Dagur - 01.04.1967, Blaðsíða 4

4
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-1166 og 1-1167
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar hJ.
ÁSTAND
ATVINNUVEGANNA•
í LEIÐARA síðasta blaðs voru rak-
in nokkur ummæli Eysteins Jóns-
sonar um loforð núverandi ríkis-
stjómar í efnahagsmálum. Hér fara
á eftir nokkur orð hans um efnd-
irnar:
Tæknibylting í síldveiðunum,
sem hafin var áður en núverandi
ríkisstjórn tók til starfa, hefur gert
útvegsmönnum kleift að korna sér
upp mjög góðum fiskiskipaflota til
síldveiða, sem Itefur farið stækkandi
undanfarin ár. Fer ]>ví þó fjarri, að
sú aukning síldveiðiflotans, sem orð-
ið liefur, hafi komið til fyrir forystu
eða tilverknað stjómarvaldanna,
heldur þvert á móti. Það hefur sem
sé látlaust verið gert erfiðara og erf-
iðara að eignast nýtízku síldveiði-
skip, með alls konar nýjum skilyrð-
um um fjárframlög fyrirfram og
öðm af líku tagi. Sama er að segja
um uppbyggingu síldariðnaðarins,
sem hefur orðið vemleg, að þar hef-
ur ekki að neinu leyti komið til for-
usta ríkisstjórnarinnar. En síldveið-
amar eru eini þáttur þjóðarbúskap-
arins, sem hefur getað staðið af sér
lömunaráhrif stjómarstefnunnar.
Þar hafa uppgripin verið svo stór-
felld, að óðaverðbólgan, álögurnar
og lánsfjárhöftin hafa ekki fram að
þessu náð að lama þá atvinnugrein,
þótt röðin sé að koma að henni nú.
Nálega alls staðar annars staðar blasa
við ömurlegar afleiðingar stjórnar-
stefnunnar.
Togaraflotinn hefúr gengið óð-
fluga saman á þessum árum og ríkis-
stjómin hvorki hreyft legg né lið til
þess að vinna gegn því. Á sama tíma
sem aðrar þjóðir byggja nýtízku tog-
araflota, hverfa gömlu togaramir,
einn af öðmm úr landi óg engir nýir
koma í staðinn og hefur svo gengið
ár eftir ár. Hinir nýju togarar ann-
arra þjóða em farnir að moka fiski
inn á markaðina og verða hættulegri
keppinautar með hverjum deginum
sem líður. En það er til marks um
reisn ríkisstjómarinnar í þessu efni
sem fleirum, að sjávarútvegsmálaráð
herra hefur að eigin sögn verið að
leita fyrir sér um að leigja erlendan
togara til reynslu fyrir íslendinga.
Þorskveiðiflotinn, sem hefur verið
og hlýtur að verða, ef vel á að fara,
einn þýðingarmesti þáttur í þjóðar-
búskapnum, gengur saman ár frá ári.
Ofan á algjört tómlæti um nokkra
fomstu til þess að bæta úr í þessu
efni, hefur ríkisstjómin bætt því við
að velta halla á rekstri togaranna að
nokkru leyti yfir á bátaútveginn, í
stað þess að láta þjóðarbúið í heild,
taka á sig byrði.
(Framh. á bls. 7)
Um héraðsskjalasafn
GERT er ráð fyrir, að Amts-
bókasafnið á Akureyri flytji í
nýja bókhlöðuna við Brekku-
götu hér á Akureyri að ári
liðnu, eða í síðasta lagi sumarið
1968.
Þá er ætlunin, að sett verði
upp Héraðsskjalasafn Eyjafjarð
arsýslu og Akureyrarkaupstað-
ar sem sérstök deild í Amts-
bókasafninu. Við varðveitum
nú þegar lítils háttar vísi að
slíku skjalasafni. Svo er gert
ráð fyrir, að við tökum við mikl
um hluta af skjalasafni kaup-
staðarins, og frá Þjóðskjalasafni
munum við fá allt það, sem lög
leyfa, að flutt verði aftur heim
í héruðin (sbr. lög um héraðs-
skjalasöfn frá 1947 og reglugerð
frá 1951). Þetta allt mundi þeg-
ar verða talsverður stofn. En
betur má, ef duga skal. Enn
munu varðveitt í héraðinu ýmis
konar gögn, sem hafa eða geta
haft mikla sögulega þýðingu og
þyrfti að varðveita sem bezt.
Þess vegna leyfi ég mér að fara
þess á leit við alla Eyfirðinga og
Akureyringa, sem enn eiga slík
gögn í fórum sínum, að þeir
afhendi þau Amtsbókasafninu
(eða væntanlegu Héraðsskjala-
safni) til vai'ðveizlu, eða geri
þær ráðstafanir, að þau verði
afhent síðar, en ekki eyðilögð.
Ég veit, að ýmsir eru tregir til
að láta af hendi gömul plögg,
sem þeim eru ef til vill dýr-
gripir og þeir varðveita af ætt-
artryggð. Við skiljum fyllilega
sjónarmið þeirra manna og
munum alls ekki teygja fingur
eftir slíku fágæti. En við vær-
um ákaflega þakklátir, ef við
mættum fá vitneskju um tilvist
þeirra gagna og um hvað þau
fjalla.
Okkur cr þetta mest í mun:
1. Að safna saman á héraðs-
skjalasafnið nú þegar eins
miklu og framast er unnt
af rituðum heimildum eða
gögnum, sem gætu haft eitt-
hvert heimildagildi.
2. Að fá vitneskju, og skrá þá
vitneskju, um öll gömul
plögg, sem eigendur af ein-
hverjum ástæðum treysta
sér ekki til að láta nú af
hendi.
3. Að komast í samband við þá
menn, sem áhuga hafa á
varðveizlu slíkra gagna og
þekkingu á því, hvar þeirra
væri helzt að leita.
Þau gögn, sem hér um ræðir,
eru ótal tegunda. Sem dæmi
mætti nefna: Handrit alls kon-
ar, sögur, kvæði (rímur og
stökur), þjóðleg fræði, hverju
nafni sem nefnast, ættfræði og
mannfræði (þar með t. d. dán-
arminningar, líkræður o. s.
frv.). Alls konar opinberar bæk
ur, t. d. hreppstjómarbækur og
skjöl, opinberar skrár og reikn-
ingar, bækur og skrár forða-
gæzlumanna o. s. frv: Alls kon-
ar félagabækur, svo sem bún-
aðarfélága, samvinnufélaga, út-
gerðarfélaga, ungmennafélaga,
bindindisfélaga, kirkjulegra fé-
laga, kvenfélaga o .s. frv. Alls
konar verzlunarbækur, skrár
og reikningar, þar með allt, sem
vai'ðar eyfirzka útgerð, bygg-
ingabréf jarða, kaup- og leigu-
samninga o. s. frv. Skrifuð
sveitarblöð, ef einhver fyndust,
dagbækur, veðurlýsingar, og
síðast en ekki sízt gömul einka-
bréf.
Þessi upptalning gæti verið
miklu lengri. En það er þarf-
laust. Margt af þessu væri á-
reiðanlega mjög merkilegt fyrir
þá, sem réðust í könnun á sögu
Eyjafjarðar. Allt þetta eru dýr-
mætar frumheimildir, sem
mega ekki glatast. Jafnframt
megum við ekki gleyma því, að
ýmislegt, sem við nú mundum
ef til viH telja „ómerkilegt“, ef
við litum á það í fljótu bragði,
þarf alls ekki að vera það. Það
er oft mjög erfitt að átta sig á
því í skyndi, hvað eru „merki-
legar“ og hvað eru „ómerki-
Iegar“ heimildir. Gamall reikn-
ingur eða miði með smávægi-
legri ættrakningu getur falið í
sér merkilega mannfræðilega
heimild. Gamalt og ónýtt bygg-
ingarbréf getur allt í einu orð-
ið eitt af mikilvægustu gögn-
unum í landamerkjamáli o. s.
frv. Það er einmitt þetta, að
við vitum aldrei með fullri
vissu um heimildagildi gamalla
gagna, sem veldur þeirri nauð-
syn að bjarga öllu, sem bjargað
verður undan sjó á tímans
fjöru, áður en stórstraumur
eyðileggingarinnar færir það í
fang þeirrar miklu glatkistu,
sem þegar hefur dregið sér svo
drjúgan skerf íslenzkrar sögu.
Amtsbókasafnið treystir því,
að Eyfirðingar og Akureyring-
ar bregðist vel við þessum til—
mælum, gái nú í gamlar skúff-
ur og kistuhandraða, athugi,
hvað þeir eiga, og hvort þeir
sjái sér ekki fært að láta það af
hendi við okkur. Eins vH ég
endurtaka það, sem segir hér
að framan, að okkur væri mjög
kært að fá upplýsingar um það,
sem til væri, þótt eigendur þess
vildu varðveita það sjálfir enn
um sinn. Einnig væri okkur
kært að ná sambandi við þá
menn víðsvegar um héraðið,
sem áhuga hefðu á varðveizlu
þeirra verðmæta, sem hér um
ræðir.
Ymis héruð hafa nú þegar
gert mikið átak í þeim efnum
að safna saman alls konar heim
ildum til sögu sinnar og sum
komin nokkuð á veg með úr-
vinnslu þeirra. Ég trúi því ekki,
að Eyfirðingar kjósi að standa
öðrum að baki á þessum vett-
vangi.
Ámi Jónsson,
bókavörður.
Bera vörur á baki sínu
(Framhald af blaðsíðu 1)
Samið mun um, að Norðurflug
annist fólksflutninga frá Akur-
eyri hingað austur fyrir hönd
F. í. fyrst um sinn, eða þar til
tekst að ryðja snjó af nýja flug
vellinum. H. H.
HVAÐ SKAL HAFA ORÐIÐ
TIL ÞESS, AÐ HIN SVO-
NEFNDA MINOS-MENNING
LEIÐ UNDIR LOK SVO
SKYNDILEGA, SEM RAUN
VARÐ Á?
Þessi menning, sem átti höf-
uðstöðvar á Krit um 15 öldum
fr. Kr., er kennd við Minos kon
ung hinn goðumborna, son Seifs
og Evrópu. Þeir, sem þessa
menningu báru uppi, höfðu
kaupskip í förum um austan-
vert Miðjarðarhaf, og gætti því
menningaráhrifa þeura víða á
þeim slóðum. En svo var það,
að öll þessi menning hvarf úr
sögunni með einhverjum svip-
legum hætti. Stór musteri og
íburðarmiklar hallir urðu rúst-
ir einar. Samgöngur um stein-
lagða vegi, haglega gjörða, lögð
ust niður, vatnsleiðslur ger-
eyðilögðust og íbúar Krítar
hurfu af sjónarsviðinu með
furðulegum hætti. Um mörg ár
var það álit fornleifafræðinga,
að miklir jarðskjálftar hafi leik
ið eyna svona grátt, eða að
grískir innrásarherir hafi á
kerfisbundinn hátt eytt eyjar-
skeggjum. Árið 1939 kom svo
gríski fornleifafræðingurinn
Spyridon Marinatos fram með
þá skoðun sína, að menning
þessi hafi liðið undir lok um
1500 fr. Kr. og, að því hafi vald
ið öskufall og eitraðar gasteg-
undir frá eldgosum á eyjunni
Theru (nú Santorin), en hún er
í 75 mílna fjarlægð í norður frá
Krít. En þessi ágizkun kom þó
ekki að öllu leyti heim við sum
ar staðreyndir. Leirker höfðu
fundizt á Krít, sem báru það
með sér, að hafa verið gerð um
1450, eða um 50 árum síðar en
talið var að Thera hafi gosið.
Svo var það, að á síðastliðnu
ári voru sýnishorn tekin af botn
lögum sjávar á þessum slóðum
og unnu að rannsókn á bor-
kjörnunum tveir frægir járð-
fræðingar við Kólumbíahá-
skóla. Kom þá í ljós að tvisvar
hefur gosið á Theru, í annað
skiptið um 1500 fr. Kr. og hitt
skiptið um 50 árum síðar, og að
síðara eldgosið muni hafa verið
svo gífurlegt, að aska og eitur-
gas þaðan hafi getað borizt með
suðlægum vindum svo hundr-
uðum mílna næmi suður á bóg-
inn. Martinatos telur að hér sé
fengin skýring á misræmi því,
sem var á tímatalságizkun hans
og téðum staðreyndum. Telur
hann að í fyrra gosinu á Theru
hafi allt líf eyðzt þar en ekki
valdið þá neinum spjöllum á
Krít og menningin þar engan
hnekki beðið. En svo, þegar síð
ara eldgosið varð um 1470 fr.
Kr., þá hafi Thera blátt áfram
liðazt í sundur, hafi miðbikið og
vesturhlutinn sporðreistst og
sokkið og um leið valdið því, að
100—165 feta háar bylgjur
mynduðust. Innan 20 mínútna
náðu þær svo ströndum Krítar
og með því ægiafli, sem ekkert
fékk viðnám veitt. Flóðbylgjum
þessum fylgdi svo, að hyggju
Martinatosar, gífurlegt ösku-
fall, sem huldi brátt hvað eina
og eiturgas, sem fólk það, sem
enn kann að hafa hjarað, and-
aði að sér. Hafi svo einhverjir
Krítarbúar lifað af hörmungar
þessar, hafi þeir sennilega flúið
frá Krít til annarra Miðjarðar-
hafseyja, til Grikklands og jafn
vel til Litlu-Asíu.
Eldgosið á Theru kann að
hafa haft enn víðtækari áhrif.
Sumir hyggja að áhrifa þess
hafi gætt á Exodus, að þessi at-
burður hafi valdið egypzku plág
unum tíu um 450 mílum sunn-
ar, og ennfremur að þriggja
daga myrkvunin, sem biblían
getur um í Egyptalandi, hafi
vel getað stafað af eldfjallaösku
og eins, að hún hafi getað vald-
ið uppskerubresti og hungur-
dauða.
Þá er og gizkað á, að við það,
að hluti Theru sporðreistist og
sökk, hafi myndazt einskonar
hvylft i hafið, sem svo varð þess
valdandi að yfirborð sjávar á
þessum slóðum lækkaði er hún
fylltist að nýju. Kann þar að
vera að finna skýringu á för
ísraelsmanna þurrum fótum
yfir Rauðahafið og drukknun
egypzku hermannanna.
(Utdráttur úr grein í Time
fyrir nokkru).
Ath. Ekki virðist fjarri að
álykta, að við íslendingar leggj
um eyru við frásögnum sem
þessum. Þeir, sem búa á þunnri
skel, eins og við, geta alltaf bú-
ist við hremmingum af þessu
tagi. Er nauðsyn að hafa slíkt í
huga, einkum þegar um bygg-
ingar er að ræða eða önnur
mannvirki, ekki sízt á þeim
svæðum, þar sem jarðhræring-
ar eru tíðastar. S.
FÆKKUN PRESTA
ÞAÐ er talið orka tvímælis
frumvarp það, sem liggur fyrir
Alþingi um samdrátt presta-
kalla og fækkun presta. Hitt er
ótvírætt, að víngarðurinn er stór
en verkamennirnir ekki of
margir. Það rekur því margur
maðurinn upp stór augu þegar
hann sér eða heyrir um þessa
fyrirhuguðu ráðstöfun. — Það
vakna líka hugsanir hjá honum,
sem mynda spurninguna: Er
þetta eina úrræði hyggilegasta
lausnin til eflingar guðskristni
í landinu? — Og spurningingar
krefjast svara.
Sé litið svo á, að prestar,
einkum til sveita, hafi of lág
laun og því of lítið að starfa,
væri þá ekki hugsanlegt að
sameina mætti guðsþjónustu-
og kennslustarf við barnaskóla
eða aðra fræðslu ung-
menna? Það heyrist ekki sjald-
an, að talað sé um kennaraskort
og skólavöntun. Og á hvern
hátt yrði betur bætt úr hvoru
tveggja. Ungmennin, sem skól-
arnir rúma ekki, gætu e. t. v.
notið kennslu prestanna t. d. 3
daga í viku. Margir líta svo á,
að nær væri að fjölga prestun-
um en fækka ef leggja á rækt
vð kristna trú og siðgæði. Ef
þess er ekki þörf, er hér tómt
mál að tala um. Hinsvegar væri
ekki illa til fundið að þrestur-
inn hefði sem nánast samband
við bernskuna og myndi heldur
ekki spilla, að áhrifa hans gætti
fram yfir ferminguna.
Að þessu athuguðu virðist
ekki óhúgsandi, að greiða mætti
fram úr þessu máli á annan veg
en þann, sem frumvarpið legg-
ur til. í þessu sambandi væri e.
t. v. heldur ekki ótímabært að
varpa fram þeirri spumingu,
hvort ekki rpundi tiltækilegt,
að skipta guðfræðideildinni, —
hafa annað próf og styttra nám
fyrir prestsefni, en lengra nám
fyrir prestakennaraefni. —■ Að
vera góður prestur fer ekki eft-
ir miklum lærdómi heldur eft-
ir vizku, trú og siðmenningu,
hugai-fari og hjartalagi. Þessu
til vitnis má geta, að á síðustu
öld vígðist tH prests maður án
stúdentsprófs (séra Pétur Guð-
mundsson skáld og prestur í
Grímsey, skrifaði annál 19. ald-
ar) og eftir styttri tíma við
guðfræðinám en tilskilið var og
reyndist mætur prestur og góð-
ur maður. En það er einmitt
aðall prestanna, að hafa þá eig-
inleika til að bera og ávinna sér
á þann hátt virðingu og elsku
safnaðarfólksins. Verður slíks
betur notið en þótt hann geti
lesið eða þýtt nokkrar blaðsíður
úr hebresku máli.
E. G. Ó.
MINNING
Jónína Jónsdóttir
frá Smmuhvoli
JÓNÍNA JÓNSDÓTTIR frá
Sunnuhvoli, og nokkrir tengda-
og ættmenn hennar.
Jónína Jónsdóttir var fædd
að Tjörn í Svarfaðardal 7. apríl
1887. Lézt í Fjórðungssjúkra-
húsinu á Akureyri 25. febrúar
1967. Foreldrar hennar voru
þau Jón er nefndur og skráður
var Stefánsson, póstafgreiðslu-
maður m. fl. á Dalvík og kona
hans Rósa Þorsteinsdóttir
Enski söngurinn
Ketill Indriðason á Fjalli skrifar eftirfarandi:
SÉRA Pétur Sigurgeirsson svar
ar aðfinnslum mínum um enska
sönginn í Akureyrarkirkju í
Degi 11. marz, hógværlega, sem
vænta mátti, og ber í bætifláka
og ræðir ýmislegt fleira, kenni-
mannlega.
Ég veit fullvel, að frá öllum
löndum og þjóðum getur gott
komið, en einnig illt. Efa ekki
heldur, að eitthvað gott kunni
að leiða af utanförum íslenzkra
ungmenna á vegum kirkjunnar
og dvöl erlendra jafnaldra
þeirra hér, en óttast þó að þar
halli á okkur, þjóðernislega.
Enski söngurinn í Akureyr-
arkirkju er einn ávöxtur þess-
ara skipta. Þrátt fyrir hljóm-
fegurð hans gekk ég óglaðari
út úr kirkjunni en inn í hana
og lauk þó samkomu þessa
kvölds hátíðlega. Einlægni séra
P. S. efa ég ekki, heldur fram-
sýni hans og annarra, er eiga
hlut að þessum barnaútflutn-
ingi. Reynslan sker úr um það,
hver fengur kirkju og kristni-
haldi er að honum. Skiptin eru
enn lítil en skilyrði fyrir aukn-
ingu mikil. Fjárráð margra
heimila um þessar mundir
nægileg til þess að leyfa börn-
unum að bregða sér tH útlanda,
auðvelt að greiða dvalarkostn-
aðinn þar með viðtöku annarra
ungmenna.
íslendingar streyma til út-
landa hin síðari ár, óteljandi
erinda og eftir ýmsum leiðum
og farvegum. Margir þessara
strauma eru ærið gruggugir,
en það má ætla, að kirkju-
kvíslin sé miklu hreinni en
margar hinna, en það er var-
hugavert við hana, að hún
fleytir yngra fólki á brott en
flestar aðrar, óráðnara, áhrifa-
næmara, viðkvæmai-a, að sjálf-
sögðu úr betri hluta hvers ár-
gangs, að meirihluta.
Gerum nú ráð fyrir að árlega
fari allmargir tugir jafnvel fá-
ein hundruð — til frekari
glöggvunar á dæminu — ís-
lenzkir unglingar til árs dvalar
í Bandai'íkjunum í jöfnum
skiptum Ætli vina og aðdáenda
Bandaríkjanna og áhrifa þeirra
gætti ekki ólíkt meira hér á
landi er fram liðu stundir og
þyrftu ekki mörg ár tH, en vina
íslands vestan hafs? Enski söng
urinn hljómaði heldur hærra
hér, en íslenzka þar, nærri má
geta og þarf ekki getspeki til.
í þessu liggur háski okkar og
allra smáþjóða í skiptum við
stórveldin, mest þau vinveittu
og unglingum þá allra mest
hætta búin. Aldarfjórðungs-
reynsla af nánum skiptum ís-
lendinga við enskumælandi
þjóðir hér á landi bendir til
minni viðnámsþróttar okkar en
Ijúft er að játa. Enskan brýzt
allsstaðar inn og hávært í söng.
í söngnum nær hún eyrum ná-
lega hvers manns, barnanna þó
öllum öðrum fremur. Tungunni
stafar stór hætta af. Engum lif-
andi manni í víðri veröld kem-
ur til hugar að enskunni stafi
hætta af íslenzku.
Séra P. S. telur fráleitt, að
ekki megi nota enska tungu í
einstaka tilfelli í kirkjunni, sé
það gert af kunnáttu og list.
Væntanlega hvaða tungu sem
er þó að þess sé ekki getið. Af
þessu er auðséð, að frásagnir og
myndasýningar Bandaríkjanna
kölluðu fram enska sönginn. Því
hefur m. a. lagið: Húmar að
kveldi, verið flutt á ensku frem
ur en íslenzku, nema svo hafi
verið, að söngflokknum hafi
verið það kærara, tamara þann
ig, ekki kunnað íslenzka erind-
ið. Séra P. S. lætur þess ógetið,
enda ekki skylt að svara, en
óneitanlega væri það fróðlegt
að kynnast því, hvað sungið er
í skólum landsins tæpum aldar-
fjórðungi eftir fullveldistökuna,
hvað mikið er sungið þar á ís-
lenzku? Séra P. S. hefur nú lýst
afstöðu sinni til þessa máls svo
ekki verður um villzt. Ég sný
því máli mínu til lesenda Dags.
Ekki er nóg að enskan hljómi
á knæpum og kaffistofum, mat-
sölustöðum, í bílum og í hýbýl-
um ensklyndra manna, á
skemmtifundum og í samkomu
húsum, að ekki sé talað um út-
varpið, þar er þáttur unga fólks
ins samfelld líkhringing yfir ís-
lenzkunni. Sjúklingar senda
hópum saman kveðjur til ást-
vina í enskum söngvum. Það
þarf engum að koma á óvart þó
að fólk úr þeim söfnuði kysi sér
yfirsöngva á ensku að ævilok-
um, eða vandamenn vildu veita
þá þjónustu. Hvernig snérist
séra P. S. við slíkri ósk í ein-
staka tilfelli? Ég vona að ég lifi
það ekki að vera við slíka jarð-
arför, og hver veit þó? Ég bjóst
ekki við enskum söng í Akur-
eyrarkirkju þegar ég gekk þar
inn fyrir stuttu. Ég hélt að sú
kirkja væri varin, en það er
sýnt, að séra P. S. gerir það
ekki. Ég veit gjörla, að mig
skortir margt tH jafns við þá,
sem stóðu að kirkjuvikunni á
Akureyri — um trú eða breytni
tala ég ekki — en þekkingu, víð
sýni, háttvísi efalaust, og þetta
munu þeir gera sér ljóst. Ég á
að sjálfsögðu miklu fleira ólært
en nokkur von er að ég nemi
héðanaf. En ef einhver þeirra
skyldi finna hvöt hjá sér til að
biðja fyrir mér, nú eða.síðar,
mælist ég tH þess, að það verði
gert á íslenzku.
Fjalli 14. marz 1967
Ketill Indriðason.
bónda á Öxnhóli í Hörgárdal
Þorsteinssonar hreppstjóra og
bónda s.st. Móðir Rósu og kona
Þorsteins yngra á Öxnhóli var
Kristín Kristjánsdóttir frá
Stóragerði í sömu sveit.
Vorið 1887 fluttu þau Jón
Stefánsson og Rósa Þorsteins-
dóttir frá Tjörn og ofan á
Böggvisstaðasand. Komu þang-
að sárfátæk. Tókst þeim með
dugnaði og hagsýni að búa sér
þar staðfestu og komust til
góðra efna. Ólu þar upp börn
sin og bjuggu þar til æviloka.
(í bókinni Sterkir stofnar eftir
Björn R. Ámason er æviþáttur
um þau Jón Stefánsson og Rósu
Þorsteinsdóttur og vísast hér til
þess.)
Jónína Jónsdóttir mun hafa
verið bráðþroska. Gerðist
snemma væn kona og gervileg.
Ung að árum giftist hún og
gekk að eiga Júlíus Bjömsson
skipstjóra Friðrikssonar síðast
bónda í Brekkukoti í Svarfaðar
dal. Móðir Björns skipstjóra og
kona Friðriks var Guðrún
Bjömsdóttir bónda á Jarðbrú
Pálssonar. En kona Björns á
Jarðbrú og móðir Guðrúnar var
Margrét Björnsdóttir frá Ytra-
Garðshorni Arngrímssonar.
Bræður Guðrúnar í Brekkukoti
voru þeir Bjöm bóndi á Hóli í
Svarfaðardal (einn hinn mesti
vinnugarpur sinnar samtíðar,
bæði á sjó og landi) og Páll er
síðast var á Hæringsstöðum.
Gáfumaður og fjölfróður langt
yfir meðallag. Kona hans var
Sigríður Jónsdóttir. Dóttursyn-
ir þeirra Páls og Sigríðar voru
þeir Hæringsstaðabræður. Allir
prýðilega gefnir menn. Voru og
sumir þeirra listhagir á smíði
margskonar. Bróðir Friðriks
bónda í Brekkukoti var Daníel
Jónsson bóndi í Tjamargarðs-
homi (nú Laugahlíð). Kona
Daníels var Guðrún Jónsdóttir
frá Litlakoti. Meðal barna þeirra
Daníels og Guðrúnar voru þeir
bústólparnir Guðjón á Hreið-
arsstöðum og Júlíus í Syðra-
Garðshorni. Systir þeirra var
Friðrika húsfreyja á Grund.
Hún átti Sigurð Halldórsson
skipstjóra og bónda síðast á
Grund. Sonarsonur þeirra Sig-
urðar og Friðriku er hinn mál-
djarfi og hreinskilni prestur
séra Sigurður Haukur Guðjóns
son, nú í Reykjavík. Þeir bræð-
urnir Daníel og Friðrik voru
harðneskju- og hreystimenn en
þó hjálpsamir og raungóðir í
aðra röndina. Margt hefir kom-
ið fram í þeim fjölskipaða
frændabálki vaskra manna og
skörungskvenna. Verður það
kyrrt að liggja um sinn. Er þar
þó nægilegt efni í mikla sögu.
Kona Björns Friðrikssonar skip
stjóra og móðir Júlíusar Bjöms
sonar var Kristrún Sveinsdóttir
frá Efstakoti á Ufsaströnd. Og
systkini Júlíusar voru þau Jón
skáld og rithöfundur og Guð-
rún móðir Bjöms Franssonar
rithöfundar í Reykjavík. Júlíus
Bjömsson gerðist snemma vaxt
arþrekinn, fríður sýnum og
hinn vænsti á velli, kurteis
maður og fasprúður. Bjó þó yf-
ir geðþunga nokkrum og eng-
inn veifiskati. Fastlyndur og
mikill vinur vina sinna. Vakti
hvarvetna traust. Mátti ég vel
um það vita, því að fermdir
vorum við í sömu kirkju sama
daginn. Voru og góðir kunnleik
ar með okkur Júlíusi eftir það
á meðan báðir lifðu. Skömmu
eftir að Júlíus Björnsson kvænt
ist Jónínu Jónsdóttur byggði
hann íbúðarhús á Dalvík og
kallaði ‘Sunnuhvol. í því húsi
bjuggu þau hjónin lengi ævinn
ar. Olu þar upp böm sín, rækt-
uðu allstórt tún. 'Byggðu gripa
hús og höfðu bústofn nokkum.
En aðalatvinna Júlíusai' var
sjávarútgerð. Var hann lengi
formaður á eigin vélbáti. Fór-
ust honum sæfarir farsællega
og áfallalaust. — Þau Július
Björnsson og Jónína Jónsdóttir
áttu saman 10 böm. Komust 9
þeirra upp. En eitt þeirra —
dóttur — missu þau ungfull-
orðna að aldri. Árið 1944 eðá 5
létu þau Jónína og Júlíus af
búskap á Sunnuhvoli. Keyptu
jörðina Karlsá á Ufsaströnd og
hófu þar búskap. Jörðin hafði
verið Hla setin um nokkur
undanfarin ár og um timabil
var hún í eyði. Var það allmik-
ið starf og kostnaðarsamt að
hressa þar við hús, heimilisraf-
stöð, girðingar og fleira. Litju
síðar er hér var komið, tók
Júlíus vanheilsu er éigi fékkát
bót á ráðin. Hann lézt 1. júní
1946 og þá rúmlega sextugur
að aldri. Virðist svo, ef marka
má skráðar heimildir frá þess-
um tíma, að Jónína hafi haldið
við búi á jörðinni méð aðstoð
bama sinna til ársins 1947. Þeg
ar Jónína Jónsdóttir hvarf á
brott frá Karlsá, settist hún að •
á Dalvík í íbúðinni Skíðabraut
7. Hélt þar uppi sjálfstæðu
heimili fyrir sig og Gunnar son
sinn alla stund til æviloka.
Jónína frá Sunnuhvoli var
stór kona bæði í sjón og raun
og auðsær manndómsblær í
svip hennar og háttsemi. Ætið
andlega sjálfbjarga þó öndvert
blési. Hélt reisn sinni og virðu-
leik þó vonir hennar hyrfu í
örtröð hels og harma. Um-
hyggjusöm móðir barna sinna.
Gestrisin húsfreyja, gjafmild og
gustukasöm. Hvergi hlutlaus og
brast hana eigi einurð og þor
til þess að verja málstað sinn og
skoðanir við hvem sem var að
eiga. Nærfærin um hollustu-
hætti og heilsufar manna. Ekki
dómgjöm um misfarir og ávirð
ingar annarra. Áttu þeir er
slíkts henti — þar sem Jónína
var — handvísan málsvara eða
verjanda fyrir dómstólum al-
menningsálitsins. Var sá enginn
með öllu ber á baki, er naut
aðstoðar eða fulltingis hennar
Jónínu frá Sunnuhvoíi, þó
hvorki hefði hún fjárafla eða
völd að styðjast við. Kona
kunnáttusöm um kvennaverk
öll, trúvirk og vandvirk. Kom
þar til handlagni hennar og
geðlægur smekkur. Síðastliðin
6—7 ár hafði ég daglega tæki-
færi til þess að hitta Jónínu
Jónsdóttur að máli. Voru þau
oft notuð. Ég man ekki til að
trúmál bæri á góma. Hitt vissi
ég að viðmælandi minn bar
lotningu fyrir lífinu og dásemd
um þess og lyfti þar hærra h'öfði
og skyggndist víðar um, en
margir þeir er ég hefi kynnzt. •
Jónína Jónsdóttir frá Sunnu-
hvoli var ekki hversdagskona.
Þessvegna hvorki gat hún né
vildi aðlagast öllum almennum
lífsháttum fjöldans um trú,
skoðanir, venjur og siði. Það
hefir ekki æfinlega verið tekið
út með sitjandi sælunni að vera
yfirburðamaður. Útlegð, fang-
elsi, pyntingár og líflát beið
þeirra sumra fyrr á tímum.
Þakkarlaus ganga um langa
ævi, hefir oft orðið erfið óg
mæðusöm, um sviplausa, ófrjóa,
flatneskju meðalmennskunnar.
Lengst ævinnaí' hefi ég átt því
láni að fagna að eiga góða ná-
granna. — Minnist ég þeirra
margra með þakklæti, en líka
með söknuði. Meðal þeirra
voru þau mæðginin í Skíða-
braut 7, Jónina Jónsdóttir frá
Sunnuhvoli og Gunnar Július-
son.
Böm þeirra Júlíusar Björns-
sonar og Jónínu Jónsdótur voru
þessi:
1. Egill, kvæntur Guðfinmi
Þorvaldsdóttur, útgerðarmaður
á Dalvík og Reykjavík.
2. Ekkjufrú Sigrún, átti Bjöm
Arngrímsson vélbátaformann.
og síðar verzlunarmann, bú-
sett á Dalvík.
3. Frú Hrefna, gift Jónasi
Hallgrímssyni frá Melum, vél-
smið og forstjóra, búsett á Dal-
vík.
4. Frú Kristín, gift Snorra
Arngrímssyni, vélgæzlumanni,
búsett á Dalvík.
5. Baldur, kvæntur Margréti
Hannesdóttur, hefir stundað út
gerð, bílaviðgerð og fleira, bú-
sett í Keflavík.
6. Hjálmar, kvæntur Sólveigu
Eyfells, sjómaður og fl., búsett
á Dalvík.
7. Frú Ragnheiður Hlíf, gift
Brjáni Guðjónssyni verzlunar-
manni, búsett á Akureyri.
8. Gunnar, ókvæntur, annast
gjaldheimsustörf o. fl. Búsettur
á Dalvík.
9. María, lézt á tvítugsaldri,
ógift.
10. Amalía Nanna, lézt í
frumbernsku. Runólfur í DaL
BIBLÍUFYRIRLEST-
UR Á BJARGI '1
SUNNUDAGINN 2. apríl verð-
ur í Bjargi, Hvannavöllum 10,
opinber biblíufyrirlestur á veg-
um Varðtumsfélagsins. Fyrir-
lesturinn, sem er nefndur Raun
veruleg þúsundárastjóm Guðs
rikis yfir mannkjminu, mun
hefjast kl. 16,00 og mun fulltrúi
Varðturnsfélagsins hér á Akur-
eyri, hr. Kjell Geelnard, flytja
hann.
Þess má geta, að þessi fyrir-
lestur mun á þessum sama degi
verða fluttur á mörgum tungu-
málum heims, eða í h. u. b. 25
þúsund söfnuðum votta Jehóva
um allan heim, en vottar Jehóva
alls staðar á jörðunni starfa
með Biblíufélaginu Varðturn-
mn. Segir hr. Geelnard að
Varðtumsfélagið og vottar
Jehóva haldi þvi statt og stöð-
ugt fram, að sú guðsstjóm yfir
jörðinni, með Kristi sem kon-
ungi, svo sem Biblíin hefur
spáð, muni bráðum taka í taum
ana og muni það hafa í för
með sér stofnsetningu þúsund-
áraríkis hér á jörðu. Halda þeir
jafnframt þessu því fram, að
núverandi heimskerfi sem
„Hggur í hinu vonda“ samkv.
Biblíunni og að ekkert mann-
(Framhald á blaðsíðu 7)