Dagur - 28.11.1983, Blaðsíða 9

28. nóvember 1983 - DAGUR - 9
t
Minning
Hiónin á Arnarstöðum
Jón Vigfússon
fæddur 4. sept. 1896
dáinn 30. okt. 1983
Helga Sigfúsdóttir
fædd 21. sept. 1899
dáin 2. mars 1983
Ég sest niður við að skrifa þessi
minningarorð nýkominn heim frá
því að fylgja sveitunga mínum og
vini, Jóni Vigfússyni, til grafar.
Oft sækir á mig einhver tómleiki
eftir jarðarfarir, en þessi tómleiki
er öllu meiri í dag en venjulega
við fráfall mér óvandabundinna
manna. Þó vissi ég að hverju dró
og viðurkenni að Jón var búinn
að skila hlutverki sínu í lífinu
með miklum sóma og honum var
ekkert að vanbúnaði með að
leggja í sína hinstu för á þessari
jörð. Ég trúi því að Jón sé nú
kominn í bjartari og fegurri heim
til fundar við alla gömlu kunn-
ingjana, sem þangað voru komn-
ir á undan honum, og vafalaust
hefur Helga, konan hans, verið
manna fyrst til að bjóða hann
velkominn til hinnar nýju vistar,
en Helga dó fyrr á þessu ári. Hún
hafði óskað þess, að hún fengi að
deyja á undan manni sínum, en
hann kæmi þó fljótt á eftir.
Henni varð sannarlega að þeirri
ósk sinni.
Jón og Helga voru bæði komin
af traustum, eyfirskum ættum.
Þau voru m.a. bæði komin af
svokallaðri Randversætt, sem
kennd er við Randver Þórðarson
er bjó í Villingadal í Eyjafirði á
síðasta hluta 18. aldar og í upp-
hafi þeirrar 19. Randver mun
hafa verið langafi beggja hjón-
anna á Arnarstöðum. Þessi ætt er
geysi fjölmenn og innan hennar
finnst mikið af traustu og yfirlæt-
islausu fólki. Báða þá kosti áttu
Jón og Helga í ríkum mæli.
Þegar foreldrar mínir fluttust
til Eyjafjarðar fyrir þremur
aldarfjórðungum, komust þau
strax í góð kynni við þá grein
Randversættar, sem kennd er við
Leyning. Það voru börn þeirra
hjóna Guðrúnar Ólafsdóttur og
Sigurðar Sigurðssonar er bjuggu
í Leyningi seinnihluta síðustu
aldar. Þessi systkin, sem upp
komust, voru fimm: Ólafur bóndi
í Leyningi, Randver bóndi í Ytri-
Villingadal, Sigurður bóndi í
Torfufelli, Guðrún húsfreyja í
Syðri-Villingádal og síðar ráðs-
kona hjá Ólafi bróður sínum og
að lokum til heimilis hjá dóttur
sinni í Saurbæjargerði í Hörgár-
dal, og yngst var Sesselja hús-
freyja á Jökli, nafnkunnur skör-
ungur sem var á undan sinni sam-
tíð á ýmsum sviðum. Hún var
móðir Jóns á Arnarstöðum.
Kynni foreldra minna og vinátta
við þennan systkinahóp styrktist
stöðugt með árunum og afkom-
endur þeirra hafa haldið vinátt-
unni við okkur systkinin frá Vill-
ingadal. Það er hverjum manni
ómetanlegt að eiga svo trausta og
góða granna að vinum.
Faðir Jóns á Arnarstöðum var
Vigfús Jónsson fyrri maður Sess-
elju á Jökli. Hann var frá Hólum
í Eyjafirði og systkin hans voru
m.a. Jón bóndi á Vatnsenda og
hálfsystir hans er Geirlaug Jóns-
dóttir í Hólum.
Foreldrar Helgu á Arnarstöð-
um voru hjónin Sigfús Jónsson og
Halldóra Randversdóttir fyrsta
kona hans. Þau hjón voru bæði af
Randversætt og afi Sigfúsar var
Randver Sigurðsson bóndi á
Jökli, bróðir Sigurðar í Leyningi,
sem var afi Jóns. Þessi Randver
var einn af fjórmenningunum,
sem fóru í hundaleiðartgurinn
suður yfir miðhálendi landsins
um hávetur árið 1856 svo sem
frægt er orðið. Vegna þessarar
frækilegu ferðar hafa seinni tíma
menn lengt nafn hans og kallað
hann Hunda-Randver til aðgrein-
ingar frá öðrum frændum sínum
með sama nafni.
Helga ólst upp á Arnarstöðum
og átti þar heima mestan hluta
ævi sinnar, eins og fram kemur
síðar.
Jón fluttist með foreldrum sín-
um að Jökli þegar hann var árs-
gamall og þar ólst hann upp. For-
eldrar hans áttu ekki fleiri börn
saman. Jón missti föður sinn þeg-
ar hann var þriggja og hálfs ár, en
móðir hans hélt þó áfram búskap
á Jökli og gekk þar oft ein til
verka. Fjórum árum eftir lát Vig-
fúsar gekk hún að eiga seinni
mann sinn Þorstein Magnússon.
Þorsteinn var mikill hagleiks-
maður og þrekmaður meira en í
meðallagi og Sesselju var við
brugðið fyrir dugnað og fram-
sýni, enda búnaðist þeim vel á
þessari litlu jörð. Þorsteinn og
Sesselja eignuðust tvö börn
saman: Regínu, sem andaðist úr
berklum um tvítugsaldur og
Vigfús, sem nú lifir einn eftir af
þeim systkinum tæplega áttræður
og er búsettur á Akureyri.
Jón Vigfússon ólst upp á Jökli
og tók þar út góðan þroska. Að
vísu var hann ekki hávaxinn
maður en þreklegur og fylginn
sér til verka. Hann var einnig snar
í snúningum og gat verið skjót-
ráður, en allar hans ákvarðanir
og hreyfingar voru þó lausar við
fum og fljótræði. Hann gekk
ákveðinn að hverju verki og var
gæddur þeim einstæða hæfileika
að finna á sér hvenær var hentug-
ast að vinna hvert verk og hann
vissi jafnan fyrirfram, hvort verk-
in gengju vel eða illa. Þar af leið-
andi lánuðust öll hans störf
óvenjulega vel.
Jón vildi ekki vera áberandi
maður, en samt bar hann þá
persónu, að það var tekið eftir
honum hvar sem hann fór. Hann
var aldrei hikandi í framkomu
sinni og höfðingjadjarfur var
hann, ef því var að skipta.
Eitt var það sem heillaði Jón
öðru fremur strax á unga aldri,
en það voru íslensku öræfin og
seinustu æviár sín dvaldi hann
þar löngum í huganum. Tvítugur
að aldri fór Jón í fyrstu öræfaleit
sína ásamt þremur öðrum Eyfirð-
ingum. Þeir leituðu suður á
Þjórsárkvíslar og vestur að Hofs-
jökli svo sem venja var, en
hrepptu vonskuveður þegar líða
tók á leitina og urðu að lokum að
halda kyrru fyrir í einn sólarhring
í hvamminum við Geldingsá.
Heim komust þeir samt að lokum
með allt féð þótt harðsótt væri.
Það gæti margur maðurinn álitið
að öræfin hefðu síður en svo
heillað huga hins unga manns
með svo óblíðum viðtökum, en
reyndin varð samt önnur. Hon-
um leið jafnan best á þessum
slóðum og þessa fyrstu ferð,
ásamt mörgum öðrum ferðum,
mundi hann glögglega tu hinstu
stundar. Sumarið 1920 dvaldi Jón
eina viku í hvamminum við Geld-
ingsá þar sem hann hafði orðið
hríðtepptur fjórum árum fyrr.
Þar voru saman komnir fimm
ungir Eyfirðingar til að byggja
leitarmannakofa, sem stendur
enn óhaggaður á sínum stað.
Sesselja móðir Jóns hafði for-
göngu um að þessi leitarmanna-
kofi var byggður. Jón var verk-
stjórinn við bygginguna, en frá
þessu er sagt í Göngum og rétt-
um og víðar. Þessi vika virðist
hafa orðið hin eftirminnilegasta í
lífi Jóns. Á gamalsaldri mundi
hann alla tilhögun við verkið og
hvernig því miðaði á hverjum
degi.
Eftir að ég var farinn að venja
ferðir mínar á þessar slóðir, bauð
ég Jóni stundum með mér. Hann
var þá orðinn aldraður og að
mestu hættur búskap. Oftast þáði
Jón boðið enda þótt heilsa hans
væri stundum ekki í sem bestu
lagi. Ef Jón þáði boð mitt án um-
hugsunar, vissi ég að ferðalagið
mundi ganga vel í alla staði, enda
brást mér það aldrei. Mér er þó
ein ferð minnisstæðari en aðrar í
þessu sambandi, en hún verður
þó ekki sögð hér. Hún er geymd
annars staðar. Ég mátti aftur á
móti búast við erfiðleikum ef Jón
vildi ekki fara með mér, sem
sjaldan kom fyrir. Einu sinni
frestaði ég einu ferðalagi um eina
viku vegna þess að Jón vildi ekki
fara. Hann hafði ekki mörg orð
um það, en sagði eitthvað á þá
leið, að sér litist ekki nógu vel á
að fara. Það kom svo í ljós að við
hefðum lent í hrakningum, ef við
hefðum farið þá, en viku seinna
fór Jón hinn glaðasti með mér,
enda gekk okkur þá allt að
óskum. Það var sem sagt örugg
trygging fyrir góðri ferð að hafa
Jón með.
Einu sinni þegar ég kom að
Arnarstöðum til að bjóða Jóni
með í leiðangur suður á Lauga-
fellsöræfi, var hann búinn að vera
dálítið lasinn um tíma og treysti
sér illa til að fara. Ég spurði hann
þá hvort hann héldi að ferðin
gengi illa, en hann var ekki
hræddur um það, það var bara
heilsan sem hann var hræddur
við. Þegar Helga kona hans
heyrði það, leit hún brosandi til
hans og sagði með sinni venju-
legu hógværð: „Ég held þú ættir
bara að fara með honum, ég veit
að þú hressist við það”. Meira
þurfti ekki. Jón fór með mér og
þetta fór eins og Helga bjóst við.
Jón kom hressari heim aftur þótt
ferðalagið væri dálítið erfitt á
köflum. Þannig orkuðu öræfin á
Jón.
Ég hef nú lokið að segja frá
þeim þættinum sem tengdi okkur
Jón hvað traustast saman, en ég
get ekki hætt við minningu þess-
ara vina minna án þess að rekja
lífsferil þeirra örlítið nánar.
Helga og Jón voru gefin saman
árið 1922 og þá fóru þau að búa í
Hólsgerði. Ári seinna fæddist
Sigfús sonur þeirra. Eftir eins árs
búskap í Hólsgerði fluttu þau að
Arnarstöðum og þar fæddist
Klara dóttir þeirra. A Arnarstöð-
um bjuggu þau Jón og Helga til
ársins 1960, en þá tók Sigfús
sonur þeirra að mestu við jörð-
inni ásamt konu sinni Elsu
Grímsdóttur. Þau eru nú flutt til
Akureyrar og eiga tvö uppkomin
börn. Klara giftist Eiríki Björns-
syni og þau hafa búið í Arnarfelli
til þessa dags og hafa eignast 6
börn og allmörg barnabörn. Arn-
arfell var upphaflega byggt á
hálflendu Arnarstaða árið 1939
af Frímanni Karlessyni.
Árið 1981 voru gömlu hjónin
orðin fremur heilsuveil og gátu
ekki lengur séð um sig sjálf.
Tengdadóttir þeirra, sem hafði
annast þau var líka orðin sjúkl-
ingur svo þau voru tekin á Krist-
neshæli til umönnunar og þar
dvöldu þau uns þau önduðust
bæði á þessu ári með tæplega 8
mánaða millibili.
Eins og fram hefur komið kom
ég oft í Arnarstaði til Jóns og
Helgu. Oftast kom ég til að leita
mér fróðleiks. Þau voru bæði
mjög minnug, Helga var þó ör-
uggari í minni sínu. Ég dáðist oft
að öryggi þessarar gömlu konu
þegar ég var að spyrja hana að
einhverju gömlu. Það var sama
hvort ég spurði hana um menn,
málefni, vinnubrögð eða áhöld
frá gamalli tíð, á öllu þessu vissi
hún glögg skil. Ég iðrast þess nú
að hafa ekki skrifað meiri fróð-
leik eftir þeim meðan minni
þeirra var enn öruggt, en skyndi-
lega fann ég að ég var orðinn of
seinn. Nútíminn var að fjara út úr
minninu, þótt gamli tíminn hefði
þar sess nokkru lengur en
þetta er ekki annað en það sem
ellin er stöðugt að gera okkur
gamla fólkinu og við það verða
allir að sætta sig sem fyrir því
verða.
Þótt Jón og Helga séu horfin
mér sjónum um sinn, þá efast ég
ekki um að ég á eftir að hitta þau
aftur á öðrum leiðum og mér
finnst afar notaleg tilhugsun að
vita að ég verð örugglega vel-
kominn gestur hjá þeim þegar
þar að kemur. Þá ætti ekkert að
þurfa að hefta för okkar Jóns um
ókunnar sem kunnar öræfaslóðir.
Angantýr H. Hjálmarsson
frá Villingadal.
Húsvíkingar
Óskum eftir að ráða
umboðsmann á Húsavík
Upplýsingar gefur Hafdís Freyja Rögnvalds-
dóttir á skrifstofu Dags á Akureyri í síma
24222.
Strandgötu 31, Akureyri
sími 24222.
S
Ovenjulega glæsflegt úrval af
kertum ogkonfekti
til jokmna
er að koma í allar kjörbúðir.
Verðið afar hagstætt.