Dagur - 20.03.1968, Blaðsíða 2

2
ÓLAFUR GUNNARSSON, sálfraííinsur:
Þj óðfliitiiingar greindarinnar
SÍÐAN SÍÐARI heimsstyrjöld
lauk, og þá einkum á árunum
eftir 1950, hefur það orðið æ
algengara, að auðugar þjóðir
hafa sogað til sín gáfaða
menntamenn frá fátækari þjóð
um. Afleiðingar þessa eru eink
um tvennskonar.
Hraðari og markvissari fram
þróun hinna auðugu þjóða en
ella hefði orðið.
Hægari og skipulagslausari
framþróun þjóða, sem misst
hafa menntamenn sína.
Rannsóknir, sem ýmist er ver
ið að gera eða búið að gera á
vegum OECD hafa þegar sýnt,
að Bandaríkin hafa hagnast
gífurlega á flutningi hámennt-
aðra manna til Bandaríkjanna,
en Evrópuþjóðir hafa beðið
mikið afhroð gáfumanna, þótt
það sé mismunandi mikið og
tilfinnanlegt.
Bandaríkjaimenn viðúrkénna
sjálfir, að hagur þeirra af því
að fá til sín menntamenn sé
margþættur. í fyrsta lagi fá
þeir mennina eftir að þeir hafa
lokið háskólaprófi og jafnvel
fekið doktorsgráðu. Þetta spar
ar Bandríkjamönnum offjár,
þar eð menntun lr$ ers háskóla-
borgara kostar mikið fé. í öðru
lagi fá Bandaríkjamenn eink-
um það fólk, sem þeir þurfá
mest á að halda að hverju
sinni og fá þannig bætt úr
brýnni þörf. í þriðja lagi er
ekki líklegt að Bandaríkin sjálf
hafi haft innan sinna vébanda
svo mikinn fjölda fólks með
háskólamenntunargreind, að
þau hefðu getað bjargað sér án
þessarar aðstoðar. Bandríkja-
menn hefðu þá annaðhvort orð
ið að draga saman þróunarsegl-
in almennt eða reyna að beina
fólki með hæfileika til háskóla
náms inn á þær brautir, þar
sem þörfin hefur verið mest.
Þetta er mjög erfitt í fram-
kvæmd og getur m. a. haft þau
áhrif að fjöldi fólks hljóti ekki
menntun í hlutfalli við hæfi-
leika sína og áhugamál. Til
Bandaríkjanna frá Evrópu hef
ur þannig legið greinileg heila-
veita síðastliðin ár og ættu
þessir þjóðflutningar greindar-
innar að tryggja Bandaríkja-
mönnum það mikla fjölgun í
efstu greindarflokkunum, að
þeir verða um langa hríð fær-
ari um að mæta erfiðum við-
fangsefnum en ella hefði orðið.
Framsæknari þjóðir Evrópu
gera sér nú grein fyrir þessari
miklu hættu og eru að undir-
búa ýmsar aðgerðir til varnar.
Aðgerðirnar beinast fyrst og
fremst að því marki að stöðva
flutnjng afburðamanna úr landi
én það þíðir að skapa verður
þeim verkefni heima fyrir, sem
gerir brottflutning síður eftir-
sóknarverðan. Verkefnin, sem
vísindamönnum eru og verða
fengin beinast ekki sízt að því
að leysa verkefni í þágu auk-
inna mermta og atvinnulífs,
sem geta orðið þjóðunum til
mikils gagns .ahnennt og m. a.
bætt efnahag þeirra.
Einnig innan Evrópulanda
innbyrðis er um allmikinn til-
flutning menntamanna að ræða.
Vestur-Þjóðverjár áttu t. d.
mikið af hinu svonefnda efna-
hagsundri sínu því að þakka,
að þeir fengu mikinn fjölda
háskólamanna frá Austur-
Þýzkalandi og losnuðu þannig
við að mennta mikinn fjölda
manna, sem raunar myndu
tæpast hafa verið auðfundnir í
Vestur-Þýzkalandi. Samanber
m. a. bók Matthíasar Jónasson-
ar: Mannleg greind. Kaflann:
Greindarþróun og samfélags-
gerð, bls. 197—217.
í Svíþjóð hefur „Kommittén
för forskningsorganisation och
forskningsökonomi“ gert at-
huganir á út- og innflutningi
Jiáskólamenntaðra manna og
komizt að raun um, að út- og
innflutningur þessa fólks í Sví-
þjóð helzt nokkurnveginn í
hendur, en að því er virðist
einkum á kostnað hinna Norð-
urlandanna fjögurra, sem m. a.
hafa lagt Svíum til fjölda
lækna.
íslendingar eru á þes§.u sviði
nær eingöngu veitendur og má
meðal annars nefna í því sam-
bandi, að um 150 íslenzkir lækn
ar munu vera starfandi erlend-
is, en heildartala ísl. lækna
mun vera eitthvað um 450.
Þótt þessar tölur séu ekki ná-
kvæmar gefa þær samt til
kynna, að um það bil þriðji
hver ísl. læknir starfar nú utan
íslands og fjöldi þeirra kemur
þangað aldrei aftur að óbreyttu
viðhorfi ísl. yfirvalda og mikils
hluta almennings til æðri
menntunar.
Ef menn vilja hugsa rökrétt
í þessu máli þarf ekki svo mjög
að aumkva menntamennina,
sem af ýmsum ástæðum hafa
séð sig knúna til þess að leita
sér atvinnu utan íslands, hins
vegar er þarna um mikla hættu
að ræða hvað framtíð þjóðarinn
ar snertir þegar til lengdar
lætur
Matthías Jónasson birtir í
áðurnefndri bók sinni ,.Mann-
leg greind“ margar merkar nið-
urstöður af greindarmælingum
sínum á íslandi. M. a. bendir
hann á að af 186 nemendum,
sem luku stúdentsprófi frá
Menntaskólanum í Reykjavík á
eðlilegum námstima voru 10
nemendur í tveim efstu greind-
arflokkunum. Geri maður ráð
fyrir, að mikill hluti. íslenzku
læknanna, sem dvelja erlendis,
hafi greindarvísitölu 145 eða
hærri imyndu þeir teljast til
tveggja hæstu greindarflokk-
anna. Jafnvel þótt ekki væri
gert ráð fyrir að læknarnir
hefðu svo háa greindarvísitölu
og miðað væri við 3 efstu greind
arflokkana i rannsókn dr. Matt
híasar væri eigi að síður um
gífurlega heilaveitu að ræða í
hlutfalli við stærð þjóðarinnar.
Samkvæmt . ályktun1, sem
stúdentafélagið Vaka gerði á sl.
vori og, sem birtist í Morgun-
blaðinu þann 13. maí 1967 ljúka
aðeins 35.7 prósent þeirra, sem
innritast, í Háskóla íslands
kandidatsprófi. Hið mikla mann
fall stúdenta í Háskóla íslands
er út af fyrir sig talsvert
óhyggjuefni og bendir ákveðið
r
Handknattleiksmót Islands, 2. deild:
Tekst Ákureyringirm að sigra ÍR-inga um helgina?
NK. LAUGARDAG 23. marz
heldur Handknattleiksmót ís-
lands, 2. deild, áfram, en hlé
hefur orðið á keppninni vegna
verkfallanna, en flug lagðist að
EINMENNINGSKEPPNI B. A.
er lokið fyrir nokkru. Sigur-
vegari varð Dísa Pétursdóttir,
og sigraði hún með yfirburðum,
en fyrr í vetur sigraði hún
ásamt Mikael Jónssyni tvímenn
ingskeppni Bridgefélagsins og í
fyrra sigraði Dísa einmennings
keppnina og einnig tvímenn-
ingskeppnina, þá á móti Rcsu
Sigurðardóttir.
Úrslit í einmenningskeppni
B. A. urðu þessi: stig
1. Dísa Pétursdóttir 1523
mestu niður. Leikjum .ÍBK og
Ármanrfs, sem fram áttu að fara
um tvær síðustu helgar hefur
því prðið að fresta.
Á laugardaginn kl. 4 er ákveð
2. Jóhann Helgason 1453
3. Sigurbjörn Bjarnason 1450
4. Adam Ingólfsson 1447
5. Hörður Steinbergsson 1440
6. Mikael Jónsson 1424
7. Guðm. Þorsteinsson 1415
8. Björn Einarsson 1407
9. Rósa Sigurðardóttir 1402
10. Jóhannes Kristjánsson 1402
11. Baldur Árnason 1382
12. Guðjón Jónsson 1380
13. Zofanías Jónasson 1380
Frá Bridgefélagi Ak.
ið að ÍR-ingar leiki við lið ÍBA
í íþróttaskemmunni, og verður
þar við ramman reip að draga,
því ÍR-ingar eru nú efstir í 2.
deild og líklegastir til sigurs í
deildinni.
Ákveðið verður bráðlega
hvenær Ármann og Keflvíking-
ar leika hér nyrðra, en reynt
verður að ljúka leikjunum fyrir
páska.
Væntanlega fjölmenna hand-
knattleiksunnendur á laugar-
daginn og hvetja ÍBA-liðið vel.
Sveitahraðkeppni BA
Nú stendur yfir hjá B. A.
sveitahraðkeppni og er einni
umferð lokið þar. 17 sveitir
taka þátt í keppninni. Spilað er
í Landsbankasalnum á þriðju-
dögum kl. 8.
Díse sigrðði meS yfirburðum
í einmemiingskeppni Bridgefélags Akureyrar
í þá átt að eitthvað skorti í
stúdentsmenntun og háskóla-
nám, sem beini stúdentum til
meiri marksækni en nú er.
Síðastliðið vor luku 14 manns
kandidatsprófi í læknisfræði
við Háskóla íslands í læknis-
fræði. Ef gert væri ráð fyrir að
svipaður fjöldi lyki kandidats-
prófi á næstu árum þyrfti milli
10 og 11 vorpróf frá Háskóla ís_
lands í faginu til þess að fylla
skarð ísl. læknanna sem nú
dveljast erlendis.
Ekkert bendir samt til þess,
að flutningar háskólamennt-
aðra manna frá íslandi til ann-
arra landa muni stöðvast að
sinni, þvert á móti er líklegt að
þeir muni aukast til mikilla
muna.
Almennur læknaskortur á ís-
landi og þá ekki síður skortur
á hverskonar sérfræðingum er
eðlilega mikið áhyggjuefni
fjölda fólks. Það væri hins veg-
ar ekki raunsætt að gera ráð
fyrir miklum breytingum í
þessu efni. Læknar eiga góðra
kosta og batnandi völ í öðrum
löndum en á íslandi er erfitt að
koma auga á skjótt vaxandi
skilning á bættri læknisþjón-
ustu. Meðan starfsskilyrði
lækna og heilbrigt mat á störf-
um þeirra, einnig vísindastörf-
um, batna ekki til mikilla muna
er fremur ólíklegt að menn sem
búa við góð starfsskilyrði fýsi
að fara til íslands.
, Það tjón, sem hlýzt af flutn-
ingi greindustu manna þjóðar-
innar úr landi verður ekki bætt
nema á mjög löngum tíma, jafn
vel þótt flutningarnir yrðu
stöðvaðir. Bráðlega mun vænt-
anlega koma í ljós, að afburða-
námsmönnum í ísl. menntaskól
um og í Háskóla íslands fer
fækkandi. Þeir sem að öllu eðli
legu hefðu stundað nám þar eru
synir og dætur háskólaborgar-
anna, sem dvelja í öðrum lönd-
um og eru íslandi algerlega
tapaðir andlegir fjársjóðir.
Vitað er, að ísl. læknar eru
ekki eina ísl. menntafólkið, sem
dvelur erlendis. Álitlegur hóp-
ur verkfræðinga hefur fengið
þar framtíðarstarf við góðan
orðstír, og ekki þyrftu ísl.
menntaskólakennararnir að
auka miklu við málakunnáttu
sína til þess að erlendir mennta
skólar stæðu þeim opnir og
gera það raunar nú þegar hvað
suma þeirra snertir. Jafnvel ísl.
gagnfræðakennarastéttin, sem
er þó raunar lítt búin að vel
menntuðu fólki, hefur innan
sinna vébanda bæði konur og
menn, sem myndu teljast góður
liðskostur utan íslands.
íslendingar sjálfir hafa til
þessa látið sér fátt um flutning
menntamanna til annarra landa
“ finnast. Þeir hafa ekki einu
sinni athugað nákvæmlega
hversu margir eru þegar farn-
ir, þaðan af síður hverjar eru
aðalorsakirnar til þess að þeir
fóru.
Englendingar hafa hins vegar
kannað rækilega hvers vegna
enskir háskólamenn hafa farið
til Bandaríkjanna og m. a. kom
izt að þeirri niðurstöðu, að það
eru ekki fyrst og fremst hærri
laun, sem lokka þá úr landi,
miklu fremur vinnuaðstaða og
raunhæft mat á störfum þeirra.
Allar líkur benda til þess, að
neikvæð afstaða til ísl. mennta-
manna hafi þegar knúið all-
marga til þess að skifta um
starfsland og sá hópur á áreið-
anlega eftir að stækka mikið
eftir því sem viðurkenningin á
fagþekkingu verður meiri í
öðrum löndum en tiltölulega
minni á íslandi. Eins og flestir
sem vitá, sem um þessi mál
hugsa, hefuf margt sem til
menntunar heyrir staðið í stað
á íslandi áratugum saman og
eins og stendur eru ekki sýnileg
nein merki þess að breyting
verði til batnaðar.
fslendingar voru áður fyrr
stoltir af gáfum sínum og hafa
ef til vill mátt vera það. Má
vera að þeir geti nú verið stolt-
ir af því að þeir séu svo „gáf-
aðir“, að aðrar þjóðir megi taka
eins og þær vilja og geta af ís-
lenzkum gáfumönnum. íslenzka
menningu og efnahagslíf skipti
það engu máli. Q
- Mjólkursamlag KEA
(Framhald af blaðsíðu 8).
samlagsins og Axel Ásgeirsson
var ökumaður.
Nú vinna 45 manns hjá
Mjólkursamlaginu, m. a. nokkr
ir af elztu starfsmönnunum, og
framleiða hinar viðurkenndu
gæðavörur úr nær 20 milljón
lítra, sem berast árlega. Meðal
starfsmanna eru fimm mjólkur
fræðingar.
Tala mjólkurframleiðenda
fyrsta árið var 217, en árið 1966
var tala mjólkurframleiðenda
484, og fita mjólkurinnar hefur
hækkað úr 3,4% í nál. 4%.
Framleiðendur og neytendur
hafa mikils notið af Mjólkur-
samlagi KEA á undanförnum
40 árum, hafa enda vel unað og
nær árekstrlaaust því fyrir-
komulagi, sem strax var upp
tekið og helzt ennþá. Samlagið
opnaði bændum tryggan mark-
að og þeir juku ræktarlönd sín
og búskapurinn blómgaðist. Og
neytendur á Akureyri og aðrir
hafa notið hinna beztu mjólk-
urvara, sem fáanlegar hafa ver
ið hér á landi.
Byggingar Mjólkursamlags
KEA þykja nú orðnar ófull-
nægjandi hinni miklu starfsemi.
Fyrir nokkrum árum var haf-
inn undirbúningur að byggingu
nýrrar mjólkurvinnslustöðvar.
Framkvæmdir voru hafnar og
er búið að steypa kjallara og
plötu þar ofan á. En fram-
kvæmdir hafa algjörlega stöðv-
ast í bráð vegna þess að lána-
stofnanir hafa sett eyfirzkum
samvinnumönnum stólinn fyrir
dyrnar í þeim efnum.
Um leið og minnzt er 40 ára
starfs Mjólkursamlags KEA á
Akureyri og allra þeirra mörgu
karla og kvenna, sem gegnt
hafa þar störfum af trúmennsku
og kunnáttu, ber þó fyrst og
fremst að þakka þeim manni,
sem upphaflega barðist fyrir
stofnun Samlagsins, en það var
Vilhjálmur Þór, og svo Jónasar
Kristjánssonar, sem veitti sam
laginu forstöðu í nær fjóra ára-
tugi við mikinn orðstír. Q
- Ingólfi brá í brún
(Framhald af blaðsíðu 4).
stjórnarinnar“ fyrirfram tiltek-
in hámarksupphæð fjármagns,
sem stofnlánadeildin megi lána
á árinu. Nýmæli er það einnig,
að bændur verða að senda um-
sóknir um lán í ársbyrjun eða
verða af láni ella á því ári,
a. m. k. ef um byggingafram-
kvæmdir er að ræða. Vinnslu-
stöðvar landbúnaðarins verða
nú að greiða vísitöluálag á
stofnlán. Allt miðar þetta að
því að gera bændum erfiðara
fyrir en áður var.