Dagur - 13.03.1971, Blaðsíða 5

Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Síniar 1-11-66 og 1-11-67
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓN SAMÚELSSON
Prentverk Odds Bjömssonar h.f.
ENN REYNIR Á
ENN mun á það' reyna næstu daga
hvort þingmenn stjórnarflokkanna
eru fáanlegir til að greiða atkvæði
með lagafrumvarpi Framsóknat-
manna um byggðajafnvægisstofnun
ríkisins og ráðstafanir til að stuðla
að verndun og eflingu landsbyggðar',
og til að koma í veg fyrir eyðingu
lífvænlegra byggðarlaga. Frumvarp
svipaðs efnis liafa Framsóknarmenn
flutt þing eftir þing. En ýmist hefur
það verið látið daga uppi eða því
hefur verið vísað frá. En komið hef-
ur fyrir, að því hafi verið vísað til
ríkisstjórnarinnar, en slík afgreiðsla
bendir til, að varliugavert þyki að
fella rnálið, eða ekki tímabært að
veita því fylgi.
Tilgangur frumvarpsins er að
koma upp fjárhagslega öflugri stofn-
un til að vinna að framgangi lands-
byggðarstefnunnar. Gert er ráð fyr-
ir, að byggðajafnvægisstofnunin taki
við eign Atvinnujöfnunarsjóðs og
fái þær tekjur, sem honum eru ætl-
aðar ár hvert, einkum af álverk-
smiðjunni, en þar að auki 2% af
tekjur ríkissjóðs ár hvert, nú hátt á
annað hundrað millj. kr. og heirn-
ildir til að taka ríkisábirgðarlán
vegna starfsemi sinnar. Slíkri sér-
stofnun, til stuðnings landshlutum,
sem höllum fæti stóðu, komu Norð-
menn upp hjá sér fyrir tveim ára-
tugum, fyrst fyrir Norður-Noreg og
síðar á breiðari grundvelli, eins og
hér er gert ráð íyrir. Hefur þessi
stofnun haft mikil áhrif jiar í landi.
Hér, eins og þar, skiptir það miklu
máli, að byggðajafnvægisstofnunin
sé sjálfstæð og hafi aðstöðu til að ein
beita sér að viðfangsefnum.
Stjórnarmenn, og einkum Sjálf-
stæðismenn, hafa borið fram ýmsar
tylliástæður til að afsaka tregðu sína
í þessu máli. Þeir segja, t. d. hér
norðanlands, að Efnahagsstofnunin
og Atvinnujöfnunarsjóður séu full-
færir um að styðja landsbyggðina.
Stofnun Atvinnujöfnunarsjóðs var
spor í rétta átt, en geta hans er
minni en æskilegt væri og langt frá
að starfsemi hans vegi á móti þeirri
röskun á jafnvægi á milli landshluta,
sem stafar af stórvirkjunum syðra,
stóriðju og fleira. Um Efnahagsstofn
unina er það að segja, að jiví fer
fjarri, að landsbyggðarsjónarmið sé
þar ráðandi sjónarmið, öðrum sjón-
armiðum fremur, enda var henni
ekki það hlutverk ætlað sérstaklega.
Gagnsemi þess, að Efnahagsstofnun-
in blandar sér í málefni fjórðungs-
sambandanna, eins og átt liefur sér
stað, orkar tvímælis.
Þegar byggðajafnvægisstofnunin
kemst á fót, verða samdar raunveru-
legar landshlutaáætlanir, í stað
skýrslugerða, og fjármagn verður til
að hrinda þeim fram. □
JONAS JONSSON RAÐUNAUTUR:
Um fiskrækt á Norðurlaiidi
Miklir ónotaðir möguleikar.
Á austanverðu Norðurlandi,
eða svæðinu frá Ólafsfirði aust-
ur á Langanes, er mikill fjöldi
veiðivatna, bæði stöðuvötn með
silungi og ár með laxgengd eða
silungs, og veiðzt livorttveggja.
Þarna má telja a. m. k. 29 ár
og virðast mér 17 þéirra vera
með einhverri laxgengd en hin-
ar 12 hafa laxræktarmöguleika,
en ýmist þarf aðeins að klekja
í þær, eða bæði að klekja og
gera þær laxgengar með stærri
eða minni aðgerðum.
Stöðuvötnin eru enn fleiri og
má telja a. m. k. 33 stærri vötn
og vatnaklasa, en auk þess mik-
inn fjölda minni vatna og
tjarna. Öll hin stærri vötn eru
með einhverjum silungi. Reikna
má með að samanlegt flatarmál
stærri vatnanna sé töluvert á
annað hundrað ferkílómetrar.
Mývatn er lang stærst, 34
ferkílóm., og gefur auk þess
sennilega langmest af silungi
fyrir hverja flatareiningu. Það
er lika alkunna hvílíkt geysilegt
forðabúr matar það hefur verið
og raunverulegur hfgjafi hinn-
ar blómlegu byggðar. Á sama
hátt er Laxá í Aðaldal lang gjöf
ulust og dýimætust af 'axveiði-
ánum, og hefur svo lengi verið.
Þó að öllum vötnum verði seint
jafnað við Mývatn og veiðián-
um við Laxá, er ekki fráleitt
takmark að með ræktun og öðr
um aðgerðiun mætti bæta öll
þessi vötn og ár, svo að þau
verði hlutfallslega jafnmikill
arðgjafi og Laxá og Mývatn og
sjá menn þá hvílík geysi verð-
mæti það yrðu fyrir landshlut-
ann.
Þessir miklu möguleikar eru
þó langt frá því að vera nægi-
lega kannaðir. Ungur námsmað
ur á sviði fiskræktar og vatna-
liffræði, Jakob Hafstein, ferðað-
ist sumarið 1969 um Norðlend-
ingafjórðung og gerði frumat-
huganir á norðlenzkum vötn-
um. Hann lét það álit í ljós að
fiskræktar og fiskeldis skilyrði
séu fyrir hendi á ótrúlega mörg
um stöðum á Norðurlandi, að
vísu misjafnlega góð, en víða
mjög góð, á það við bæði um
fiskeldi, klak, fiskrækt og sjó-
eldi. Jakob bendir á að í öllum
þessum möguleikum felist geysi
leg verðmæti, ef rétt er á mál-
um haldið, cg reynsla fremstu
þjóða á þessum sviðum hag-
nýtt.
Á Norðurlandi er næstum því
hvert vatn fullt af Iífi.
Þannig er tekið til orða á ein-
um stað í skýrslu Jakobs. Sil-
ungstegundirnar eru yfirleitt
smáar vexti í mjög mörgum
þessara vatna, en bragðgóðar
og geta oi'ðið hinir mestu nytja
fiskar, ef beitt er réttum rækt-
unaraðgerðum í hverju tilfelli.
Þessir silungsstofnar geta
einnig orðið dýrmætar til eldis
(í eldistjörnum) og þui-fa í því
tilliti ekki að gefa regnboga-
silungi eftir, og sízt hvað matar
gæði snertir.
Sérstakar ástæður virðast til
að reyna hér ræktunaraðferð,
sem gefizt hefur vel erlendis
við ræktun í stöðuvötnum. Ekið
er fóðri út á ís vatnanna, sem
síðan sekkur þegar ísa leysir á
vorin. Hér ætti þetta að vera
þeim mun ábatavænlegra sem
fóður ætti hér oft að vera ódýr-
ara en það, sem völ er á er-
lendis.
Norðlenzk klak og eldisstöð.
Það ætti að vera augljósara
mál en svo að at því þyrfti að
eyða mörgum orðum hvílík
lyftistöng fullkomin og vel rek-
in klak og eldisstöð yrði fyrir
alla fiskrækt á Norðurlandi. í
lögum um lax og silungsveiði
frá 1970, er heimild fyrir því að
ríkið komi upp og reki fleiri
slíkar stöðvar þegar fé fæst til
á fjárlögum. En svo sem al-
kunna er rekur ríkið nú eina
slíka stöð, það er stöðina í Kolla
firði, sem stofnuð var 1961.
Síðan hefur þar verið unnið
Jónas Jónsson.
merkilegt brautriðjandastarf og
aflað dýrmætrar reynslu og
þekkingar, bæði varðandi eldis
aðferðir og heimtur seiða, sem
sleppt er á mismunandi aldn
eða eftir mismunandi meðferð.
Á síðastliðnu sumr kom í ljós
glæsilegur árangur af því að
sleppa gönguseiðum. Þá gengu
í allt 4187 laxar úr sjó í tjarnh'
stöðvarinnar. Heimtur voru
mjög mismunandi af hinum
ýmsu hópum seiða sem sleppt
hafði verið. Af seiðum sem
sleppt var 1969 komu þeim mun
fleiri aftur 1970, þeim mun
stærri sem þau voru er þeim
Var sleppt. Af seiðum, sem voru
stærri en 15 cm. þegar þeim var
sleppt, komu frá 12.29—15.63%
til baka 1970.
Góður árangur hefur einnig
náðzt með mörgum klakstöðv-
um og nokkrum eldisstöðvum
einstaklinga og félaga. Allt eyk-
ur þetta bjartsýni á og áhuga
fyrir fiskrækt.
Augljóst virðist því að mark-
aður fyrir vel alin gönguseiði
muni fara ört vaxandi á næstu
árum. Þess má fastlega vænta
að æ fleiri láti ekki standa við
orðin tóm í fiskræktarmálum.
Enda stíga veiðihlunnindi stöð-
ugt og með vaxandi hraða í
verði.
Margt er enn ólært og enn
fleira ógert.
Ríkið verður enn um sinn að
hafa forystu í þessum málum
því að enn er svo margt ógert
af tilraunum á mörgum sviðum.
Sérstaklega er mikils að vænta
af kerfisbundinni og markvissri
kynbótastarfsemi bæði á lax og
og ekki síður silungastofninum.
Með kynbótum á bleikju og
urriða mætti stórauka arðinn
af vötnunum. Sumar ár eru
sjálfsagt betur fallnar til sil-
ungs en laxræktar.
Það mælir því allt með því
að ríkið láti reisa og reki aðra
klak og eldisstöð og að hún
verði á Norðurlandi. Meira ör-
yggi er að því að hafa tvær
slíkar stöðvar, bæði gagnvart
sýkingarhættu og óhöppum.
Stöðvamar gætu haft með sér
samvinnu um margt, en þó
skapast á milli þeirra heilbrigð
samkeppni um það að ná sem
beztum árangri.
Ályktun Alþingis.
Árið 1966 var samþykkt svo-
felld þingsályktunartillaga,
flutningsmenn voru nokkrir af
þingmönnum Norðurlandskjör-
dæmis eystra:
„Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina, að láta fara fram
athugun á því hvort tímabært
sé að stofnsett verði á Norður-
landi klak og eldisstöð fyrir lax
og silung. Skal í því sambandi
athugað að hafa það fyrirtæki
við vatnasvæði Laxár í S.-Þing.
m. a. vegna góðra skilyrða til
hagnýtingar á volgu vatni frá
jarðhita þar um slóðir.“
Könnun veiðimálastjóra.
Á grundvelli þessarar tillögu
könnuðu þeir Þór Guðjónsson
veiðimálastjóri og Guðmundur
Gunnarsson verkfræðingur að-
stöðu fyrir slíka stöð á all mörg
um stöðum á Norðurlandi, sem
helzt þættu koma til greina.
Þeir gerðu einnig kostnaðar-
áætlun fyrir slíka stöð. Skýrslu
sinni skiluðu þeir til landbún-
aðarráðuneytisins í marz 1970,
en síðan hefur ekkert heyrzt
þaðan um málið.
Fjórir álitlegir staðir.
Ekki er þess kostur að rekja
hér niðurstöður skýrslunnar,
en þar kemur m. a. fram, að
þrír staðir eru taldir hafa bezt
skilyrði af þeim sem kannaðir
SÁ atburður gerðist við aftan-
söng síðasta aðfangadag jóla í
Djúpavogskirkju, að sóknar-
presturinn afhenti þar nýja
númeratöflu, sem var gjöf frá
Ríkarði Jónssyni, myndhöggv-
ara. í bréfi frá gefandanum seg-
ir svo: „Ég hef undanfarin ár
síðan mín elskuleg eiginkona,
María Ólafsdóttir úr Húsavík
austur, andaðist, verið að grípa
í það, að tiltelgja sálmanúmera-
töflu, sem meining mín er að
gefa Djúpavogskirkju til minn-
ingar um okkur hjónin, því að
okkar sælustu, yndislegustu ár
voru í Hálsþinghá.“
í þakkarbréfi séra Trausta
Péturssonar prófasts á Djúpa-
vogi getur hann þess, að í
Djúpavogskirkju sé annað lista-
verk eftir Ríkarð, fallegur skírn
arfontur, gjöf frá séra Róbert
Jack. Þá getur hann þess einn-
ig, að í Hofskirkju í Álftafirði,
sé einnig skírnarfontur, fagurt
listaverk eftir Ríkarð. En Björn
bóndi Jónsson á Hofi gaf hann
kirkjunni. Prófasturinn lýkur
þakkai'bréfi sínu með þessum
orðum:
„Tel ég kirkjunni hér mikinn
vegsauka að eiga þessa fögru
gripi eftir þig, þykir mér vænt
um, að þeir skuli prýða mínar
litlu kirkjur, jafnframt því, sem
þeir þjóna heilögu sakramenti."
Þessi minningargjöf er merk
fyrir tvennt. í fyrsta lagi fyrir
ræktarsemí Ríkarðs við æsku-
stöðvarnar og í öðru lagi fyrir,
að hann gerir þessa töflu með
sínum listfengu og högu hönd-
um eftir áttrætt.
Annars var það tvennt á síð-
astliðnu ári, sem minnti þjóð-
ina á, hve mikið hún á Ríkarði
að þakka. AJþingi samþykkti
handa honum heiðurslaun og
haldin var sýning á verkum
hans í húsnæði M. R. „Casa
Nova.“ Þessi sýning vakti mikla
athygli og urðu sýningargestir
um 10 þús. og er það meiri að-
sókn, en venjulega er um list-
sýningar.
Sýningin minnti á hve fjöl-
hæfur listamaður Ríkarður er.
Hún sýndi hvorttveggja hans
voru. Þeir eru: Við Litlá í
Kelduhverfi, hjá Hafralæk í
Aðaldal og við austanvert Mý-
vatn. Þá er einnig talin góð að-
staða á Húsavík, og hefur hún
þó batnað enn síðan, vegna hita
veitunnar sem gefur nægt heitt
afgangsvatn. Ekki mun auðið
að gera upp á milli þessarra
staða nema með nákvæmri
könnun og áætlanagerð. Á
Húsavík væru hin æskilegustu
skilyrði til að koma upp verk-
smiðju sem framleiddi tilbúið
fiskfóður. Tilraunir hafa nú
verið gerðar með innlenda fram
leiðslu á því, og verður það von
andi fljótlega framleiðslugrein
bæði fyrir innlendan og erlend-
an markað.
Ekki mun auðið að gera upp
á milli þeirra staða sem hér
hafa verið nefndir nema með
nánari könnun og áætlanagerð.
Þingsályktunartillaga.
Nú liggur fyrir Alþingi þings
ályktunartillaga svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að fela ríkis
stjórninni, að koma upp klak
og eldisstöð fyrir lax og silung
og aðra nytjafiska ef henta
þykir, svo fljótt sem nauðsyn-
legt fé fæst til framkvæmda.
Stöðin verði á þeim stað í Þing-
eyjarsýslum, sem skilyrði reyn-
ast hagstæðust."
Vonandi er að þingið sam-
þykki þessa ályktun og að sem
fyrst verði hafizt handa með
framkvæmdir. □
undraverða hagleik og hug-
kvæmni við að skapa listaverk.
Við eigum Ríkarði a'ð þakka
meðal annars, að við eigum
ágætar höggmyndir af tveim
höfuðskáldum 19. aldarinnar,
þeir Steingrími Thorsteinsson
og Matthíasi Jockumssyni.
Sumarið 1913, þegar Ríkarður
var kominn að því að ljúka
námi við Listaháskólan í Kaup-
mannahöfn, kom hann hingað
heim til að grennslast eftir at-
vinnumöguleikum hér. Þá gerði
hann mynd af Steingrími, en
hann lézt skömrnu síðar.
Svo flutti Ríkarður hingað
heim 1914. Sumarið eftir gerði
hann myndina af séra Matthíasi
í tilefnis áttræðisafmælis hans
um haustið, og býst ég við að
bæjarstjórn Akureyrar hafi
staðið fyrir því. Þessi mynd er
bæði í Lystigarðinum á Akur-
eyri og í Amtsbókasafninu. Hið
aldna þjóðskáld tók sér far til
Reykjavíkur til að sitja fyrir
hjá Ríkarði. Og þá varð þessi
frábæra mynd til.
Þótti honum Ríkarður sækja
vinnuna fast og kallaði hann
„mikið herðimenni.“ Fannst
Ríkarði hann komast þar ein-
kennilega að orði.
En meðan Matthías sat fyrir,
gerði han eitt sinn vísu, sem ný-
lega hefur tekizt að hafa upp á.
Og ber hún öll einkenni Matt-
híasar, en hún er svona:
„Matta gerði guð úr leir, 1
sem guðsmenn aðra feiri.
En Ríkarður mig renndi úr eir,_
rausnin var það meiri.“
Þegar við sjáum myndina af
Matthíasi, sem flestum þýkir
mjög góð, skulum við minnast
þess, að öldungurinn lagði það
á sig að fara til Reykjavíkur,
til að sitja fyrir hjá meistaran-
um, svo að þessi mynd yrði til.
Eflaust hefur hann fai'ið sjó-
leiðis.
En á þessum fyrstu árum sín-
um hér heima bjargaði Ríkarð-
ur svipmóti þessara tveggja
höfuðskálda og mótaði þau í
eir. E. S. i
Ræktarsemi RíkarSs
HJÓNABÖNDIN
Það er alltaf í tízku að tala
um hjónaþönd óg hjónálíf. Ný-
lega gerði sænska Gaílup-stofn-
unin skoðanákönnun á ýmsum
þáttum hjónabands og heimilis-
lífs fyrir Aftonbladet óg fara
hér á eftir nokkrar niðurstöður
þeirrar könnunar.
Allflestir kvæntir menn eru
ánægðir með hjónabandið — og
telja að sama megi segja um
eiginkonur sínar. Það mun þó
ekki ,vera rétt, því fjórða hver
kona sér eftir að hafa gift sig.
Siðferði konunnar hefur
breytzt: . . af hverjum 10 gift-
úm, sænskum konum telja, að
kýnferðislífið sé mjög þýðingar
mikið'. Áftur á móti eru aðeins
7 af hverjum 10 ánægðar með
hjónábandið.
Ekkert kemur fram um orsak
irnar til þessa í rannsókn
Gállhþs". llún sýnir þó, að kon-
urnar búast við meira af hjóna-
bandinu heldur en karlmenn-
irnir gera. — Konuna langar
meira til að gifta sig heldur en
karlmanninn — ög hún giftir
sig líka að jafnaði yngri. Mun
þetta vera mjög svipuð ' niður-
staða og Gallup-könnunin
komst að í Danmörku, þegar
rannsókn svipaðs eðlis var
framkvæmd þar árið 1961.
— Hvað teljið þér heþpileg-
asta giftingaraldurinn? var
spurt. Karlmenn svöruðu 25.1
ár, en konurnar 22.7 ár. Danska
könnunin sagði nokkurn veginn
það sama.
Fjórða hver kona er gift í
Svíþjóð, þegar hún er 20 ára,
og þrjár af hverjum fjórum þeg
ar þær eru 25 ára, en aðeins
annar hver karlmaður. Orsökin
fyrir giftingunni er, að helming
ur kvennanna er þungaður. Af
eldri rarinpóknum má merkja,
að konurnar hafa minni reynslu
í kynferðismálum heldur en
karlar, þegár þær giftast. Helm-
ingur stúlknánna giftust fyrsta
manninum, sem þær höfðu mök
við (aðeinS sjötti hver karlmað-
ur kværitist fyrstu stúlkunni,
sem hann „sigraði“).
Framboð og eftirspurn ráða
mestu um 'giftingarnar — og
það að hitta rettan aðila á réttu
augnabliki. Á hjóriabándsmark
aðinum gildir sama lögmál og
í kjörbúðinni. Fólk þarf oft að
greiða dýru verði fljótræði —
að grípa það fyrsta — það
bezta.
NÝLOKIÐ er hjá Framleiðslu-
ráði: landbúriaðarins gerð yfir-
litsskýrslu um framleiðslu og
sölu mjólkur og mjólkurvarla
árið 1970. Kemui- í Ijós, að inn-
vegin mjólk hjá .mjólkursam-
lögunum hefur aukiza um 5.7 %
-sfrá árinu 19.69, en sala nýmjólk-
Innvegin mj ólk kg. ...........
SeJd nýmjólk, ltr, ............
Seldur íýómi, itr. ............
Selt skyr.kg.-á...--. . . .....
Selt smjör kg..................
Seldur' ostur kg. .............
Smjörbirgðjr 31. des. ....-....
Ostabirgðir 31, des............
Árið 1969 spurði danska
Gallup-stofnunin: — Hvar hitt-
uð þér (núverandi) maka yðar?
Svörin leiddu í Ijós, að nú eins
og áður giftist unga fólkið gjarn
an „elzta barni“ nágrannans.
Hjá ungu fólki á aldrinum 20
til 24 ára höfðu 22% hitt maka
sinn hjá fjölskyldunni, ángrann
anum eða vinum, 20% á veit-
ingastað, dansleik eða sumar-
hátíð og 11% höfðu gengið að
eiga „kærastann eða kærust-
una“ úr skólanum, leikvellin-
um eða úr skátaflokknum.
Þeir, sem síðar ganga í hjóna
band, hafa í fæstum tilfellum
séð sig meira um í heiminum —
því raunin er sú, að það verður
stöðugt erfiðara að hitta fyrir
maka, eftir því sem aldurinn
færist yfir fólk.
Konur hafa ekki orðið ham-
ingjusamari en áður var, síð-
ustu 15 árin. Þær hafa eignazt
meiri frítíma — og vita ekki til
hvers á að nota hann. Gallup í
Svíþjóð hefur borið ástandið í
dag saman við það, sem var
fyrir fimmtán árum, og útkom-
an er þessi:
Hagur heimilanna hefur batn
að. Konurnar hafa nú fleiri
heimilistæki en áður var. Kon-
urnar drekka meira og þeim
finnst þær vera einangraðri en
áður var innan veggja heimilis-
ins. Af tveimur milljónum
kvenna í Svíþjóð eru 700 þús-
und heimavinnandi og án
barna innan við 16 ára aldur.
Áhugi kvenna á krossgátum
hefur aukizt meira síðustu 15
ár en á nokkru öðru áhugamáli
kvennanna. Helmingi fleiri kon
ur liggja nú yfir krossgátum en
áður var, en karlmennirnir
hafa heldur misst áhugann á
þessu tómstundagamni.
Greinilega má sjá, hve slæma
reynslu konur hafa af hjóna-
bandinu, þegar rætt er við kon-
ur, sem hafa verið giftar, en
eru nú skildar eða hafa misst
menn sína. Helmingur kvenn-
anna hafa yfir höfuð ekki löng-
un til þess að gifta sig aflur.
Karlmenn með hjónaband að
baki eru mun jákvæðari í af-
stöðu sinni til þess að reyna
aftur. □
ENN Á ÓGÆFUHLIÐ
f 6. tbl. „Dags“, 10. febrúar
síðastliðinn, birtist grein eftir
undirritaðann með yfirskrift-
Ur og smjörs og fleiri mjólkur-
vara hefur dregizt saman. Osta-
sala hefur þó aukizt verulega
eða um 12.8%.
Helztu atriði yfirlitsskýrsl-
unnar og samanburður við árið
1969 fylgja hér með:
95.140.295 100.568.092 + 5.7
43.443.741 42.535.791 2.1
949.877 912.430 -T- 3.9
1.819.988 1.804.262 -T- 0.9
1.347.817 1.164.819 -0 13.6
715.625 807.234 + 12.8
742.678 1.078.346
388.023 493.474
Upplýsingastofnun
landbúnaðarins.
inni, „Niðurávið enn“. Grein
þessi er nú raunar ársgömul,
en gæti samt eins vel verið
skrifuð í dag, vandamálið sem
þar er fjallað um er hið sama
og þá. Áfengisbölið hefir enn
færzt í aukanna, þar hefir enn
sigið á ógæfuhlið. Bakkus er
enn í sókn. Áfengisneyzla á
mann hefir aukizt verulega, og
þá að öllum líkindum í svipuðu
hlutfalli allar þær óheillafylgj-
ur, sem áfengisneyzlunni eru
samfara. Af þessu tilefni langar
mig til að bæta nokkrum orð-
um við fyrri grein mína, þó þar
verði e. t. v. um einhverjar end
urtekningar að ræða. En aldrei
er góð vísa of oft kveðin, segir
gamall málsháttur, og víst er,
að þessi vísa, áróðurinn gegn
Bakkusi, verður aldrei of oft
kveðin.
Allir sem sjá hvílíkur þjóðar-
voði hér er á ferð, með sívax-
andi neyzlu áfengra drykkja,
og þeir hljóta að vera margir,
þurfa að taka höndum saman,
og strengja þess heit að snúa
vörn og undanhaldi í sókn.
Eins og er, virðist óskiljan-
leg deifð og áhugaleysi ríkj-
andi um þetta mál, meðal
þeirra sem helzt er að vænta
forgöngu og jákvæðra aðgerða
frá. Hvað gera áfengisvarna-
nefndirnar? Hvað gera lands-
samtök gegn áfengisbölinu? Því
miður virðist harla hljótt um
það. Að vísu geta áfengisvarna
nefndir starfað eitthvað, hver í
sínu umdæmi, þó lítt sé áber-
andi, en betur má ef duga skal,
áfengisneyzlan vex!
Eitt jákvætt hefir þó verið
gert, sem ber að þakka, en það
eru „samkomur án áfengis",
sem haldnar hafa verið hér og
þar undanfarin ár. Munu það
fyrst og fremst vera ungmenna-
félögin, sem eiga heiðurinn af
því. En þessar samkomur þurfa
bara að vera miklu fleiri. Ung-
mennafélögin þurfa að setja sér
það takmark að hafa allar sínar
samkomur og fundi án áfengis.
Það er án efa stærsta menning-
arsporið sem þau geta stigið.
í þessu máli, sem öðrum bar-
áttumálum þarf að starfa.
Mundi það t. d. ekki vera
„sterkt“, ef landssamtök gegn
áfengisbölinu sendu Alþingi og
ríkisstjórn áskorun, undirritaða
af öllum félögum, sem í lands-
samtökunum eru, um að leggja
niður vínveitingar í veizlum,
og fylgdu málinu fast eftir.
Tækist að fá þessu framgengt,
mundi það hafa feikileg áhrif.
Eftir höfðinu dansa limirnir. Þá
væri brotið stórt skarð í vígi
Bakkusar, og leiðin til áfram-
haldandi sóknar yrði mun auð-
veldari. Þá þarf að vinna að því
eftir öllum hugsanlegum leið-
um að breyta almenningsálit-
inu, bindindinu í vil. Þar þurfa
margir aðilar að taka höndum
saman, — samtök eru máttur.
Landssamtök gegn áfengisböl-
inu, áfengisvarnanefndir, góð-
templarareglan, svo og allir
aðrir áhugamenn um þetta mál.
Væri unnið að þessu af heil-
hug, er ekki vafi á að mikill
árangur mundi nást, og vörn
og undanhald snúast í sókn.
Hann slær ofbirtu í augu
margra, og glepur þeim sýn,
ljóminn af milljónunum sem
áfengissalan gefur í ríkiskass-
ann. Eitt er þó víst. Væri allt
það metið sem til frádráttar
kemur, sem að vísu er ekki
hægt, mundu milljónirnar þær
verða smánargjald!
Stefán Kr. Vigfússon.
Oslasala hefur aukizt mjög
Sala mjólkurvara dregsf saman
1969 1970 Mism. %
i-—---:—____________________________________________________:-----
Helgi Vallýsson
MINNING
LÁTINN er nestor íslenzkra rit
höfunda á 94. aldursári. Helgi
Valtýsson lézt á Akranesi þann
6. marz sl.
Við brottför Helga úr þessum
heimi langar mig til að segja
nokkur kveðjuorð. Ég átti því
láni að fagna að eiga hann að
vini og fékk síðasta bréf frá
honum um jólin og þá var andi
hann- skýr og hress: Þetta verð-
ur aðeins stutt kveðja, því að
um ævi hans og ritstörf-hef ég
ritað annars staðar.
Helgi var einstaklega glað-
lyndur og skemmtilegur í við-
ræðum. Áhugamálin voru
mörg, og um þau flugu af
munni hans mörg leiftrandi
skeyti. Hann talaði á skáldlegu
máli og átti mjög létt með að
ríma vísur og kvæði. Hann
tamdi sér að yrkja á ritvél síð-
ustu árin.
Helgi var Austfirðingur,
fæddur að Nesi í Loðmundar-
firði 25. október 1877. Hann
dvaldi tvívegis langtímum í
Noregi og fékkst þar við
kennslu og blaðamennsku.
Hann átti norska konu, er lézt
fyrir rúmum fimm árum eftir
65 ára sambúð í hjónabandi.
Þau hjón eignuðust 5 börn og
eru fjögur þeirra á lífi. Hann
dvaldi síðustu árin hjá Sverre
syni sínum lyfsala á Akranesi.
Hann stundaði fyrst kennslu
um skeið en síðar ritstörf.
Hann var Sambandsstjóri ung-
mennafélaganna eitt sinn og
stofnaði „Skinfaxa.“
r
Aheit og gjafir
Hrafna Víkingsdóttir kr. 200,
Anna Sveinsdóttir kr. 500, Lilja
Sigurðardóttir kr. 500, Ósk
Hallsdóttir kr. 500, Unnur
Björnsdóttir kr. 200, N. N. kr.
250, Sigrún Júlíusdóttir kr. 225,
Valgerður Jónsdóttir kr. 200,
Jóhanna Sigurgeirsdóttir kr.
1.000, ónefndur kr. 2.000, Vera
Sigurðardóttir kr. 200, D. M. kr.
500, A. H. kr. 1.000, Hermann
Jónasson kr. 500, ónefndur kr.
100, Sólveig Hallgrímsdottir kr.
500, Baldrún Ámadóttir kr. 200,
frá ónefndum hjónum í Hrísey
kr. 1.500, til minningar um
Júlíus Júlíusson kr. 2.000. —
Samtals kr. 12.075.00. — Með
þökkum mótt. Safnaðarnefnd.
Á Akureyri átti hann hein a.
síðari hluta ævinnar frá 1935—■
1967, og hafa flest ritverk hansj
orðið til hér. Hann var heiðurs ■
félagi Austfirðingafélagsins ;
Akureyri. Mörg voru áhugg,-
mál þessa gáfaða hugsjóna ■
manns. Af þeim má nefna hitc •
veitu á Akureyri og tamningu
hreindýranna. Sennilegt þyki’.'
mér að andi hans reiki á hreir •
dýraslóðum, fylgist þar mec'
hreindýrahjörðinni, sem hoi.
um þótti svo vænt um og áti .
þátt í að friða.
Af ritverkum hans hyge; eg
að langlífast verði fallega bókii
„Á hreindýraslóðum“, safnritic
„Söguþættir landpóstanna ’, oí.;
„Aldrei gleymist Austurland";
austfirzku ljóðin, sem hanri
safnaði. Auk þess sumar sma ■
sögur hans, sem eru hrein lista ■
verk.
Helgi Valtýsson hefur kvat;
eftir langa ævi. Hann átti mikl;
lífsreynslu. Leið hans var ekk ,
alltaf ganga á rósum. En hin
síðari ár ævinnar, meðan heils ■
an entist, naut hann sín bezt.
Kveðjustund fylgir jatnan
söknuður. En ef minningarna
eru góðar um þann, sem kvada ■
ur er, þá verma þær og iýst,
Þannig er því farið með mig nu,
er ég kveð Helga Valtýsson.
Ég veit að vísu, að nu muni
ég ekki oftar geta heimsótt
hann í íbúðina hans a fimmtu
hæð í verzlunarhúsi KEA og
heyrt hann segja frá svo morgt.
skemmtilegu. En minningama,.
lifa.
Ég sendi börnum hans mína
beztu kveðju. Svo kveð eg þig,
Helgi, og bið góðan guð ao
geyma þig í nýjum heimkynr: ■
um, og þakka allar okkar
ánægjustundir.
Eiríkur Sigurðsson.
Skipuleg sókn að merku marki
VISTHEIMILIÐ SÓLBORG og
Styrktarfélag vangefinna á
Norðurlandi (S.V.N.) efndu til
foreldrafundar í Hótel Varð-
borg á Akureyri sl. laugardag.
Var þangað boðið aðstandend-
um og foreldrum vistmanna Sól
borgarheimilisins, en þeir eru
víðs vegar af Norðurlandi. 45
manns sóttu fundinn, flestir
héðan úr nágrenninu, en nokk-
ur hjón úr Þingeyjar- og Skaga
fjarðarsýslum. Gerð var grein
fyrir vexti og viðgangi Sól-
borgar og undirbúin víðtæk
samvinna um málefni stofnunar
innar. Margar ræður voru flutt
ar, mikill áhugi rikjandi og sam
koman öll hin ánægjulegasta.
30 nýir félagsmenn bættust í
styrktarfélagið, og innan vé-
banda þess var stofnuð Kvenna
deild S.V.N., er mun beita sér
fyrir ýmsum velferðarmálum
Sólborgar. Stjórn deildarinnar
skipa: Helga Gunnarsdóttir,
Akureyri, Rannveig Þórsdóttir,
Litlu-Hámundarstöðum og Sig-
ríður Magnúsdóttir, Björgun:,
Þá var og samþykkt að helja nv.
þegar undirbúning að bygging.i
sumarbústaðar handa vistiolkl
Sclborgar og kosnir þnr menn
framkvæmdanefnd, en þeir eru:
Jón Bjarnason, Garðsvík, Berg
ur Ingólfsson, Akureyrí og
Níels Hansson, Akureyvi. Söfr.-
uðust strax á fundinum ven ■
legar fjárhæðir til þessara nyju
framkvæmda. — Aðstandendur
eru mjög ánægðir með' rekstur
vistheimilisins, enda hefur hann
tekizt vel, og var stjórnendui..
þess og starfsfólki þökkuo
frammistaðan.
Kolbrún Guðveigsdótth’, fo,'
stöðukona og Bjarní Kristján:- ■
son, kennari stóðu íyrir fundii
um, og er ætlun þeirra að hafa
einn slíkan fund árlega.
í fundarlokin var setzt ao
kaffiveitingum, og skildu men.i
glaðir yfir góðum árangri x
þýðingarmiklu velferðarmah.
Jóhannes Óli SæinundssoH. í