Dagur - 23.11.1982, Qupperneq 4

Annað bréf frá þingi Sameinuðu þjóðanna
til lesenda Dags
ÚTGEFANDI: ÚTGAFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
RITSTJÓRNARSlMAR: 24166 OG 24167
SlMI AUGLÝSINGADEILDAR OG AFGREIÐSLU: 24222
RITSTJÓRI OG ABYRGÐARM.: HERMANN SVEINBJÖRNSSON
BLAÐAMENN: ASKELL ÞÓRISSON OG GYLFI KRISTJANSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI: JÓHANNES MIKAELSSON
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT H.F.
Án tillits til búsetu
„Á 65 ára starfsferli Framsóknarflokksins hef-
ur flokkurinn átt mikinn þátt í að móta íslenskt
þjóðfélag. Hann hefur barist fyrir þjóðfélags-
réttlæti handa öllum landsmönnum án tillits
til búsetu. Oft hefur þar verið á brattann að
sækja. Þótt margt megi finna að þjóðfélags-
gerðinni á íslandi mun það þó mála sannast að
hér ríkir meira jafnræði ásamt frelsi en í flest-
um ef ekki öllum þjóðfélögum sem við
þekkjum. Byltingarnar í íslensku þjóðfélagi
seinustu áratugi hafa valdið vissri upplausn
sem kemur einnig glöggt fram í skorti á sjálf-
saga og mikilli kröfugerð á hendur öðrum en
sjálfum sér. Þjóðin verður að læra að stilla kröf-
um á hendur öðrum í hóf þannig að grundvöll-
ur sé fyrir bættum kjörum fólks“.
Þannig komst Tómas Árnason, ráðherra og
ritari Framsóknarflokksins, að orði í ræðu sem
hann flutti á 18. flokksþingi Framsóknar-
flokksins.
Barátta framsóknarmanna fyrir þjóðfélags-
legu réttlæti öllum til handa án tillits til búsetu
er ekki á einn veginn, eins og hjá þeim sem nú
berjast hvað harðast fyrir jöfnun kosninga-
réttar en gleyma jafnframt öðrum réttinda-
málum. Ekki er eins auðvelt að henda reiður á
þessum réttindamálum, sem hér í Degi hafa
verið nefnd neytendaréttur og e.t.v. af þeim
sökum hefur minna verið um þau rætt opin-
berlega en kosningaréttinn.
Mismunandi vægi atkvæða hefur m.a verið
rökstutt með því að það dragi úr miðsóknar-
aflinu á höfuðborgarsvæðinu. Þrátt fyrir
þyngra vægi atkvæða í landsbyggðakjördæm-
unum hafa þau átt undir högg að sækja í fjöl-
mörgum efnum og kemur það ekki síst fram í
skiptingu fjármagns til ýmissa framkvæmda
og til að reka opinbera þjónustu. Sífellt hallar á
landsbyggðina í þessum efnum, þrátt fyrir
misvægi atkvæða. Hvað verður þegar algjör
jöfnuður verður kominn á hvað varðar kosn-
ingaréttinn og þingmönnum þéttbýlisins við
Faxaflóa fjölgar miðað við þingmenn lands-
byggðarinnar? Hætt er við að sóknin reynist
erfiðari eftir en áður.
Það skal fullyrt hér að það er ekki í samræmi
við meirihlutavilja landsmanna að fólk í
strjábýlinu búi við allt önnur og miklu lakari
kjör en þeir sem búa á höfuðborgarsvæðinu.
Langflestir höfuðborgarbúar eiga rætur að
rekja til landsbyggðarinnar. Fjölmargir hafa
beinlínis þurft að flytja til höfuðborgarsvæðis-
ins vegna lakari þjónustu á ýmsum sviðum úti
á landi, t.d. í menntunarmálum og heilbrigð-
ismálum. Það er þessi réttur til þjónustu, þessi
neytendaréttur, sem gleymist gjarnan í um-
ræðunni um jöfnun og þjóðfélagslegt réttlæti.
Enn sem komið er hafa framsóknarmenn
verið einir um að benda á að jafnframt jöfnun
kosningaréttar skuli jafna annað óréttlæti í
þjóðfélaginu. Fleiri þurfa að taka undir þessa
kröfu.
Deilumál
Argentínu
og Bretlands
Eins og ég skýröi frá í fyrsta bréfi
mínu, héðan af 37. alisherjarþingi
Sameinuðu þjóðanna, samþykkti
þingið í síðustu viku ályktunartil-
lögu um Falklandseyjamálið.
Reyndar ætti ég að nota hitt nafn-
ið Malvinaseyjar jafnhliða ef gæta
skal fyllsta hlutleysis, því Argen-
tínumönnum er mjög annt um að
þetta franska nafn sé notað, frek-
ar en hið breska. Þetta deilumál
Argentínu og Bretlands, um full-
veldi yfir eyjunum, er öllum
kunnugt eftir að fyrrnefnda ríkið
reyndi í vor að beita vopnavaldi til
að tryggja úrslit sér í hag. f>að
þótti því nokkrum tíðindum sæta,
þegar þingið samþykkti tillöguna
með miklum meirihluta atkvæða
vegna þess að innihald hennar og
orðalag var Argentínumönnum í
vil, þrátt fyrir að sumir telja brot
þeirra vera á einni af grundvall-
arreglum stofnskrár samtakanna
um friðsamlega lausn deilumála
og bann við notkun vopnavalds í
alþjóðlegum samskiptum. Tillag-
an fékk 90 atkvæði, 12 ríki voru á
móti henni og 52 sátu hjá. Tillag-
an naut stuðnings flestra Amer-
íkuríkja þ.á.m. Bandaríkjanna,
Sovéthópsins ásamt fjölmargra
ríkja hins svokallaða þriðja
heims. Mótatkvæðin komu frá
Bretlandi og sumum samveldis-
löndum þeirra, en vestræn rfki og
hluti þriðja heimsins sátu hjá. ís-
land slóst í för með síðastnefnda
hópnum, þótt ekki væru allir í
sendinefndinni sammála þeirri
niðurstöðu.
A.m.k. einn fulltrúa okkar
mælti með því að við styddum
Argentínu bæði vegna þess að
Iögfræðilegur málstaður þeirra
varðandi fullveldið væri betri og
vegna þess að ekki væri ástæða
fyrir okkur að verðlauna Breta
fyrir hegðun þeirra í fjarlægum
höfum.
í okkar fjölmiðlum fáum við oft
fréttir af vettvangi Sameinuðu
þjóðanna. Oftast eru þessar frétt-
ir matreiddar handa okkur af er-
lendum fréttastofum og sjaldnast
fáum við heillegan texta ályktun-
artillagna allsherjarþingsins. Tel
ég því rétt að birta samþykkt
þingsins um Falklandseyjamálið í
heilu lagi. Hún er dæmigerð fyrir
slíkar ályktanir t.d. að formi til.
Hún veitir mér tækifæri til að út-
skýra einstök efnisatriði og svo
má bera hana saman við þings-
ályktanir frá Alþingi okkar.
í fyrsta lagi vekur það athygli
nýliða, hve löng ályktunin er. Pað
á þó sérstaklega við um inngangs-
málsgreinar með tilvísunum til
grundvallarreglna og fyrri
ákvarðana þingsins í sama máli.
Að þessu leyti fer tillagan bil
beggja, því að Bretar njóta góðs
af tilvitnun í grundvallarreglur
samtakanna sem Argentínumenn
hafa þverbrotið, en fyrri ályktanir
þingsins í Falklandseyjamálinu
eru á hinn bóginn hliðhollar síðar-
nefnda aðilanum.
í öðru lagi koma efnisatriðin til
skoðunar. I fljótu bragði er það
ekki ljóst af hverju Bretar voru
tillögunni svona mótfallnir. Hvað
er rangt að hvetja aðila til samn-
ingaviðræðna? Ekki er þó allt sem
Stefán Valgeirsson.
sýnist. Með því að meðhöndla
málið sem deilumál þessara
tveggja aðila, var þingið í raun að
viðurkenna þó með óbeinum
hætti væri að Argentínumenn
ættu eitthvert tilkall til eyjanna
sem þyrfti að semja um. Orð
ályktunarinnar um hagsmuni íbúa
Falklandseyja ber og að sama
brunni því í þeim felst ekki viður-
kenning á sjálfsákvörðunarrétti
eyjaskeggja sem nýlenduþjóðar
en það er einmitt meginreglan í
málum af þessu tagi. Helsta rök-
semd Breta í umræðum um tillög-
una var að eyjaskeggjar ættu rétt
á að ráða málum sínum sjálfir, en
þeir og þeirra rök biðu lægri hlut
fyrir því sjónarmiði að Argentínu-
menn ættu veigameiri hagsmuna
að gæta, þar sem eyjarnar höfðu
verið teknar frá þeim með valdi
eftir að landið varð sjálfstætt.
Pessa sögu mætti rekja í lengra
máli, en ég læt meginþætti málsins
nægja.
I þriðja og síðasta lagi er svo
full ástæða til að velta því fyrir
sér, hvaða gagn er að þessari
ályktun. Ég gat þes áður að alls-
herjarþingið hefði á árum áður
samþykkt áætlanir sama efnis og
nú. Þegar ófriður braust út í vor
ályktaði öryggisráð Sameinuðu
þjóðanna að deiluaðilar skyldu
draga hersveitir sínar til baka.
Ekki virðast þessar samþykktir
hafa haft mikil áhrif á gang mála.
Tíminn verður að skera úr um
það hvort árangurinn verður
meiri í þetta skipti. Því má samt
ekki gleyma að Sameinuðu þjóð-
irnar eiga sterkan þátt í afnámi
nýlendustefnunnar um heim
allan. Um 100 ný ríki hafa öðlast
sjálfstæði síðustu árin, svo ekki er
sanngjarnt að dæma þær ein-
göngu af óleystum vandamálum.
Það er líka mikilvægt að á alls-
herjarþinginu eiga hinar mörgu
þjóðir veraldar kost á að kynna
baráttumál sín og afla þeim fylgis
án valdbeitingar. í hvert skipti
sem slík friðsamleg lausn deilu-
máls á sér stað, má með réttu
segja að samtökin hafi sannað til-
verurétt sinn. Hitt er annað mál
að þessi stofnun þyrfti að vera
valdameiri en hún í raun er eins
og nú er umhorfs í veröldinni.
10. nóvember 1982
Með bestu kveðju
Stefán Valgeirsson.
Ályktunartillagan
Allsherjarþingið.
Eftir að hafa athugað Falklands-
eyja- (Malvinaseyja-) málið.
Gerir sér ljóst að framhald ný-
lendustefnu er ósamræmanlegt
hugmyndum Sameinuðu þjóð-
anna um alþjóðafrið. Minnugt
ályktana sinna 1514(XV) frá 16.
desember 1965 3160(XXVIII) frá
14. desember 1973 og 3149 frá 1.
desember 1976.
Minnugt ályktana öryggisráðs-
ins 502(1982) frá 3. apríl 1982 og
505(1982) frá 26. maí 1982.
Tekur tillit til raunverulegrar
stöðvunar vopnaátaka í Suður-
Atlantshafi og yfirlýsinga aðila
um að hefja þau ekki að nýju.
ítrekar nauðsyn þess að aðilar
taki réttmætt tillit til hagsmuna
íbúa Falklandseyja (Malvinas-
eyja) í samræmi við ákvæði álykt-
ana allsherjarþingsins 2065(XX)
og 3160(XXVIII).
ítrekar á sama hátt grundvall-
arreglu stofnskrár Sameinuðu
þjóðanna um að beita ekki valdi
eða hóta ekki valdbeitingu í al-
þjóðasamskiptum og um friðsam-
lega lausn deilumála.
1. Fer þess á leit við ríkisstjórnir
Argentínu og Stóra-Bretlands
að hefja á ný samningavið-
ræður til að finna eins fljótt og
mögulegt er friðsamlega lausn
á fullveldisdeilunni varðandi
Falklandseyjar (Malvinaseyj-
ar).
2. Fer þess á leit við aðalfram-
kvæmdastjórann, á grundvelli
þessarar ályktunar, að hann
veiti aðilum aftur aðstoð sína
við að fara eftir 1. málsgrein og
taki skref í þá átt.
3. Fer þess á leit við aðalfram-
kvæmdastjórann að hann skili
skýrslu á 38. allsherjarþinginu
um árangur af þessari ályktun.
4. Ákveður að fjalla um Falk-
landseyjamálið (Malvinaseyj-
amálið) á 38. allsherjarþing-
inu.
4 -r DAGUR - 23. nóvember 19.82; v