Dagur - 10.04.1968, Blaðsíða 6

6
Grikkland hið forna
eftir Will Ðurant, Jónas Kristjánsson íslenzkaði
ÞAÐ telst til undantekninga, a'ð
íslendingar setji saman bækur
um söguleg efni, svo að það jáfn
gildi ekki þrautum Heraklesar
að brjótast í gegnum þær, og
þegar svo vel tekst til, að skrif-
uð sé læsileg bók í sagnfræði er
;hún talin hæpin sagnfræði sakir
ljósrar og listfengrar framsetn-
ingar. íslendingar hafa kallað
sig söguþjóð og frændur okkar
á Norðurlöndum kalla ísland
sögueyna, en raunar er þetta
fremur orðið háð en lof, því að
áhugi á sögulegum rannsókn-
um, nema einhverju ættfræði-
dóti, er mjög af skomum
skammti hjá þjóðinni, og veldur
þar miklu um, að íslenzka
tungu hefir vantað þann sjón-
hverfingamann, sem kunni þá
list að ljúka upp undraheimum
sögunnar og leiða lesandann sér
við hönd um víða veröld horf-
inna alda.
- FJALLA-EYVINDUR
(Framhald af blaðsíðu 5).
leikur annan bónda. Þá er van-
talið vinnufólk Höllu húsfreyju.
Það leika: Rögnvaldur Frið-
ibjörnsson leikur Magnús, Guð-
rún Lárusdóttir leikur Sigríði,
og Jón Emil Ágústsson leikur
smalann, en Tótu litlu leikur
Dagný Birnisdóttir.
Sem heild er sýningin sam-
felld og áferðagóð og það er
ekki lítið átak að sýna slíkt leik
'húsverk í tómstundum. í vand-
aðri leikskrá minnir Gunnar
Stefánsson, í stuttri ritgerð um
höfundinn, á orð Gunnars Gunn
arssonar skálds: „Skáldverk
eins og Fjalla-Eyvindur halda
sig engan veginn innan vébanda
listarinnar einnar saman, þau
geta brotið tilfinnanlega í bága
við strangar listkröfur, án þess
að á þau falli. Þau tala til
hjarta, hugar, vits og sálar í
einu — en einkum til hjartans.
Þau eru sá auður mannkyns,
sem allt um bætir og sízt má án
vera.“ Og því má við bæta, að
fífsspeki höfundar og meitlaðar
setningai’, sem hann leggur leik
endum á tungu eru vissulega
enn í fullu gildi, hvert sem við-
horf manna er til útilegumanna
og semiilegra viðbragða þeirra
á örlagastundum í faðmi óblíðra
fjalla. Og nokkurs er það vert
fyrir leikfólkið, að mega túlka
hinar sterku tilfinningar höf-
undarins og mikilfenglegu örlög
Eyvindar og Höllu. E. D.
Menningarsjóður hefir stund
um mátt heyra, að hann væri að
kafna’ undir nafni. Það er stórt
orð hákot og íslenzk bókaút-
gáfa er miklum. mun meiri að
vöxtum en gæðum, það liggur
við, að í jólamáuðinum sé frem
ur um blekflóð en bókaútgáfu
að ræða. Með hverju árinu sem
líður verður meira og meira
karlmennskuverk að berjast í
gegnum bókastrauminn, og þeg
ar landi er náð, eru sigurlaunin
ekki önnur en eftirsjá eftir
þeim tíma og erfiði, sem eytt
hefir verið.
Þess vegna er mikil ástæða til
að þakka fyrir að fá í hendur
þvílíka bók sem hér verður
gerð að umræðuefni. Raunar
verð ég að játa, að mig brestur
sögulega þekkingu til að koma
fram með fræðilega rýni á ein-
stökum atriðum, sem frá er
greint, en eru að verulegu leyti
hulin að baki tímans tjalda, en
um hitt þarf enginn að efast, að
höfundurinn hefir kosið að hafa
heldur, það sem réttara reynist,
eins og Ari fróði orðaði það,
þegar hann lagði frá sér penn-
ann eftir að hafa ritað íslend-
ingabók.
Edda Snorra Sturlusonar
verður alltaf merkileg heimild
um trúarbrögð og menningu
norrænnar heiðni, enda þótt
fornleifafræði og þjóðfræði auki
við og leiðrétti ýmislegt hjá
Snorra. Á sama hátt verður
verk Durants alltaf merkilegt
og einstætt vegna ritsnilldar
hans og glöggskyggni á völund-
arhús hins mannlega lífs, enda
þótt vísindamenn komandi tíma
geti aukið við þá þekkingu, sem
honum hefir verið tiltæk, þegar
hann vann að því þrekvirki að
semja sögu mannlífsins á jörð-
inni.
Grikkland hið forna er aðeins
fyrri hluti Grikklands sögu
Durants. Það spannar tímabilið
frá því Grikkir komu fram í
dagsljós sögunnar og fi’am á öld
Periklesar, þegar vegur þeirra
er sem mestur. Durant leiðir
lesandann á fund guða og
manna frá Olimpstindi og niður
í silfurnámurnar, þar sem
hlekkjaðir þrælar strita og mala
auð til handa grískri yfirstétt,
en hvar vetna er skilningur
hans og mannþekking jafnnæm,
aðdáun og gagnfýni haldist í
hendur. Saga Grikklands geym
ir möfg dæmi um þá staðreynd,
að laun heimsins er vanþakklæti
og dramb ef falli næst og síð-
ast en ekki sízt, að engan dag
skyldi lofa fyrr en um sólarlag.
Hinir fornu Gi'ikkir eru engin
dyggðaljós. Hinir borgaralegu
lestir, sem við þekkjum svo vel
hver hjá öðrum, heilsa okkur
á hverri síðu. Það má segja um
Grikki, eins og Brandur biskup
sagði um Hvamms-Sturlu, að
enginn frýr þeim vits, en stund-
um er grunnt á græskuna, enda
var veldi Grikklads skapað jöfn
um höndum með slægð og
hreysti.
Einhver kynni að spyrja sem
svo, hvers virði er okkur sem
lifum í dag að öðlast þekkingu
á þessum löngu liðnum tíma.
Mál og menning þessa fólks er
löngu horfin og aðeins lítið brot
varðveitt dreifð út um allan
heim. í landinu sjálfu finnum
við aðeins rústir hins liðna.
Þetta er að vísu rétt, en Dur-
ant bendir okkur á þá stað-
reynd í formála, að nálega öll
vor veraldalega menning er
runnin frá Grikklandi. Reikn-
ingur, rúmfræði, saga, eðlis-
fræði, líffræði, heilsufræði,
skáldlist, hljómlist, leiklist,
HINGAÐ til lands er kominn
Færeyingurinn Christian Matr-
as, prófessor við háskólann í
heimalandi sínu, sem ber nafn-
ið Fróðaskaparsetur. — Hann
flytur erindi í Háskóla íslands
og þar með eru hafin minning-
artengsl þessara tveggja há-
skóla.
Hinn færeyski prófessor svar-
- LÝÐRÆÐIÐ
(Framhald af blaðsíðu 4).
sterkt. Helzta ráðið til að
vinna á móti þessu er að
gera stjórnmálaflokkunum
kleift að sinna lýðræðis- og
þingræðisskyldum sínum á
Alþingi og annars staðar.
Gera flokkunum mögulegt
að starfa sjálfstætt, byggja
upp sjálfstæða þjóðmála-
menn, sem hafa þá þekk-
ingu, sem til þarf að geta
notið sín. Slíkt verður ekki
gert nema þingflokkunum
sé t. d. gefið tækifæri á því
að hafa eðlilegu starfsliði á
að skipa. □
heimspeki, guðfræði, efahyggja
og margt fleira, sem mótar okk
ar eigið líf og á eftir að gjöra
það. Það sem bætt hefir verið
við hinn gríska menningararf er
vélamenningin og það, sem
henni fylgir. Líf okkar í dag hef
ir því rætur sínai' faldar í hin-
um forna gríska heimi, sem nú
er horfinn af yfirborðinu. Þess
vegna er þessi löngu liðna saga
jafnframt leiðarljós fyrir hið
villuráfandi mannkyn í dag, þó
að ratvísin bili enn sem fyrr.
Jónas Kristjánsson hefir snú-
ið þessu bindi á íslenzka tungu,
og ef Durant gæti notið þess,
hvernig málið leikur honum á
tungu, mundi torvelt að gera
honum til hæfis, ef honum
þætti hér þui'fa mikið um að
bæta. íslenzka þýðingin hjá
Jónasi er þroskaður ávöxtur
þeirrar ræktunar tungunnar,
sem hófst hjá Sveinbirni Egils-
syni m. a. þegar hann sneri kvið
um Hómers á íslenzka tungu
með skólasveinum Bessastaða-
skóla. Þýðingin gefur bókinni
aukið gildi, því að jafnframt því
að öðlast nýja þekkingu og
skilning á mannlífinu fyrr og
nú bergir lesandinn á lindum ís
lenzkrar tungu ferskum og tær
um.
Menningarsjóður á því allan
aði ýmsum spurningum í ís-
lenzka útvarpinu eitt kvöldið.
íslendingum ber að fagna
auknum samskiptum við Fær-
eyinga og samgleðjast þeim
með hinn nýja vísi að háskóla,
sem vonandi vex og eflir menn-
ingar- og menntalíf hins fá-
menna en merka þjóðfélags.
Sagt er að íslendingar og
Færeyingar séu nánustu grein-
ar hins norræna þjóðarstofns.
Þeir eiga því samleið á mörgum
sviðum máls og menningar. □
heiður skilið fyrir þetta verk,
og þá fyrst og fremst sá, sem
hratt þessu verki af stokkunum
í upphafi.
Aðalgeir Kristjánsson.
Reo,lusaman mann
o
vantar HERBERGI
og helzt fæði á sarna stað,
sem næst verksmiðj-
um S.Í.S.
Uppl. í síma 1-10-50.
TIL SÖLU:
Borðstofuborð og 4 stólar
og barnavagn.
Tækifærisverð.
Eyrarveg 18, sími 1-21-85.
TIL SÖLU:
Nýr
Remington RIEEILL
cal. 222, með mjög góðum
sjónauka.
Uppl. í síma 1-28-31
eftir kl. 6.30 e. h.
TIL SÖLU:
RAFHA ELDAVÉL
(minni gerð).
Uppl. í síma 2-13-40.
Okkur vantar krakka ^
til að bera út Dag í efri hluta Glerárhverfis
AFGREIÐSLA DAGS - Sími 1-11-67
GRÁSLEPPUNETASLÖNGUR
fyrirliggjandi.
PÁLMI STEFÁNSSON, sími 2-14-15 og 1-20-49
Fróðaskaparsetur í Færeyjum