Dagur - 22.01.1975, Blaðsíða 4

4
Skrifstofur, Ifafnarstræti 90, Akureyri
Sírnar 1-11-GG og 1-11-G7
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
ERLINGUR DAYÍÐSSON
Auglýsingar og afgreiðsla:
JÓHANN K. SIGURÐSSON
Prcntverk Odds Björnssonar li.f.
Þjóðskáldið
Davíð Stefánsson
Tvö af þjóðskáldunum, séra Matthi-
as og Davíð frá Fagraskógi, áttu
heima á Akureyri unr áratugi. Yel
var það, að Leikfélag Akureyrar
sviðsetti Mattliiasarkvöld með leik-
þáttum og upplestri úr liinum ýmsu
verkum skáldsins. Síðar ætlaði Leik-
félagið einnig að liafa Davíðskvöld
með svipuðum Iiætti, en fórst fyrir.
Nú hefði Davíð Stefánsson frá
Fagraskógi orðið áttræður í gær, 21.
janúar, en hann lést 1. mars fyrir
tæpurn áratug. Ríkisútvarpið minnt-
ist skáldsins en við Eyjafjörð, í
heimabyggð hans, sem hann unni
svo mjög, mun það ekki liafa verið
gert með neinskonar viðhöfn.
Hinn stórbrotni maður, Davíð frá
Fagraskógi, gleymdist engurn er hon-
um kynntist. svo sérstæður var liann,
vitur og snjall, og á ljóðliörpu sína
lék Iiann á þann veg, að allir vildu
hlusta. Ljóð hans náðu til flestra ís-
lendinga og urðu liluti af þeim í and-
legu lífi. Hvar, sem þjóðskáldið frá
Fagraskógi tók til máls, varð hátíða-
stund. Boðskapur hans var drengileg-
ur og djarfur, og um leið var hann
máttuður fagnaðaróður til lífsins,
höfundar þess, landsins og náttúra
þess, og til allra þeirra karla og
kvenna, er unnu liörðum höndum
og þurftu að ganga um lágar dyr.
Davíð Stefánsson varð snennna
ókrýndur konungur íslenskrar ljóða-
gerðar. Norðurland varð svipmeira
af verkum hans og skáldið jók reisn
okkar sem einstaklinga. Því er okk-
ur skylt að minnast hans, holt að lesa
ljóð hans og treysta minningarnar.
Biskup íslands sagði við útför
skáldsins: Davíð var skáld nýrrar
aldar, sem markaði tímamót í sögu
ljóðlistar á Islandi. En það eru ein-
mitt slíkir menn og þeir einir, sem
sporin marka á ferli listanna og verða
ódauðlegir í þeirra heimi. Þjóðin
þekkti hann strax sem óskasvein og
gaf sig töfrum lians á vald. Hann
þurfti ekki að herjast til ríkis. Hann
var borinn til þess og auk heldur
erfinginn um leið og hann birtist.
Þjóðin gaf honum hjarta sitt og liann
þurfti ekki að venja hana við tungu-
tak sitt, þýí hún kannaðist þegar
við það. Röddin var hennar þó önn-
ur slík hefði aldrei heyrst fyri'. □
Fyrir jólin fluttu þeir Ingi
Tryggvason og Páll Pétursson
þingsályktunartillögu um lagn-
ingu byggðalínunnar svonefndu,
frá Hvalfirði til Skagafjarðar á
árinu 1975. Nú, eftir áramótin,
ræddi ritstjóri Dags við Inga
Tryggvason um þingsályktunar-
tillögu þeirra tvímenninganna
og um orkumál almennt á Norð
urlandi. Þingmaðurinn sagði þá
m. a. eftirfarandi:
Þessi þingsályktunartillaga
var fyrst og fremst flutt til að
vekja athygli á þeim bráða
vanda, sem að Norðlendingum
steðjar í orkumálum og nauð-
syn þess að leysa brýnasta
vanda nú þegar.
Nú er áætlað, svo sem kunn-
ugt er, að hefja lagningu byggða
línunnar á þessu árþ og er mið-
að við', að í fyrsta áfanga nái
hún norður að Laxárvatnsvirkj
un í Húnavatnssýslu. Síðan yrði
lögð lína þaðan að Varmahlíð í
Skagafirði, en þegar hefur verið
lögð lína milli Akureyrar og
Varmahlíðar
Vissulega hafa verið skiptar
skoðanir um gagnsemi og rétt-
mæti þessarar byggðalínu. Auð
vitað leysir hún aðeins hluta af
því vandamáli, sem orkuskort-
urinn á Norðurlandi er. En
fyrst þessi lína er lögð, er mjög
nauðsynlegt, að það verði gert
svo fljótt og á sem skemmstum
tíma sem verða má, og hluti
þess kostnaðar, sem stofnað er
til með lagningu línunnar greið-
ist með olíusparnaði á þeim
tíma, sem líður þar til nýtt orku
ver á Norðurlandi hefur raf-
orkuframleiðslu.
Harma ber, að lagning byggða
línunnar er ekki þegar hafin.
Sá dráttur verks er þegar orð-
inn dýr. Byggðalínan á að vera
öryggistæki byggðanna, sem
hún liggur um og tengir, og hún
á að geta flutt orku, hvort held-
ur sem er norður eða suður.
Þó að umrædd þingsályktun-
artillaga geri ráð fyrir að flýta
lagningu byggðalínunnar, er
sjálfsagt að önnur úrræði, ef til
eru, séu athuguð jafnframt. Þó
er okkur nú fremur þörf á fram
kvæmdum en endalausum at-
hugunum.
Á síðastliðnu ári gáfu Raf-
magnsveitur ríkisins út dreifi-
bréf, þar sem tilkynnt var, að
ekki yrðu gefin út ný leyfi til
húsahitunar með rafmagni á
Norðurlandi öllu. Slíkt ástand
í orkumálum er bæði óalandi og
óverjandi. Ef hins vegar yrði
tekin einhver sú ákvörðun í
orkumálum Norðurlands, sem
bægði orkuskortinum frá dyr-
um á þessu ári, mætti á ný leyfa
rafhitun húsa þegar á næsta
vori. Byggðalínan í Varmahlíð
ætti, að mínum dómi, að opna
á ný möguleikana á, að fá raf-
magn til hitunar nýrra húsa.
Bráðabirgðagufuaflstöð í Kröflu
átti að gera svipað gagn.
Ef hvorugt er gert, blasir enn
við okkur nýr vetur með enn
aukinni olíunotkun og því
öryggisleysi, sem orkuskortin-
um fylgir. Ef við höfum engin
önnur skjót úrræði gegn orku-
skortinum, en að breyta rán-
dýrri olíu í raforku, má nokkru
til þess kosta, að flýta þeirri
framkvæmd, sem þegar er
ákveðin og öllum ber saman
um, að hljóti að koma fyrr eða
síðar: lagning byggðalínunnar
alla leið í Varmahlíð.
Byggðalínan veitir Norðlend-
ingum auðvitað ekki fullt öryggi
í orkumálum. í fyrsta lagi er
gert ráð fyrir, að nokkra daga
ársins verði Suðurland ekki
aflögufært með raforku. í öðru
lagi geti slík byggðalína bilað.
Varaaflstöðvar knúnar olíu
verða því fullkomin nauðsyn,
eftir sem áður, en olíunotkunin
ætti að geta minnkað stórlega,
auk þess sem aflétt yrði að
mestu eða öllu takmörkunum á
rafmagnsnotkun til húshitunar
og annarra almennra þarfa. í
þessu sambandi er vert að
minna á, að dísilstöðvum til
framleiðslu rafmagns sé dreift
svo um orkuveitusvæði Laxár-
virkjunar sem skyldi.
Bili háspennulínan frá Laxár-
virkjun norður yfir Reykja-
heiði, skapast óðara fullkomið
öngþveiti í orkumálum Norður-
Þingeyinga og er ástandið þar
raunar ekki of gott, þótt ekki
bjáti sérstaklega á. Þéttbýlis-
Ingi Tryggvason.
staðir eins og Ólafsfjörður, Dal-
vík og Grenivík hafa ekkert
varaafl. Þess verður sennilega
langt að bíða, að flutningslínur
á Norðurlandi geti staðið af
sér öll vetrarveður, auk þess
sem bilanir af öðrum sökum en
veðurs hljóta alltaf að geta kom
ið fyrir og verða eflaust algeng-
ari eftir því sem dreifikerfið
eldist. Þess vegna er meginþörf
að dreifa varaaflstöðvunum og
draga þannig úr því tjóni á
verðmætum og öflun verðmæta,
sem lengra eða skemmra orku-
leysi veldur.
Hver raforkulaus dagur í
sveit eða sjávarplássi er dýr,
auk þeirra almennu óþæginda,
sem orkuleysið og öryggisleysið
hefur í för með sér. Margir ein-
staklingar leggja í stórfeldan
kostnað til að draga úr áhætt-
unni, sem núverandi ástand
veldur. Bændur kaupa dísilvél-
ar til að geta mjólkað og kælt
mjólkina og svo mætti lengi
telja. Fráleitt sýnist þó, að hver
einstaklingur fyrir sig þurfi að
kosta stórfé til slíkrar öryggis-
ráðstafana. Þær hlýtur að verða
að gera á félagslegum grund-
velli. Samtenging hinna ýmsu
orkusvæða, styrking línanna
um byggðir og dreifing vara-
stöðva miðar allt að auknu
öryggi.
En allt þetta dugar skammt,
ef ekki er nægrar orku aflað til
dreifingar um héruðin. Þar bind
um við fyrst og fremst vonir við
gufuaflsvirkjun í Þingeyjar-
sýslu, en sjálfsagt er að hyggja
jafnframt að undirbúningi vatns
aflsvirkjunar á Norðurlandi,
sem hafist yrði handa um að
reisa strax að lokinni byggingu
gufuaflsstöðvarinnar. Byggða-
línan verði, eins og áður segir,
fyrst og fremst íbúum hinna
ýmsu héraða til öryggis, tæki
til að jafna aðsttöðu þegnanna
til að njóta þeirrar raforku, sem
við vinnum úr afli vatnsfalla
eða jarðgufu.
En þó að lögð verði byggða-
lína nú og raforkuver rísi við
Kröflu innan þriggja ára, sér
hvergi fyrir endann á þeim verk
efnum, sem fyrir hendi eru í
orkumálum Norðlendinga. Það
þarf að taka ákvörðun um,
hvort þéttbýlissvæði eins og
Akureyri verði hitað með jarð-
varma eða rafmagni. Dreifikerfi
rafmagnsins þarf að styrkja og
endurnýja til að það geti gengt
hlutverki sínu sómasamlega.
Víða er flutningsgeta línanna
ónóg til að mæta þeim aukna
orkuflutningi, sem þörf er á í
næstu framtíð. Þær hömlur,
sem settar hafa verið á sölu raf-
magns til upphitunar og ann-
arra þarfa, eru afleiðingar orku
skortsins. Næst getur orðið að
takmarka orkusöluna vegna
vanhæfni dreifikerfisins til að
sinna hlutverki sínu. Við verð-
um að líta á raforkuna, sem þá
undirstöðunauðþurft, sem allir
landsmenn hljóti að eiga jafnan
og greiðan aðgang að. Hömlur
á orkusölu til ákveðinna þarfa
í einstökum landshlutum, hljóta
að hafa áhrif á byggðaþróun,
beina fólki og fjárfesingu til
forgangssvæða í orkumálum,
fæla fólkið burt þaðan, sem
orkuneyslan er takmörkuð af
hálfu yfirvalda og ótrygg af
völdum veðurguða.
Hækkun olíuverðs hefur á
skömmum tíma leitt okkur í
þann sannleika um ástand
orkumálanna, beint huga okkar
að því hvílíkan feikna auð við
eigum í formi óbeislaðs vatns
og varmaorku og hve sárastutt
við erum komin á veg með að
nýta okkur þessa orku. Til að
koma sómasamlegu lagi á þessi
mál öll, tryggja íbúum landsins
næga, ódýra orku, öllum sem
jafnast, þurfum við að verja
stærri hluta þjóðartekna og
meiri hluta lánstrausts okkar
útávið í náinni framtíð en við
höfum gert að undanförnu. Þeir
fjármunir munu áreiðanlega
skila sér aftur.
Vel kann að vera, að ýmsum
þyki lítill nýr sannleikur koma
fram í þessu orkuspjalli. Þögn
um orkuvandann þjónar þó eng
um jákvæðum tilgangi, svo að
séð verði. Til frekari áherslu
þykir mér rétt að telja hér upp
að lokum þær aðgerðir, sem lík-
legastar og nauðsynlegastar eru
að mínum dómi, til að losa Norð
lendinga úr þessari spenni-
treyju, sem orkuskorturinn hef-
ur búið þá nú um skeið.
1. Gera þarf áætlun um,
hvaða þéttbýlissvæði geta notað
jarðvarma til upphitunar húsa
og hvaða svæði verða hituð með
rafmagni. Stærsta spurningin í
þessu efni er upphitun húsa á
Akureyri og er mikil nauðsyn,
að ákvörðun verði sem fyrst
tekin um, hvort lögð verður hita
veita til Akureyrar eða ekki.
2. Byggingu orkuvers á
Kröflusvæðinu verði hraðað svo
sem kostur er, svo að orkufram-
leiðsla þar geti hafist haustið
1977.
3. Byggðalína verði lögð á ár-
inu 1975 og framkvæmd þess
verks ekki skipt á fleiri ár. Vafa
laust eru ýmis vandkvæði á, að
þetta verk verði unnið á þessu
ári. svo sem skortur fjármagns,
þjálfaðs vinnuafls og langur af-
greiðslufrestur efnis. Á árinu
1906 lögðu íslendingar símalínu
frá Seyðisfirði til Reykjavíkur,
fullkomlega vanbúnir tækni og
reynslu. Hví skyldi okkur ekki
geta tekist nú, sjötíu árum síð-
ar, að leggja raflínu á einu ári,
sem líklega er meira en helm-
ingi tsyttri en símalínan, sem
lögð var á einu sumri?
4. Dísilstöðvar til framleiðslu
rafmagns verði reistar á öllum
þéttbýlisstöðum á Norðurlandi,
þar sem þær eru ekki fyrir eða
skortur er á varaafli. Þegar raf-
línur eru í lagi nýtast þessar
rafstöðvar heildarkerfinu, hvar
sem þær eru staðsettar, en þeg-
ar línur bila dregur fjölgun
dísilstöðvanna úr þeirri hættu,
að heil byggðarlög verði án raf-
orku lengri eða skemmri tíma.
5. Unnið verði skipulega að
styrkingu og endurnýjun á
dreifikerfi rafmagnsveitnanna,
þannig að skortur á flutnings-
getu raflína hindri ekki notkun
rafmagns til upphitunar eða
annarra þarfa nokkurs staðar á
svæðinu.
6. Leyst verði á viðunandi
hátt þörf þeirra sveitabýla, sem
enn hafa ekki fengið rafmagn
frá samveitum.
7. Stefnt verði að því að allir
notendur rafmagns eigi kost á
þriggja fasa rafmagni, en mjög
mikill munur er á kostnaði og
ýmsum möguleikum við notkun
eins og þriggja fasa rafmagns.
8. Stefnt verði að jöfnun á
verði raforku til sameiginlegrar
notkunar.
9. Sveitarfélög á Norðurlandi
öllu sameinist um stofnun
Norðurlandsvirkjunar, sem
verði framkvæmdaaðili og for-
ystuafl um öflun og dreifingu
raforku í landsfjórðungnum.
Af þessari upptalningu má
sjá, að verkefnin eru mörg brýn
og kostnaðarsöm. Ef við Norð-
lendingar viljum halda okkar
hlut gagnvart öðrum landshlut-
um um þróun byggða og at-
vinnulífs, megum við ekki
standa öðrum að baki í öflun og
nýtingu vatns- og varmaorku.
Náttúran hefur ekki síður gefið
okkur möguleika en íbúum
annarra landshluta.
Áðurnefnt dæmi um bann við
rafmagnshitun í nýbyggingum
á Norðurlandi setur okkur skör
lægra gagnvart neyslu landsins
gæða en þá íbúa landsins, sem
engri slíkri takmörkun lúta.
Þess sjást að vísu merki, að úr
orkuskortinum rætist. En verð-
ur það svo fljótt og myndarlega
gert, að ekki hljótist varanlegt
tjón af drættinum, umfram það
sem orðið er?
Oflug samtök og samstaða
Norðlendinga sjálfra eru líkleg-
ust til að hafa úrslitaáhrif til
úrbóta. Þess vegna er e t. v.
stofnun Norðurlandsvirkjunar
nú líklegasta ráðið til að flýta
fyrir viðunandi úrbótum í hin-
um vanræktu orkumálum okk-
ar Norðlendinga.
19. janúar 1975.
Ingi Tryggvason.
Lækkun kaupaaldurs
Víða í Bandaríkjunum var
áfengiskaupaaldur lækkaður í
18 ár fyrir þrem árum. — Áhrif
þess koma m. a. fram í umferð-
inni. — Hér eru dæmi úr þrem
ríkjum:
í Flórída var um það bil 1%
þeirra, sem tekin voru fyrir
ölvun við akstur, á aldrinum
frá 18—21 árs áður en áfengis-
kaupaaldurinn var lækkaður.
Síðan hefur þeim fjölgað í 10%.
í Michigan hefur fjöldi þeirra
unglinga á aldrinum 18—20 ára,
sem lent hafa í alvarlegum um-
ferðarslysum, aukist um 54%.
í Massachusetts hefur fjöldi
þeirra aukist um 100%.
„Listen, des. ’74.“
(Áfengis varnaráð )
INGI TRYGGVASON ALÞINGÍSMAÐUR:
5
Sigurður 0.
KVEÐJUORÐ
lindra verður samdráff afhafnalífs
mikla afví
a
Sigurður O. Björnsson prent-
smiðjustjóri lézt föstudaginn 3.
þessa mánaðar.
Með honum er fallinn í valinn
einn þeirra borgara, sem sett
hafa svip á Akureyrarbæ síð-
ustu áratugina. Óhætt er að full
yrða, að allir Akureyringar og
Eyfirðingar, sem komnir eru til
vits og ára, hafi kannast við
Sigurð af afspurn, ef ekki af
persónulegum kynnum. Jafn-
framt má fullyrða, að hver sá,
sem honum kynntist, hafi borið
til hans hlýjan hug, því maður-
inn var svo einstaklega geð-
þekkur og átti til að bera það
drengilega yfirbragð og þá ein-
lægu framkomu, sem ósjálfrátt
vakti traust hvers þess, er við
hann átti einhver skipti.
Vafalaust munu flestir Akur-
eyringar fyrst og fremst minn-
ast Sigurðar O. Björnssonar sem
hins dugmikla prentsmiðju-
stjóra og smekkvísa bókaútgef-
anda, enda var það hans atvinna
og aðalstarf, og á því sviði vann
hann sér og fyrirtæki sínu álit
og virðingu um land allt.
Sjálfur vildi hann þó gjarnan
telja sig bónda ekki síður en
bæjarmann, enda hafði hann á
unga aldri búið sig undir að
helga landbúnaði starfskrafta
sína.
Það átti þó ekki fyrir honum
að liggja að verða bóndi í venju
legum skilningi. Hins vegar
fann hann þrá sinni til ræktunar
starfa og samneytis við náttúru
landsins svölun í sínu mikla og
merkilega skógræktarstarfi, sem
hann sinnti af áhuga og eldmóði
um langt skeið og meðan heilsa
og kraftar entust. Og áhuganum
á lífi og starfi sveitafólksins í
héraðinu glataði hann aldrei,
þrátt fyrir umsvifamikið starf
sitt á Akureyri, heldur fylgdist
hann af lifandi umhyggju með
öllu því, sem hann taldi að til
heilla horfði í byggðum Eyja-
fjarðar raunar bæði til sjávar
og sveita.
Af sömu rót var einnig runn-
inn hinn mikli og einlægi áhugi
hans á samvinnustarfinu í hér-
aðinu. Hann skildi flestum öðr-
um betur hin gagngeru hags-
munatengsl bæja og byggðar
Eyjafjarðar, og í samvinnustefn
unni sá hann hið rétta tæki til
að samræma hagsmunina og
tryggja beggja hag öllum til
gagns.
Og Sigurður var ekki einasta
áhugasamur áhorfandi að þró-
un samvinnumála hér um slóð-
ir, heldur var hann virkur fé-
lagsmaður alla tíð og þátttak-
andi þar sem þeim ráðum var
ráðið, sem gert hafa samvinnu-
félagsskapinn að þeim burðar-
ási atvinnu- og athafnalífs, sem
raun ber vitni. Hann sat í stjórn
Kaupfélags Eyfirðinga frá árinu
1958 til dauðadags. Á þeim
vettvangi var hann jafnan hinn
bjartsýni framfaramaður, sem
vildi að félagið legði öllum góð-
um málum lið og gerði allt af
myndarskap, sem það ætti hlut
að. Sem samstarfsmaður var
Sigurður einstaklega þægilegur
maður, réttsýnn, sanngjarn og
tillögugóður.
Félagar hans í stjórn Kaup-
félags Eyfirðinga eiga margar
endurminningar um samstarfið
við hann og allar góðar.
Með þessum orðum viljum
við nú að skilnaði þakka Sigurði
O. Björnssyni fyrir hönd félags-
fólksins alls langt og heilla-
drjúgt starf hans í kaupfélaginu
og fyrir kaupfélagið. Sérstak-
lega þökkum við, samstarfs-
menn hans í stjórn félagsins,
ánægjuleg samskipti og sendum
fjölskyldu hans hugheilar sam-
úðarkveðjur við fráfall góðs
heimilisföður og göfugs manns.
Hjörtur E. Þórarinsson,
VaJur Arnþórsson.
NÝÁRSÞANKAR AÐ GEFNU
TILEFNI
í flestu erum vér íslendingar
eftirbátar frændþjóða vorra.
Lengi höfum vér borið oss sam-
an við okkar gömlu herraþjóð,
Dani, en ætíð er það svo, að vér
stöndum þeim eigi í nokkru
snúning.
Lengi héldum vér þó, að í
menningarlegu tilliti stæðum
vér þeim í mörgu jafnfætis. En
þar hefur oss glapist sýn, sem
og í mörgu öðru. Allar siðaðar
þjóðir eiga sér t. d. vínmenn-
ingu, og þar standa Danir mjög
framarlega. Nýlega hafa þeir
sett Evrópumet í áfengisneyslu.
Þá hafa þeir, að sögn, sérstaka
nýlendu, fyrir þá hugsjónaríku
einstakiinga, sem helga sig þess
um þætti menningarlífsins.
Vér íslendingar erum ótta-
legir veifiskatar í áfengisneyslu
og okkar einasta tromp í þeim
efnum er Egill Skallagrímsson
á Borg. Hans mesta ágæti voru
drykkjusiðir, ásamt þeirri
hreysti, er þeim fylgdi. Mikið
hefur oss hrakað síðan sá mað-
ur var og hét.
Ætla má, að áfengisbann það,
sem hér gilti á árunum 1915—
1934 hafi orðið þess valdandi,
að sú kynslóð, sem telst vel full
orðin, hafi aldrei lært að neyta
áfengis og sé því allsófær um
að kenna niðjum sínum, að
neyta hinna dýru veiga.
„Þó svo áfengisneysla sé hér
nokkur, er það staðreynd að
hún er mun minni en víða í
grannlöndum vorum. Og ekki
er ólíklegt, að það sé orsök þess,
að hér er að sumra dómi meira
áfengisböl en víða annars stað-
ar, þar sem meira er drukkið.
Aðstaða til skikkanlegrar vín-
drykkju þekkist hér ekki, eða
varla.“
Já, hvar ætli þennan vísdóm
hafi verið að finna fyrir síðustu
jól?
Hér þarf að ráða bót á hið
bráðasta. Oldurhús eru aðeins
tvö á Akureyri. Þar er áfengi
selt á verði, er aðeins er á færi
pelsklæddra hefðarfrúa og grá-
Úr ræðu Ingvars Gíslasonar
alþm. á fundi Framsóknar-
félags Akureyrar 8. janúar.
í upphafi ræðu sinnar sagði
Ingvar Gíslason að mikil óvissa
ríkti um afkomu- og efnahags-
horfur íslendinga á þessu ári.
Hverjum meðalskyggnum
manni ætti að vera ljóst, að
grundvöllur fyrir kauphækkan-
ir er ekki fyrir hendi. Það yrði
verkafólki, öðrum launamönn-
um og alli-i þjóðinni hefndar-
gjöf, ef nú yrði efnt til einn-
sýnnar kjarabaráttu.
Ef almenn kauphækkunar-
skriða skylli yfir þjóðfélagið við
ríkjandi aðstæður, þá yrði það
slíkur hvati á verðbólgu- og
dýrtíðarbálið, að engum vörn-
um yrði við komið. Verðbólgan
á síðasta ári á sér að vísu fleiri
orsakir en eina, sagði Ingvar
Gíslason. En ég held að óraun-
hæfar kauphækkanir á árinu
eigi stærsta þáttinn í því,
hvernig ailt fór úr böndunum.
Og ef nú á enn á ný að knýja
fram óraunhæfar kauphækkan-
ir, þá getur ekki farið nema á
feldarherra, að kaupa. Hér
þurfa að koma alþýðuöldurhús.
Mætti t. d. hugsa sér að Hótel
Varðborg, Alþýðuhúsið, Lón og
Eiðsvallagata 18 gætu þjónað
því hlutverki til að byrja með,
en fleiri hús kæmu ugglaust til
greina.
Þarna gæti fólk komið saman
að loknum vinnudegi, til menn-
ingarlegrar áfengisneyslu, sér
til andlegrar og líkamlegrar
uppbyggingar. Vafalaust verður
hægt að finna upp á einhverju
því, er gæti skapað þörf fyrir
þann hluta húsnæðisins, er
óhentugur þætti til drykkju,
eins og gistiherbergi hótelsins.
Þarna skal hver drekka að vild
og án endurgjalds, er hefur inn-
an við 700 þús. kr. árstekjur.
Greiðsluhvóti hinna, sem meiri
hafa tekjur, skal fara stighækk-
andi, samsvarandi skattstigan-
um. Þó skal við það miðað, að
verð hvers DOBBELS-ASNA
sé aldrei hærra en lítersverð
mjólkur á hverjum tíma. Að
öðru leyti skal sölu áfengis hátt
að, sem hverrar annarrar mat-
vöru. Þó má segja, að með því
að skipa áfenginu á sama bekk
og t. d. búvörum og hreinlætis-
vörum, þá sé áfenginu viss van-
virða sýnd. Þó kæmi vel til
greina að selja áfengið með
annarri menningarvöru, svo
sem bókum og listaverkum.
Aðalatriði er, að vér, þegnarnir,
getum sem fyrirhafnarminnst
nálgast áfengið. Annað er
ótækt. Þá er með öllu ótækt að
leggja skatt á menningardrykk
vorn, til niðurgreiðslu á vörum,
sem að dómi ritfærra manna
væri þjóðarbúinu hentugra að
sækja til nágrannaþjóða vorra.
Veit nokkur um samtök, sem
vinna á móti notkun bifreiða?
Væri það ekki fáránlegt ef ein-
hverjir stofnuðu með sér félag
gegn notkun bifreiða Það má
því ljóst vera, að öll félagasam-
tök, er vinna gegn notkun
áfengis, eru á villigötum og
þarf að snúa starfsemi þeirra
við og á rétta braut, inn á hærra
Ingvar Gíslason.
einn veg: Gengisfelling kemur
strax í kjölfarið. Ávinningur
fyrir launafólk verður enginn,
þjóðarbúskapurinn mun verða
fyrir alvarlegu áfalli og truflun-
um. Atvinnuöryggi yrði stefnt
í voða.
Um hvað á að sameinast?
Ég vona því, að þær samninga
viðræður, sem fram fara milli
launþega og atvinnurekenda,
snúist ekki um óraunhæfar
„kjarabætur11, heldur um leiðir
til þess að tryggja að núverandi
atvinnuástand og lífskjarastig
svið, áfengismenningunni til
dýrðar.
Þarna er nú allstór hópur
fólks, er unnið gæti mikið og
gott starf, með dúlítilli tilsögn.
Þarf litlu að breyta, aðeins
starfsháttum og heitum. Þannig
yrði Áfengisvarnarráð ríkisins
Áfengisráð o. s. frv. Barnastúk-
urnar og skólarnir fengju það
hlutverk að kenna ungdómnum
hóflega og menningarlega áfeng
isneyslu. Bjórinn gæti verið
handa byrjendunum, í fyrstu
lotu. En hann þarf að framleiða
af margskonar styrkleika og
vera til sölu á hverju götuhorni.
Sterkasti fjölmiðill þjóðarinnar
getur haft áhrif, áfengismenn-
ingunni til framdráttar. Þar
þarf þó sáralitlu við að bæta.
Margir gætu t. d. auglýst sömu
vöruna, en með mismunandi
orðalagi. Til glöggvunar má
taka dæmi: Hóflega drukkið
vín, gleður mannsins hjarta,
gleymdu ekki að birgja þig upp
fyrir helgina, eða í veiðiferðina
o. s. frv.
„Eymd okkar í áfengisneyslu
á rætur sínar að rekja til
hræsni, fordóma og fáfræði. Vín
menning er m. a. fólgin í því að
kenna fólki að nota áfengi.“
Ekki er vanþörf á því fyrir
þá, sem á landsbyggðinni búa,
að mýkja kverkarnar til að
koma niður sjávarplássmenning
unni. Og vel hljómar þetta: Með
menningu skal menningar
neyta. Ef einhverjum þykir,
sem of langt sé nú gengið, er ég
nú segi við íslenskar mæður,
kennið börnum yðar að neyta
áfengis, má ljóst vera, að ekki
er ráð nema í tíma sé tekið. Og
ef enn er ekki nógu glöggt tal-
að, þá vísast til pistils í Alþýðu-
bandalagsblaðinu á Akureyri
20. des. 1974.
Þér, hér heima eða suður í
Jóliannesarborg, vil ég segja:
Leggjumst öll á eitt og útbreið-
um vínmenningu vora. Sækjum
fram undir kjörorðinu, Allt á
floti alls staðar.
Sgár.
breytist ekki til hins verra. Þó
að ég sé sannfærður um, að
beinar kauphækkanir nú yrðu
verkafólki hefndargjöf, þá vil
ég leggja á það áherslu, að
launafólk á kröfu til þess að allt
sé gert til að hindra samdrátt
atvinnulífs og uppbyggingar í
landinu. Ég tel líka að það eigi
að vera hægt að halda í horfinu
hvað snertir afkomu almenn-
ings, en það verður ekki gert
með einhliða kaupkröfubaráttu.
Síður en svo. í mínum augum
er það fyrst og fremst óttalegt
og illt til umhugsunar, ef til
samdráttar og atvinnuleysis
kemur. Það yrði áreiðanlega
affarasælast fyrir almenning í
landinu, ef áhrifaöfl þjóðfélags-
ins, þ. á. m. verkalýðshreyfing-
in, sameinuðust um að koma í
veg fyrir samdrátt. Ég tel að
það eigi að vera aðalmarkmið
ríkisstjórnarinnar í atvinnu- og
kjaramálum að sporna við sam-
drætti og koma í veg fyrir at-
vinnuskort. Framsóknarmenn
munu fyrst og fremst leggja
áherslu á þetta atriði í stjórnar-
samstarfinu. Við afgreiðslu fjár-
laga fyrir árið 1975 var gengið
út frá því, að opinberar fram-
kvæmdir héldust svipaðar og
verið hefur. Það eru því engar
samdráttarhugmyndir uppi.
Enda er ég sannfærður um, að
það er alröng stefna nú að ætla
að ,,bæta“ ástand efnahagsmál-
anna með samdráttaraðgerðum.
Ég held þvert á móti að ástandið
í heiminum sé þannig að okkur
beri að vera á verði fyrir utan-
aðkomandi samdráttar- og
kreppuáhrifum og gera ekkert
af sjálfsdáðum til þess að vekja
upp atvinnuleysisdrauga. Ég tel
það aðalatriðið fyrir launþega
og landsmenn alla að ekki komi
til samdráttar í atvinnulífinu.
Atvinnuleysi er þjóðarböl, sem
koma verður í veg fyrir. Þó að
skilyrði til beinna kauphækk-
ana séu ekki fyrir hendi nú, þá
er sú krafa í fullu gildi að áfram
verði rekin sem öflugust at-
vinnustarfsemi í landinu. Væri
vel farið, ef ráðandi öfl þjóð-
félagsins, Alþingi, ríkisstjórn og
stéttarfélög, sameinuðust um
slíkt markmið. Enda veit ég
fyrir víst, að þetta er ósk og
krafa almennings. Ég teldi það
því nánast svik við okkar dug-
lega og vinnufúsa fólk, ef sam-
dráttur yrði vakinn upp með
einhverjum „útspekúleruðum“
hagstjórnaraðferðum á sama
tíma sem kjarabætur eru ann-
ars óhugsandi. Fjörugt athafna-
líf og mikil vinna er hið eina,
sem fólk getur nú vænst að
verði til þess að vega upp á móti
dýrtíðinni. Af þessum ástæðum
skelfist ég samdrátt og atvinnu-
skort og vona að til slíks þurfi
ekki að koma. □
- Loðnuverð ákveðið
(Framhakl af blaðsíðu 1)
breytt frá því sem verið hefur.
Fulltrúum í Verðlagsráði er
heimilt að segja verðinu upp frá
og með 9. febrúar og hvenær
sem er með viku fyrirvara.
Verðið var ákveðið með at-
kvæðum oddamanns og fulltrúa
loðnuseljenda gegn atkvæðum
fulltrúum loðnukaupenda.
í nefndinni áttu sæti: Jón
Sigurðsson, forstjóri Þjóðhags-
stofnunar, sem var oddamaður
nefndarinnar, Guðmundur Jör-
undsson og Ingólfur Ingólfsson
af hálfu loðnuseljenda og Guð-
mundur Kr. Jónsson og Jón
Reynir Magnússon af hálfu
loðnukaupenda. Q