Dagur - 03.07.1974, Blaðsíða 5

4
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-11-66 og 1-11-67
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓHANN K. SIGURÐSSON
Prcntverk Odds Bjömssonar h.f.
Úrslif kosninganna
MIKIL óvissa ríkti um úrslit kosn-
inganna og meiri en oft áður vegna
franrboða nýrra flokka og samein-
aðra flokksbrota. En nú liggja úrslit-
in fyrir. Sjálfstæðisflokkurinn hlaut
aukið fylgi, Framsóknarflokkurinn
hélt sínu fylgi að heita mátti. Al-
þýðuflokkurinn tapaði verulega, svo
og Samtökin, en Alþýðubandalagið
hélt vel sínum hlut. Af þeim þrenr
flokkum, sem, höfðu orðið fyrir áfölli
um af brotthlaupi klofningsmanna,
stóð Framsóknarflokkurinn einn
nokkumveginn jafnréttur og eru
það meðal markverðustu tíðinda
kosninganna og sýnir mikinn innri
styrk flokksins. Svonefndir Möðru-
vellingar, sem yfirgáfu flokkinn,
urðu fyrir sárum vonbrigðum, eins
og önnur flokksbrot í þessum kosn-
ingum. En hin ýmsu flokksbrot, er
fram komu fyrir alþingiskosningarn-
ar, stuðluðu óbeint að sigri Sjálf-
stæðisflokksins.
En hvernig sem menn velta fyrir
sér kosningatölunum, sem auðvitað
em um margt fróðlegar og af má
draga hinar margvíslegustu ályktan-
ir, er niðurstaðan glögg: vinstri
flokkarnir hlutu 30 þingsæti og
stjórnarandstæðingar einnig 30.
Kosningarnar færðu þjóðinni því
enn meiri óvissu um framgang þjóð-
málanna en áður var.
ForsætisráðheiTa hefur beðist
lausnar fyrir sig og ráðuneyti sitt og
það er á valdi forseta íslands hverj-
um hann felur stjórnarmyndun.
Möguleikar til stjórnarmyndunar
eru talsvert margir, a. m. k. fræðileg-
ir, og þegar svo er ástatt um þing-
fylgi stjórnmálaflokkanna, sem nú,
munu einhverjir eflaust þurfa að
endurskoða þá einstrengingslegu af-
stöðu til manna og flokka, sem gjam-
an einkennir kosningabaráttu.
Framsóknarflokkurinn hafði for-
ystu fyrir vinstra samstar i síðasta
kjörtímabil, og málefnalega gafst
það samstarf vel, svo sem stórvirki í
landhelgismálinu og byggðastefna í
framkvæmd eru góð dæmi um.
Flokkurinn lagði áherslu á það í
kosningabaráttunni, að hann stefndi
að vinstra samstarfi. Úrslit kosning-
anna útiloka J>að, nema til komi
stuðningur Aljiýðuflokksins. Mun
sennilega á Jiað reyna í undirbún-
ingi stjórnarmyndunar. Sú skylda
hvílir nú á AlJjingi, að sjá Jjjóðinni
fyrir starfhæfri ríkisst órn. Eflaust
ræðir forseti landsins við leiðtoga
stjórnmálaflokkanna og eflaust fara
einnig fram viðræður milli for-
manna flokka um stjórnarmyndun.
Búast má við, að Jjetta allt taki nokk-
urn tíma. □
Hóplækningar
Viðtal við Brynjólf Ingvarsson, gcðlækni
ÍSLENDINGAR hafa náð undra
verðum árangri á fjölmörgum
sviðum hina allra síðustu ára-
tugi, baeði á sviði framkvæmda
og framleiðslu, heilbrigðismála,
lista og jafnvel vísinda. Þeir
hafa lengst og þyngst og muna
ekki lengur sult, eru vélvæddir
utanhúss og innan, trúa meira
á hagvöxtinn en Biblíuna og
þurfa fáa að öfunda af lífsins
gæðum. Þeir ganga hnarreistir
meðal þjóða með gilda sjóði í
vösum og fara með þá á þann
stórmannlega hátt, sem þeir ein
ir gera, sem eiga auðvelt með
að afla fjár. Þeir berjast af
hörku um neðstu sætin meðal
þjóða í öllum íþróttum, en geta
drukkið erlenda dára og jafnvel
dáindismenn undir borð.
Þjóðarmetnaður íslendinga er
mikill og dugnaður þeirra svo
frábær, að hann rekur fólk til
að vinna 18 klukkustundir í sól-
arhring til þess að afla sér hús-
næðis og fylla það síðan tækj-
um úr tré og málmum út úr
dyrum. Ásamt óslökkvandi
metnaði í því að eiga, er þorst-
inn til að lifa, litlu minni, enda
lifa margir langa ævi á fáum
árum.
Á síðari árum, tímum hinna
miklu möguleika og hins linnu-
lausa kapphlaups um lífsins
gæði, hefur ýmislegt úr skorð-
um gengið, og hin breyttu við-
horf fólks til hlutanna eru með
fádæmum. Eftir að menn vildu
öllu öðru fremur hafna hinu
vinnusama, fábreytta, einfalda
og fastmótaða lífi feðranna, en
tileinka sér þess í stað nýja og
fjörmeiri lifnaðarhætti, hafa
ýmiskonar andleg vandamál
gert vart við sig.
Fjöldi fólks þolir t. d. ekki
álag hins ógurlega hávaða á
vinnustöðum og í heimahúsum,
sem nú er dýrkaður og þykir
sjálfsagður úti og inni og hvar
sem manneskjan er stödd.
Fjöldi manns þolir ekki lengur
að vera einn með sjálfum sér
nokkra stund. Hópsálin er orðin
áberandi einkenni nútímafólks.
Múgsefjun er því orðin tiltölu-
lega auðveld. Sjálfstæðri hugs-
un hrakar. Taugaveiklunin tröll
ríður manneskjunum í svo rík-
um mæli, að segja má með
nokkrum sanni, að ískyggilega
stór hluti þjóðarinnar gangi
fyrir pillum og sprautum,
áfengi, öskurtækjum og öðrum
ímynduðum læknisdómum. Það
eru sennilega eins margir veru-
lega taugaveiklaðir nú, og þeir
voru sem sveltu í harðindum
fyrri tíma.
Á sveltiárunum vildu góðar
þjóðir gefa íslendingum brauð.
Nú er þörf á allri góðri aðstoð
til að reisa hæli fyrir þúsundir
drykkjumanna og geðveila ís-
lendinga, sem hafa hrakist af
leið í volki lífsins. í staðinn fyr-
ir brauðstritið fyrrum verður
þjóðin nú að koma sér upp sál-
fræðingum, geðlæknum og fé-
lagsráðgjöfum í stórum stíl til
að sinna hinu bágstadda fólki
og koma því á réttan kjöl, ann-
ars ferst margt af því algerlega.
En þetta er nú ef til vill of
mikill hrollvekjuformáli, því að
vissulega er fegurð mannlífsins
mikil og hamingja margra sönn.
Björtu hliðarnar eru auðvitað
svo miklu meiri að öllu umfangi
en þær dökku, og þær gera lífið
þess vert að lifa því og fagna
hvdrjum degi.
í þetta sinn snúum við okkur
til Brynjólfs Ingvarssonar geð-
læknis á Akureyri, sem veitir
forstöðu nýrri geðdeild Fjórð-
ungssjúkrahússins, er opnuð
var í mars sl. Þar vinna tíu
Brynjóliur ingvarsson gcðlæknir.
manns, margir þó aðeins í hálfu
staríi. Geðdeildin er til liúsa í
Álíabyggð 13, heimilisleg stofn-
un.
Virðist nýja geðdeildin gefa
góða raun?
Já, við erum bjartsýn af
þeirri stuttu reynslu, sem við
enn höfum.
Hverskonar sjúklingar leita
aðstoðar ykkar?
Flestir innan þessarar sér-
greinar læknisfræðinnar, nema
allra veikasta fólkið, sem þarf
á lokaðri vist að halda. Fíkni-
efnasjúklinga höfum við heldur
ekki tekið til meðferðar, vafa-
samt hvort við gætum tekið þá,
því að deild okkar er opin deild.
Áfengissjúklingar?
Margir þeir, sem þurfa á
hjálp að halda vegna áfengis-
notkunar og lyfjamisnotkunar
hafa komið til okkar og við
reynum að gera allt það fyrir
þá, sem við getum. Og árangur-
inn eykur okkur bjartsýni. Auk
þess kemur nokkuð margt fólk
á fundi til okkar og á viðræður
við okkur um annarskonar
vandamál sín. Sumir koma einu
sinni í viku, aðrir oftar og aðrir
sjaldnar.
Fara þá fram trúnaðarsamtöl
læknis og sjúklings?
Viðtölin eru yfirleitt hópsam-
töl og það er hóplækningin, sem
við leggjum mesta áherslu á. Ég
vona að okkur hafi tekist að
skapa það nauðsynleg'a trúnað-
artraust til þess að fólk tjái hug
sinn til vandamálanna og geti
tekið á móti þeirri hjálp og leið-
beiningum, sem við getum veitt,
hvort sem hjálpin kemur frá
fagmanni eða leikmanni.
Hvað felst í orðunum geðræn
vandamál?
Kannski má fyrst og fremst
nefna, að þetta er það sem fólki
finnst jafnan örðugt að taka til
umræðu. Fólki, sem á við þann-
ig vandamál að stríða, finnst
það útskúfað úr samfélaginu og
óttast samfélagið. Fyrir mér er
þetta nánast eins og botnlanga-
bólga eða hjartakveisa, sem
þarf að lækna og er hægt að
lækna og fólk á sannarlega jafn-
mikinn rétt á því að fá lækn-
ing'u á geðrænum sjúkdómum
eins og þeim líkamlegu.
Stafa andlcgir sjúkdómar
ekki oft af þeim Iíkamlegu?
Jú, bæði því og fleiru og er
þetta einstaklingsbundið. En á
síðari árum beinist athygli
manna meira og meira að því,
að leita orsakanna aftur í tím-
ann, jafnvel til atburða frá frum
bernsku. Þegar menn á barns-
eða unglingsárum verða fyrir
einhverskonar áföllum, geta
þau átt þátt í andlegri vanheilsu
síðar á ævinni, þegar maðurinn
verður fyrir einhverjum áföll-
um og þarf á öllu sínu þreki að
halda. Hið fyrra áfall, stundum
jafnvel fleiri en eitt, hefur
aldrei læknast að fullu og við-
st vel
komandi þolir ekki ný skakka-
föll. Þá má minna á beinar or-
sakir í sjálfu þjóðlífinu, þar sem
tíðarandinn hrindir mörgum í
ógæfu. Má þar nefna áfengis-
vandann, sem ekki var til á
bannárunum. Kannski snýst
þetta við, ef almenningur vill
taka nýja afstöðu til áfengis-
málanna. En tískan er sterk.
Unglingar drekka til dæmis
mikið vegna þess, að þeir halda
að það sé fínt og viðeigandi að
drekka áfengi . af því að full-
orðnir gera það.
Koma ekki sálfræðingar að
góðum notum við lækningar
geðveikra?
Því miður höfum við ekki sál
fræðing eða félagsráðgjafa enn-
þá á okkar deild, en við eigum
mikið af fólki með heilbrigða
skynsemi og góða dómgreind,
sem getur hjálpað ótrúlega mik
ið, þegar vandamálið hefur ver-
ið lagt fyrir og aðstoðar er leit-
að. En ef við stefnum að lausn
geðrænna vandamála, held ég
að samstarf margra sé lykilorð-
ið. Ég held að hingað til hafi því
sem gerist í sjúkrahúsum og
svo aftur úti í þjóðlífinu, verið
haldið urn of sundurgreindu.
Þarna þurfa að vera mikil
tengsl og náin samvinna.
Hvaða geðrænir sjúkdómar
eru algengastir lijá okkur?
Tölur um þetta efni eru
breytilegar og ég veit ekki ná-
kvæmlega hvernig þetta verður
best flokkað. En taugaveiklun í
víðtækustu merkingu þess orðs
er mjög algeng og lýsir sér á
margan hátt. Ég tek sem dæmi,
að taugaveiklað fólk leitar til
heimilislækna og herjar út töfl-
ur við verkjum hér og hvar í
líkamanum og vanlíðan. Þá leit-
ar taugaveiklað fólk oft
skemmtistaðanna og ætlar að
gera sér dagamun með brenni-
víni. Það er algengt að fólk álíti
þetta lykilinn að lausninni, en
innan skamms er það orðið
ánetjað áfenginu og hefur þá
við tvöfaldan vanda að fást.
Streitan er orðið mikið tísku-
orð og gerist víst ekki að gamni
sínu?
Lífsþægindakapphlaupið, ef
. maður á ekki að segja lífsþæg-
indagræðgin, er mikil í okkar
þjóðfélagi og þreytan og spenn-
an, sem þessu fylgir eyk-
ur auðvitað störf okkar, geð-
læknanna og annarra, er fást
við skyld verkefni. Allt of marg
ir temja sér óheppilega lifnaðar-
Hluti af starfs- og vistfólki. Frá vinstri: Sólveig, Páll, Brynjólfur og Kristín. (Ljósm.: Fr. V.)
5
hætti, sem byggist á afvega-
leiddu verðmætamati. Margir
hafa um þetta mál fjallað og án
þess að komast að niðurstöðu.
í þessu sambandi dettur mér í
hug, og tel til fyrirmyndar, að
Kínverjar senda alla sína há-
skólamenn öðru hverju út á
lapdsbyggðina til að vinna hin
algengu líkamlegu störf.
Þetta stuðlar að réttara mati
verðmætanna en við höfum.
Hinir menntuðu og leiðandi
menn öðlast dýpri skilning á
kjörum fólksins og mikilvægi
hinna ýmsu starfsgreina, en
annars væri. Og þetta kennir
e. t. v. einnig að meta einfald-
leik hlutanna, og að þar megi
ekki síður finna hamingjuna,
sem allir þrá, en í hinu flókna
og litskrúðuga tæknialdarlífi,
sem menn sækjast svo fast eftir,
að þeir hætta andlegri heilsu
sinni.
Hamingjan hcfur aldrei vcrið
fólgin í yfirhlöðnum einkennum
auðsældar?
Hún býr hvorki í gyllinæða-
sófum eða steriótækjum Sífelld-
ur hávaði á vinnustöðum, meira
að segja þarflaus hávaði og
hávaðinn í heimahúsum er eng-
inn heilsugjafi. Menn unna sér
jafnvel alls ekki fullrar hvíldar
og svefnfriðar um nætur vegna
skarkala og svo einnig ýmiskon-
ar skemmtana á síðkvöldum. í
fjölbýlishúsum virðist einn óró-
legur maður eða ein fjölskylda
hafa meiri rétt til þess að vaka
og dýrka hávaðann en margar
fjölskyldur að njóta svefnfriðar
og hvíldar. Menn verða að gæta
þess að láta ekki glingrið ná
valdi yfir sér. í sumum íbúðum
fólks er svo mikið af dauðum
hlutum, sem þarf að gæta, lag-
færa, færa til og dekra við, að
líf sumra gengur út á það, að
þræla sér út fyrir þessa hluti.
Fyrsta steininn tók
• •
Agúst í Oskjugíg
Hið einfalda líf er oftast heil-
brigðara líf, segir Brynjólfur
Ingvarsson að lokum og þakkar
blaðið viðtalið, með óskum um,
að geðdeildin sem hann stjórnar
megi verða sem flestum að góð-
um notum. E. D.
ALLIR þeir, sem unna náttúru
landsins og reyna að njóta henn
ar með gönguferðum um ná-
grenni sitt eða lengri ferðalög-
um um landið, þurfa að kunna
einhver skil á hinum ýmsu
þáttum hennar, dauðum eða lif-
andi, og til þess þarf ekki lærða
náttúrufræðinga, heldur opinn
huga og athugul augu og eyru.
Hvarvetna er margt að skoða,
nánast hvar sem farið er. Er
þar fyrst að nefna gróðurinn í
fjölbreytni tegunda og lita,
steina, kletta og hinar margvís-
legu jarðmyndanir. En gróður
og jarðsögu lesa náttúrufræð-
ingar sem opna bók. Meðfram
sjónum er allt iðandi af lífi.
Hvar sem gengið er um gróið
land er heimur hinna smærri
dýra. Þá er fuglalífið forvitni-
leg sérgrein, sem mörgum veit-
ir yndisstundir. Einhvers af
þessu geta flestir notið meira
eða minna, ásamt því að virða
fyrir’ sér byggðir og óbyggðir.
Ágúst Jónsson bygginga-
meistari á Akureyri, aldraður
maður orðinn og hættur að
smíða, hefur á síðari árum ferð-
azt mikið um landið á hverju
sumri, safnað sjaldgæfum stein-
um og tekið mikið af myndum.
Hann stundaði lengi lax- og
silungsveiðar en hefur nú hafn-
að þeirri skemmtilegu íþrótt til
að geta helgað sig betur hvers-
konar náttúruskoðun.
Hann á mikið safn steina og
mynda og fékk ég tækifæri til
að skoða það á heimili hans,
Reynivöllum 6, fyrr á þessu ári.
Fyrst varð fyrir mér í steina-
herberginu hans safn stein-
gervinga, sem flestir eru teknir
í Lambafelli í Glerárdal, grafn-
ir þar úr skriðum og jarðfræð-
INGVAR GÍSLASON ALÞINGISMAÐUR
AÐ LOKNUM
KOSNINGUM
AÐ mínum dómi vann Fram-
sóknarflokkurinn varnarsigur í
þessum kosningum, ekki síst í
Norðurlandskjördæmi eystra.
Flokkurinn hélt þingmannatölu
sinni óbreyttri, og ekki munar
meira, hvað snertir hlutfalls-
legt fylgi en svo, að það sem á
vantaði má vinna upp við ann-
að tækifæri.
Þrátt fyrir góða málefnalega
stöðu, átti Framsóknarflokkur-
inn við nokkur innri vandamál
að stríða, sem óneitanlega dró
ingar segja margra milljóna ára
gamla, og þótt þeir séu alger-
lega steinrunnir, þurrir og harð-
ari en grjót, bera þeir enn glögg
merki viðarins, sem þeir eitt
sinn voru og árhringirnir koma
vel í ljós þegar þeir eru hreins-
aðir, fægðir og slípaðir.
En fyrsta steininn tók Ágúst
niðri í Oskjugýg eftir síðasta
gosið þar og voru þeir Eðvarð
Sigurgeirsson ljósmyndari og
fleiri þar. Á kvikmynd var
æskilegt að einhver væri á ferð-
inni í gýgnum og' fór Ágúst
þarna niður, þótt ekki muni það
hafa , verið mjög fýsilegt. Þar
varð fyrir honum einkennilegur
steinn og hann greip stein þenn-
an með sér, fyrsta steininn í
safninu. Síðan hefur hann farið
víða um landið, og' þá jafnan
haft opin augu fyrir sjaldgæf-
um eða sérkennilegum stein-
um. Eftir vinnutíma á vetrum
eru þessir steinar svo teknir
fram og hreinsaðir, bækur tekn-
ar fram til að greina þá eftir,
og fræðast um myndun þeirra. -
Næsta skrefið var svo að
koma sér upp sög til að skera
steina þessa sundur og slípa þá,
Hinar þunnu steinflögur, allt
niður í eins millimeters þykkt,
Úr steinasai'ninu.
N emendasamband
Ingvar Gíslason.
úr slagkraftinum að þessu sinni.
En flokkurinn er nú sem fyrr
sterkt stjórnmálaafl, sem á mik-
ið traust meðal íslensku þjóðar-
innar. Á því hefur ekki orðið
breyting, að flokkurinn er aðal-
stjórnmálaafl landsbyggðarinn-
ar og á öruggu fylgi að fagna
meðal þjóðlegs félagshyggju-
fólks í kaupstöðum.
Verulegar breytingar hafa
orðið á þingmannaliði eftir þess
ar kosningar. Nær sú breyting
mjög til Norðurlandskjördæmis
eystra. Gísli heitinn Guðmunds-
son lést á kjörtímabilinu, og
Jónas Jónsson frá Ystafelli, sem
tók við sæti hans, hefur látið af
þingmannsstörfum. Björn Jóns-
son og Magnús Jónsson hverfa
einnig af þingi. Samstarf mitt
við alla þessa menn var langt
og gott og verður mér minnis-
stætt.
í stað þessara mætu þing-
manna bætast nýir menn, sem
ég býð velkomna í hópinn. Vona
ég, að samstarfið innan hins
nýja þingmannahóps verði gott,
þrátt fyrir mismunandi sjónar-
mið, sem ekki verður hjá kom-
ist að ríki á pólitískum vett-
vangi.
HINN 6. júní sl. var haldinn
stofnfundur Nemendasambands
Menntaskólans á Akureyri.
Fundurinn var haldinn á Hótel
Esju í Reykjavík og var boðað
til hans af hálfu þeirra stúdenta
árganga, sem samkvæmt venju
halda stúdentsafmæli sín hátíð-
leg á Akureyri í ár og færa skól
anum gjafir og kveðjur. Þessir
árgangar eru þeir, sem urðu 40,
25 og 10 ára hinn 17. júní sl., en
svo sem kunnugt er heldur
Menntaskólinn á Akureyri enn-
þá þeim gamla og góða sið að
brautskrá stúdenta 17. júní.
Á stoínfundi nemendasam-
bandsins var mikill fjöldi fyrr-
verandi nemenda skólans eða
um 100 manns og var þar ríkj-
andi mikill áhugi um stofnun
sambandsins. Markmið þess er
að treysta eftir íöngum tengsl
brottskráðra nemenda við sinn
gamla skóla, stuðla að auknum
kynnum „norðanmanna“ og
bæta aðstöðu nemenda í
Menntaskólanum á Akureyri til
félags- og tómstundastarfa með
gjöfum og fjárframlögum.
Fundarstjóri á stofnfundinum
var Vilhjálmur G. Skúlason,
prófessor, og fundarritari Páll
Þórðarson, lögiræðingur.
í fyrstu stjóm sambandsins
voru kjörnir: Runólfur Þórar-
insson, stjórnarráðsfulltrúi, for-
maður, Gunnar Eydal, lögfræð-
ingur, ritari, Vilhjálmur G.
Skúlason, prófessar, gjaldkeri,
Ragna Jónsdóttir, kennari og
Jakob Hafstein, framkvæmda-
stjóri. Varamenn í stjórn voru
kjörnir Sverrir Páll Erlendsson,
stúdent, Björn Þ. Guðmunds-
son, borgardómari, og Auður
Torfadóttir, fulltrúi.
(F réttatilky nning )
Ágúst Jónsson.
eru margar gæddar hinum
einkennilegustu litum og hreint
augnayndi. Þá hefur Ágúst slíp-
að litla steina, sem sóma sér vel
sem kvennaskraut og er líklegt
að einhverjar konur beri þá á
brjósti sér, en það er dauður
maður, sem ekki hefur fengið
áhuga á steinum eftir að hafa
dvalið í steinaherberginu hans
Ágústar um stund og skoðað
safnið undir leiðsögn hans, og
virt fyrir sér myndirnar hans.
Eflaust má gera marga berg-
kristalla í safninu mjög verð-
mæta með því að búa til úr
þeim skrautmuni og ametist-
steinarnir eru sem kjörnir til
skrauts. Þeir eru fjólubláir á
litinn og sérkennilegir. Jaspisar
eru í ýmsum litum, en nöfn og
bergfræðilegar skýringar eru
öðrum tiltækari.
Fyrir nokkrum árum voru til
sýnis hér í Náttúrugripasafninu
ýmsar fagrar og furðulegar
bergtegundir, sem Jóhann
Brynjólfsson, Oddagötu 3, safn-
aði. En hann er mikill steina-
safnari og eldri í hettunni á
því sviði.
Steingervingar í eigu Ágústar
Jónssonar, steinasafnið hans og
litmyndirnar frá hinum ólíkustu
-stöðum á Norður-, Vestur- og
Austurlandi, er allt til þess fall-
ið að glæða áhuga á fegurð og
fyrirbærum í ríki náttúrunnar.
Myndi eflaust vera ávinningur
að því fyrir æsku skólanna, að
kynnast söfnum sem þessum og
þeim áhuga náttúruskoðarans,
sem helgað hefur tómstundir
sínar þessu skemmtilega og
fræðandi starfi. E. D.
Ilér cru nokkrar hillur með litfögrmn steinum og summn sjaldgæfum.