Dagur - 07.10.1983, Blaðsíða 6

- Það hafa margir spurt mig af hverju I ósköpunum
ég sé að standa í þessu járnadrasli. Ég er jú fædd
með gullskeifu í munninum. Og það er alveg rétt að
ég er af efnaðri fjölskyldu en mér var innrætt vinnu-
semi frá blautu barnsbeini, ásamt heiðarleika og
áreiðanleika og þetta tel ég það besta sem ég hef
fengið í arf, segir Guðrún Einarsdóttir, eigandi Ofna
smiðju Norðurlands við undirritaðan eftir að við
höfum komið okkur fyrir á skrifstofunni eftir stutta
skoðunarferð um fyrirtækið. Eins og fram hefur kom-
ið í fréttum þá er Guðrún að flytja brott úr bænum
með fyrirtæki sitt og okkur lék forvitni á að vita af
hverju og eitthvað meira um þessa Guðrúnu Einars-
dóttur sem í átta ár hefur verið búsett á Akureyri og
stjórnað fyrirtæki sínu. Það kom líka margt á daginn
en í upphafi er líklega rétt að geta þess að Guðrún
er dóttir Einars Péturssonar, þess sem reri með blá-
hvíta fánann út á Reykjavíkurhöfn árið 1919 og stork-
aði danska valdinu og Unnar Pjetursdóttur og Guð-
rún dregur heldur ekki dul á það að hún er gallhörð
sjálfstæðismanneskja - bæði í huga og flokki og hún
segist hafa ýmislegt að athuga við samvinnubæinn,
Akureyri. En fyrst er það uppruninn . . .
- Ég er fædd og uppalin í
Reykjavík. Föðurætt mín er úr
Skildinganesinu en móðir mín er
af húnvetnskum og þingeyskum
ættum. Og það segja Eyfirðingar
að sé „ferleg blanda".
Eftir að ég lauk skóla í Reykja-
vík þá hélt ég 16 ára gömul til
Englands, fyrst til Manchester
þar sem ég settist í “secretary
college“ eins konar verslunar-
skóla og þessu námi lauk ég
tveim árum síðar í London.
- Þótti ekki glannalegt að
senda unga stúlku á þessum árum
til náms í útlöndum?
- Jú. Þetta var stuttu eftir stríð
og ástand því erfitt en foreldrar
mínir höfðu bæði notið menntun-
ar við slíka skóla í Englandi og
þau vildu því gefa okkur systkin-
unum kost á því líka. Ég fór í
Manchester High School for girls
en það var stífur skóli en að sjálf-
sögðu þroskandi og að öllu mjög
ólíkur því sem ég var vön héðan
að heiman. Við gengum þarna
um í einkennisbúningum og
lærðum flesta góða siði og gott ef
ég man bara ekki eitthvað af
þeim ennþá, segir Guðrún og
hlær.
12 pör af
nælonsokkum
og íslenskt silfur
Annars er mér minnisstæðust
sjálf utanferðin. Það var mikill
skortur á öllu í Englandi og með-
al þess sem ég vissi að var
skammtað voru nælonsokkar. Ég
hafði því 12 pör af nælonsokkum
meðferðis til eigin þarfa og ís-
lenskt silfur sem ég átti að gefa
vinafólki foreldra minna. Við
lentum á flugvellinum í Glasgow
og þar þurfti ég auðvitað að
lenda á „kventollþjóni“ sem tók
mig alveg „í gegn“. Reif allt upp
úr töskunum og fann því allt
„smyglið“. Það var í lagi með
silfrið en verra með nælonsokk-
ana en mér tókst þó að lokum að
sannfæra hana um til hverra nota
þessir hlutir væru ætlaðir og slapp
í gegn. Þessi skömmtun og skort-
ur sem var á öllu eftir stríðið setti
mikinn svip á daglega lífið og til
marks um það hve aðhaldið var
mikið þá get ég nefnt að við feng-
um eitt egg skammtað á viku og
Helgarviðtal við Guðrúnu Einarsdóttur
eiganda Ofnasmiðju Norðurlands sem
flytur fyrirtæki sitt suður innan skamms
þá seinni 1962. Árin milli fæðinga
fóru að mestu leyti í uppskurði
og m.a. gekkst Guðrún undir tvo
móðurlífsskurði og þrjá upp-
skurði á baki og voru tveir bak-
uppskurðirnir framkvæmdir í
Bandaríkjunum. Segist Guðrún
viss um að ef hún hefði ekki leit-
að til sérfræðinga þar þá sæti hún
í hjólastól í dag. Árið 1966 stofn-
uðu þau hjónin fyrirtækið Runt-
al-ofnar með einkaleyfi frá Sviss.
Guðrún vann á skrifstofunni frá
fyrsta degi en Birgir sá um verk-
lega þáttinn. Þau hjónin slitu
samvistum árið 1971 og þar sem
skipting búsins þurfti að fara fyrir
dómstólana þá sá Guðrún sér
ekki annað fært en að halda að
nýju út á vinnumarkaðinn til þess
að sjá fyrir sér og dætrum sínum
tveim.
- Ég byrjaði á að fara á stjórn-
unarnámskeið sem haldið var á
vegum Iðnaðarráðuneytisins.
Var eina konan á þessu nám-
skeiði í 22ja manna hóp en að
námskeiðinu loknu fór ég að
vinna hjá Raunvísindastofnun
Háskólans. Sá þar um erlendar
pantanir á öllum rannsóknar-
tækjum fyrir stofnunina. Sama
árið og við hjónin slitum samvist-
um höfðu Runtal-ofnar stofnað
útibú á Akureyri með þátttöku
þriggja Akureyringa. Árið 1974
ákváðu þessir menn svo að selja
hlut sinn í fyrirtækinu og ég tók
lán og keypti þarna þeirra hlut.
Náði þannig meirihluta í fyrir-
fer ekkí héðan með skottíð
á mílli lappanna^ £
eina kótilettu. Allt annað var
eftir því. Ég bjó hjá ekkju með
fjögur börn þarna í Manchester
og þar sem hennar börn fengu
ekki nema fimm shillinga í vasa-
peninga þá tók pabbi ekki í mál
að ég fengi meira. - Ef þau fá
fimm shillinga þá færð þú líka
fimm, og þar við sat. Pabbi var
réttsýnn í peningamálum og hon-
um varð ekki hnikað, jafnvel þó
ég eyddi oft stórum hluta vasa-
peninganna í frímerki undir bréf
heim til íslands.
- Síðan fórst þú til London?
- Já, London var geysilega
skemmtileg borg þá. Alveg stór-
kostleg og öðruvísi en nú þegar
hvergi sér orðið hvítan mann í
miðborginni. Það voru einnig
mikil viðbrigði að koma frá agan-
um í Manchester í lífsgleðina í
London. Á hverjum laugardags-
morgni var farið á markaðinn í
Pettycote Lane og um helgar hitt-.
ust íslendingar í borginni alltaf á
ákveðnum bar í Kensington.
- Var ekki sjaldgæft að ungar
stúlkur vendu komur sínar á bari
í þá daga?
- Nei, nei og fyrst mér var
treyst til að fara einni til útlanda
þá hlaut mér að vera treystandi
til að fara á þennan „íslendinga-
bar“ í Kensington.
„Sparimerki<(
þeirra tíma
- Hvað tókst þú þér fyrir hendur
þegar þú komst heim frá Eng-
landi?
- Ég kom heim 1951 og fór þá
að vinna hjá Sölusambandi ís-
lenskra fiskframleiðenda (SÍF).
Eftir að ég byrjaði að vinna,
sagði pabbi við mig að nú gæti ég
borgað „heim“. - Þú borgar 500
krónur á mánuði inn á bankabók
og þú snertir ekki þessa peninga
því ég á þá, sagði pabbi og ég
borgaði. Eg hafði þá 3.000 krón-
ur í laun á mánuði og síðar þegar
kaupið hækkaði í 5.000 þá borg-
aði ég 1.000 krónur mánaðarlega
inn á þennan bankareikning.
Stundum kom það fyrir að ég gat
ekki borgað en þá sagði pabbi að
ég borgaði bara tvöfalt næst.
Sjálfur bað hann aldrei um að fá
að sjá bankabókina og mér þykir
nú vænt um það traust sem hann
sýndi mér, þó mér hafi líklega oft
þótt hann harður á þessum
málum. Það kom mér líka tals-
vert á óvart að þegar ég gifti mig
þá gaf pabbi mér innistæðuna á
bankareikningnum og þetta var
því þeirra tíma sparimerki hjá
pabba.
Það er annars gaman að því að
ég frétti það um daginn að pabbi
hefði átt þátt í stofnun Braga-
kaffis á Akureyri. Þannig var mál
með vexti að faðir minn var með-
eigandi í heildverslun Ólafs
Gíslasonar, sem m.a. flutti inn
kaffibaunir. Til að skapa markað
fyrir kaffið þá hvöttu hann og
Ólafur einstaklinga til að stofna
kaffibrennslur og meðal þeirra
sem fengu fjárstuðning til þess
var Stefán Árnason á Akureyri,
stofnandi Bragakaffis, sem kaup-
félagið síðar keypti!
Runtal-ofnar
og uppskurðir
- Eftir að ég hafði unnið hjá SÍF
í fimm ár þá hætti ég í vinnunni
og giftist Birgi Þorvaldssyni sem
var vélstjóri og vann þá hjá Eim-
skip.
Þau Guðrún og Birgir eignuð-
ust tvær dætur, þá fyrri 1955 og
Runtal-ofnar
og
uppskurðir.
af
12 pör
nælonsokkum
og íslenskt
silfur.
Það átti
að gera fyrirtækið
„fallítt“
tækinu á Akureyri sem ég átti nú
á móti sjálfri mér og eiginmann-
inum, því skipting búsins var enn
ekki til lykta leidd. Það varð síð-
an úr að ég fékk fyrirtækið hér en
Birgir fékk fyrirtækið í Reykja-
vík.

Það átti að gera
fyrirtækið „fallítÞ
Ég hafði ekki haft tíma til að
hugleiða hvort ég flyttist hingað
norður þannig að ég réði fyrst í
stað ungan mann sem fram-
kvæmdastjóra í nóvember 1974
og ætlaði honum að sjá um fram-
leiðsluna. Ég uggði síðan ekki að
mér fyrr en komið var langt fram
í desember 1975 en þá frétti ég að
það væri verið að reyna að grafa
undan fyrirtækinu. Framleiðsla
lá þá nánast niðri og ég frétti það
síðar að gera átti fyrirtækið
„fallítt“ og síðan hugðust maður-
inn minn fyrrverandi og fram-
kvæmdastjórinn kaupa „rústirnar
á slikk". Það var því bara um eitt
að gera og kom í hendingskasti
norður með tannburstann og
tókst að koma rekstrinum í gang
að nýju með góðri hjálp.
Þegar það fréttist að kona væri
komin hingað til að reka ofna-
smiðju, þá sögðu margir: Hún
verður ekki langlíf þessi. Hún
verður farin eftir þrjá mánuði
suður. En ég er nú búin að vera
hér í átta ár.
- Hvernig hefur gengið?
- Þetta er stór spurning, segir
Guðrún og síðan líður góður
tími. - Ég get alla vega sagt að ef
ég hefði ekki haft kaupfélagið
yfir mér hérna og ef samkeppni
hefði verið eðlileg þá hefði þetta
gengið miklu betur. Kaupfélagið
stofnaði sína ofnasmiðju ári eftir
að útibúið frá Runtal-ofnum tók
til starfa og þeir hafa undirboðið
okkur allan tímann að tveim síð-
ustu árunum undanskildum. Ég
hringdi oft í þá þegar mér blöskr-
aði verðið og spurði þá hvort þeir
væru með útsölu og þá hækkaði
verðið alltaf fljótlega aftur. Ann-
ars hefur þetta verið talsvert basl
að verðstríðinu undanskildu.
Basl eins og hjá öðrum fyrirtækj-
um á íslandi. í dag fer 95% af
framleiðslunni suður eða til ann-
arra staða á landinu og þegar við
bætist að samdráttur er gífurleg-
ur í byggingariðnaði sem öðru,
þá verður maður að hugsa þessi
mál upp á nýtt. Ég er búin að
leggja mikið í þetta fyritæki. Tók
öll þau lán sem buðust og seldi
síðan ofan af mér húsið þegar
lánafyrirgreiðslu þraut. Það er
því að hrökkva eða stökkva
fyrir mig og tíminn verður síðan
að leiða það í ljós hvort það var
rétt ákvörðun eða ekki.
Fer ekki með skottið
á milli lappanna
- Þú hefur þá orðið undir í sam-
keppninni?
- Það má kannski segja að ég
hafi orðið undir í baráttunni hér
en ég hverf þó ekkert á brott með
„skottið á milli lappanna". Þegar
allur markaðurinn er fyrir sunnan
þá hlýtur að vera eðlilegt að ég
fari þangað með fyrirtækið og ég
vona bara að ég fái að njóta að-
stoðar þeirra góðu manna sem.
unnið hafa með mér við fyrirtæk-
ið áfram. Þetta eru harðduglegir
menn sem hafa unnið á við 6-7
manns þó þeir séu raunar ekki
nema þrír þessa stundina. En
þeir hafa unnið í ákvæðisvinnu
hjá fyrirtækinu á fjórða ár. Sam-
starfið hefur verið með ólíkind-
um gott milli allra starfsmanna
fyrirtækisins og þegar litið er um
öxl þá verð ég að segja að það er
ótrúlegt hvernig þetta hefur tek-
ist okkur öllum í hag.
- Það hefur ekki hvarflað að
þér að gefast upp og hætta
rekstri?
- Nei. Að vísu auglýsti ég
fyrirtækið til sölu fýrir tveim
árum en þau tilboð sem ég fékk
voru svo lág að það jaðraði við
„móðgun".
- Hvernig hefur þú kunnað
við Akureyri?
- Mjög vel. Hér hefur að
mörgu leyti verið mjög gott að
búa. Ég vil bara nota tækifærið til
að þakka öllum þeim sem ég hef
kynnst og þeim sem ég hef átt
viðskipti við, fyrir viðkynning-
una, sérstaklega þeim Alfreð og
Gígju Möller fyrir þeirra þátt við
að aðstoða mig. Það hefur verið
upplifun að búa hérna og Akur-
eyri verður alltaf stór hluti af lífi
mínu, segir Guðrún Einarsdóttir
sem um mánaðamótin nóvem-
ber-desember flytur fyrirtæki sitt,
Ofnasmiðju Norðurlands, suður
til Reykjavíkur, að Funahöfða 17
í hið nýja iðnaðarhverfi Reykvík-
inga. Hvort hún kemur til með að
halda hita á Akureyringum með
ofnum sínum í framtíðinni, verð-
ur tfminn að leiða í ljós.
- Mín ósk er sú að þeir leiti
ekki síður til mín þó ég færi fyrir-
tækið suður yfir heiðar, segir
Guðrún Einarsdóttir að lokum.
Viðtal: ESE
Myndir: KGA
6 - DAGUR - 7. október 1983
7. október 1983 - DAGUR - 7