Dagur - 19.02.1969, Blaðsíða 5

4

Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-11-66 og 1-11-67
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
KAUP LÖGFEST
VINNUDEILU sjómanna á báta-
flotanum og útgerðarmanna lauk
fyrir skömmu með samkomulagi. En
yfirmenn á bátaflotanum felldu hins
vegar sáttatillögu sáttasemjara, en
útgerðarmenn samþykktu hana. Var
sú deila því óleyst og stóð svo í fyrra-
dag. Þá flutti sjávarútvegsmálaráð-
herra í efri deild Alþingis frumvarp
þess efnis, að sett yrðu lög til stað-
festingar á sátta- eða málamiðlunar-
tillögu sáttasemjara, sem yfirmenn
bátaflotans höfðu áður fellt. Eftir
allmiklar umræður var frumvarpið
samþykkt í báðum þingdeildum eft-
ir löglega málsmeðferð en harða
gagnrýni stjómarandstöðunnar. Get
ur því flotinn hafið veiðar.
Formaður Framsóknarflokksins,
Ólafur Jóhannesson, rakti í þessum
umræðum afskipti þessarar ríkis-
stjórnar í kjaramálum. En liún hef-
ur sjö sinnum beitt meirihlutavaldi
sínu á Alþingi í vinnudeilum og sett
lög um gerðardóm eða bannað kaup
hækkanir frá 1961. Minnti formaður
inn á þetta og jafnframt þá yfirlýs-
ingu stjómarinnar að skipta sér ekki
af vinnudeilum. Sérstaklega undir-
strikaði Ólafur Jóhannesson tilefni
þeirra verkfalla, sem nú stöðvaði
bátaflotann, en það var lögfest
ákvæði um hlutaskiptingu sjómanna
sem stjómin knúði fram fyrr í vetur
og mjög var þá varað við, en stjómin
skellti þá við skollaeyrum.
Við aðra umræðu þessa máls kom
fram minnihlutaálit sjávarútvegs-
nefndar, er þeir Ólafur Jóhannesson
og Bjami Guðbjörnsson fluttu. Þar
segir svo:
„Eins og nú er komið, em það
smámunir, sem á milli ber. Þess
hefði því átt að vera kostur að leysa
þessa kjaradeilu með samningum, ef
rétt hefði verið á haldið, en það hef-
ur þó ekki tekizt, að því er varðar
deilu yfirmanna á bátaflotanum og
útvegsmanna. Það er augljós þjóðar-
nauðsyn að koma bátaflotanum af
stað, og viljum við því eigi standa í
vegi fyrir, að verkfallið verði leyst,
úr því sem komið er, með þeim
hætti, sem frumvarp það, sem hér
liggur fyrir, gerir ráð fyrir. A hinn
bóginn teljum við eðlilegt, að stjóm
arflokkamir beri einir ábyrgð á þess
ari lagasetningu. Við teljum, að
deila þessi sé að verulegu leyti sprott
in af fyrri aðgerðum ríkisstjómar-
innar í efnahagsmálum.
Við höfum ekki átt þess kost að
kynna okkur málamiðlunartillögu
sáttasemjara til neinnar lilítar í ein-
stökum atriðum.
Við munum því sitja hjá við af-
greiðslu málsins.“ □
Jón SigurSsson
BÓNDI, YZTAFELLI
MINNING
HINN 10. febrúar andaðist Jón
Sigurðsson í Yztafelli á Fjórð-
ungssjúkrahúsinu á Akureyri,
áttræður að aldri. Útför hans
fer fram á Ljósavatni í dag, mið
vikudaginn 19. febrúar.
Jón var sonur Sigurðar Jóns-
sonar ráðherra og bónda í Yzta
felli, elztur sex systkina, naut
æsku og þroska á menningar-
heimili en lítillar skólagöngu,
eða sem svarar tveim vetrum,
á námskeiðum, unglingaskólum
og í Hólaskóla. Myndi það
þykja lítið nú og var Jóni þó
aldrei brugðið um menntunar-
skort.
Hann tók við búi í Yztafelli,
ásamt Marteini bróður sínum,
þegar faðir þeirra varð ráð-
herra 1917. Ráku þeir það um
skeið sem félagsbú. Síðar var
jörðinni skipt og eru þar nú
fjögur býli og myndarlegt um
að litast. Og í Yztafelli hefur
Jón átt heima alla ævi, var í
senn bóndi og rithöfundur, fyr-
irlesari og félagsmálamaður til
elliára. Hann kvæntist Helgu
Friðgeirsdóttur árið 1918 og eru
börn þeirra þessi: Kristbjörg,
gift Ingólfi Kristjánssyni bif-
vélavirkja og búa þau á Yzta-
felli III; Hólmfríður, gift Árna
Kristjánssyni menntaskólakenn
ara á Akureyri; Sigurður, fyrr-
um kunnur sundgarpur, kenn-
ari í Kinn, kvæntur Kol-
brúnu Bjamadóttur, Yztafelli
II, og þar býr Friðgeir, ókvænt-
ur; Jónas ráðunautur B. í.,
kvæntur Sigurveigu Erlings-
dóttur og eru þau búsett í
Reykjavík; Hildur, gift Sigur-
birni Sörenssyni frá Kvíslar-
hóli, nú búsett á Húsavík.
Nokkrum dögum áður en Jón
í Yztafelli andaðist tók Jónas
sonur hans sæti á Alþingi.
Bækur þær, er út hafa komið
eftir Jón í Yztafelli eru þessar:
Land og lýður, Samvinnufélög-
in í Norðurálfu, Helga Sörens-
dóttir, Bóndinn á Stóruvöllum,
Héraðslýsing Suður-Þingeyjar-
sýslu, Sigurður í Yztafelli og
síðast og nýlega er svo út kom-
in skáldsagan Garðar og Nátt-
fari, byggð á sögulegum heim-
ildum. Auk þessa eru svo allar
ritgerðir hans í blöðum og tíma
ritum.
Jón Sigurðsson í Yztafelli var
alla ævi mikill og víðsýnn hug-
sjónamaður, svo sem greinar
hans og ræður báru vitni. Hann
mun hafa verið flestum fróðari
um samvinnumál og átti góðan
þátt í sókn samvinnufélaganna
í fyrri hluta þessarar aldar. 1
Yztafelli stofnuðu kaupfélög
landsins heildarsamtök sín,
Samband íslenzkra samvinnu-
félaga, og stendur þar hlaðin
steinsúla á myndarlegum stalli
til minningar um þann atburð.
Áhugasamur ungmennafélagi
var hann alla tíð, skógræktar-
unnandi var Jón og sagðist
hvergi una betur en við vinnu
í skóginum. En Skógrækt ríkis-
ins hefur tekið í sína umsjá 100
ha. lands í Kinnarfelli, sem er
hið fegursta skóglendi og að
meirihluta í landi Yztafells.
Fræðslumálin hafa ekki farið
fyrir ofan garð og neðan hjá
bóndanum í Yztafelli, því hann
var í þrjú ár skólastjóri héraðs-
skólans á Reykjum í Hrútafirði.
Þótti sumum sú ráðstöfun furðu
leg, þar sem um óskólagenginn
mann var að ræða. En Jón
leysti það starf með prýði og
hvarf að því loknu heim að búi
sínu. Taldi hann skólastarfið
meðal ágætustu ævintýra ævi
sinnar og sína aðal skólagöngu!
Ég kynntist Jóni fyrir meira
en þrjátíu árum og man hann
vel frá þeim árum. Hann var
stór maður vexti og herðabreið
ur og hinn kempulegasti maður,
svipmikill, þá þegar rúnum rist
ur, kurteis og glaður. í sam-
ræðum var hann alvörumaður,
sem þó kunni gnægðir gaman-
mála.
Vinnufrek bústörf eru flest-
um bændum nóg verkefni. En
Jón Sigurðsson í Yztafelli var
hvergi meðalmaður og mætti
fremur nefna hann afreksmann,
sem rithöfund og ræðumann og
bar margt til. Hann var með
afbrigðum ritfær og í rauninni
ótrúlega mikill kunnáttumaður
í meðferð móðurmálsins. Hann
var í senn vitur maður og hug-
kvæmur með víða yfirsýn um
málefni héraðs og landsins alls.
Kappsfullur var hann að allri
gerð og gekk jafn reifur til and
legra skylminga við hugsjóna-
lega andstæðinga, sem að dag-
legum bú- og ritstörfum.
Hvar sem Jón fór, var eftir
honum tekið, þegar hann steig
í ræðustól var hlustað, og rit-
verk hans lesin.
Á síðari árum leit Jón stund-
um inn á skrifstofur Dags, er
haxm átti leið um. Bar þá margt
á góma og naut ég þess í ríkum
mæli. Er ég þakklátur fyrir þær
stundir og að hafa bæði þá og
fyrr fengið að kynnast einum
stórbrotnasta samtíðarmanni
aldarinnar og einum af afreks-
mönnum andans í norðlenzkri
bændastétt.
E. D.
MÁNUDAGINN 10. febrúar sl.
lézt í Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri Jón Sigurðsson, bóndi
og fræðimaður frá Yztafelli í
Lj ósavatnshreppi.
Jón var fæddur að Yztafelli
4. júní 1889 og voru foreldrar
hans Sigurður Jónsson bóndi
þar, og síðar ráðherra og kona
hans Kristbjörg Marteinsdóttir.
Nám stundaði Jón í unglinga
skóla á Ljósavatni og Húsavík
og síðar í eldri deild Hólaskóla
veturinn 1907—08. Síðan vann
Jón að búskap hjá föður sínum
til ársins 1917 að hann tók við
búi og bjó æ síðan að Yztafelli,
nema árin 1934—37 að hann var
skólastjóri Héraðsskólans að
Reykjum í Hrútafiiði.
Jón kvæntist 11. ágúst 1918,
Helgu Friðgeirsdóttur, bónda á
Þóroddsstað í Kinn, hinni
mestu ágætis og sæmdarkonu.
Jón vann mikið að félagsmál-
um og var lengi í sýslunefnd
S.-Þingeyinga, formaður skóla-
ráðs Laugaskóla frá upphafi til
1933 og í stjórn Skógræktar-
félags S.-Þingeyinga, svo eitt-
hvað sé nefnt.
Jón var afkastamikill fræði-
maður og rithöfundur og liggur
mikið eftir hann á því sviði.
En mest og bezt kynntist ég
Jóni vegna starfs hans að skóg-
rækt og skógræktarmálum.
Hann var lengi í stjórn Skóg-
ræktarfélags S.-Þingeyinga,
eins og áður er getið, og vann
alla tíð að framgangi þess, og
af heilum hug.
Hann starfaði líka að skóg-
rækt heima hjá sér og sézt það
bezt í brekkunni ofan við bæ-
inn. Þar vann hann oft að gróð-
ursetningu á vorkvöldum og
langt fram á nætur eftir langan
og strangan vinnudag.
Austan Kinnarfells er einn
fegursti birkiskógur landsins,
Fellsskógur. Ég fann það oft,
glöggt, hve vænt honum þótti
um skóginn sinn og þá um-
hyggju sem hann bar fyrir hon-
um. Það er gleðiefni að afkom-
endur hans feta þar í fótspor
hans.
Jón vildi svo sannarlega bæta
og fegra landið og ég er viss um
að beztu launin sem Jón hefði
kosið sér, væru meira og öfl-
ugra starf og umfram allt fleiri
liðsmenn.
Þau hjónin Jón og Helga
voru þátttakendur í skógræktar
för til Noregs árið 1965. Hópn-
um var skipt í tvo flokka. í
þeim flokknum sem mér var
fenginn til fararstjórnar voru
flestir hinir yngri þátttakendur,
en einnig þeir elztu, Helga og
Jón.
Mér er það sérstaklega minn-
isstætt hve fljót þau hjónin
voru að ávinna sér vináttu og
virðingu allra þátttakenda.
Þó elzt væru, var áhuginn
óbilandi, þótt gróðursett væri
hátt í hlíðum og í steikjandi
sólarhita.
Ég held að enginn okkar
gleymi heldur skilnaðarræð-
unni sem Jón hélt í Rissa í
norður-Þrændalögum, á kjam-
góðri íslenzku, sem frændur
okkar áttu svo ótrúlega auðvelt
með að skilja.
Jón var ræðinn og skemmti-
legur, vinsæll og tryggur vinum
sínum og höfðingi í lund.
Sem samstarfsmaður Jóns í
mörg ár, votta ég honum inni-
legar þakkir fyrir vináttu hans
og samstarf og sendi eftirlifandi
eiginkonu hans, börnum og öll-
um ástvinum dýpstu samúðar-
kveðjur.
ísleifur Sumarliðason.
- FRÉTTABRÉF
ÚR ÞISTILFIRÐI
(Framhald af blaðsíðu 8).
haft hærri meðalvigt en á Þórs-
höfn.
Mitt álit er, að það væri
hreinn lúxus að búa með sauðfé
á þessu svæði, ef túnræktin
væri sæmOega árviss. Því er
það okkur mál málanna, að tak
ist að finna og fjarlægja sem
flestar af hinum vafalaust
mörgu orsökum kalskemmd-
anna. Þó oft hafi orðið alvarleg
ur grasbrestur á túnum, af og
til síðan 1949, þá hefur það
aldrei nálgast neitt þá eyðilegg-
ingu, sem varð sl. sumar. Ef
endurræktun túnanna tekst
ekki betur en að undanförnu,
fer sannarlega að vandast mál-
ið. En frá búunum förum við
ekki margir lifandi. E. Ó.
5
STEFNA MÖRKUÐ Á ALÞINGI
Á ÞEIM 10 vikum, sem Alþingi
starfaði fyrir jól að þessu sinni,
lögðu þingmenn Framsóknar-
flokksins fram nokkur þingmál,
sem eru þess efnis, að þau gefa
glögga hugmynd um ýmsa meg
inþætti í stefnu þingflokksins
og viðhorfi gagnvart því, sem
nú er efst á baugi í þjóðmálun-
um, að hans dómi. Skal nú þessi
stefna lauslega rakin samkvæmt
þingskjölum, sem Degi hafa
borizt.
I.
Snemma á þinginu fluttu þing-
menn flokksins í sjöunda sinn
lagafrumvarp sitt um „ráðstaf-
anir til að stuðla að verndun og
eflingu landsbyggðar og koma
í veg fyrir eyðingu lífvænlegra
byggðarlaga“. En baráttu sína
fyrir þessu máli hafa þeir háð
þing eftir þing síðan á árinu
1962. Þó að þetta mál hafi ár
eftir ár verið svæft í nefndum,
eða því vísað frá með þeim rök-
stuðningi, að ekki sé þörf nýrr-
ar löggjafar á þessu sviði, hefur
þó flutningur þess á löggjafar-
þinginu og það, sem um það
hefur verið rætt, haft meiri og
minni áhrif á ýmsan hátt. Setn-
ingu laganna um Atvinnujöfn-
unarsjóð 1962, sem raunar var
gagnslaus, og laganna um At-
vinnujöfnunarsjóð 1966, sem
var spor í rétta átt, mátti án
efa rekja til málflutnings Fram
sóknarmanna. Og svipað er að
segja um þá viðleitni til áætl-
unargérða fyrir Vestfirði og
Norðurland, sem átt hefur sér
stað, og raunar er, enn sem
komið er, meira í orði en á
borði. En um þessar byggða-
jafnvægisráðstafanir ríkisstjórn
arinnar sagði Sigurður Bjarna-
son alþingismaður í blaði SjáLf-
stæðisflokksins 31. des. að þær
væru í „of smáum stíl“ og var
það hóflega orðað, svo sem
vænta mátti af stjórnarsinna
um þetta efni. En Sigurður er
líklega sá af þingmönnum Sjálf
stæðisflokksins, sem helzt hef-
ur áhuga á þessu viðfangsefni
og hefur raunar lengi haft, þótt
minna hafi orðið úr en skyldi,
vegna flokksræðis.
I frumvarpi Framsóknar-
manna um vemdun og eflingu
landsbyggðar segir í fyrstu
grein, að það sé tilgangur þess,
ef að lögum verður, að „stuðla
að jafnvægi í byggð landsins
með rannsóknarstörfum, áætl-
anagerð og fjárhagslegum stuðn
ingi til framkvæmda og efling-
ar atvinnulífi í þeim landshlut-
um, þar sem bein eða hlutfalls-
leg fólksfækkun hefur átt sér
stað undanfarið eða er talin yfir
vofandi“. f þessu skyni er lagt
til, að stofnaður verði „Byggða-
jafnvægissjóður" undir sér-
stakri stjórn, og að byggðajafn-
vægisstofnun sú, sem hér er um
að ræða, starfi stöðugt að vernd
un og eflingu byggðar í þeim
landshlutum, sem höllum fæti
standa gágnvart valdi og að-
dráttarafli höfuðborgarsvæðis-
ins við Faxaflóa. í frumvarp-
inu er gert ráð fyrir, að til þess
arar starfsemi verði fyrst um
sinn það fjármagn til reiðu, sem
hér segir:
1. Tiltekinn hundraðshluti af
tekjum ríkissjóðs, 2% ár hvert.
Sú upphæð næmi nú 120 millj.
kr. á ári og myndi hækka í hlut
falli við ríkistekjur.
2. Lán, sem Byggðajafnvægis
sjóður tæki með ríkisábyrgð,
1000 millj. kr. samtals á 5 árum.
3. Núverandi eignir Atvinnu-
jöfnunarsjóðs og þær tekjur,
sem honum eru nú ætlaðar með
lögum, m. a. af álverksmiðj-
unni.
4. Vaxtatekjur og innkomn-
ar afborganir af útlánum af eig-
in fé Byggðajafnvægissjóðs.
Ástæða er til að vekja athygli
á, að í frumvarpinu er gert ráð
fyrir:
1. Að Byggðaj afnvægisstofn -
unin en ekki Efnahagsstofnun-
in, geri landshlutaáætlanir, en
sé þó heimilt að fela áætlunar-
nefndum innan landshluta þetta
verk hverri á sínu svæði.
2. Að sveitarfélögum verði
veitt lán til að koma upp íbúð-
um, til viðbótar lánum annarra
stofnana, t. d. Húsnæðismála-
stjórnar.
3. Að Byggðajafnvægissjóður
geti gefst meðeigandi í atvinnu
fyrirtæki, ef nauðsyn krefur.
4. Að einstakir landshlutar
geti stofnað byggðajafnvægis-
sjóði og þá fengið til ráðstöfun-
ar, það sem þeim landshlutum
ber úr allsherjarsjóðnum.
5. Að veita megi óafturkræf
framlög.
6. Að stjórn Byggðajafnvægis
sjóðs ákveði sjálf lánskjör
hverju sinni með hliðsjón af
áætlaðri greiðslugetu.
7. Lán úr Byggðajafnvægis-
sjóði séu að jafnaði viðbótar-
lán, en komi ekki í staðinn fyrir
þá lánamöguleika, sem nú eru
til staðar.
8. Að þegar komið er upp at-
vinnufyrirtækjum með fjárhags
legum stuðningi ríkisins (t. d.
ábyrgð) skuli ríkisstjómin leita
álits Byggðajafnvægisstofnunar
innar um staðsetningu þeh'ra.
9. Að gerðar séu bráðabirgða-
ráðstafanir vegna lífvænlegra
byggðarlaga, sem hætta er á að
fari í eyði.
Eins og greinargerð frv. ber
með sér, er í sambandi við jafn
vægið milli landshluta um tví-
þættan vanda að ræða. Fari
landsbyggð í eyði eða haldi
áfram að dragast saman, er sjálf
stæði landsins og þjóðmenning
í hættu á komandi tímum. En
það er líka staðreynd, að „ört
stækkandi stórborg í fámennu
landi ýtir undir verðbólgu
og að hlutfallslega jafn
vöxtur allrar landsbyggðar hef-
ur áhrif á efnahagsmál þjóðar-
innar í jafnvægisátt". Þessi stað
reynd hefur mönnum ekki ver-
ið nægilega ljós til skamms
tíma. En nú, þegar einn fer-
metri lands í miðborg Reykja-
víkur er seldur á 25—30 þúsund
krónur, blasir hún við í nekt
sinni. Til hinnar miklu verð-
bólguáhrifa á höfuðborgarsvæð
inu má að verulegu leyti rekja
fjórar síðustu gengisfellingarn-
ar, sem orðið hafa síðan 1960, og
veikleiki ríkisstjórnarinnar hef
ur m. a. komið fram á þessu
sviði.
II.
Skömmu fyrir þingfrestun
kom fram annað stefnumark-
andi stórmál af hálfu Fram-
sóknarmanna. En það var frum
vai-p til laga um Atvinnumála-
stofnun, fjárfestingu og gjald-
eyrisnotkun, og hafði formaður
flokksins, Ólafur Jóhannesson,
framsögu í því máli. Með frum-
varpi þessu er tekið á viðfangs-
efnum, sem hafa verið mjög
mikið rædd um land allt undan
farna mánuði og raunar lengur.
í frumvarpi þessu er gert ráð
fyrir því, að fulltrúar atvinnnu
veganna, launþegasamtakanna
og gjaldeyrisbankanna tveggja
liafi með höndum stjórn At-
vinnumálastofnunai'innar. Hlut
verk hennar á að vera:
1. Að semja áætlanir til langs
tíma, um þróun atvinnuveg-
anna og marka stefnu í atvinnu
málum þjóðai'innar.
2. Að hafa forgöngu um gerð
framkvæmdaáætlana á sviði at
vinnulífsins þ. á. m. um atvinnu
uppbyggingu einstakra lands-
hluta á meðan gerð landshluta-
áætlana er ekki falin samtök-
um sveitarfélaga. Landshluta-
áætlanirnar koma þó að sjálf-
sögðu í hlut Byggðajafnvægis-
stofnunarinnar, ef frumvarpið
um hana yrði að lögum.
3. Að beita sér fyrir ráðstöf-
unum til að auka atvinnuöryggi
í öllum byggðarlögum landsins.
4. Að hafa á hendi heildar-
stjórn fjárfestingar og gjald-
eyrismála.
Mælt er fyrir um, að Atvinnu
málastofnunin skuli hafa sem
nánasta samvinnu við stéttar-
samtök launþega og atvinnu-
rekenda og boða ráðstefnur
með fulltrúum stéttarfélaga,
sveitarstjórnum og sérfræðing-
um um vandamál einstakra at-
vinnugreina og héraða. Þá er
ennfremur kveðið á um það, að
Atvinnumálastofnunin skuli
stefna að hagræðingu fjárfest-
ingar og gjaldeyrisnotkunar í
landinu þannig, að sú fjárfest-
ing og gjaldeyrisnotkun sitji í
fyrirrúmi, sem nauðsynlegust
er og einkum aðkallandi á
hverjum tíma og með því stuðl-
að að framleiðslu- og atvinnu-
aukningu, framleiðni og jafn-
vægi milli landshluta, en komið
í veg fyrir þá fjárfestingu og þá
gjaldeyrisnotkun, sem að skað-
lausu má fresta.
í greinargerð er nánar um
þetta rætt. Þar segir svo:
„Nú þegar útflutningur hefur
minnkað á ný, verð útflutnings
vara lækkað og þjóðartekjur
dregist saman, kemur það
glöggt fram og vekur margan
til umhugsunar, að ekki hefur
verið farið búmannlega með
efni þjóðarinnar á undanförn-
um árum. Stjórnendur landsins
og ráðunautar þeirra hafa ekki
gefið þann gaum er skyldi að
séreinkennum íslenzks atvinnu
lífs, en í stað þess miðað aðgerð
ir sínar við efnahagsástand há-
þróaðra iðnaðarþjóðfélaga og
litið á þá tekjuaukningu sem
hagvöxt, er í rauninni byggðist
á hagstæðri sveiflu sjávarafl-
ans, sem er í eðli sínu svipull.
Hinum dýrmæta erlenda gjald-
eyri, sem þjóðinni áskotnaðist
á nokkrum veltiárum, hefur ver
ið sóað, til þess að hér mætti
heita frelsi í innflutningsverzl-
ATHYGLISVERÐAR
UPPLÝSINGAR
Á síðastliðnu vori, kom í kvöld-
dagskrá útvarpsins athyglisverð
ur þáttur. Maður nokkur átti
viðtal við lögregluna í Reykja-
vík, og fylgdist með strafi henn
ar eitt kvöld, og allt fram til kl.
hálf þrjú, eða þrjú að nóttu.
Komið var víða við, hann kom
á lögreglustöðina, hann kom
þar sem óeirðir urðu á götum
úti, hann kom á vínveitingahús,
kom þar sem verið var að mæla
ökuhraða bifreiða o. s. frv. Af
viðtali við lögregluna, kom
ýmislegt fram, í sambandi við
starf hennar, og fékk maður af
því nokkra innsýn í viðfangs-
efni þau, sem hún hefir við að
glíma. Þarna var fjölþætt starf,
og í mörg horn að líta. Óspektir
á almannafæri, eftirlit á vínveit
ingahúsum, einkum í sambandi
við unglinga, efth'lit með öku-
hraða, stilla til friðar á heimil-
um o. s. frv., allmargir höfðu
verið „teknir úr umferð“, þetta
kvöld, eins og það er kallað, og
un og utanríkisviðskiptum af
ýmsu tagi. Og skort hefur um-
sjón með því, að þær fram-
kvæmdir, sem þjóðinni er mest
þörf á, sitji fyrir fjármagni og
vinnuafli. Fjárfestingin hefur
verið stjórnlaus. Þess vegna hef
ur mikið verið framkvæmt, sem
að skaðlausu hefði mátt drag-
ast, en hins vegar skoi't fjár-
magn og vinnuafl til ýmissa
bráðnauðsynlegra fram-
kvæmda.
í meðalárferði og þegar
þröngt er í þjóðarbúi, verður
stjórnleysi í gjaldeyrismálum
og fjárfestingarmálum tilfimian
legra en svo, að við það verði
unað. í meira en 40 ár, eftir að
þjóðin varð fullvalda, var líka
lengst af talið nauðsynlegt, að
þjóðfélagið hefði heildarstjórn
á þessum málum að meira eða
minna leyti, og fóru þó ýmsir
stjórnmálaflokkar með völd á
því tímabili. Þá byggði þjóðin
líka stundum mikið upp af litl-
um efnum og við erfiðar kring-
umstæður og lagði undirstöður,
sem að haldi komu síðar.
Nú er því haldið fram af ýms
um, að ekki þurfi að takmarka
gjaldeyrisnotkun, því að þeim
muni fækka, sem hafi efni á að
kaupa erlendan gjaldeyri, þegar
búið er að tvöfalda verð hans á
einu ári, og að getuleysi margra
í fjármálum muni reynast hem-
ill á fjárfestinguna. Þar með er
ekki sagt, að gjaldeyrinum og
fjármagninu verði réttilega
skipt og á þann hátt, sem nauð-
syn býður. Það er vafasöm
stefna að hafa skortinn fyrh
skömmtunarstjóra í staðinn fyr
ir skynsemina.11
III.
Næst er ástæða til að rekja
helztu tillögur, sem þingflokk-
urinn hefur flutt á þessu þingi
um málefni einstakra atvinnu-
vega. En við stefnumörkun í
þeim málum var fyrst og fremst
í huga það ástand, er nú ríkir
í atvinnurekstri landsmanna
svo og brýnustu þarfir fram-
tíðar, efth því sem unnt er að
gera sér grein fyrir þeim.
Helztu málin eru þessi:
Tvö frumvörp, sem varða
skuldir bænda, frumvarp um
tímabundinn greiðslufrest á
skuldum bænda og vinnslu-
stöðva landbúnaðarins, og frum
varp um að breyta lausaskuld-
um bænda í föst lán. Gert er
ráð fyrir, að greiðslufresturinn
gildi til 1. maí, og verði þá
hlotið gistingu hjá lögreglunni.
Sumt af því voru vesalingar,
svokölluð „úrhrök mannfélags-
ins“, sem hvergi eiga höfði sínu
að að halla. Einu sinni höfðu
þetta þó verið hraustir og glaðir
æskumenn, von foreldra sinna
og föðurlands, ætlaðir til að
vinna sjálfum sér og föðurlandi
sínu gagn. Þarna voru einnig
ungh menn. Hvað mundi liggja
fyrir þeim? E. t. v. áttu þeir
sömu örlög fyrir höndum, og
vesalingar þeh, sem getið var
um hér á undan. Allsstaðar þar
sem lögreglan var til kvödd, var
undirrótin ein og hin sama,
neyzla áfengis. Sjálfsagt er
ástandið orðið nokkuð alvarlegt
á heimilum, þegar farið er að
leita til lögreglunnar. Hvernig
mun vera fyrir böm að alast
upp á slíkum heimilum? Hvað
um framtíð þeirra? Mun henni
ekki vera stefnt í nokkra tví-
sýnu?
Hér er brugðið upp smá
mynd af því ástandi sem ríkti í
áfengismálum okkar, í upphafi
ársins 1968. Því miður mun sú
ráð’rúm til að undirbúa frekari
ráðstafanir í skuldamálunum,
breytingu lausra lána í föst lán
eða skuldaskil í sumum tilfell-
um, ef þurfa þykir. Miðist föstu
lánin við allt að 80% af virð-
ingarverði veðs og séu til allt
að 20 ára með 6.5% vöxtum.
Seðlabankinn kaupi banka-
vaxtabréfin á nafnverði (lánin
veitt í bankavaxtabréfum).
Virðingarvei'ðið sé ákveðið af
dómkvöddum mönnum á þann
hátt, sem tíðkast hefur hjá veð-
deild Búnaðarbankans. Vélar í
eigu bænda og vinnslustöðva
verði veðhæfar í þessu sam-
bandi.
Þá er af flokksins hálfu flutt
frumvarp um eflingu veðdeild-
ar Búnaðarbankans og að
greiða megi hluta jarðakaupa-
lána í tryggðum skuldabréfum,
sem ætlast er til að seljandi taki
sem greiðslu.
IV.
Þá er af flokksins hálfu flutt frv.
til laga um að fela ríkisstjórn-
inni að láta fara fram athugun á
efnahag og lausaskuldum ein-
staklinga og fyrhtækja, sem
reka útgerð og vinnslustöðvar
sjávarafurða og semja að því
loknu lagafrumvarp um breyt-
ingu lausaskulda útgerðar og
vinnslustöðva í föst lán. Enn-
fremur um skuldaskil, þar sem
tilefni er til og ætla má, að
hægt sé að skapa heilbrigðan
rekstrargrundvöll. í sambþndi
við þessa tillögu er flutt frum-
varp um tímabundinn greiðslu-
frest meðan undirbúningur lög-
gjafar stendur yfh.
V.
Varðandi málefni iðnaðarins
hefur af flokksins hálfu verið
flutt tillaga um að fela ríkis-
stjóminni:
1. Að leggja fyrir rannsókna-
ráð ríkisins að taka til ræki-
legrar athugunar og rannsókn-
ar í samráði við Iðnaðarmála-
stofnun íslands, hvaða iðngrein
ar geta hérlendis haft jafngóðan
eða betri starfsgrundvöll en
hliðstæðar iðngreinar hafa í ná-
grannalöndum Islands. Jafn-
framt verði kannað, hvaða ráð-
stafanir séu nauðsynlegar og til
tækar til þess að búa sem allra
flestar iðngreinar þannig í
stakk, að þær geti mætt sam-
keppni frá öðrum þjóðum. Áliti
verði skilað sem fyrst og það
birt almenningi, svo að orðið
mynd vera svipuð, nú í upphafi
ársins 1969.
Fjölda manna hefir jafnan
verið ljóst hver voði áfengis-
neyzlan er. Þeir hafa viljað
gera áfengið útlægt úr landinu.
Þá hafa vinir Bakkusar jafnan
fyllst vandlætingu mikilli og
hrópað: „Frelsi, frelsi“. Og til
viðbótar. „Á að fara að leiða
þjóðina út í lögbrotafen?“ Yrðu
bannlög sett, mundi það verða
rothögg á alla löghlýðni! Nú vill
svo vel til, að hægt er að svara
þessum upphrópunum með rök
um reynslunnar. Það hafa verið
sett bannlög á íslandi. Og hver
varð þá reynslan af þeim? Ekki
aukin lögbrot, heldur þver-
öfugt. Hegningarhúsin tæmd-
ust. Stærri afbrot hurfu svo að
segja gjörsamlega. Lögreglan
hafði ekkert að gera. Um þetta
eru til skýrslur, sem ekki er
hægt að véfengja.
Áfengisneyzlan er stærsta böl
þjóðarinnar. Öll þjóðin þarf að
samemast til að útrýma því.
Stefán Kr. Vigfússon.
geti m. a. til leiðbeiningar þeim,
sem vilja hefja nýjan iðn-
rekstur.
2. Að gangast fyrir því að sér
stök lánafyrirgreiðsla verði
veitt þeim iðnfyrirtækjum, sem
keppa við erlend fyrirtæki, sem
bjóða greiðslufresti, og komið á
sérstöku útflutningslánakerfi.
3. Að gangast fyrir því að
rekstrarlán til iðnaðar verði
veitt með hliðstæðum hætti og
til annarra atvinnugreina.
4. Að gangast fyrir því að
felldur verði niður innflutning-
ur iðnaðarvara á þeim sviðum,
þar sem vörur til sömu notkun
ar eru framleiddar hér á landi
með atvinnulega hagkvæmum
árangri, og íslenzk fyrirtæki lát
in annast þau verk, sem þau
eru fær um að annast þannig,
að talizt geti þjóðhagslega hag-
kvæmt.
5. Að tryggja, að smíði fiski-
skipa og flutningaskipa verði
haldið áfram og aukin í land-
inu, og jafnframt verði hafin
smíði fiskibáta á vegum ríkisins
með það fyrir augum að endur-
nýja og efla þann hluta fiski-
flotans, sem einkum aflar hrá-
efnis til vinnslu í harðfrysti-
húsum.
Rannsókn sú, sem fjallað er
um í 1. lið tillögunnar, er nú
mjög aðkallandi vegna umsókn
ar ríkisstjórnarinnar um aðild
að EFTA, en hefir verið van-
rækt hingað til.
VI.
Með tilliti til núverandi
ástands hefur af flokksins hálfu
verið flutt frumvarp um breyt-
ingu á lögum um Húsnæðis-
málastjórn ríkisins. Breyting-
arnar eru sem hér segir:
1. Lán til íbúða verði afborg-
unarlaus fyrstu þrjú árin, í stað
eins nú.
2. Lánstími verði lengdur úr
26 árum í 35 ár.
3. Vísitölubinding lánanna
verði afnumin.
4. Heimilt verði að veita lán-
takenda tímabundinn gjald-
frest, ef hlutaðeigandi hefur
orðið fyrir fjárhaglegum áföll-
um vegna atvinnuleysis eða af
öðrum óviðráðanlegum ástæð-
um.
VII.
Frysting sparifjár viðskipta-
banka, sparisjóða og innláns-
deilda í Seðlabankanum mun
nú nálægt tvö þús. millj. kr. Af
hálfu Framsóknarflokksins hef
ur á þessu þingi verið flutt til-
laga um að skora á ríkisstjórn-
ina að hlutast til um, að hér
verði staðar numið og innláns-
stofnanir ekki krafðar um
meira fé til frystingar, þó að
innlánsfé kunni að aukast í
minnkandi krónum.
vm.
í sambandi við afgreiðslu fjár-
laganna fyrir árið 1969 stóð
Framsóknarflokkurinn að til-
lögu þess efnis að veittar yrðu
úr ríkissjóði 200 millj. kr. til
framkvæmda til atvinnuaukn-
ingar og töldu óhætt að hækka
fyrirliggjandi áætlun um ríkis-
tekjm- á árinu, sem þessu svar-
ar vegna gengisfellingarinnar.
En gengisfellingin hefur hækk-
að aðflutningsgjöld til muna og
söluskattinn einnig. Ennfremur
vildi flokkurinn heimila ríkis-
stjórninni 150 millj. kr. lántöku
í sama skyni. Gátu samkvæmt
því verið til ráðstöfunar 350
millj. kr., sem flokkurinn lagði
til að ráðstafað yrði af Alþingi
og ríkisstjórn í samráði við
sveitarstjórnir og stéttarfélög.
Þessar tillögur voru felldar við
atkvæðagreiðslu, en eins og
búast mátti við hefur atvinnu-
leysi farið vaxandi síðustu vik-
urnar. í slíku atvinnuárferði
liefði að sjálfsögðu verið æski-
(Framhald á blaðsíðu 7).