Dagur - 14.12.1974, Qupperneq 5

4
5
Skrifstofur, Hafnarstræti 90, Akureyri
Símar 1-11-66 og 1-11-67
Ritstjóri og ábyrgðannaður:
ERLINGUR DAVÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓHANN K. SIGURÐSSON
Prentverk Odds Björnssonar h.f.
í bláum hyljum
blundar lax og silungur og bíður
vors og betri tíma undir ljósum
klakaþiljum vetrarins. Og þótt vatn-
ið sé kalt, fer endurnýjun stofnanna
þar fram, milljónir laxa- og silungs-
seiða klekjast út og hefja síðan lífs-
baráttu sína.
Island er hið eina í álfunni, sem
á ár sínar lítt eða ekki mengaðar og
þegar litið er á veiðiár landsins í
heild, eru þær þær einu, sem skila
mjög vaxandi veiði hin síðustu ár og
bjóða enn margföldun göngufiska,
með aðstoð mannsins.
Árin 1955—1960 veiddust hér á
landi samtals 23 þúsund laxar árlega,
en 1961—1965 veiddust 37 þúsund
laxar. Síðustu tvö árin varð laxveið-
in um 65 þúsund hvort ár. Þessi
aukning er að þakka fiskrækt og
lengingu fiskvega, einnig skynsam-
legri nýtingu.
Hér á landi eru 118 veiðifélög í
öllum landshlutum og taka þau til
flestra vatnasvæða landsins. Utn 300
þúsund laxgönguseiðum hefur verið
sleppt í árnar sumar livert síðustu
árin, og endurheimtur þeirra örva
til enn frekari ræktunar. Þéttbýlis-
menn em margir ákafir veiðimenn
en einnig ræktunarmenn á þessu
sviði og liafa lagt fram stórar fjár-
fúlgur til að auka laxgengd í árnar.
Bændur í hinum ýmsu félögum land-
eigenda eru einnig áhugasamir um
eflingu fiskræktar, því hér er um
veruieg hlunnindi eða aukabúgrein
að ræða.
Þótt ótrúlegt megi virðast, eru
ekki allar ár enn að fullu kannaðar
sem veiðiár, og þaðan af síður hafa
möguleikar þeirra komið undir smá-
sjá kunnáttumanna. Nokkrir Akur-
eyringar, sem tóku á eina á leigu,
höfðu það fyrir satt, sem landeig-
endur héldu alveg hiklaust fram og
sögðu, að foss einn í ánni væri ekki
laxgengur og aldrei veiddist sá
göfugi fiskur þar fyrir ofan. Þetta
reyndist þó ekki á rökum reist, því
einmitt þar var langmesta veiðin,
því þarna reyndist mikið veiðisvæði
ókannað með öllu. En þetta er að-
eins dæmi um það, hve skantmt við
emm enn komnir í að nýta mögu-
leika laxánna.
Þá eru veiðivötnin, sem eru ótelj-
andi hér á landi og fiskur í flestum,
lítt rannsökuð náma. Með skynsam-
legum vinnubrögðum hefur þó tek-
ist á nokkrum stöðum, að gera veiði
eftirsótta, sem enginn vildi áður við
líta. En þar var einkum um það að
ræða að takmarka stofninn við mögu-
lega fæðuöflun fiskanna, og mun
þurfa að beita þeim vinnubrögðum
víða um land.
(Framhald á bls. 7).
ÞAR TÖKST DROTTNIVEL
i ■ ■ ■ a ■ i
Þegar Drottinn allsherjar hafði
lokið við að skapa heiminn, leit
hann skyggnum augum yfir
verk sitt og sá, að það var harla
gott. Þá var það, að lítill dropi
féll úr fjöðurstaf hans og kom
niður á hið auða haf milli
Noregs og Grænlands. Hér var
ósjálfrátt komið ofurlítið ey-
land í úthafið, sem við nánari
athugun fór vel á myndfletin-
um. Eitthvað á þessa leið hefst
Kristján frá Djúpalæk.
texti Kristjáns skálds frá Djúpa
læk í bókinni Akureyri og
norðrið fagra, sem Bókaforlag
Odds Björnssonar hefur gefið
út í samvinnu við Iceland
Review og er mjög myndskreytt
og fögur kynningarbók um
Akureyri, er einnig hefur kom-
ið út með enskum texta.
Og skáldið heldur áfram að
rasða verk skaparans og hvernig
hann endurbætti eitt og annað
með vasahníf sínum:
„Fyrir Norðurlandi dvaldist
honum lengst. Hann skóp þar
m. a. langan fjörð inn milli fjall
anna, setti dálitla eyju fyrir
mynni hans, langt út til hafsins
og aðra í hann miðjan, vaxna
hrísi. Hann gæddi hlíðar fjall-
anna þokka og afdalina yndis-
leik. Að síðustu sló hann yfir
staðinn blárri, gagnsærri móðu
og skírði Eyjafjörð. Aldir liðu
og árþúsundir Eyjan prúða í
Atlantshafi lá þar ósnortin eins
og mey í festum, er bíður elsk-
huga síns. Eldur og ís léku sér
að því að umbylta henni, mynda
og móta. En hún var ekki lífi
í lundum skóganna, huldufólk
byggði hóla og klettaborgir,
dvergar steina, en tröllin hella
og hrikafjöll. Loftið var þrung-
ið blaki vængja og lofsöngvum,
selir sleiktu sólskinið á skerj-
um og hleinum og kæptu í látr-
unum. En hafið og hver fjörður
og flói var hvikur af fiski og
stórhveli, ár og fljót af silungi
og laxi. Og Papar, kristnir ein-
setumenn frá írlandi, sigldu
hingað frumstæðum farkostum
til að geta verið hér einir með
guði sínum. Hvergi varð komist
í nánari snertingu við dular-
öflin, en á þessu ósnortna mey-
landi við heimskautsbaug."
Síðar í textanum rekur höf-
undur landnám norrænna
manna, greinir frá Helga magra,
er vígðist tveim guðum, hinu
milda eðli og stríða og hinum
rniklu andstæðum í ríki náttúr-
unnar, og hversu allt leitar þó
jafnvægis í þessu sérstæða
landi elds og ísa. Þá dregur
höfundur fram nokkra þætti
lands og sögu, segir frá merk-
um sögustöðum, skáldum og
öðrum, er mótuðu samtíð sína,
og lýsir í fáum orðum hinni
stoltu og dulvísu þjóð, er landið
byggir nú.
Má segja, að Kristjáni skáldi
frá Djúpalæk hafi vel tekist að
skrifa skemmtilegan og á ýms-
an hátt mjög fræðandi þátt um
höfuðstað Norðurlands, um-
hverfi hans og sögu. Þátturinn
er umvafinn dulvísi og þjóðtrú,
sem gerir bókina sérstæða
meðal kynningarbóka og eykur
gildi hennar til stórra muna. □
ÁSMUNDUR SVEIN
og listaverk lians í nýrri bók frá Iceland Review
Komin er á markaðinn ný bók
í flokki ICELAND RIVIEW
BOOKS og nefnist hún
SCULPTOR Ásmundur Sveins-
son — An Edda inn Shapes and
Synibols. Eins og titillinn ber
með sér er hér fjallað um Ás-
mund Sveinsson og verk hans.
Sáralítið hefur verið gefið út af
bókum um íslenzka listsköpun
— á erlendum tungum, og með
þessari nýju bók leitast útgáfan
við að bæta þar nokkuð úr.
Texta bókarinnar skrifaði
Matthías Johannessen, ritstjóri.
Hér er það hið lifandi samtals-
form, sem Matthías er ekki
hvað sízt þekktur fyrir, og ræð-
ir hann við Ásmund um starf
hans og sköpun, þjóðtrú og
þann forna menningararf, sem
listamanninum hefur orðið svo
hugleikinn alla tíð. Þetta eru
samræður um lífið og tilveruna,
eins og hún hefur speglazt í
verkum Ásmundar — og nær
40 myndir af mörgum þekkt-
ustu verka hans birtast hér.
Einmitt flest þau verk, sem ber
á góma í samtölum þeirra Matt-
híasar.
Myndirnar tóku Sigurgeir
Sigurjónsson og Guðmundur
Ingólfsson, en texta þýddu May
og Hallberg Hallmundsson.
Bókin er 72 síður í handhægu
broti og sá Fanney Valgarðs-
dóttir hjá Auglýsingastofu Gísla
B. Björnssonar um útlit hennar.
Nyrra bóka getið
Ferð Geysis til N-Ítalíu 1974
i ■ r ■ ■ ■
Má ætla að hér sé komin út
bók, sem kærkomin er því fólki
í útlöndum, sem áhuga hefur á
íslenzkum menningarmálum og
listsköpun. Þetta er fimmta bók
in í flokki ICELAND REVIEW
BOOKS, því áður komu út ís-
landsbók (ensk og þýzk út-
gáfa), bók um gosið í Heimaey
(á ensku) og Reykjavíkurbók
Gunnars Hannessonar og Jök-
uls Jakobssonar, en hún kom
út á þessu ári og hefur hlotið
verðskuldaða athygli. Um þess-
ar mundir kemur svo á markað-
inn bók um höfuðstað Norður-
lands — og nágrennið: AKUR-
EYRI — And the Picturesque
North. Q
TVÆR BOKA-
FORLAGSBÆKUR
Biaðinu hafa borist tvær nýjar
bækur frá Bókaforlagi Odds
Björnssonar á Akureyri.
Auður á Heiði er eftir Ingi-
björgu Sigurðardóttur og hefur
hún áður skrifað 15 bækur. Hin
nýja bók er nær 130 blaðsíðna
skáldsaga, er skiptist í 17 kafla.
Aðal söguhetjurnar eru Auður
á Heiði, 18 ára, og Hreinn kaup-
maður, tveim árum eldri.
Hin bókin heitir Hanna María
og Viktor verða vinir og er eftir
Magneu frá Kleifum og jafn-
framt fjórða bókin um Hönnu
Maríu. Um þessa bók segir út-
gefandinn meðal annars: Þetta
er fjórða bókin um hana Hönnu
Maríu, sem á heima í Koti, hjá
afa sínum og ömmu. Tvíbura-
systkinin, Viktoría og Viktor úr
Reykjavík, dvelja sumarlangt í
Koti og allir krakkarnir lenda
í ýmsum ævintýrum og jafnvel
mannraunum. Og nú skeður
það skrýtna, að Hanna og
Viktor verða perluvinir, en það
hefði ekki þótt trúlegt þegar
þau kynntust fyrst. En allt er
gott, sem endar vel.
Fyrri bækurnar um Hönnu
Maríu hafa verið lesnar í Ríkis-
útvarpinu við miklar vinsældir.
KVENFELAG
SVÍNAVATNSHREPPS
100 ÁRA
Blaðinu hefur borist myndar-
legt og myndskreytt rit í stóru
broti, um Kvenfélag Svínavatns
hrepps 100 ára og önnur kven-
félög í Húnaþingi. Ritnefnd
skipuðu: Hulda Pálsdóttir,
Höllustöðum, Valgerður Ágústs
dóttir á Geitaskarði og Þorbjörg
Bergþórsdóttir á Blönduósi.
í riti þessu eru ljósprentuð
handskrifuð lög Kvenfélags
Svínavatnshrepps og einnig all-
löng handskrifuð grein um fé-
lagið eftir Huldu Pálsdóttur, en
Guðrún Jakobsdóttir ritaði. Við
tal er við Jóhönnu Jóhannes-
dóttur á Svínavatni, grein um
Gunnfríði Jónsdóttur mynd-
höggvara frá Sæunnarstöðum í
Hallárdal, grein um ræktun
matjurta eftir Sólveigu Bene-
diktsdóttur Sövik og svo mynd-
um prýddar greinar um hin
ýmsu kvenfélag í Húnaþingi.
Rit þetta er til mikils sóma
fyrir þá, er að því unnu. □
D
ýraverndarinn
Hið góða og gamla rit, Dýra-
verndarinn, 3—4 tölublað sex-
tugasta árgangs, er komið út,
35 síður í stóru broti, mynd-
skreytt að vanda.
í heftinu er minnst 60 ára
afmælis, þá er sagt frá Degi
dýranna 15. september, greinin
Húsdýr okkar í ellefu hundruð
ár eftir Guðmund Jósafatsson
frá Brandsstöðum, og önnur,
sem ber nafnið Hið sanna um
dýrin. Þá segir frá stofnun
Dýraverndunarfélags Akureyr-
ar, dýragarðs í Finnlandi og
þarna er endurprentuð frásögn
Þorsteins Erlingssonar, Bóndóla
ISLENSKIR
BÚFRÆÐI-
KANDÍÐATAR
Svo heitir nýútkomin bók, sem
Félag íslenskra búfræðikandi-
data gefur út en Prentverk
Odds Björnssonar annaðist
prentun.
Þeir Jóhannes Sigvaldason,
Oli Valur Hansson og Ævarr
Hjartarson rita aðfaraorð bókar
innar um tilgang hennar og
gerð, en síðan er greinin Bú-
fræðimenntun íslendinga, stutt
ágrip af sögu æðra búnaðar-
náms samið af Guðmundi Jóns-
syni fyrrv. skólastjóra á Hvann
eyri. Aðalkafli bókarinnar er
æviágrip íslenskra búfræði-
kandidata, ásamt myndum af
þeim og er sá kafli yfir 200
blaðsíður. Er þetta búfræðinga-
tal því hið fróðlegasta.
Bókin fæst í bókaverslunum
og einnig hafa búfræðikandi-
datarnir hana til sölu. □
50 VÍSNAGÁTUR
Ármann Dalmannsson fær hina
bestu dóma fyrir bók sína Fræ,
sem er nýlega komin út. En
hann lét ekki þar við sitja, því
nú er komin út eftir hann lítil,
fjölrituð og sérstæð bók er
nefnist Vísnagátur. Eru þar
fimmtíu gátur í ljóðum, hin
ágætasta dægradvöl fyrir fólk
er heima situr og hefur af slíku
gaman.
Ármann segir í formála, að
hann hafi undanfarin ár látið
vísnagátur í jólapakkana til
barnabarna sinna og veitt sæl-
gætisverðlaun fyrir ráðningarn-
ar. Þær gátur, segir hann, sem
hér birtast í bundnu máli, eru
frá liðnum árum að nokkrum
viðbættum. Og hann heitir
þrennum bókarverðlaunum fyr-
ir réttar ráðningar. Hver brag-
lína eða vísuliður, sé ráðinn
sérstaklega.
Vísnagátur Ármanns eru hin-
ar ágætustu og vart þarf að
draga í efa, að þeir verða marg-
ir, sem velta þeim fyrir sér um
jólin. □
GLOÐAFEYKIR
Glóðafeykir, félagstíðindi Kaup-
félags Skagfirðinga, er kominn
út, 15. hefti, nóv. 1974, yfir 80
blaðsíður. Ritstjóri er Gísli
Magnússon í Eyhildarholti.
Efni þessa rits er meðal ann-
ars frásögn af aðalfundum
Mjólkursamlags Skagfirðinga
og Kaupfélags Skagfirðinga, við
tal við Friðbjörn Traustason
um eflingu Hóla í Hjaltadal,
vísnaþátturinn Leirgerður og
þáttur, sem ber nafnið Fallnir
félagar. Margt fleira er í þessu
myndarlega hefti samvinnu-
manna í Skagafirði, sem Gísli
Magnússon annast enn af
mikilli prýði. □
HAUSTIÐ 1973 tók Sigurður
Demets Franzson við söngstjórn
Karlakórsins Geysis á Akur-
eyri. Fljótlega eftir að vetrar-
starf hófst lét hann í ljósi áhuga
sinn á því að fara með kórinn í
söngferð á æskuslóðir sínar í
Suður-Týról á ítalíu.
Lagaval í söngskrá kórsins
hagaði hann þannig, að veru-
legur hluti hennar var jafn-
framt ætlaður til flutnings í
væntanlegri söngferð.
Áreiðanlega þótti ýmsum
þetta fulldjörf fyrirætlun að
halda norðan frá íslandi í söng-
ferð til ítalíu, þess lands, þar
sem söngur er svo samgróinn
þjóðarsálinni, að hvergi þekkist
eins.
Ný stjórn var kjörin í kórn-
um í febrúar síðastliðinn
og varð þegar helsta verkefni
hennar að undirbúa hina vænt-
anlegu utanferð. Leitað var til
ferðaskrifstofa um fyrirgreiðslu
og þótti fljótleg'a sá kostur
Saga Eldeyjar Hjalta, ný útgáfa
Tvímælalaust er Saga Eldeyjar-
Hjalta, er kom út í tveimur
bindum haustið 1939, eitt merk-
asta verk Guðmundar G. Haga-
líns og reyndar er hún jafn-
tvímælalaust eitt af öndvegis-
ritum íslenzkum frá þessari
öld. Það var prófessor Sigurður
Nordal, sem kom því til leiðar,
að bókin var rituð, og í formála,
sem hann skrifaði með henni,
segist honum svo frá, að náin
kynni hans af Eldeyjar-Hjalta
í Kaupmannahöfn veturinn
1914—15, hafi sannfært sig um,
„að þarna var efni í ævisögu,
sem mátti ekki gleymast.“ En
árin liðu og það var ekki fyrr
en Hagalín hafði skrifað Virka
daga eftir frásögn Sæmundar
skipstjóra, að Sigurður þóttist
sjá, „að þarna var maðurinn,
sem gat skrifað ævisögu
Hjalta.“ Og lesendur virðast
hafa verið sama sinnis því að
fáar bækur munu hafa verið
meira keyptar á sínum tíma
eða verið lesnar af meiri áhuga.
En Saga Eldeyjar-Hjalta hef-
ur um langt árabil verið með
öllu ófáanleg, svo að þau ein-
tök hennar, sem ratað hafa í
fornbókaverzlanir, mega víst
teljast harla fá. En nú hefur
Almenna bókafélagið bætt úr
þessum skorti og sent frá sér
bókina í nýrri og prýðilegri út-
gáfu eins og henni hæfir. Er
hún í tveimur bindum sem fyrr
og alls um 560 bls. í allstóru
Það var heima hjá Sigurði
Nordal, að þeir Hjalti og Guð-
mundur hittust í fyrsta sinn og
mun hann ekki hafa iðrast þess
að hafa leitt þá saman. En í
formála sínum að bókinni kemst
Sigurður Nordal m. a. svo að
orði: „Það þarf ekki að bera
lof á þessa bók fyrir þá, sem
hafa hana í höndum. Hún hefur
það meðal annars sér til ágætis
að vera svo skemmtileg, að eng-
in mun geta stillt sig um að
lesa hana spjaldanna milli, sem
einhvers staðar hefur gripið
ofan í hana. Og hún mun ekki
heldur bregðast þeim, sem vilja
lesa hana til annars en eintóms
gamans. Þetta er sönn og skýr
mannlýsing, sem um leið bregð
ur upp mynd af aldarfari og
umbrotum á örlagaríku tíma-
bili í sögu þjóðarinnar. Ég er
ekki í vafa um, að Saga Eld-
eyjar-Hjalta muni jafnan verða
talin með beztu ævisögum, sem
ritaðar hafa verið á íslenzka
tungu.“ □
vænstur að fella söngferðalagið
inn í ferð á vegum Útsýnar til
baðstrandarbæjarins Lignano.
Brottfarardagur var 10. septem-
ber. Náðust hagstæðir samning-
ar við forstjóra Útsýnar um þátt
töku kórfélaga í ferðinni. Fjöldi
þátttakenda á vegum kórsins
var á milli 70 og 80. Æfingum
var haldið áfram svo lengi fram
eftir vori, sem fært þótti. Hóf-
ust þær svo aftur að loknu
sumarhléi seinnihluta ágúst-
mánaðar og var æft af kappi
þann tíma, sem eftir var til utan
ferðar.
Flogið var utan með Boeing
þotu Flugfélags íslands í leigu-
flugi beint frá Keflavík til Fen-
eyja. Þar var lent kl. 2 að nóttu
eftir staðartíma. Var tekið lag
í flugstöðinni meðan beðið var
eftir farangrinum og vakti það
greinilega nokkra athygli við-
staddra. Til gististaðar í Lign-
ano kom hópurinn svo um kl.
4.30 um nóttina. Þar var svo
dvalist næstu viku. Fullyrða
má, að flestir nutu þeiri'a daga
í ríkum mæli. Veður var fram-
úrskarandi gott, sólskin og um
30 stiga hiti. Gátu menn eftir
vild notað hina ágætu bað-
strönd staðarins, farið í skoð-
unar- og skemmtiferðir, sem
ferðaskrifstofan bauð uppá,
gengið um bæinn og skoðað
hann eða farið í verslanir.
Lignano virðist hafa verið
smáfiskiþorp í eina tíð, sem síð-
an hafi á skömmum tíma verið
breytt í nýtískulegan ferða-
mannabæ. Nær allar byggingar
sýnast nýlegar og ríkir mikil
formgleði og fjölbreytni í bygg-
ingarstíl. Sérstaka athygli ís-
lenskra augna vekur hugmynda
auðgi ítala í notkun steinsteypu.
Trjágróður, blómaskreytingar
og sæmilegur þrifnaður úti við
setja viðkunnanlegan svip á
bæinn. Umferðin í bænum vek-
ur líka athygli. Hún er allmikil
en laus við asa þann og tauga-
spennu, sem við þekkjum jafn-
vel héðan af íslandi.
Söngæfingum var haldið uppi
og einu sinni sungið opinber-
lega í Lignano. Var það laugar-
dagskvöldið 14. september utan-
húss á torgi einu í bænum.
Hlýddi allmargt manna á söng-
ÍSLANDSKÓNGUR
STOLT LANDANS
Ferð með Gullfossi til Miðjarðarhafslanda 1953
kasa. Ennfremur er í ritinu
skemmtilegar frásagnir um hús-
dýrin okkar, vináttu manna og
dýra og vináttu ólíkra dýrateg-
unda innbyrðis og enn fleira er
í þessu nýútkomna hefti.
Dýraverndarinn hefur ætíð
flutt fróðlegt og skemmtilegt
lesefni, sem allt stuðlar að aukn
um skilningi manna á dýrum
og aukinni vináttu milli manna
og dýra. Dýraverndarinn á
erindi il yngri og eldri lesenda,
alveg eins á okkar dögum og
þegar hann hóf göngu sína fyrir
sextíu árum. □
Komin er út á vegum Ægis-
útgáfunnar bók um hópferð
með Gullfossi 1953. Höfundur
er Páll Hallbjörnsson og er
þetta sjötta bók hans. Páll er
því að góðu kunnur fyrir bækur
sínar. En þær eru skáldsögur í
léttum stíl. Einnig hefur komið
út eitt leikrit eftir Pál.
Hér styðst hann við dagbæk-
ur sínar úr ferðalagi með Gull-
fossi. Karlakór Reykjavíkur fór
í söngför til Miðjarðarhafslanda
1953 og slógust margir með í þá
ferð og úr varð heilt ævintýri.
Höfundi tekst að segja frá þess-
ari ferð á lipran og skemmti-
legan hátt. Lýsingin er lifandi
og víða komið við.
Algeirsborg er skoðuð, þar
sem herteknir landar voru
reknir um götur fyrir 326 árum.
Lærð er arabísk steikaraaðferð
í Bú-Sada. Um Sikiley er farið
og leyndardómar hennar athug-
aðir, Reikað er um Napolí og
Pompei. Colosseum og Kata-
kombur Rómar skoðaðar. Lista-
verkaborgin Flórens er heim-
sótt og svona má lengi telja.
Niss, Monakó, Monte Carlo
gleymast ekki. Barselóna,
Madrid, Lissabon heilla ferða-
fólkið.
Augljóst er, að auga höfundar
er ferskt og opið fyrir hinu
margbreytilega, sem hann sér.
Bókin er ekki stór, rúmar 140
síður, en prentuð á mjög góðan
pappír og prýdd fjölda mynda.
Ég hefi ekki séð bók þessa
auglýsta, en hún er þess virði,
að hún sé keypt og lesin, fremur
en margt af því, sem mjög er
auglýst þessa dagana.
Um leið og ég leyfi mér að
vekja athygli á bókinni Stolt
landsins, vil ég þakka Páli Hall-
björnssyni fyrir smekklega og
skemmtilega bók.
Sigurður Guðniundsson.
Út er komin bókin íslands-
kóngur, sjálfsævisaga Jörundar
hundadagakonungs, hjá Hilmi
h.f. í Reykjavík. En Jörundur
greip inn í sögu lands og þjóðar
með óvenjulegum hætti. Jafn-
framt því að hann er staðreynd
sögunnar, varð hann einnig
þjóðsagnapersóna.
Á bókarkápu segir meðal
annars svo:
„Djörfustu reyfarahöfundar
ættu erfitt með að láta sögu-
hetjur sínar lenda í jafntíðum
og merkilegum ævintýrum og
Jörundur hundadagakonungur
lýsir í sjálfsævisögu sinni. Samt
vitum við úr öðrum heimildum,
til dæmis um konungsveldi
hans á íslandi, að frásögn hans
er rétt í höfuðatriðum.
Stjórnarbylting Jörundar á
íslandi var aðeins hápunktur
furðulegrar lífsreynslu hans.
Hann hafði áður verið sjómaður
og skipstjóri og flækzt um
heimsins höf. Hingað til hafa
menn lítið vitað um feril hans
eftir að hann var fluttur fang-
inn frá íslandi og hafa fyrir satt,
að hann hafi fljótlega látizt sem
fangi í Ástralíu. En það er ekki
inn. Á eftir var boðið upp á bjór
í veitingastað við torgið og var
þar góður fagnaður.
Upptökumaður frá vestur-
þýskri sjónvarpsstöð kom þar á
vettvang og tók upp söng þarna
og á æfingu daginn eftir. Seinna
komu starfsmenn ítalska út-
varpsins í sömu erindager'ðum.
Hin eiginlega söngferð hófst
svo að morgni 18. september.
Þá var lagt af stað í tveimur
hópferðabílum upp í Alpafjöll.
Leiðin lá fyrst um maísakra og
vínekrur Pósléttunnar, en síðan
komu í ljós fyrstu hæðadrög
Alpanna. Leið þá ekki á löngu,
einu sinni hálfur sannleikur-
inn.
Jörundur sat hvað eftir annað
í fangelsi á ævi sinni, en þess
á milli var hann á bólakafi í
ævintýrum. Hvað eftir annað
átti hann gnægð fjár, sem hann
tapaði síðan við spilaborðið.
Hann var um tíma erindreki og
njósnari í Evrópu á vegum
Breta og var meðal annars við-
staddur þegar Napóleon tapaði
hinni miklu orrustu við Water-
loo. Hann var afkastamikill
rithöfundur og skrifaði um guð
fræði, hagfræði og landafræði,
auk skáldsagna og leikrita.
Hann var einu sinni fangelsis-
prestur og tvisvar var hann
hjúkrunarmaður. í Ástralíu
gerðist hann um tíma blaða-
maður og útgefandi og var svo
lengi vel lögregluþjónn og lög-
reglustjóri í eltingaleik við bófa
flokka. Og þar lauk hann ævi
sinni sem virðulegur góðborg-
Sjálfsævisaga Jörundar birt-
ist fyrst í áströlsku tímariti á
árunum 1835—1838. Hún kom
síðan út í bókarformi í Eng-
landi árið 1891 og lítur nú fyrst
dagsins ljós á íslenzku.“ □
Guðmundur Gunnarsson.
uns komið var í hið sérstæða
landslag Dólómítanna, snar-
bratta tinda úr hvítuffL kalk-
steini, 2500—3000 metra háa,
klædda dökkgrænum barrskógi,
hvar sem tré getur fengið rót-
festu. Stansað var á ýmsum
stöðum og skulu tveir af þeim
nefndir sérstaklega.
Sá fyrri er þorpið Longarone.
9. október 1963 varð þar eitt
mannskæðasta slys í Evrópu.
Hluti af fjallshlíð hrapaði ofan
í stíflulón, vatnsflóð féll yfir
stíflugarðinn, sem ekki brast,
geystist niður í þéttbýlan dal,
sópaði burtu þorpum og varð
tæplega 2000 manns að bana.
Verksummerki þessara ham-
fara blasa enn við augum veg-
farandans, sem ekur um dal-
inn.
Hinn staðurinn er Cortina
d’Ampezzo, einn vinsælasti
ferðamannabærinn á þessum
slóðum, sérstaklega sem skíða-
staður á vetrum og voru þar
Vetrarólympíuleikar 1956. Rétt
utan við bæinn rís mikið minnis
merki um fallna hermenn frá
þessum slóðum í stríðinu 1914
—18. Inni í minnismerkinu eru
letruð nöfn þeirra, en úti fyrir
standa gömul fallstykki. Ymis-
legt frægðarfólk á þarna bú-
staði, t. d. sú fræga leikkona
Sophia Loren.
Komið var kvöld, þegar ekið
var inn í heimabæ Demets.
Ortisei í Gardenadal. Þar
bjuggu allir ferðalangarnir á
sama hóteli. Undir borðum
fyrsta kvöldið var móttöku-
athöfn fyrir kórinn. Ávarp var
flutt og fram komu karlakór og
þjóðdansaflokkur. Geysismenn
þökkuðu fyrir sig með söng.
Næsta dag var haldið kyrru
fyrir í Ortisei, en sungið um
kvöldið í bænum Selva, sem er
í Gardenadal ekki langt austan
við Ortisei. Aðsókn var þar lé-
leg og hljómburður í söngsaln-
um virtist vera mjög slæmur.
Hafði hvort tveggja óefað sín
áhrif á sönginn.
20. september var farið í öku-
ferð um Sellaskarð til Bolzano,
sem er stærsta borg á þessum
slóðum, hefur rúmlega 100 þús.
íbúa og er héraðshöfuðborg í
Suður-Týról. Á heimleiðinni var
snæddur hádegisverður á veit-
ingastað, sem rekur sögu sína
allt aftur til ársins 1186. Hver
veit nema þarna kynnu íslend-
ingar að hafa snætt fyrir 800—
700 árum á leið heiman eða
heim í pílagrímsgöngu til Róm-
ar. í þakkarskyni fyrir góðan
beina voru sungin nokkur lög,
áður en haldið var aftur af stað.
Var svo reyndar gert víðar bæði
fyrr og síðar í ferðalaginu.
Um kvöldið var samsöngur í
félagsheimili Ortiseibæjar. Var
þar troðfullt hús, ágætar undir-
tektir og' góður hljómburður. Sá
sorgaratburður, að frændi
Demets — áhrifamaður á þess-
um slóðum — hafði orðið bráð-
kvaddur daginn áður virtist
ekki draga úr aðsókninni.
Laugardaginn 21. september
var haldið um miðjan dag áleið-
is til Merano, þar sem vera átti
um kvöldið síðasti samsöngur-
inn á þessu ferðalagi. Merano
er gamall og rótgróinn ferða-
mannabær með um 34 þús. íbúa
og var sungið þar í konsertsal
byggðum 1914. Voru þar stór
húsakynni og harla skrautleg
en aðsókn dræm. Hefur eflaust
ýmis önnur skemmtun verið á
boðstólum þar í bæ þetta kvöld.
M. a. fór fram hjólreiðakeppni
á götum í næsta nágrenni við
sönghöllina.
Á öllum söngskemmtunum
flutti Demets erindi um ísland
og sýndi litskuggamyndir. Var
greinilegt, að myndir frá eld-
gosum síðustu ára orkuðu sterk
legast á áhorfendur.
Daginn eftir var haldið áleiðis
til Lignano. Ekið var frá Ortisei
vestur á hraðbrautina, sem
liggur frá Brennerskarði suður
eftir ítalíu. Fór ekki hjá því, að
mannvirki það vekti athygli
íslendinga. Vegur þessi er
steyptur, 4 akreinar á breidd.
Svo er til hagað, að hvergi þarf
að tefjast við umferð af hliðar-
vegum og liggur hann oft á
brúm yfir þá. Ökuhraði er í
samræmi við það, tæplega inn-
an við 100 km á klst. Mannvirki
þetta liggur oft utan í snar-
bröttum fjallshlíðum og stend-
ur þá gjarna á háum stein-
steyptum súlum, en ekki strengt
inn í hlíðina. Beygt var út a£
hraðbrautinni vestur að Garda-
vatni, þar sem náttúrufegurð er
mjög rómuð. Frá Gardavatni
var ekið austur á bóginn hrað-
braut, sem liggur um borgirnar
Verona og Padova og komið til
Lignano um kvöldið. Morguninn
eftir sást, að mikil breyting
hafði orðið þar í bæ þá daga,
sem dvalist var í Alpafjöllum.
Veður hafði versnað með þeim
afleiðingum, að flestir sólbaðs-
gestir voru á bak og burt og
bærinn orðinn harla tómlegur.
Um kvöldið sátu flestir ferða-
langanna lokahóf Útsýnar. Var
þar hin veglegasta veisla, ágæt-
ur kvöldverður og dans stiginn
af fjöri fram yfir miðnætti.
Þriðjudaginn 24. september
hélt svo um hádegisbil rúmlega
20 manna hópur áleiðis heim
með þriggja daga viðkomu í
London. Mestur hluti hópsins
hélt á hinn bóginn af stað um
kvöldið beina leið heim til ís-
lands. Var þá lokið ferðalagi,
sem óefað á eftir að verða öllum
þátttakendum harla minnis-
stætt og ánægjulegt í endur-
minnlngum.
Skulu hér að lokum færðar
þakkir þeim mönnum, sem báru
hitann og þungann af undir-
búningi ferðarinnar, formanni
kórsins, Frey Ofeigssyni, og
söngstjóranum, Sigurði Demets
Franzsyni, en án hans tilverkn-
aðar hefði aldrei úr þessu ferða-
lagi orðið.
G. G. j