Dagur - 24.08.1983, Blaðsíða 7

60 ára afmæli Sambandsiðnaðarins á Akureyri
í tilefni 60 ára afmælisins var afhjúpaður koparskjöldur á verksmiðjulóðinni til heiðurs Þor-
steini Davíðssyni sem starfaði við verksmiðurnar í 60 ár og þúsundum annarra fyrrverandi
starfsmanna.
Sigurður Arnórsson aðstoðarframkvæmda-
stjóri ullariðnaðar tók þátt í skemmtiatriðum
á laugardaginn og „teygði lopann“.
Þessi litla hnáta mætti á fjölskylduhátíðina.
. . . og bömin léku sér og skemmtu konung-
lega.
Þess var minnst sl. laugardag með mikilli
fjölskylduhátíð að 60 ár eru liðin frá upp-
hafi Sambandsiðnaðar á Akureyri. Var
mikið um dýrðir á lóð Iðnaðardeildar Sam-
bandsins allan daginn og verksmiðjurnar
voru gestum til sýnis svo þeir mættu sjá
hvemig staðið er að þeirri fjölþættu fram-
ieiðslu sem þar fer fram.
Sambandsiðnaðurinn á Akureyri hefur
vaxið gífurlega á þessum 60 árum, frá því
að vera smáiðnaður á fáum fermetrum
með fátt fólk á launaskrá, til þess að vera í
dag fjölmennasti vinnustaður á landinu
með 750 manns á launaskrá og að auki 100
manns í Reykjavík, Kópavogi, Hafnar-
firði og Sauðárkróki.
Sambandsverksmiðjurnar eru á um 30
þúsund fermetra gólffleti og þar var á sl.
ári unnið úr 856 tonnum af ull og sútaðar
590 þúsund gærur. Heildarvelta Iðnaðar-
deildar að meðtöldum sameignarfyrir-
tækjum varð 614 milljónir og hafði aukist
um 59,6% frá fyrra ári.
Útflutningur á ullar- og skinnavörum
varð 302 millj.kr. og hafði aukist um
74,6%. Hlutur Iðnaðardeildar í heildarút-
flutningi íslendinga í þessum vöruflokkum
varð 44,17% ásl. ári. Helstu viðskiptalönd
eru Norðurlöndin, Sovétríkin, V.-Þýska-
land, Bandaríkin og Kanada, en alls selur
Iðnaðardeildin vörur sínar til 25 landa í
öllum heimsálfum og stefnt er að því að
auka útflutninginn.
Það dylst sjálfsagt engum hversu gífur-
lega mikilvægt fyrirtæki Iðnaðardeildin er
Akureyringum, því láta mun nærri að þar
starfi á milli 15 og 20% af vinnufæru fólki í
bænum og er meirihlutinn konur.
Starfsemi Iðnaðardeildar er í fjórum
einingum og er aðstoðarframkvæmda-
stjóri ábyrgur fyrir rekstri hverrar um sig.
Einingarnar eru fjármál og stjórnun, fata-
iðnaður, skinnaiðnaður og ullariðnaður.
Á blaðamannafundi í síðustu viku sem
haldinn var í tilefni afmælisins kom fram
hjá forráðamönnum verksmiðjanna að
margt er enn ógert í ullar- og skinnaiðnaði.
Stefnan er sú að auka mjög fullvinnslu
þessara afurða og stuðla þannig að aukinni
verðmætasköpun. En lítum nú á nokkrar
staðreyndir sem blaðamenn fengu í hend-
ur á blaðamannafundinum:
IðnaðardeUdin
Iðnaðardeildin rekur iðnfyrirtæki Sam-
bandsins og sum þeirra í félagi við kaupfé-
lög á viðkomandi stöðum. Umfangsmest-
ur er ullar-, skinna- og fataiðnaður á Akur-
eyri, með tengdri framleiðslu í Reykjavík,
Sauðárkróki og Egilsstöðum. Deildin rek-
ur einnig efnaiðnað, plastiðnað og kaffi-
brennslu í félagi við KEA, og prjónaverk-
smiðju á Egilsstöðum í félagi við Kaupfé-
lag Héraðsbúa.
í byrjun var stofnað til iðnaðar hjá Sam-
bandinu til þess að fullvinna ull og gærur til
margvíslegra nota. Enn eru ull og gærur
mikill meirihluti hráefnis stærstu verk-
smiðjanna og Sambandsiðnaðurinn þann-
ig trúr hugsjón frumherjanna, að þurfa
ekki að horfa á eftir óunnum hráefnum úr
landi eins og áður var.
Iðnaðardeildin var stofnuð í Reykjavík
árið 1949 en síðan 1975 hefir aðalskrifstofa
deildarinnar verið á Akureyri, enda
stærstu verksmiðjurnar þar frá upphafi.
Framkvæmdastjóri Iðnaðardeildar er
Hjörtur Eiríksson.
Iðnaðardeildin starfar í 4 einingum og
lýtur hver eining stjórn aðstoðarfram-
kvæmdastjóra. Þessar einingar eru: Fjár-
mál og stjórnun, ullariðnaður, skinnaiðn-
aður og fataiðnaður. Hver deild er ábyrg
fyrir framleiðslu, sölu, dreifingu, innkaup-
um og vöruþróun.
Fjármála- og stjórnunardeild ber
ábyrgð á fjármálum, áætlanagerð, tölvu-
deild, starfsmannamálum og samskiptum
við sameignarfyrirtæki Iðnaðardeildar.
Aðstoðarframkvæmdastjóri þessarar
deildar er Sigurður Friðriksson, viðskipta-
fræðingur.
Verður nú í stuttu máli rakin saga hverr-
ar deildar fyrir sig, ef verða mætti til skýr-
ingar á hinni stórstígu þróun í iðnaði sam-
vinnumanna á umliðnum árum.
Skínnaiðnaður
Þetta er elsti þátturinn í starfsemi Iðnaðar-
deildar. Árið 1923 hóf lítil verksmiðja
starfsemi sína á Akureyri, og voru þar af-
ullaðar gærur. 1935 var hafin fullkomin
sútun hjá Skinnaverksmiðjunni Iðunni.
Framleiðsla verksmiðjunnar fyrstu árin
var að mestu ýmiss konar leður og skinn til
bókbands, skó- og söðlasmíða. Fljótlega
var farið að loðsúta gærur og húðir, og hef-
ur sú starfsemi orðið æ stærri þáttur fram-
leiðslunnar, og útflutningur þannig verk-
aðra skinna farið ört vaxandi.
í ársbyrjun 1969 eyðilagðist hluti verk-
smiðjunnar í eldi. Var hún þá strax endur-
byggð, og auk þess byggt nýtt verksmiðju-
hús með vélum og öðrum búnaði til fram-
leiðslu á pelsverkuðum gærum - aðallega
mokkaskinnum til notkunar í fatafram-
leiðslu ýmiss konar, en það var nýjung í ís-
lenskum iðnaði. Skinnasaumastofa fram-
leiðir tískufatnað á karla og konur úr
mokkaskinni.
Meginhluti framleiðslu sútunarverk-
smiðjunnar er nú fluttur út, annað hvort
sem fullunnin pelsvara, eða forsútuð skinn
til fullvinnslu erlendis. Aðstoðarfram-
kvæmdastjóri skinnaiðnaðar er Jón Sig-
urðarson, verkfræðingur.
Ullariðnaður
Ullarvinnsla byrjaði í smáum stíl á Glerár-
eyrum árið 1897, þegar Tóvinnufélag Ey-
firðinga hóf þar starfsemi sína.
Síðan tók þar við rekstri Verksmiðjufé-
lagið á Akureyri Ltd., sem seldi Samband-
inu eignir sínar árið 1930. Gífurleg aukn-
ing hefur orðið síðan á öllum sviðum þessa
ullariðnaðar. Fullvinnsla hefur aukist og
framleiðslueiningum fjölgað stórlega.
Einnig hafa viðskipti við fyrirtæki utan
Akureyrar aukist, og má þar nefna Gefjun
í Reykjavík og Ylrúnu á Sauðárkróki
ásamt Dyngju á Egilsstöðum, sem er sam-
eign Kaupfélags Héraðsbúa og Sambands-
ins. Framleiðsluvörur eru aðallega fatn-
aður, ullarband ýmiss konar fyrir prjóna-
skap og vefnað, ullarteppi, húsgagna-
áklæði, gluggatjöld og fataefni.
Stærsti hluti þessarar framleiðslu er
seldur til útflutnings, og fer hann vaxandi.
Eftirtaldar framleiðslueiningar eru
undirstaða ullariðnaðarins:
Loðbandsdeild sem framleiðir ullar-
band fyrir prjónaskap, vefnað og
handprjón.
Vefdeild sem framleiðir fataefni,
gluggatjöld, húsgagnaáklæði og ullar-
teppi.
Prjónadeild sem framleiðir fatnað ýmiss
konar.
Hönnunardeild sem hefir náið samstarf
við framleiðsludeildirnar og markaðs-
deildina.
Umboðsverslun er eining, sem sér um
innkaup á fatnaði og samskipti við aðrar
prjóna- og saumastofur víðs vegar um
land.
Það er síðan hlutverk markaðsdeildar
ullariðnaðarins að sjá um sölu þessara
framleiðsluvara.
Ullariðnaður Sambandsins er þannig
byggður upp, að hann hefir alla þætti ullar-
vinnslunnar til meðferðar, allt frá ullarlit-
un, þar til varan er komin í hendur um-
boðsmanns eða í hillur verslunar hérlendis
eða erlendis. Því er markaðshlutinn einnig
stór þáttur í þessari starfsemi.
Aðstoðarframkvæmdastjóri ullariðnað-
ar er Sigurður Arnórsson, tæknifræðingur.
Fataiðnaður
Á Akureyri eru til húsa þau fyrirtæki Iðnað-
ardeildar, sem framleiða fyrir innanlands-
markað og verslanirnar Torgið og Herra-
ríkin í Reykjavík, Kópavogi og Hafnar-
firði. Stærsta framleiðslueiningin er vinnu-
fatadeild Heklu og þær deildir sem fram-
leiða prjónles til innanlandssölu. Á þess-
um sviðum hefur Hekla gegnt forystuhlut-
verki í íslenskum iðnaði um áratugaskeið,
en Sambandið hóf rekstur hennar 1948.
Skóverksmiðjan Iðunn var stofnuð
1936, en það ár var verksmiðjuhúsið byggt
og sænskar vélar keyptar til framleiðslunn-
ar. Um langt skeið var verulegur hluti
framleiðsluvara unninn úr hráefni frá
Skinnaverksmiðjunni Iðunni. í ársbyrjun
1969 brann stór hluti verksmiðjunnar, en
hún var strax endurbyggð og vélakostur
endurnýjaður. Þarna eru framleiddir karl-
manna- og unglingaskór, götuskór kvenna
og fjölbreytt úrval af kuldaskófatnaði, og
er verksmiðjan eina skóverksmiðjan í
landinu.
Önnur fyrirtæki Iðnaðardeildar, sem
framleiða fyrir innanlandsmarkað, eru
utan Akureyrar.
Verksmiðjan Ylrún á Sauðárkróki
framleiðir sængur, kodda og svefnpoka.
Fataverksmiðjan Gefjun í Reykjavík
framleiðir herra- og unglingaföt.
Verslunin Torgið í Reykjavík og Herra-
ríkin í Reykjavík, Kópavogi og Hafnar-
firði heyra undir fataiðnað og eru jafn-
framt myndarlegir sölustaðir á fram-
leiðsluvörum Iðnaðardeildar.
Forstöðumaður fataiðnaðar á Akureyri
er Kristján Jóhannesson, verkfræðingur.
Sameignarfyrirtæki
Sameignarfyrirtæki Iðnaðardeildar eru
þessi:
Efnaverksmiðjan Sjöfn, Kaffibrennsla
Akureyrar og Plasteinangrun hf, öll á Ak-
ureyri. Sameignaraðili er Kaupfélag Ey-
firðinga á Akureyri. Dyngja hf. á Egils-
stöðum er sameignarfyrirtæki Iðnaðar-
deildar og Kf. Héraðsbúa, Egilsstöðum.
Júlíus Thorarensen formaður Starfsmannafélags verksmiðjanna.
pr
£1
6 - DAGUR - 24. ágúst 1983
24. ágúst 1983 - DAGUR - 7