Dagur - 26.03.1982, Blaðsíða 3

Bjarni Sigtryggsson:
Hvað á banklnn
aö heita?
Það er eins með örnefni og
viðurnefni þótt allir kannist við
þau þá vita oft fáir eða engir
hvernig þau eru tilkomin.
Þetta rifjaðist upp fyrir mér
um daginn eftir að við Páll Heið-
ar höfðum rabbað í Morgun-
vöku við ráðskonurnar í Spari-
sjóði Glæsibæjarhrepps, þær
Sigrúnu Skarphéðins og Dísu
Pétursdóttur. Talið barst að
nafninu Hambros, sem einhvern
veginn hafði festst á sínum tíma
við sparisjóðinn, og fáir virðast
vita af hverju. Dísa var með til-
gátu um að Jón G. Sólnes hefði
fyrstur notað þetta nafn þegar
hann sýndi erlendum gestum út
um glugga sinn sparisjóðinn,
sem þar stóð í öllu lítillæti sínu í
gömlum bílskúr. En Hambros
Bank í London hefur lengi verið
helsti viðskiptabanki íslendinga
erlendis.
Stórhuga
laxveiðimenn
Síðar um daginn var mér bent
á að Kristján P. Guðmundsson
fyrrum útgerðarmaður (og nú-
verandi öryggisgæslumaður -
þ.e. forstjóri Sjóvá umboðs-
insjhefði fyrstur notað þetta
nafn. Og ég leitaði upplýsinga
hjá Kristjáni. Hann sagði mér
frá því að haustið 1968 hefðu
hann og Hermann Stefánsson
íþróttakennari M.A. lagt af stað
bón gönguleið til bankastjóra og
sparisjóðsstjóra bæjarins til að
afla lánsforða vegna byggingar
nýs veiðihúss fyrir laxveiðifélag,
en gamla húsið var hvort tveggja
of lítið orðið og jafnframt lúið.
Voru þeir stórhuga og vildu
helst byggja nýtt og stærra. Ein-
hugur var hins vegar ekki um
málið í veiðifélaginu. Akureyr-
ingar áttu helming félagsins, en
Þingeyingar og nokkrir sunn-
anmenn hinn helminginn. Hlut-
ur Akureyringanna í nýrri bygg-
ingu hefði orðið um 1.200.000
krónur, og ætluðu þeir Kristján
og Hermann að ganga í fjórar
lánsstofnanir og afla loforðs í
hverri fyrir 300 þúsund króna
láni.
Yiðbrögð
bankastjóra
Leið þeirra lá fyrst í einn
stærsta bankann, þar sem þeir
hittu fyrir bankastjórann, sem
reyndar var félagi í nefndu veiði-
félagi, og tjaði þeim af sinni
rómmuðu hreinskilni að hann
væri á móti nýbyggingu, gamla
skálann mætti vel nota ef gert
væri við hann og honum haldið
vel við.
Sömu sögu var að segja úr
næstu lánastofnun, þar réði ríkj-
um veiðifélagi sem var á sömu
skoðun og bankastjórinn.
Datt þeim þá í hug að leita i
Sparisjóð Glæsibæjarhrepps.
Þar sat fyrir minn ágæti vin Sem
nú er fyrir skemmstu látinn, Jón
R. Thorarensen. Jón var reynd-
ar merkur kapítuli út af fyrir sig,
sem mér auðnast vonandi að
gera betri skil annars staðar, en
þarna tók hann bóngenglum vel,
skrifaðií kompu sína hvenær
þeir þyrftu að fá lánið útborgað,
en það þurfti ekki að verða fyrr
en með vorinu í fyrsta falli.
Við hinar góðu undirtektir
Jóns Thor. sagði Kristján P. við
Hermann, að þetta væri nú rétt
eins og þegar íslenska ríkis-
stjórnin var á sínum tíma að
redda erlendu láni, alltaf bjarg-
aði Hambros banki í London
málunum.
Samheldni
Kristján sagði mér reyndar
líka að hann ætti heiðurinn eða
sökina af Kennedy-nafngift
bræðranna Skúla & Co. Hann
kvaðst hafa fylgst með því í er-
lendum blöðum, sem hann hefði
lesið reglulega, að samheldni
Kennedy bræðranna, Johns,
Roberts og Edwards, og reyndar
fjölskyldunnar allrar, hefði ver-
ið grundvöllurinn að velgengni
þeirra, þegar þeir ruddu sér leið
í pólitíkinni.
Þegar bræðurnir Ágústssynir
voru að koma sínu fyrirtæki á
legg fannst honum samheldni
þeirra minna sig á bræðurna frá
Boston, svo hann kallaði þá
jafnan Kennedy-bræðurna. Og
var ekki leiðum að líkjast.
Svona eru nú oft einfaldar
skýringar á nöfnum, sem við
notum hversdagslega án þess að
spyrja: Hvernig í ósköpunum
skyldi á þessu nafni standa?
í guðanna bænum komið á
framfæri svipuðum upplýsing-
um, ef þið búið yfir þeim.
Hvaö er aö gerast?
. . . Þú hefðir bara átt að vera
hérna í apríl í fyrra, það var
Mallorcaveður allan mánuðinn,
það er ekkert að marka þetta
núna ... - Setningar eins og
þessi mættu aðkomumanni sem
fluttist til Akureyrar í maí á sl.
ári, en aðkomumanni þessum
fannst það furðulegt að koma í
„paradís veðursins í norðri" í
lok maí og mæta frosthörkum á
þeim tíma.
Innfæddir Akureyringar eru
sagðir vera einhverjir mestu
„veðurgrobbarar“ sem ganga
uppréttir undir sólinni, og hafa
þeir löngum hent af því gaman
hversa mikil veðursæld ríki hér
nyrðra, á meðan vindar og regn
berja og lemja höfuðborgarbúa,
og þá sem í þeim Iandshluta búa.
Fræg mun sagan vera um Akur-
eyringinn sem fékk hringingu frá
vini sínum í Reykjavík og þeir
tóku tal saman. Reykvíkingur-
inn spurði að sjálfsögðu um
veðrið, og fékk þau svör að það
væri eins og venjulega, brakandi
sól og sumarblíða. Reykvíking-
urinn lýsti þá ástandinu syðra,
sagði þar vera rok og rigningu að
venju. Ræddu þeir síðan um
heima og geyma og kvöddu
hvorn annan.
Varla hafði Akureyringurinn
snúið sér frá símanum er bankað
var á dyr hans. Var þar Reykvík-
ingurinn ljóslifandi kominn og
kom í ljós að hann hafði fengið
að hringja á neðri hæðinni.
Glotti hann gleitt og bað Akur-
eyringinn vin sinn að ganga með
sér að glugga og líta til sólar. Sól
sást nefnilega engin á himni
þann daginn, enda „óvenjulegt“
veður á Akureyri, regn og ský-
aðurhiminn . . .
En þegar líða tók á síðasta
„sumar“ voru jafnvel hörðustu
Akureyringar farnir að blóta
veðrinu. „Þetta hefur bara ekki
gerst hér áður“ - „óvenjulegt að
svona skuli gerast hér . . , “ -
Setningar í þessum dúr voru
óspart notaðar, enda var það
staðreynd sem varð að kyngja
hvort sem mönnum líkaði betur
eða verr að Sunnlendingar hrós-
uðu happi og fengu ágætis
sumar. Þetta var erfitt mál.
Þannig má segja að sumarið
1981 hafi komið og farið án þess
að koma nokkurntíma, svo
gáfulega sem það nú hljómar.
Nær er að segja að veturinn hafi
hrifsað völdin af vorinu í byrjun
september, og hélt hann innreið
sína með mikilli „skrautsýn-
ingu“ snjókomu og hugguleg-
heitum. Hvað var eiginlega að
gerast?
„Veturinn er tveimur til
þremur mánuðum á undan því
sem venjulega er,“ sögðu hinir
innfæddu og hristu höfuðin, svo
þau voru næstum dottin af. Nú
var farið að vandast málið svo
um munaði. Var „paradís
veðursins í norðri“ að breytast í
einhverja óþekkta veður-
ófreskju þar sem mönnum var
varla líft? Nú voru góð ráð dýr,
og vandi á höndum að grafa upp
nýjar afsakanir. Nóg var komið
að hafa þurft að kyngja því að
sumarið hafi verið betra fyrir
sunnan.
„Þar er miklu betra að hafa
snjóinn heldur en rigninguna og
rokið fyrir sunnan," sögðu þeir
innfæddu og klofuðu snjóinn
þegar vika var af september.
Maður hafði það á tilfinningunni
að þeir myndu hæla sér yfir sept-
embersnjónum þótt ekkert
stæði upp úr nema talfærin.
Það var ekki um að villast.
Vor og vetur höfðu næstum fros-
ið saman en í vitlausum enda,
því miður. Kartöflur frusu fastar
í jörðu og Akureyringar hafa
síðan fengið „alveg óvenjulega“
langan og erfiðan vetur. Mun
víst vera að elstu menn við Eyja-
fjörð muna ekki annað.
Og þessa dagana bíða Akur-
eyringar í ofvæni. Kemur sumar
eða kemur það ekki? Verður
hægt að vera á skíðum og skaut-
um fram í júní og aftur frá sept-
emberbyrjun? Það er í sjálfu sér
í lagi, en ef sólin bregst í júní,
júlí og ágúst, þá vandast nú
málið. Það má ekki gerast að
„veðurparadísin í norðri“ fái
slíka útreið af völdum veður-
guðanna á nýjan leik. Slíkt yrði
ógnarhneysa og þá yrðu menn
að fara að snúa sér að einhverju
til að hælast um á kostnað Sunn-
lendinga. Því er beðið ó ofvæni.
Kemur sólin eða kemur hún
ekki, frýs saman vor og vetur í
„haust"? Hvar endar þetta eig-
inlega ef svo fer? . . .
Leitið ekki
iangtyfír
skammt
að
í þetta skipti langar mig að
benda á staði hér inni í bænum,
staði sem margir ganga daglega
framhjá án þess að veita þeim
nokkra athygli. Á þeim er gam-
an að staldra við og njóta þess að
vera úti, og alveg er tilvalið að
kynna ungu kynslóðinni um-
hverfi sitt af svona stöðum. Við
skulum einnig vera þess minnug,
að nota okkur það að geta verið í
friði og ró inni í bænum og þurfa
ekki að aka langar leiðir til að
njóta útivistar.
Klappirnar norðar við
Brekkugötuna eða Klapparstíg-
inn eru alveg frábær útisýnis-
staður. Af þeim sést til allra átta,
út fjörð og svo fjallahringurinn
beggja megin fjarðarins. Þarna á
klöppunum er stytta af Helga
magra og konu hans Þórunni
hyrnu er þau horfa inn fjörðinn.
Þetta listaverk gerði Jónas Jak-
obsson. Það er úr steinsteypu en
hefði þurft að vera úr betra efni,
og mætti gjarnan huga að því
hvort ekki ætti að gera það
meira varanlegt. Rétt hjá er svo
vegvísir sem Ferðafélag Akur-
eyrar lét gera og setti þarna árið
1949. Með hjálp hans er auðvelt
finna öll helstu örnefni á
fjallahringnum sem sést þarna af
klöppunum. Farið nú sem allra
flest með krakkana og látið þá
finna sjálf hvað fjöllin okkar
heita. Ef svo fólk úr nálægum
húsum tekur sig saman og geng-
ur sunnan af brekku eða utan úr
Glerárhverfi og hefur með sér
kakó og kökubita, þá getur þetta
orðið eftirminnilegur listitúr.
Það læðist jafnvel að sú hugsun
hvort sumir fullorðnir gætu auk-
ið við örnefnasafnið sitt með
þessu.
Klappir sunnan við Jötun-
heimavíkina eru mjög skemmti-
legur og þarna í víkinni voru
einu sinni bryggjur og iðandi lff.
Þá komu „Brís“ og „Líf“ fær-
andi hendi af hafi og hópur af
fólki kepptist við að salta silfur
hafsins í tunnur. Þá hafði
Guðmundur Pétursson þarna
síldarsöltun. Nú eru verksum-
merkin næstum horfin og margir
þeir sem þar voru að verki eru
líka horfnir sjónum okkar. Af
klöppunum sést vel til allra átta
og betur inn til Glerárdalsins en
af klöppunum við Helgamagra-
strætið, og sést bæði Stóristallur,
Glerárdalshnjúkur og aðeins í
Kerlingu. Hægt er að ganga með
sjónum úr Sandgerðisbótinni í
Jötunheimavíkina. Fjaran er
furðu hrein miðað við návist
Krossanesverksmiðjunnar og
skulu starfsmenn þar hafa þökk
fyrir pössunarsemina. Eins er
hægt að ganga úr Þverholtinu út
á klappirnar.
Fyrir þá sem vilja sjá yfir Ak-
ureyrarflugvöll og Leirurnar er
tilvalið að fara á höfðann rétt hjá
kirkjugarðinum. Eins sést það-
an vel yfir Staðarbyggðina. Ein-
hverjir kynnu að sjá fyrir sér
hestalest fara yfir leirurnar, eða
rekinn fjárhóp á fjöru, fólk að
slætti á engjunum. Bíldsárskarð
með Sprengibrekku, mikið farin
leið hér áður fyrr og þá fyrst og
fremst af Fram- Fnjóskdæling-
um og Bárðdælingum, blasir við
og raunar Vaðlaheiðin framan
til. Til norðurs sést yfir pollinn
og Oddeyrina, en til vesturs á
kennileiti svo sem Steinmenn,
Stórhæð, Súlur og Hlíðarfjall.
Miðhúsaklappir eru rétt aust-
an við hesthúsahverfið á svokall-
aðri Breiðumýri. Af þeim er
mjög víðsýnt til norðurs eða út
fjörðinn. f kíki sést vel móta
fyrir Látrum á Látraströnd, að
maður tali nú ekki um Kaldbak
og Sveigsfjall, Þengilshöfði, sem
Höfðahverfi dregur nafn af,
blasir við og Bjarnarfjall sem
gengur í sjó fram austan við
Hvalvatnsfjörð sést vel og ber
yfir Leirdalsheiðina. Kræðufell,
Stórihnjúkur og Blámannshatt-
ur sjást vel, einnig öll Sval-
barðsströndin og Vaðlaheiðin.
Marga fleiri staði væri vert að
nefna, en ég læt þetta gott heita í
þetta sinn. Landakort og kíki er
alveg sjálfsagt að hafa með í
skoðunarferðir yfirleitt.
Ámi Jóhannesson
26. mars 1982 - DAGUR - 3