Dagur - 24.01.1968, Blaðsíða 4

Dagur - 24.01.1968, Blaðsíða 4
4 5 Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri Sírnar 1-1166 og 1-1167 Ritstjóri og ábyrgðarmaður: ERLINGUR DAVÍÐSSON Auglýsingar og afgreiðsla: JÓN SAMÚELSSON Prentverk Odds Bjömssonar hJ. Þegar á reynir ÞEGAR vel árar hugsa maigir lítið um landstjórn. Þegar þannig árar gera rnenn sér jafnvel í hugarlund, að léleg stjórn sé góð stjórn. Þetta kom glöggt í ljós á fyrra helmingi þess áratugar, sem nú er að líða. Afli fór sívaxandi. Markaðsverð hækkaði með ári hverju. Af þessu leiddi, að atvinna var næg í landinu og suður við Faxaflóa meiri en svo, að vinnu- aflið hrykki til. Af þessu leiddi þá líka að sjálfsögðu, að innlánsfé jókst í lánastofnunum og að íslenzkir hankar juku innstæður sínar erlend- is. En skuldir þjóðarinnar minnk- uðu þó ekki á þessum tíma, því all- mikið var tekið af föstum lánum. En innstæður bankanna voru hand- bært fé. Stjórnarvöldin kölluðu það gjaldeyrisvarasjóð, og var þessi gjald eyrisvarasjóður rúmlega 1900 millj. kr. í árslok 1966, en það svaraði til 3—4 mánaða úttektar íslendinga er- lendis eins og hún var um sama leyti. ínnflutningur var mikill og vax- andi. Sagt var, og síðast vorið 1967, að allt þetta bæri vott um, að landinu væri vel stjórnað. Að fyrir atbeina stjórnarstefnunnar liefði innlánaféð aukizt, gjaldeyrisvarasjóðurinn vax- ið, og fyrir atbeina stjómarstefnunn- ar væri mönnum frjálst að eyða er- lendum gjaldeyri eins og þeim sýnd- ist. En eitthvað var að. Það fóru að heyrast raddir um það frá hærri stöð um, að unnið hefði verið fyrir gýg. Verðbólgan óx, ríkisútgjöld og skattar þó enn meira. Aflinn óx líka og verð hækkaði. En tveir klókir menn hlupu fyrir borð af stjórnar- skútunni og gerðust ambassadorar erlendis. Aðrir komu í þeirra stað. En svo varð allt í einu ekki met- afli, heldur aðeins fjórða mesta afla- árið. Og afurðaverðið var ekki leng- ur metverð heldur aðeins rúmlega meðalverð síðustu fimm ára. Það var þetta, sem gerðist á árinu 1967. Og í lok þess árs var ljótt um að litast á þjóðarbúinu. Bankarnir í vand- ræðum, gjakleyrisvarasjóðurinn á þrotum, byrjað að leggja hömlur á innflutning og meiri höft boðuð, búið að fella krónuna og þessa dag- ana talið, að sjávarvöruframleiðslan þurfi 4—500 millj. kr. verðuppbætur á árinu, þrátt fyrir gengisbreyting- una. Atvinnuleysið segir til sín víða um land. Margir sjá nú, það sem áður var ekki eins auðsætt: Að J>jóð- in hefur lengi búið við lélega lands- stjórn. Að forysta hennar var veik. Að henni tókst ekki að sporna við (Framhald á blaðsíðu 7). Margir dýrlegir dagar á íslandi Rætt viS RAGNAR STEFANSSON ofursta FYRIR aldarfjórðungi þrömm- uðu hermenn með alvæpni um götur höfuðstaðar Norðurlands og hermannahverfin þar og í nágrenninu settu sinn sérstaka svip á mannlífið. Nú eru her- mannabústaðirnir rústir einar, hermennirnir löngu famir og gleymskan búin að fara um margt mjúkum höndum, sem þá þóttu mikil tíðindi. Einn er sá maður, sem hér var á stríðsárunum og settist síðan að og er búsett'ur í bæn- um. Hann er sennilega eini her maðurinn á Norðurlandi og a. m. k. eini ofurstinn, höfði hærri en fjöldinn, þrekinn að því skapi, ákveðinn í fram- göngu, djúpraddaður, enda söngmaður góður og mundi að fornu hafa verið kallaður hinn hermannlegasti. Hann heitir Ragnar Stefánsson og er menntaskólakennari. Ragnar Stefánsson fæddist í Seyðisfirði 13. marz 1909. For- eldrar hans voru Jón Stefáns- son, sem hlaut viðurnefnið Filippseyjakappi af þátttöku sinni í spánsk-ameríska stríð- inu og móðir hans var Sólveig Jónsdóttir frá Múla. Tíu ára gamall fór Ragnar til Banda- ríkjanna og ólst þar síðan upp, átti heima í Baltimora fram á fullorðinsár. Hann gekk ungur í fylkisher Marylandsríkis, las síðar undir liðsforingjapróf og öðlaðist liðsforingjatign 1940. Hann var í herskóla er hann yar kvaddur í herinn 1941. Kona Ragnars er María Vik- toría Sveinbjörnsdóttir frá ísa- firði og eiga þau fjögur börn, Sólveigu, Jón Sveinbjörn, Ragn ar Daníel og Stefán Brand. Ragnar Stefánsson og fjöl- skylda hans eiga heima í Hrafnagilsstræti 4. Vel man ég Ragnar Stefáns- son á stríðsárunum, sá hann oft og heyrði hans jafnan að góðu getið, en hann var í öryggis- deildinni og hafði mikil og góð samskipti við íslendinga. Var hann oft til kvaddur er leysa þurfti deilur eða jafna ágrein- ing milli setuliðsiris og íslend- inga. Skildist mér, að þá þætti málum vel borgið, ef þau voru í hans höndum. Þegar fundum okkar bar saman fyrir nokkr- um dögum óskaði ég viðtals og var það auðsótt mál. Og er við síðar hittumst og þetta viðtal varð til, fannst mér þar reynd- ar fremur bókarnefni en blaða, og verður hér á fátt eitt drepið. Þú ert enn bandarískur ofursti, Ragnar? Já, og ennþá embættismaður ríkisins á eftirlaunum. Ráðu- neytið vestra getur kallað mig til starfa hvenær sem er. Það eru þess réttindi á meðan ég er í her Bandaríkjmanna. En hér á ég heima og hér er gott að vera. Hvenær komstu fyrst hingað til lands? Árið 1942 og dvaldi þá 10 ár hér á landi og rúmlega það. Hér var ég settur í öryggisþjónust- una, sem m. a. kom til af því, að ég var íslendingur og talaði mitt móðurmál, þótt það lægi mér ekki létt á tungu fyrst í stað. Þegar ég fór utan 1952 fór ég strax í her- skóla í 5 mánuði. Kvöldnám sótti ég 1953 við háskóla vestra, byrjaði um vorið, ég vann á daginn. Las ég einkum sögu og heimspeki en einnig ofurlítið í hagfræði og pólitískum vísind- um. Þessu námi hélt ég áfram að mestu til 1956 að ég var sendur hingað til lands öðru sinni. Háskólanámi mínu lauk ég svo á Keflavíkurflugvelli, en þar var háskólaútibú að vestan. En þú stundaðir líka liáskóla nám í Reykjavík? Já, og það voru dásamlegir dagar og ár, að stunda nám á daginn. Ég las sögu, mannkyns- sögu og ensku. Og hmgað til Akureyrar? Hingað kom ég 1964, um haustið og fór strax að kenna og hefi gert það síðan, bæði ensku og nú í vetur kenni ég einni bekkjardeild mannkyns- sögu. Þú nnmt liafa ferðazt hér Williom Haight. Hann talaði ís- lenzku og var sérstæður um margt, rólyndur og gamansam- ur í svörum, og bjó hérna upp með Glerá. Löngu eftir að leið- ir okkar skildu, sendi hann mér 100 ára gamla bók, sem hann hafði fundið tvö eintök af og fjallaði hún um íslenzk málefni. Sérstæðir atburðir? Ymislegt kom nú fyrir, þótt landið yrði aldrei vettvangur styrjaldarinnar. Mér er glöggt í minni þegar Súðin varð fyrir árás þýzkrar flugvélar. Þetta gerðist á Skjálfanda. Flugvélin mun hafa verið í veðurathug- ’ unarflugi fyrir norðan og vest- an land, eins og þá var svo al- gengt. Stundum viku vélar Ragnar Stefánsson ofursti. nokkuð á stríðsárunum? Talsvert mikið. í því sam- bandi langar mig til að benda á, að þótt vegirnir séu vondir og réttilega yfir þéim kvartað, eru margir vegir miklu verri víða um heiminn og mesta furða hvað vegakerfið er gott hér, miðað við landstærð og fólks- fjölda. Og mikil breyting hefur orðið hér síðan ég kom hingað fyrst, fyrir aldarfjórðungi. Þá varð maður að sætta sig við að bílferðir yfir fjallvegi stöðvuð- ust mánuðum saman — og þótti eingum mikið —. Nú ætla menn að rifna ef ekki er fært yfir heiðarnar dag og dag. Ekki er ég samt að draga úr vegabót um. Ég kom yfir Öxnadalsheið- ina í fyrsta hei-jeppanum í maí 1943 og þá mátti það nú ekki verra vera. Yfir Reykjaheiðina fór ég í þriðju júlívikunni og höfðu ekki margir bílar farið á und.an mér það sumar. En yfir- leitt er ég stórhrifinn af þeim margvíslegu framförum, sem, hér hafa orðið frá því ég kom hingað fyrir 25 árum. Var ekki erfitt að stjóma hermönnunum hér? Engin stórvandræði urðu í því efni, en refsingu fengu náttúrlega margir, fyrir ýmis- konar yfirsjónir. Flestir mínir menn voru vel gerðir og þoldu það frelsi, sem hér var meira en í stórum hersveitum. Nokkrir þoldu það að vísu ekki og þurfti að flytja þá í annað umhverfi. í Reykjavík hafði ég fyrst Breta með mér og voru margir þeirra duglegir að læra -íslenzkuna, enda sumir góðir málamenn. Nokkrir okkar menn að vestan lögðu það h'ka á sig að læra ís- lenzku. Einn kallaði sig Vil- hjákn bónda í Eyjafirði og var honum strítt á því, að hann væri meiri íslendingur en ís- lendingar sjálfir. Hann heitir (Ljósm.: E. D.) þessar af leið og flugu inn yfir landið. Þessi vél varpaði sprengjum að Súðinni og hóf síðan skotárásir. Margir særð- ust og féllu um borð og það varð náttúrlega uppi fótur og fit, sem eðlilegt var. Leki kom að skipinu þótt engin sprengja hitti það. Mig minnir, að brezk- ur togari, sem flúið hafði rétt- vísina hér á Akureyri, yrði til þess að draga skipið að bryggju á Húsavík. Skipstjóri á Súðinni var Ingvar Kjaran en fyrsti stýrimaður Pétur Bjarnason. Ekki hafa hermenn verið þar um borð? Svo einkennilega vildi nú til, að það var einn hermaður okk- ar um borð, Tdxasbúi, Buster Cole að nafni, 32 ára gamall. Framganga hans var alveg frá- bær. í stað þess að láta fara með sig sem farþega, sem hann neitaði á þeirn forsendum. að í þessu tilviki hlyti hann að líta á sig sem hermann, tók hann að sér stjórnina með yfirmönnum skipsins. Og þegar að bryggju var lagzt og mannþyrpingin varð svo mikil, að ekki var hægt að komast frá borði með sjúka, gaf hann fyrirskipanir á iiermannavísu, sem viðstaddir Bretar í hópi lanchnanna, voru fljótir að skilja og hlýða. Þeir opnuðu þegar braut í mann- fjöldann og létu allt fara fram í röð og reglu. Varst þú nokkur þátttakandi í þessu máli? Þessi sami piltur fór á sím- stöðina til að stöðva fréttaflutn ing af slysinu og hringdi til Akureyrar til að fá blóð sam- kvæmt beiðni læknis á Húsa- vík. Þá var nú komið að mér að útvega blóðið. Ég hringdi til yfirlæknis okkar en hann svar- aði því til, -að hægt væri að fá nóg blóð fyrir austan. Þá hringdi ég til annars læknis, sem bjó hérna niðri á Eyrinni. Hann spratt þegar upp frá mat- borði, fór á stofu sína og af- greiddi þurrt blóð, sem ég svo fór með austur. Það var fyrsta ferð mín þennan veg og var ég ekki viss á vegamótunum við Grenj aðarstaðaafleggj arann, fór heim á bæ og spurði til vegar. Piltur kom út og fræddi mig skilmerkilega um það, en annað heimilisfólk fór út um bakdyr og faldi sig. Svona var ég víst hræðilegur og þeir voru þá ekki búnir að átta sig á Þing- eyingnum í mér, sem er tölu- verður, enda er ég dóttursonur Jóns í Múla og á því alveg fjölda frænda í Þingeyjarsýslu. Hvað varð um þennan prýðis mann á Súðinni? Löngu seinna á ferðum mín- um með Súðinni, heyrði ég um piltinn og þótti það svo merkilegt, að ég fékk skrif- legan vitnisburð áhafnarinnar. En áhöfnin lauk miklu lofs- orði á hermanninn. Sjájfur vildi hann ekkert um málið segja, sjálfum sér til framdrátt- ar. Þessi plögg þýddi ég svo og sendi vestur. Ég hjálpaði þess- um manni til að komast í liðs- foringjaskóla vestra og flutti hann héðan áleiðis til Reykja- víkur í opnum jeppa. Við lent- um í grenjXndi hríð á Holta- vörðuheiði. Okkur kól svolítið. En allt er gott þegar endir- inn er góður og við komumst. Jæja, svo gerðist það við þenn- an sama skóla einn daginn, að kallað er upp nafn Buster Cole. Hann vissi ekki hvaðan á sig stóð veðrið, er hann var látinn ganga fram fyrir hvern yfir- manninn öðrum tignari. En það er ekki að orðlengja það, að silfurstjarnan var fest í barm hans. Leið hins ágæta, hug- prúða og æðrulausa manns, farþegans með Súðinni, hefur legið til gæfu og frama til þessa. Hann er formaður lögfræðinga félags Texasríkis. Það má gjarn an geta þess til gamans, að auð vitað voru sendar þakkir fyrir þurra blóðið, sem við minnt- umst á óðan, og yfirlæknirinn tók á móti þakklætinu! Þið tókuð nokkra njósnara hér á stríðsárunum? Þeir voru allir íslenzkir nema einn Þjóðverji, sem áður hafði dvalið hér á landi en var kall- aður í iþýzka herinn þá staddur í Þýzkalandi. Þessir menn voru fluttir sjóleiðina og skotið upp á Norðausturlandi. Ég held, að öllum fslendingunum hafi verið óljúft að taka að sér njósnara- störf og hafi jafnvel verið neyddir til þess og ekki gert 'mikið fyrir sína erlendu hús- bændur — sumir eða jafnvel allir orðið fegnir að komast til fslands með einhverjum ráðum. Enginn beitti mótspyrnu og alltaf voru það fslendingar, sem gerðu aðvart. Þrír njósnarar voru saman í hóp, Þjóðverjinn og tveir íslendingar. Menn, sem voru í selaróðri á Héraðsflóa hittu þá. Njósnararnir þóttust vera frá Landssímanum. Sjó- mennirnir vissu betur og voru ekki fyrr komnir heim til sín en þeir gerðu aðvart. Njósnararnir reyndu að fela sig þegar við komum. Þjóðverjinn var þess fullviss að hann yrði skotinn. En sennilega lifir hann ennþá, félagar hans og aðrir þessir menn, sem handteknir voru fyrir njósnir. Eitthvað var skotið niður af flugvélum liér um slóðir? Það kom fyrir að þessar veðurathugunarflugvélar færu hér nærri. Ein slík var skotin niður við Grímsey. Átta eða níu manna áhöfn hennar var bjarg- að úr sjónum. Þessir piltar voru fluttir hingað til Akureyrar og var ekki hátt á þeim risið. Þeir vildu þegar í stað segja okkur allt af létta og gefa allar þær upplýsingar, sem þeir máttu. En okkur var stranglega bann- að að yfirheyra þá og varð svo að vera. En þegar hinir þýzku flugmenn sáu, að farið var með þá eins og menn og að þeir yrðu ekki skotnir eða hengdir umsvifalaust, fóru þeir að hress ast og voru orðnir þögulir þeg- ar til Reykjavíkur kom. Heldur þú, að Þjóðverjar hafi ætlað að liemema fsland? Um það þori ég ekki að segja. Það þurfti öflugan flota til að halda sambandi við landið og til þess að verja það. Ef kafbáta- sókn Þjóðverja hefði tekizt bet ur en raun varð á, hefði slíkt komið til mála. ísland, sem kaf- bátahöfn og flughöfn hefði ver- ið þeim ómetanleg. Churshill lýsti íslandi sem ósökkvandi móðurskipi og var það rétt lýs- ing. Ef Þjóðverjar hefðu gert alvöru úr hernámi, hefði orðið að hreinsa þá burt. Hefðu þá orðið hernaðarátök á íslandi og þjóðin hefði eflaust fengið að kynnast því, sem ég vona að hún kynnist aldrei. Þeir voru taldir kvensamir mennimir ykkar að vestan? Slíkt mun fylgja mönnum í öllum áttum. Ég skal segja þér eina sögu um þetta. Það var piltur hjá okkur, sem hafði þann óvana, ef það mætti orð- ast svo, að grípa utan um stúlk- ur og heilsa þeim með ein- hverju nafni og konurnar brugðust illa við. Þetta var svo kært til okkar. Við höfðum viss ann mann grunaðann um þenn- an leiða „kæk“ en vantaði bara ákveðna kæru. Kæruaðilinn hlaut í þessu efni að vera ein eða fleiri konur, sem fyrir áreitni mannsins höfðu orðið. En þegar til þeirra kasta kom, vildu þær ekki fallast á sjónar- mið manna sinna. Sögðu þær, að þeir yrðu víst varla betri sjálfir ef þeir væru búnir að vera kvenmannslausir í átján mánuði. Málið féll því niður, og stuttu seinna fengum við tæki- færi til að senda mann þennan í burtu, enda fór sá tími í 'hönd, sem búast mátti við að væi'i örvandi fyrir manninn og var þó ekki á það bætandi. Það var farið að hausta að. Auðvitað verður ekki komist hjá ýmis- konar sambúðarvandamálum þegar herseta er annars vegar. Má furðulegt telja, að þau voru þó ekki meiri en raun varð á, enda reynt af fremsta megni að bæta úr því, sem miður fór og mæta hverju slíku verkefni af skilningi. Eitthvað var kvartað undan hnupli hermanna í verzlunum? Jú, flotinn lá undir því ámæli og kvartanirnar reyndust á rök um reistar. Það endurtók sig sama sagan þegar viss flota- deild kom hér inn. Við fengum þetta mál til meðferðar. Skýrsl- um var safnað og var orðinn álitlegur bunki af þeim á skrif- borðinu mínu. Kaupmennirnir áttu aðeins eftir að undirrita kærurnar, síðan átti að senda þær suður. Þá bar svo til norð- austan við ísland, að eitt af frægustu orustuskipum Þjóð- verja var sökkt. Jæja, ég fór nú með kærumar og gekk á milli til að fá undirskriftirnar. Enginn einasti maður vildi þá Ijá nafn sitt við kæru. Ég varð alveg forviða. Jú, það voru ein mitt piltarnir úr hinni hnupl- sömu flotadeild, sem áttu heið- urinn af þessum síðasta sigri á hafinu. Þeir hefðu mátt stela öllum bænum og við hefðum samt ekki kært, sagði einn. Svona var viðhorfið oft. Felldir þú mann í stríðinu? Ég var svo lánsamur að þurfa þess ekki og jafn lánsamur var ég í þvi, að verða heldur ekki skotmark annarra. En margir félagar mínir féllu, einkum í innrásinni í Frakkland. Það hittist svo á, að það varð mikið mannfall í 29. herdeildinni, þar sem þeir voru. Þú munt vera góð skytta og e. t. v. veiðimaður? Ég kann auðvitað að fara með byssu, sem hermaður, og ég var sæmileg skytta. Hins vegar er ég engin sportskytta og felli mig ekki við veiðimennsku með byssu. Aftur á móti var ég mik- ið í knattspyrnu hér áður fyrr. í mínum bæ vestra voru fleiri knattspyrnulið en í nokkurri annarri borg, lið í hverjum skóla, allt frá barnaskóla og eitt árið voru 130 félög starfandi í borginni utan skólanna. Nú er knattspyrnan að ná til fólksins • víða fyrir vestan. En í sam- bandi við veiðiskapinn hlýt ég að játa, að lax- og silungsveiði er mjög heillandi. Ég fékk einu sinni 12 sjóbirtinga á stöng á stuttum tíma í Vatnsdalsá. Sá dagur verður mér ógleyman- legur, eins og margir dýrlegir dagar á íslandi, segir Ragnar Stefánsson ofursti að lokum, og þakka ég viðtalið. E. D. Nokkur orð um fjárhagsáæflun Ákureyrar 1968 r Rætt við Sigurð Ola BrynjólfssoU, bæjarfulltr. FJÁRHAGSÁÆTLUN bæjar- sjóðs Akureyrar var til síðari umræðu í bæjarstjóm síðdegis í gær. Mun liún hafa verið af- greidd á þeim fundi með ein- hverjum minni háttar breyting- um. En blaðið hefur áður birt stærstu liði þeirrar áætlunar. Þar sem ég gat ekki vegna anna við blaðið hlýtt á umræður bæjarfulltrúa og fylgst með af- greiðslu þessa máls, lagði ég nokkrar spuringar fyrir einn bæjarfulltrúann, Sigurð Ola Brynjólfsson, um nokkur atriði áætlunarinnar og svaraði hann þeim svo sem hér greinir. Viltu fyrst segja mér eitthvað almemit um slíka áætlunargerð sem þessa? Á löngiun tíma hefur Akur- eyrarbær af frjálsum vilja tekið á sig margar skuldbindingar í fjárhagslegum efnum og lög- gjafarvaldið hefur lagt á hann aðrar. Við sínar skuldbindingar verður bærinn að standa, hverj ir svo sem þar fara með stjórn- ina. Því er áætlunargerð sem þessi í raun réttri meira bund- in en flesta grunar og verður fyrir þær sakir oft með öðrum svip en þeir vildu, sem að vinna. Ég er engan veginn ánægður með fjárhagsáætlrm bæjarins. En ástandið í dag býð ur, að mínum dómi, ekki upp á aðra eða betri möguleika. Og sumum finnst e. t. v. að ástand- ið um þessar mundir sé svo illt, að það bjóði ekki einu sinni upp á þá möguleika til fram- kvæmda, sem að er þó stefnt í áætluninni. Eins og á mörgum undanföm um árum eða áratugum hefur stór hópur manna unnið að samningu þessarar áætlunar, sem bæjarráð og bæjarstjórn mun taka endanlega ákvörðun um í kvöld. Og bráðum fáum við að sjá blessuð útsvörin okkar? Atviimuleysi hjá iðnaðarmönn- um á Akureyri MIKIÐ hefir verið rætt og ritað um atvinnuástand í landinu að undanförnu. Það skal viður- kennt hér, að eitt og annað hef- ir verið gert til þess að bægja atvinnuleysinu, þeim mikla voða, frá bæjardyrum lands- manna. Nægir í því sambandi að minna á þær ánægjulegu fréttir, þegar ríkið fól Slipp- stöðinni h.f. á Akureyri, mikil verkefni, sem endast munu næstu tvö ár a. m. k. í síðastliðinni viku, lýsti hæst virtur iðnaðarmálaráðherra því yfir, — eftir fréttum útvarsins að dæma —, að næg atvinna væri fyrir hendi, t. d. hér á Akureyri. E. t. v. hefir ráðherr ann haft áðurnefnt verkefni í huga, þegar hann sagði þetta, og er sjálfsagt að virða honum það til vorkunnar, en ég get ekki samþykkt það, að nóg sé hér að gera, vegna þess eins að Slippstöðin fékk góð verkefni. Hér tala staðreyndirnar öðru máli. Það gæti líka verið, að ráð- herrann dragi sína ályktun af viðtali, sem ríkisútvai-pið hafði við einn bæjarfulltrúa Akur- eyrarkaupstaðar, þegar hann ásamt fleirum, var boðinn til höfuðstaðarins. En í viðtalinu hélt bæjarfulltrúinn því fram, að á Akureyri væri næg at- vinna og ekki fyrirsjáanlegt at- vinnuleysi. En hvað sýna svo staðreyndimar? Af trésmiðum, sem ég hefi nú mest afskipti af, voru tólf byrjaðir að vinna við Búrfellsvirkjun, fyrir áramót. Eftir áramót bættust svo fimm smiðir í hópinn, svo alls eru þá komnir að Búrfelli sautján smiðir og einn smiður er í Straumsvík. Þar með er þó ekki allt upptalið, því ellefu smiðir eru á biðlista, og munu þeir fara að Búrfelli, sfrax og „norsku" húsin svokölluðu eru komin þar upp. Ég myndi segja að iðnaðarmenn og verkamenn, Tekjustofnar bæjar- og sveit arfélaga eru mjög einhæfir. Utsvörin og aðstöðugjöldin hafa um langan tíma numið 75—80% af heildartekjum bæjarsjóðs. í ár eru útsvörin áætluð 68.9 millj. kr. og aðstöðugjöld 16.7 millj. kr. í stað 60.6 millj. kr. sem hafa byggingarvinnu sér til lífsviðurværis, yrðu ekki „feit- ir“ af þeirri vinnu sem hér er allt últit fyrir að muni verða allt þetta ár. Að vísu hefir verið úthlutað nokkuð af lóðum að undanförnu, en ég held þó að það gefi ekki rétta mynd af ástandinu. Við skulum fara ypp á byggingarsvæðið í haust og líta yfir hverfið. Ég hef þann grun, að við okkur muni blasa land, sem líkast væri að mold- varpa hefði komizt í. Eitt og eitt hús kann að verða orðið fokhelt, en flestir munu þó lík- lega aðeins vera búnir að steypa í rásir, vegna fjárskorts. Þessar fáu linur eru aðeins skrifaðar til þess að benda á, að hér verður að öllu óbreyttu, EKKI næg atvinna handa bæj- arbúum. Ég tala út frá reynslu trésmiða, en ég veit að þeir munu vera fleiri, sem hafa svip aða sögu að segja. Akureyri, 22. jan. 1968. Níels Hansson, formaður Trésmiðafélags Akureyrar. Sigurður Óli Brynjólfsson. útsvara í fyrra, miðað við 5% afslátt á almennum ' útsvars- skala þá. En við þessa fjárhags- áætlun er miðað við, að almenn ur útsvarsskali verði notaður án afsláttar. Var þörf á d3 nota hærrl skalann? Ég tel óhjákyæmilegí áð háfa þann hátt á, einkum vegna ati- gerða í efnahagsmálum fyrir jólin. Þær gerðu þáð'að’verk- um, að hver króna, greidd á þessu ári, er stórum verðminni en á sl. ári og því ekki um meiri verðmæti að ræða þótt krónutalan hækki sem nemur fullum álagningarskala. Að vísu sýnist launþegum, einkum í lægri launaílokkum, ’ að þéir eigi fullt í fangi með að greiða sín gjöld og láta endana ná saman og fellst ég á það. En eins og útsvarsstiginn er upp byggður, leiðir hann til tekju- jöfnunar á þann veg t. d. að hjón með tvö börn á ’framfæri og 11—12 þús. kr. mánaðarlaun og greiddu í fyrra cá. 5000 kr. útsvar, þurfa nú að greiða 250 krónum meira eða svo. En þessi 5% hækkun á skala gefur bæj- arsjóði á fjórðu milljón kr. í auknar tekjur. Og það fé er að mestu sótt í vasa þeirra, sem auðveldara eiga með að greiða. Og það fé, sem þannig fæst I bæjarsjóðinn er hreint fram- kvæmdafé. Og þótt auðvitað væri þörf á, að 'það væri meira, ættum við ekki að vamneta það, enda mun það koma mörgum að notum í aukinni atvinnu. Þá vildi ég mega geta þess, að fram lag úr Jöfnunarsjóði, sem sveit- arfélög landsins gerðu sér mikl ar vonir um að myndu fara hækkandið fara það ekki og renna hingað aðeins 12 millj. kr. eins og á árinu 1966. Hlut sveitarfélaga úr Jöfnimarsjóði þarf að stórauka, svo sem með aukinni hlutdeild í söluskatti. En hvað viltu svo segja unt gjöld bæjarsjóðs? Eins og áður segir eru marg- ir stærstu gjaldaliðimir bundn- 3r með lögum, svo sem kostnað- ur við löggæzlu, eldvarnir, framlög í tryggingarsjóði, fram færsla og menntamál. Framlag bæjarins til Almannatrygginga og sjúkra- og atvinnuleysis- trygginga er 18.4 millj. kr., allt bundið með lögum. Framlag til skólanna er 11.2 millj. kr. fyrir utan byggingarkostnað, sem bærinn þarf að greiða að hálfu. Að stærri skólum slepptum er kostnaður við Iðnskólann 0.8 millj. kr. og við Tónlistarskól- ann 0.95 millj. kr., við Amts- bókasafnið 1.4 millj. kr. En all- ar þessar stofnanir þjóna hlut- verki sínu langt út fyrir tak- mörk bæjarins. En þetta er ein af skyldum Akureyrarbæjar sem forystubæjar á Norður- landi og menningarmiðstöðvar. Viltu segja eittíivað unt íþróttamálin? Þótt ýmislegt mætti betur gera og meira I íþróttamálum í bænum, leggur bærinn 3.7 millj. kr. til þeirra mála, sem verður að teljast viðhlýtandi. Þó *eru verkefni framundan, sem krefjast mikils fjármagns, svo sem nýtt íþróttahús og vél- fryst skautasvell. Hreinlætismálin eru hár lið- ur í áætluninni? Já, en þar undh' heyrir sorp- 'hreinsun, snjómokstur, gatna- hreinsun og þ. h. og er áætlað 6.7 millj. kr. tii þessa. Það er svipuð upphæð og skattar af fasteignum í bænum og gefur það auga leið, að fasteignagjöld in þurfa að hækka og ættu fast eignirnar líka að standa undir gatnagerðinni. Ilverjar eru svo helztu áætl- aðar franikvæmdir á þessu ári? Fé til framkvæmda er í mörg um liðum í áætluninni. En aðal framkvæmdaliðirnir eru gatna- gerðin og skipulagsmálin, upp á 22 millj. kr. og nýbyggingar upp á 8.2 millj. kr. Af gatna- gerðaliðum mun fólk sennilega hafa mestan áhuga á þeim hluta, sem gengur til endur- bygginga eldri gatna, þar með talin malbikun. Til þessa eru áætlaðar 12.8 millj. kr., en þar frá dregst allstór hluti vegna iholræsagerðar. En stóra hol- ræsagerðin eftir Þórunnarstræti og upp Þingvallastræti er meira mannvirki en svo, að hægt sé að ætlast til þess, að kostnaðin- um verði deilt á tvö ár og væri ástæða til þess að reyna að fá lánsfé vegna þeirrar fram- kvæmdar. En bráðlega verður tekin ákvörðun um, hvaða göt- ur verða endurbyggðar í sum- ar. Nýbyggingar, sem í sumar verður unnið að, er Amtsbóka- safnsbyggingin, sem væntan- lega verður lokið, en sú bygg- ing var ákveðin í sambandi við aldarafmæli bæjarins 1962. Til hennar Ieggur bærinn nú 1.5 millj. kr. og rökstuddar vonir eru um 2 millj. kr. lán til að Ijúka henni nú í sumar. Þá verð ur unnið við byggingu Iðnskól- ans og þyrfti að vinna fyrir rúmar 6 millj. kr. fyrir næsta haust, en það nægir til að ganga (Framhald á blaðsíðu 2).

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.