Dagur - 12.08.1982, Blaðsíða 4

ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
RITSTJÓRNARSlMAR: 24166 OG 24167
SlMI AUGLÝSINGADEILDAR OG AFGREIÐSLU: 24222
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÓRNSSON
BLAÐAMENN: ÁSKELL ÞÓRISSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: JÓHANNES MIKAELSSON
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT H.F.
Vannýtt hlunnindi
„íslenska þjóðin verður að gera sér grein fyrir
því að hún lifir ekki á áli frá Ástralíu eða trjá-
efni frá Kanada. Við erum ekki nema eins og
ein breiðgata í stórborg og við verðum að haga
okkur sem íslendingar sem lifa á íslandi við ís-
lenskar aðstæður. “ Þannig kemst Árni G. Pét-
ursson, hlunnindaráðunautur Búnaðarfélags
íslands að orði í erindi sem hann flutti á ráð-
stefnu Fjórðungssambands Norðlendinga um
þróun landbúnaðar. í sérstökum erindaflokki
á ráðstefnunni var fjallað um nýjar leiðir í land-
búnaði, þ.á m. nýtinu hlunninda, fiskeldi og
loðdýrarækt.
í erindi Árna G. Péturssonar kom m.a. fram,
að samkvæmt fasteignamati eru 4400 af um
5000 jörðum á íslandi með einhverskonar
hlunnindi. Þau eru mjög margbreytileg og má
þar nefna hrognkelsi, laxveiði, fuglaveiði, jarð-
varma, grastekju, ber o.fl. Árni nefnir í erindi
sínu að vatnið mætti vafalaust nýta betur en
gert hefur verið, m.a. með útflutningi. Þá nefn-
ir hann æðavarpið sem áður fyrr þótti góð
hlunnindabúgrein á íslandi.
Aðalóvinur æðarvarpsins er svartbakurinn.
Því þótti ómaksins vert að greiða mönnum
fyrir svartbaksvænginn í þeirri von að stuðla
mætti þannig að æðarrækt. Árið 1965 htu
menn þannig á æðarvarpshlunnindi að borgað
var sem svaraði fjórum haglaskotum fyrir
svartbaksvænginn. í dag þurfa menn 40 vængi
til að fá fyrir einu skoti. Þó voru útflutnings-
tekjur af einni æðarkohu um eitt hundrað
krónur í fyrra. Árni telur að reynandi sé að
selja Japönum æðardún og þá helst eitthvað
unninn.
Nýting rekaviðar hefur verið töluverð hér á
landi, en að því er virðist nokkuð handahófs-
kennd. í erindi sínu bendir Árni á að fá megi
mikla hitaorku úr úrgangstimbri og heimilis-
sorpi með því að nota svokallaða lurkakatla.
Það af rekaviðnum sem ekki er nýtanlegt
mætti brenna í slíkum kötlum. Talið er að þeir
borgi sig á 8—9 mánuðum og gefi bóndanum
eftir það sem svarar tveggja mánaða launum á
ári. Árni G. Pétursson segir að ekki þurfi nema
um sex svona katla til að hafa upp í meðaltekj-
ur loðdýrabús og með sparnaði í innfluttum
orkugjöfum myndu þeir spara þjóðinni um
þúsund árstekjur verkamanns.
Ljóst virðist að ekki hefur verið sinnt sem
skyldi að nýta hlunnindi hér á landi á síðustu
árum, en frá upphafi búsetu hér á landi og
fram að síðustu aldamótum voru hlunnindi
jarða stór hður í afkomu fólks til sjávar og
sveita. Hlunnindaráðunautur Búnaðarfélags-
ins segir að undanfarna áratugi hafi hlunn-
indajarðir verið algerlega vannýttar og í engu
hafi notið fyrirgreiðslu hins opinbera vegna
hlunninda, s.s. síma, rafmagns og vegabóta.
Hann segir að enginn virðist hafa leitt hugann
að því að sparaður gjaldeyrir sé jafn gjaldeyr-
isöflun og að nauðsynjavara sem framleidd sé
í landinu sjálfu beri háa þjóðhagsvísitölu.
Stjórnvöldum sé því skylt að stuðla að fram-
leiðslu þessara vörutegunda eftir föngum.
JJ
Margir töldu mi
að fara út í
— Rætt við Auðunn Jónsson veitingam
Auðunn veitingamaður Jónsson fyrir framan Hrísalund.
„Upphaflega kom ég nú hing-
að til Hríseyjar til að verða
trillukarl. Hins vegar var ég
búinn að velta því fyrir mér að
setja á fót veitingarekstur því
ég vissi að hann var ekki fyrir
hendi í eyjunni. Ég keypti mér
trillu og þetta litla hús og með-
an ég flskaði á trilluna vann
kunningi minn úr Kópavogi,
sem er smiður, við innrétting-
ar hér í húsinu. Ég byrjaði svo
með reksturinn í fyrrahaust,“
segir Auðunn Jónsson, veit-
ingamaður I Hrísey, í viðtali
við Dag, en hann rekur þar í
litlu húsi veitingastaðinn
Hrísalund. Þessi staður hefur
m.a. þá sérstöðu að hann er sá
eini í landinu sem fær að selja
nautakjöt af Galloway-naut-
um sem ræktuð eru í Hrísey
og hvorki má flytja til lands
lífs eða liðin.
„Því miður á ég bara ekkert
nautakjöt handa ykkur núna.
Það seldist allt upp á skömmum
tíma, enda ekki mikið sem til
leggst á hverju ári. Sumir koma
hingað til þess eins að fá að
smakka á nautakjötinu."
„Hvernig hefur aðsóknin ver-
ið hjá þér?“
„Ja, það segir kannski nokkra
sögu að ég hef ekkert komist frá
í sumar. Júlí var mjög góður og
mikill fjöldi gesta sem hingað
kom. Ég gæti trúað að í gesta-
bókina mína hafi skrifað um 350
manns í júlí og það þýðir að milli
5 og 6 hundruð manns hafi kom-
ið hingað í mat og kaffi. Maí-
mánuður var einnig góður og í
vetur seldi ég töluvert af matar-
skömmtum vegna þorrablóta,
m.a. um 200 til Dalvíkur og um
100 til Akureyrar."
„Ert þú lærður í veitinga-
rekstri?“
„Nei, nei, ekki get ég nú sagt
það. Raunar er allur minn lær-
dómur ekki nema sjö mánuðir í
barnaskóla. Hins vegar hef ég
unnið í um 30 ár í eldamennsk-
unni. Ég var lengi kokkur á sjó
og hef einnig unnið við kjötiðn-
að og fleira í landi.“
„Nú munu margir hafa talið
það óðs manns æði að fara að
setja upp veitingahús í Hrísey
þar sem ekki búa nema um 280
manns og gestagangur að öllu
jöfnu ekki mjög mikill.“
„Já, blessaður vertu, margir
töldu mig brjálaðan og ekki síst
fyrir það að byrja með þetta á
áliðnu sumri þegar ferðamanna-
straumurinn var búinn. En þetta
fór ekkert illa af stað í vetur og
ég held að það sé þörf fyrir þessa
þjónustu allt árið. Það má líka
brydda upp á ýmsu til tilbreyt-
ingar. Ég hafði t.d. kútmaga- og
sjávarréttakvöld í vetur og um
40 heimamenn komu þá í heim-
sókn. Ég held að það hafi mælst
vel fyrir. Þá mætti hafa hér spila-
kvöld. Nú, hópar hafa komið frá
Akureyri til að halda hér árshá-
Áttræður:
Steindór Steir
Tímabil jarðsögunnar eru mörg.
Fyrst voru þau að vísu aðeins
fjögur, að því er sagt er, en eftir
því sem lengra leið og þekking
manna í jarðfræði og líffræði
jókst, fjölgaði þessum tímabilum.
Hvert þeirra á sér síðan sín sér-
stöku einkenni, „því allt hefur
sinn tíma“, eins og segir í helgri
bók. En þótt tegundir komi og
fari, eru það einstaklingar sem lifa
mörg tímabil og setja í sögunni
svip sinn á langar aldir. í þessu
felst úrval náttúrunnar, „survival
of the fittest", eins og Charles
Darwin orðaði það forðum daga.
Þessi samlíking kom í hug mér,
þegar mér varð hugsað til þess, að
Steindór skólameistari Steindórs-
son frá Hlöðum væri að verða átt-
ræður og hefði nú lifað svo langa
starfsævi sem raun ber vitni.
Steindór hefur auk þess lifað
tímana tvenna, og hann kann frá
furðumörgu að segja, og senni-
lega er hann annar af tveimur
mönnum, sem nú man aila skóla-
meistara hins norðlenska skóla í
hundrað ár. Hann man því með
vissum hætti heila öld, og um
hann og jafnaldra hans má segja,
að þeir hafi lifað sögu íslensku
þjóðarinnar í 1100 ár, allt frá
steinöld til atómaldar, frá því
steináhöld voru notuð á hverju
sveitaheimili: sleggjur, hamrar,
kvarnir og brýni, og til hinna síð-
ustu daga kjarnorkuógnarinnar.
Steindór Steindórsson tengdist
snemma Menntaskólanum á Ak-
ureyri. Sjálfur er hann fæddur á
hinum fornfræga stað Möðruvöll-
um í Hörgárdal hinn 12. ágúst
1902. Þá um veturinn hafði orðið
enn einn stórbruninn á Möðru-
völlum, er skólahúsið frá 1880
brann til grunna og skólinn fluttist
inn á Akureyri. Þar settist í skóla í
annan bekk vorið 1920 Steindór
Jónas Steindórsson að afloknu
ársprófi í Gagnfræðaskólann á
Akureyri. Gagnfræðaprófi lauk
Steindór vorið 1922 og settist þá í
Menntaskólann í Reykjavík og
lauk stúdentsprófi þaðan vorið
1925. Næstu ár stundaði hann
nám í náttúrufræðum við Kaup-
mannahafnarháskóla, en haustið
1930 gerðist Steindór kennari við
Menntaskólann á Akureyri, þar
sem hann starfaði 42 ár, síðustu 6
árin sem skólameistari. Steindór
helgaði því Menntaskólanum á
Akureyri alla starfsævi sína, og
hefur hann raunar starfað einna
lengst allra manna við skólann.
Það er því ekki að undra, þótt
hann hafi með sínum hætti sett
svip sinn á skólann, og mörgum
nemendum hans eru kennslu-
stundir hans enn í fersku minni
fyrir hressilegt tal og tæpitungu-
laust.
Steindór Steindórsson.
4 - DAGUR -12. ágúst 1982