kaupum við 2—5
eintök af flestum nýjum bókum
og það af eldri bókum, sem geta
okkar og tækifærin leyfa. í þess
um bókum má fólk gramsa að
vild og fá þær lánaðar heim, 3
bækur í senn til hálfs mánaðar
pr. lánþega. í geymsludeildina
látum við öll prentskylduein-
tökin og kaupum til hennar allt,
sem þar er ekki fyrir og við
náum í á viðráðanlegu verði.
Þær bækur er svo ætlunin að
varðveita sem bezt. Við lánum
þær inn á lesstofuna, en helzt
ekki heim til manna, nema þá
til þeirra, sem þurfa á þeim að
halda í fræðilegum eða öðrum
mjög nauðsynlegum tilgangi. Á
þennan hátt einan hygg ég, að
hægt sé að byggja upp safnið til
þess að þjóna því tvíþætta hlut-
verki, að vera almenr.ingsbóka-
safn og jafnframt tiltækt tæki
og starfsvettvangur norðlenzkra
fræðimanna.
Svo hafið þiö lestrarsal?
Við höfum lesstofu, sem er
talsvert notuð, þótt hún sé lítil.
Við erum að reyna að koma þar
upp dálitlu handbókasafni, þar
sem ganga megi að fáeinum
handbókum og undirstöðurit-
um í sem flestum greinum. Enn
þá er þetta fremur fátæklegt,
en ég vona að það aukist jafnt
og þétt á komandi árum. Svo
liggja þarna frammi ein 60—70
blöð og tímarit, innlend og er-
lend.
Er safnið ekki mikið notað?
Jú, það held ég mér sé óhætt
að segja. Því miður hef ég ekki
enn gengið frá starfsskýrslunni
fyrir sl. ár, en 1964 námu útlán-
in í'úmum 53 þús. bindum og
hafa áreiðanlega farið yfir 60
þús. sl. ár. Skráðir lánþegar frá
1. jan. 1965 að telja eru rétt um
2400. Miðað við notkun bóka-
safna á Norðurlöndum, hygg ég
þetta mundi talið mjög sæmi-
legt í 10 þús. manna bæ. Börn-
in nota safnið mikið.
Er safnið lítið notað af öðrum
en Akureyringuni?
Fremur lítið — og þó — fólk
úr nágrannasveitum Akureyr-
ar sækir safnið dálítið, en mér
finnst sú notkun gæti verið mun
meiri. Ég hef líka verið að
stinga upp á samvinnu Amts-
bókasafnsins og lestrarfélag-
anna í hreppunum, hvort. sem
úr því verður nú eða ekki.
Hvað vinnið þið þarna marg-
ir?
Bara tveir. Lárus Zophonías-
son sér um útlánadeildina að
mestu leyti. Það er rnikið starf.
Meðalútlánin eru yfir 200 bæk-
ur á dag, 300—400 er algeng
tala yfir vetrarmánuðina. Hæsti
útlánadagur mun hafa verið um
680 bækur. Það var safninu og
mér persónulega góð gæfa, þeg-
ar Lárus réðst til safnsins. En
þetta er nú hvorki staður né
stund til að ræða það. Sjálfur
dútla ég við skráningu og hvað-
eina, sem hendi er næst. Þegar
við flytjum í nýja húsið þurfum
við auðvitað aukna starfskrafta.
Já, hvað segirðu um nýja hús-
ið? Farið þið ekki senn áð
flytja?
Húsið er í byggingu. Víst mið
ar því áfram, að sönnu undur-
hægt og rólega, en vonandi
örugglega. Ég þori ekkert að
segja um það, hvenær við flytj-
um, kannske haustið 1967, eða
a. m. k. vorið 1968.
Þá verða mikil umskipti hjá
ykkur?
Ég vona það. Þetta verður
áreiðanlega mikil og fögur bygg
ing, já, bæð'i meiri og betri en
ég hefði leyft mér að láta mig
dreyrna um. Húsbyggingarmál
Amtsbókasafnsins hafa líka ver-
io lengi á döfinni, sennilega um
60 ár. Þao mun hafa verið 1905
og 1906, sem fyrst var ákveðið
að reisa hús yfir safnið. Fram-
kvæmdir urðu þó engar. Tíu ár-
um seinna var málið aftur á dag
skrá. Á árunum um og eftir 1930
tók málið mikinn fjörkipp, aðal-
lega fyrir atbeina Stúdentafé-
lagsins. Þá vantaði áreiðanlega
ekki nema herzlumuninn, að
ráðizt yrði í framkvæmdir. Vor
ið 1960 samþykkti bæjarstjórn,
að húsið skyldi reist, og tveim-
ur árum síðar var verkið hafið.
Gætirðu gefið okkur örstutta
lýsingu á húsinu?
Húsið er 30 m. langt og 16 m.
breitt. Framhluti þess, safnsal-
irnir, eru tvær hæðir, en aftari
hlutinn, bókageymslurnar, þrjár
hæðir. Útlánadeildin verður í
salnum á neðri hæðinni, barna-
bókasafnið syðst, en aðalsalur-
inn fyrir miðju. Nyrzt er óráð-
stafað rými, sem ég þó vona, að
verði síðar notað fyrir tónlistar-
deild. Á efri hæðinni verður
stór og fallegur lessalur með
handbókasafni og tímaritadeild.
Eins og ég nefndi áðan, verða
bókageymslurnar í vesturhluta
hússins, en þar verður einnig
bókbandsstofa, flokkunar- og
skráningarstofa, skrifstofa og
héraðsskjalasafn. Allt verður
þetta mjög rúmgott — svona
fyrst í stað, því að ég vona, að
húsið verði orðið allt of lítið
löngu fyrir aldamót, þrengslin
stórum verri en þau, sem við
búum nú við. Ég er bjartsýnn
maður.
Þú nefndir tónlistardeild?
Já, ég nefndi hana, eða þetta,
sem þsir kalla í útlandinu
audeo-visueldeild, hvað sem
það verður nú kallað á íslenzku.
Ég hefði kannske ekki átt að
gera það, því að hún er ekki
enn á dagskrá hjá okkur. Fyrst
verðum við að koma bókasafn-
inu í sæmilegt horf. En deild
þessi kemur. Því máttu treysta.
Eigum við að segja eftir 10—15
ár? Þar verða tónbókmenntir,
hljómplötur og segulbönd af öll
um tegundum. í þessari deild
yrði sennilega einnig haft safn
fræðslukvikmynda. Þessi grein
bókasafnanna er í mjög örri þró
un erlendis nú á tímum, og við
þurfum auðvitað að fylgjast
með í þessum efnum. Þá mætti
einnig nefna, að þáttur hins tal-
aða orðs eykst nú með risaskref
um í starfi bókasafna um allan
heim. Hver veit nema börn okk
ar og barnabörn fjölmenni í
bókasafnið okkar við Brekku-
götu eftir 20 ár eða svo, til að
fá lánuð kvæði Davíðs Stefáns-
sonar á hljómplötu eða Brekku
kotsannál á segulbandi. Mér
finnst það fjarska sennilegt.
Svo nefndir þú líka héraðs-
skjalasafn?
Við erum ákveðnir í að reyna
að koma því á laggirnar strax
og við höfum komið okkur fyr-
ir í nýja húsinu. Skjalásafnið
yrði fyrir Eyjafjarðarsýslu og
Akureyrarkaupstað. Þangað
yrði fluttur mestur hlutinn af
skjalasafni kaupstaðarins, sem
bæjarstjóri varðveitii' nú. Þjóð-
skjalasafn mundi afhenda okk-
ur allt, sem lög leyfa, að héraðs
skjalasöfnin megi fá, af plögg-
um þeim úr Eyjafirði og frá
Akureyri, sem það varðveitir.
Svo væri ákaflega aðkallandi að
safna nú saman öllum gömlum
plöggum, sem enn eru til í hér-
aðinu, eða a. m. k. vitneskju um
þau. Mig minnir, að ég væri
einhvern tíma að nefna það við
þig, að Dagur birti greinarstúf,
þar sem skorað væri á Eyfirð-
inga að hugleiða þessi mál,
hvort ekki væri tímabært, að
safnað yi'ði saman öllu gömlu
skrifuðu dóti, og það afhent
Amtsbókasafninu til varðveizlu.
Hér kæmi margt til greina, t. d.
handrit ýmis konar, sögur,
kvæði, ritgerðir, ættartölubæk-
ur, dagbækur, staðalýsingar,
örnefnasöfn o. s. frv., o. s. frv.
Margt af þessu kann að vera
lítils virði, en um heimildagildi
slíkra hluta verður aldrei dæmt
fyrir fram. Þess vegna þarf að
bjarga öllu, sem bjargað verður,
til varðveizlu. Það er svo kom-
andi kynslóða að rannsaka þetta
og meta. Ég veit, að feiknamik-
ið af þessu hefur þegar farið
forgörðum. Þegar gamla fólkið
deyr, er svona „rusli“ fleygt
eða því brennt. Þegar flutt var
Ungir og gamlir fá daglega hundruð bóka að láni í Amtsbókasafninu á Akureyri. (Ljósm.: E. D.)
Nýja Amtsbókasafnshúsið á Akureyri í sntíðum. (Ljósm.: E. D.)
úr gömlu bæjunum í nýju hús-
in, hefur sama sagan oft gerzt.
En er ekki hægt að bjarga því,
sem eftir er? Gaman hefði ver-
ið að komast í samband við á-
hugamenn um þessi mál sem
víðast úr sýslunni. Mundi Dag-
ur ekki leggja þessu máli lið?
Mér dettur ekki í hug að skipa
einum eða neinum að afhenda
eitt eða neitt. Mig hefði bara
langað til að vekja menn til um-
hugsunar um knýjandi þörf
þess, að þessi gömlu plögg séu
varðveitt.
Á Amtsbókasafnið engin hand
rit nú þegar?
Að undanskildu miklu magni
gamalla verzlunarbóka héðan
frá Akureyri, á safnið harla fátt
af slíku i frumriti. Hins vegar
eigum við nú þegar talsvert af
filmum, t. d. flestar kirkjubæk-
ur þjóðskjalasafns, manntöl,
ættartölubækur, ævir lærðra
manna, sýslulýsingar o. fl. Við
þyrftum að bæta við þetta filmu
safn jafnt cg þétt næstu áratug-
ina. Það er brýn nauðsyn, að
Amtsbókasafnið eignist á film-
um eða myndum sem allra mest
af eyfirzkum ritum og skjölum,
sem eru á söfnunum syðra og
við getum ekki fengið norður í
frumriti.
Þú nefndir útgáfu ársrits á
stúdentafundinum um daginn.
Mundi hún standa í sambandi
við þetta héraðsskjalasafn?
Ekki enn þá, en ég vona, að
svo verði í framtíðinni, bæði
beint og óbeint. Það er rétt, að
í undirbúningi er, að Amtsbóka
safnið standi að útgáfu ársrits.
Við erum að láta okkur detta í
hug, að 1. heftið geti komið út
í haust. Þetta Eyfirðingarit, eða
hvað sem það verður kallað,
yrði lítið og yfirlætislaust 100
bls. hefti. Um framhald ritsins
fer auðvitað alveg eftir undir-
tektum almennings. En ef við
gætum selt ca. 600 eintök, væri
málinu sennilega borgið. Þá
gætum við haldið þessu áfram
árlega. Efnið er óþrjótandi. Erf-
iðast verður að fá hæfa menn
til að vinna að þessu. Hugmynd-
in er, að í ritinu birtist sagn-
fræðilegar ritgerðir og alls kon-
ar heimildir, helzt samtímaheim
ildir, t. d. bréf, dagbækur o. fl.,
sem varða sögu Eyjafjarðar og
Akureyrarkaupstaðar, Öll norð-
lenzku héruðin hafa sinnt sögu
sinni talsvert, sum mikið, nema
Eyfirðingar. Þeir hafa verið
tómlátir í þeim efnum. Okkur
langar til, að á því verði nú
nokkur breyting. Við treystum
því, að Eyfirðingar styðji þessa
útgáfu, bæði með ýmsu merki-
legu efni, sem þeir sjálfsagt eiga
í fórum sínum, og eins hinu, að
kaupa þetta litla rit, svo að fram
tíð þess verði tryggð.
Við skulum vona það. En við
höfuni ekkert minnzt á fjármál-
in. Kostar þetta ekki allt mikið
fé? Hver borgar brúsann?
Rekstrarkostnaður góðs bóka
safns hlýtur alltaf að verða tals-
verðui’. Og húsið verður dýrt.
Fullbúið með húsgögnum þætti
mér ekki ólíklegt, að það færi
í 11 milljónir. Eiginlega er það
Akureyrarbær einn, sem stend-
ur undir byggingu hússins, þó
að fengizt hafi til hennar dálítill
peningur úr ríkissjóði. Rekstr-
arkostnaðurinn verður einnig
furðu drjúgui', Bækur eru dýrar
nú á tímum, bæði innlendar og
erlendar. Þú þarft víst sjaldnast
að kaupa bíl undii' 1000 kr. bóka
böggul. Svo eru það laun, ljós,
hiti og ræsting og fjölmargt
annað. Akureyrarbær greiðir
hart nær % af kostnaðinum, en.
ríkissjóður um 14 hluta. Sýslu-
sjóður Eyjafjarðarsýslu hefur
einnig ætíð styrkt okkur svo-
lítið. Annars er það eitt af nauð
synjamálum safnsins og bæjar-
sjóðs að fá breytt ákvæðum
(Framhald á blaðsíðu 7.)

Rauðhausafélagið j
Saga eftir
SIR ARTHUR CONAN DOYLE
8

ítalska. Hún er innsæ, og nú er ég á höttunum eftir innsæi.
Komum þá.
Við förum í neðanjarðarlestinni til Aldersgate. Þaðan er
ekki steinsnar yfir á Kóburg-torgið, en þar var að nokkru
sögusvið þeirrar furðulegu frásagnar, sem við höfðum hlust-
að á fyrr um daginn. Torgið var umlukt af sambyggðum
skítugum tveggja hæða steinhúsum, sem gnæfðu yfir lítinn
afgirtan blett, gróinn súrum, snarrót og fíflum og fáeinum
hálfvisnuðum blómrunnum, sem undu greinilega illa reyk-
mettuðu loftinu. Nú blöstu þrjár gylltar kúlur við augum
og brúnt spjald með orðunum „Jabez Wilson“ á einu horn-
luisanna.' Hvítmálaðir stafirnir gáfu okkur til kynna, að
hér mundi hinn rauðhærði vinur okkar hafa viðskipti sín.
Sherlock.Holmes stanzaði framan við húsið og starði á það
stundarkorn arnhvössum augum, sem blikuðu milli kipr-
aðra hvarina. Síðan gekk hann hægum skrefum upp götuna
ogáftur riiður á hornið, þar sem hann staldraði enn við og
virti húsin vandlega fyrir sér. Loks sneri hann aftur að húsi
veðlánarans. Þar barði hann staf sínum af afli nokkrum
sinnum í stéttina. Síðan gekk liann að dyrum veðlánarans
og barði. Dyrnar opnuðust undir eins. Ungur rnaður, gáfu-
legur, nauðrakaður náungi, bað hann gera svo vel og ganga
inn.
— Þakka yður fyrir ,sagði Holmes, en mig langaði aðeins
til að spyrja um, hver væri stytzta leiðin héðan og niður á
Strönd.
— Þriðja stræti til vinstri, síðan fjórða á hægri hönd, svar-
aði skrifstofuþjónninn hiklaust, hneigði sig og lok’aði dyr-
unum.
— Þetta er liprasti náungi og áreiðanlega skratti slung-
inn, sagði Holmes um leið og við héldum leiðar okkar.
Hann er að mínum dómi fjórði slungnasti maðurinn í
Lundúnaborg. Og um dirfsku mundi ég telja hann þann
þriðja. Ég kannast við hann frá fyrri tíð.
— Það er augljóst mál, sagði ég, að aðstöðarmaður Wil-
sons skiptir miklu í þessum leyndardómi Rauðhausafélags-
ins. Ég þykist vita, að þú hafir spurt til vegar í þeim tilgangi
að fá að sjá hann.
— Ekki hann.
— Heldur hvað?
— Hnén á buxunum hans.
— Og hvað sástu?
— Það, sem ég bjóst við að sjá. j
— Hvers vegna varstu að berja þetta í stéttina?
— Kæri vinur, þetta er stund athugana, en ekki umræðna.
Við erum hér á njósn í landi óvinarins. Nú kunnum við
nokkur skil á Kóburg-torginu. En lítum néi á göturnar, sem
eru hérna fyrir handan.
Við gengum frá Kóburg-torginu og fyrir hornið yfir í
strætið-hinurn megin. Andstæðurnar voru svo miklar, að
það var líkast því að stíga frá bakhlið myndarinnar að fram-
hlið hennar. Við vorum hér á einni af aðalgötum borgar-
innar, mitt í umferðaræðinni miklu frá Miðborginni norð-
ur og vestur á bóginn. Akbrautirnar voru ein óslitin röð
ýrnis konar flutningatækja, eins og tveir hliðstæðir straum-
ar aðfalls og útfalls, en gangstéttarnar voru svartar af fólki,
sem hraðaði sér áleiðis sitt á hvað. Ég átti dálítið bágt með
að gena mér fulla grein fyrir því, þegar ég renndi augum
eftir röðinni af glæsilegum verzlunum og tígulegum skrif-
stofubyggingum, að rétt hinum megin við þær væri þetta
litla og óþrifalega torg, sem við höfðum gengið frá fyrir
andartaki síðan.
— Látum okkur nú sjá, sagði Holmes, þar sem við stóð-
um á götuhorninu og horfðum upp eftir strætinu. Mér
þætti gaman að rifja upp húsaröðina hérna. Nákvæm stað-
fræðileg þekking Lundúnaborgar hefur löngum verið tóm-
stundagaman rnitt. Þarna er Tóbaksverzlun Mortimers,
Blaðsölubúðin, Kóburg-útibuið frá Borgarbankanum,
Gildaskáli Náttúrulækningafélagsins og vörugeymsla Mc-
Farlaine-verksmiðjanna. Og þá er ekki meira í þessari sam-
byggingu. Nú höfum við lokið störf;um, Watson, svo að nú
gætum við brugðið svolítið á leik. Við fáum okkur brauð-
sneið og kaffibolla og síðan til draumalands fiðlunnar, þar
sem allt er yndi og samstillt sæla, en engir rauðhausar, sem
angra okkur með furðugátum.
Vinur minn var alltaf ákafur tónlistarunnandi. Sjálfur
var liann ekki aðeins sæmilegur hljóðfæraleikari, heldur
einnig tónskáld af betra tæinu. Nú sat hann þarna í hljóm-
leikasalnum langa stund og geislaði af hamingju. Langir
og grannir fingur hans léku til og frá í takti við tónlistinav
Framhald. ,