Dagur - 18.02.1982, Blaðsíða 9

n
Á leið í áfengisverslunina á Akureyri. Áfengi er eini vímugjafinn auk lyfja sem löglegir eru hérlendis.
framleitt til annarra nota. Talið er að
árið 1905 hafi Kína eitt framleitt á
milli 20 til 30 millj. kg. af ópíum,
enda var ópíumneysla þar mikið
vandamál.
Ópíumsafi valmúans var hnoð-
aður og formaður í litlar kökur. Síð-
an var efnið hitað í þar til gerðum
pípum og reykurinn soginn.
Hermenn urðu morfíni að
bráð.
Úr ópíum er unnið morfín, sem er
miklu hættulegra og jafnframt einnig
miklu áhrifaríkara. Einnig er ávana-
hætta þess mun meiri. Það var einnig
mikið notað í hernaði til að stilla
kvalir særðra hermanna í borgara-
styrjöld Bandaríkjanna, 1861-1865,
þannig að mikill hluti hermannanna
sneri heim aftur sem morfínistar.
Var þetta þá nefnt „hermanna-
veiki“. Var því reynt að finna lyf
gegn þessari veiki. Um tíma leit út
fyrir að það hefði tekist, með því að
hita morfín eða edikssýruanhydrídi,
en við það myndaðist díamorfín eða
diacetylmorfín, sem hafði 5-10
sinnum meiri kvalastillandi verkun
en sjálft morfínið. En bjartsýnin sem
díamorfínið myndaði, varð
skammvinn, þar eð brátt kom í ljós,
að díamorfín var ennþá hættulegra
fíknilyf en morfín. Þetta lyf er
þekktast undir nafninu heróín og er,
eins og kunnugt er, eitt hættulegasta
fíknilyfið, sem þekkt er.
Sum lönd, þar á meðal Bandarík-
in, hafa bannað notkun heróíns,
jafnvel til lyfjanotkunar, en í Bret-
landi er það ennþá leyft vegna þess
að læknar þar telja heróín betra en
morfín til þess að meðhöndla sjúk-
linga, sem hafa krabbamein á háu
stigi. Þrátt fyrir það er heróínfíkn tíu
sinnum algengari í Bandaríkjunum,
en í Bretlandi.
Verkanir morfíns og heróíns eru í
aðalatriðum nákvæmlega eins. Þó
hefur heróín meiri verkun en morft'n
og er ennþá hættulegra fíknilyf.
Oftast eru þau tekin inn með spraut-
um. Þolmyndun og fráhvarfseink-
enni eru mikil.
Róandi og örfandi lyf.
Róandi lyf sem einnig flokkast
undir ávana og fíkn eru t.d. Valium,
Stesolid, Librium og Mogadon.
Þolmyndun er talsverð og fráhvarfs-
einkenni mikil og jafnvel banvæn.
Hins vegar eru lyf þessi lítt eitruð og
banvænir skammtar af þeim eru
stórir, nema ef áfengi er haft um
hönd jafnhliða lyfinu. Misnotkun
þessara lyfja hefur aukist verulega
meðal unglinga. Misnotkunin líkist
mjög ölvun, en er þó mun hættuleg-
ri.
ÖII viðbrögð eru hæg.
Neytandinn er þvöglumæltur, og
hefur óstöðugt göngulag. Skammt er
milli hláturs og gráturs. Oft er hann
önugur og þvermóðskufullur. Óráð
og skynvillur geta komið fram og
vara í nokkra daga eftir langvarandi
neyslu.
Örvandi lyf sem hér eru á markaði
og teljast vanabindandi, eru t.d.
kókaín og amfetamín. Þessi lyf eru
örfandi og draga úr þreytu. Einnig
mætti nefna koffein sem finnst í
kaffi, tei og kóladrykkjum. Áhrif
koffeins eru mjög væg og því neysla
þess lítt hættuleg, enda er neysla þess
leyfð um allan heim.
Kókaín er framleitt úr blöðum
jurtar sem ræktuð er aðallega í Perú
og Bolivíu. Talið er að enn þann dag
í dag, tyggi kókablöð um það bil
helmingur af áðurnefndum þjóðum.
Kókaín var í fyrstu notað sem stað-
deyfilyf, en hlutverk þess hefur
mikið minnkaðá síðari árum með til-
komu nýrri og betri staðdeyfilyfja.
Hin örvandi áhrif kókaíns lýsa sér
á þann hátt, að neytandinn verður
órólegur, ræðinn og öll þreytumerki
minnka, eða hverfa alveg. Einnig
vellíðunarkennd, tilfinningu um
aukinn vöðvastyrk, jafnvel kvíða og
ótta og skynvillur. Þol myndast ekki
og fráhvarfseinkenni engin. Hins
vegar verða kókaínistar mjög þung-
lyndir er þeir hætta neyslu efnisins og
ofskynjanir geta haldist í nokkurn
tíma. Einstaklingurinn verður and-
lega háður lyfinu og hefur mikla
löngun til þess að-reyna aftur hina
miklu örvun og skynvillur, sem lyfið
veldur. Neysla þess um langan tíma
getur valdið geðveiki.
Neysla kókaíns, ásamt neyslu
morfíns og heróíns, er lítii hér á
landi, einstaka sinnum finnst kókaín
en talsvert er um að brotist sé inn í
báta og stolið heróínsprautum úr
lyfjakössum.
Nota dökk gleraugu til
að . . .
Hins vegar er meira um amfeta-
mín. Það hefur verið á markaði síðan
1930. Upphaflega var það notað í
• nefdropa, til meðhöndlunar á kvefi
og ofnæmi. Einnig til skamms tíma
notað gegn offitu, þar sem það dreg-
ur úr matarlyst. Áhrif lyfsins eru
svipuð og af kókaíni, nema hvað
verkun amfetamíns er minni. Þol
myndast hins vegar af neyslu amfeta-
míns og þarf því neytandinn sífellt
stærri skammt. Neytandi amfeta-
míns er yfirleitt bráðlyndur, þrætu-
gjarn, virðist vera mjög taugaóstyrk-
ur og á í erfiðleikum með að sitja
kyrr. Ljósop augans víkkar og því er
það 'sem margir amfetamínistar nota
dökk gleraugu til að hylja einkennin.
Slímhimnur munns og nefs þorna og
því er það að neytandi efnisins nudd-
ar nefið oft og er einnig með þurrar
og sprungnar varir. Matarlyst er lítil
og þörf fyrir svefn hverfandi.
Amfetamín er yfirleitt' í formi
taflna eða hylkja. Einnig er það fá-
anlegt sem duft á svartamarkaði
hérlendis og þá oft drýgt með muld-
um magnyltöflum eða einhverju
álíka.
Neysla þess er ekki talin framkalla
líkamlegan ávana og engin fráhvarfs-
einkenni koma í Ijós þótt notkun efn-
isins sé skyndilega hætt, utan svart-
sýni og þreytu. Hins vegar er andleg
ánauð mikil, og þolmyndun mikil.
Þar af leiðandi er notkun margfaldra
lyfjaskammta möguleg. Einkenni
amfetamínista eru mikill órói, skyn-
villur og ofsóknartilfinning.
LSD
LSD er hvítt kristallað efni, sem
einangrað er úr korndrjólum svepps,
sem vex í axi ýmissa korntegunda,
t.d. rúgi. Það hefur svo mikla líf-
fræðilega verkun, að skammt þess
verður að mæla í milljónustu hlutum
gramms. Ekkert lyf getur haft eins
ófyrirsjáanlegar afleiðingar, bæði
fyrir neytandann og umhverfi hans.
LSD er næstum alltaf tekið í inntöku
- og byrjar að verka innan 20 mínútna.
Fyrstu einkennin eru skapbreyting-
ar, sljóvgun á sjón og afskræming
þess, sem augað skynjar. Eftir um
klukkustund er lyfið farið að verka
að fullu. Neytandinn skynjar um-
hverfi sitt á óraunhæfan hátt. Allt
breytir sífellt um lögun og lit. Sjón-
hverfingar koma hver eftir annarri
með miklum hraða. Er talað um að
neytandinn sé í „ferð“. Ferðin getur
varað allt að 6 klukkustundir, þó eru
dæmi fyrir enn lengri, sólarhring og
jafnvel vikur og mánuði. Til marks
um hversu hættulegt þetta efni er, er
það að árið 1966 er það sett á lista
yfir hættuleg efni í Bandaríkjunum
og lýst yfir að eign þess, sala og fram-
leiðsla væri glæpur.
LSD hefur fundist í kexi,
smákökum og pappír.
Á hinum ólöglega markaði hefur
því verið dreift með ýmsu móti. Það
hefur fundist sem litlar hvítar töflur,
hvítt duft í hylkjum, sem litlaus upp-
lausn dreypt í sykurmola, smákökur,
kex eða dagblaðapappír, og því mjög
erfitt að finna þetta efni.
Fleiri efni eru til sem hafa svipuð
áhrif og LSD. Segja má að verkun
þeirra sé aðeins stigsmunur. Þau
heistu eru t.d. meskalín og efni sem
skammstöfuð eru sem DMT, DOM
og STP. Eru efni þessi mun veikari
en LSD.
Meðal efna, sem ekki eru lyf, en
eru misnotuð, eru ýmis lífræn leysi-
efni. T.d. framkallar innblöndun
gufu úr lími, bensíni, þynni, kveikj-
aragasi og blettavatni nokkurs konar
ölvun eða vímuástand. Eftir nokkra
andardrætti örvast neytandinn og
fær einhverskonar vellíðunarkennd.
Sjóndepra, eyrnasuða, þvöglumælgi
og riða eru algeng, sem og skynvill-
ur. Getur þetta varað í allt að 30-45
mín. eftir innöndunina, en síðan
kemur fram höfgi, sljóleiki og jafn-
vel meðvitundarleysi í allt að 1 klst.
Neysla þessi er einkum meðal ung-
linga og er mjög hættuleg. Endur-
tekin notkun og ásókn eftir fyrstu
reynslu, gefur til kynna myndun and-
legrar ánauðar. Læknisfræðileg
vandamál koma í kjölfarið. Blóð-
skortur, heila- og lifraskemmdir svo
og nýrna og hjartaskemmdir, hrjá
þessa svokallaða límþefara. Einnig
er köfnunardauði nokkuð algengur
meðal þeirra.
Eftirlit með fíkniefnum þarf að
stórauka. Einnig þarf að vara al-
menning um skaðsemi efnanna.
Halda uppi öflugum áróðri í fjöl-
miðlum og ekki síst í skólum
landsins, fá almenning í lið með lög-
reglunni gegn þessum ósóma sem
virðist flæða yfir landið. Strangar
lagasetningar einar sér duga
skammt. Fólk þarf að skilja þá hættu
sem neyslunni er samfara. „Skúrk-
arnir“ eru margir og öll brögð notuð,
peningar og ofbeldi. Þetta er erfiður
málaflokkur fyrir lögregluna, en svo
mikilvægur að það má ekki missa úr
nokkra stund í baráttunni gegn eit-
urlyfjunum.

□ □
íl
no
SÖLUSYNING
Sölusýning á pelsum og leðurfatnaði
frá Pelsinum Reykjavík, verður í
Leðurvörum laugardaginn 20. 2.
frákl. 10-3.
TISKUSYNINGAR
Tvær tískusýningar verða um
kvöldið í Smiðjunni, sú fyrri kl. 20.00
og sú seinni kl. 22.00. Þar verða
sýndir pelsar, leðurfatnaður,
skór og töskur frá Leðurvörum
og Pelsinum.
mmmmm m \ f f f \
Tryggið ykkur borð i tima.
Borðapantanir í síma 21818.
1$ fettfMar 1 $82 - P^GUR -.9