Dagur - 04.03.1985, Blaðsíða 4

4-DAGUR-4. mars 1985
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
SÍMI:. 24222
ÁSKRIFT KR. 200 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 28 KR.
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR:
HERMANN SVEINBJÖRNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI:
GÍSLI SIGURGEIRSSON
BLAÐAMENN:
EIRÍKUR ST. EIRÍKSSON OG GYLFI KRISTJÁNSSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDÍS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASIMI: 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Samvinnuhreyfingin
- dreifbýli og þéttbýli
„Það hefur alla tíð staðið mikill styr um sam-
vinnuhreyfinguna. Það er eðlilegt að svo
verði áfram. Það eru ákveðin hagsmunaátök í
þjóðfélaginu og mörgum þeim sem eru í
einkarekstri finnst samvinnuhreyfingin vera
fyrir sér. Þess vegna eru þeir henni andvígir,
enda liggja þarna mjög mismunandi hugsjón-
ir til grundvallar, þannig að árekstrar eru
óumflýjanlegir . . . Hins vegar eru þær árásir
sem dynja á samvinnuhreyfingunni nú af sér-
stökum toga. Þær .endurspegla þau hags-
munaátök sem eru í þjóðfélaginu á milli höf-
uðborgarsvæðisins og landsbyggðarinnar.
Samvinnuhreyfingin dregst óhjákvæmilega
inn í þessi átök, þar sem hún á fremur rætur
sínar í dreifbýlinu."
Þannig komst Valur Arnþórsson, kaupfé-
lagsstjóri, að orði í viðtali við helgarblað
Dags, þar sem samvinnuhreyfingin kom mik-
ið við sögu. Hann var spurður um þá gagnrýni
sem oft heyrist að samvinnuhreyfingin sé
auðhringur undir stjórn örfárra einstaklinga:
„Þessi gagnrýni sést einkum í fjölmiðlum á
höfuðborgarsvæðinu, og hún er sett fram af
fólki sem þekkir ákaflega lítið til skipulags
hreyfingarinnar. Syðra sér fólk tæpast annað
en Sambandið og setur því samasemmerki
milli þess og hreyfingarinnar. Sambandið eigi
öll kaupfélögin og helst Framsóknarflokkinn
að auki, en öllu sé þessu stjórnað af örfáum
mönnum sem sitji uppi í Sambandshúsi.
Það vita allir, sem þekkja innviði hreyfing-
arinnar, að þetta er alrangt. Þeir vita að kaup-
félögin um allt land eru sjálfstæð og í eigu
fólksins á hverjum stað. Kaupfélögin halda
mikinn fjölda funda, deildarfundi, stjórnar-
fundi og aðalfundi, sem kjósa fulltrúa á aðal-
fund Sambandsins. Og það eru kaupfélögin
sem eiga Sambandið, en ekki öfugt, eins og
svo margir virðast halda. Það eru ekki til þau
fyrirtæki á íslandi, sem lúta eins lýðræðislegu
skipulagi við ákvarðanatöku og samvinnufé-
lögin. Það sést af öllum þeim fjölda fólks, sem
tekur þátt í að marka stefnuna á hverjum
tíma. Samvinnuhreyfingin er því máttur
hinna mörgu, en ekki undir stjórn fárra
manna," sagði Valur ennfremur í viðtalinu.
Hann ræddi einnig um framtíð samvinnu-
hreyfingarinnar og sagði að það væri spurn-
ing hvort sú spenna sem bryddaði á milli
þéttbýlis- og dreifbýlisbúa myndi leiða til
breytinga á hreyfingunni, yrði hún viðvar-
andi. Samvinnuhreyfingin yrði að skoða þau
mál sjálf innbyrðis.
Hvað segja bæjarfulltrúar um fjárhagsáætlunina:
Hún er óskalisti
meirihlutans
- segir Freyr Ófeigsson bæjarfulltrúi Alþýðuflokksins
„Ég er mjög óánægður með þau
vinnubrögð sem meirihlutinn við-
hafði við gerð þessarar fjárhagsáætl-
unar, því minnihlutinn fékk þar
hvergi að koma nálægt. Þetta er því
ekki annað en óskalisti meirihlutans.
Að vfsu ákváðu bæjarfulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins sjálfir að koma þarna
hvergi nærri, þar sem ekki var farið
að þeirra vilja við álagningu fast-
eignagjalda. Ég studdi hins vegar
ákvörðun meirihlutans á því sviði og
var tilbúinn að taka þátt í gerð fjár-
hagsáætlunarinnar.11
Þetta sagði Freyr Ófeigsson,
bæjarfulltrúi Alþýðuflokksins,
spurður um frumvarp að fjárhags-
áætlun Akureyrarbæjar fyrir yfir-
standandi ár, sem nú er til umfjöllun-
ar í bæjarráði og bæjarstjórn. Við
umræður um frumvarpið í bæjarráði
lét Freyr bóka, að hann væri ósam-
mála því í veigamiklum atriðum.
Flann var spurður hvaða atriði það
væru.
„Það er nú erfitt að tilgreina það
allt saman í stuttu máli,“ svaraði
Freyr. „Ég hefði viljað gæta ýtrasta
sparnaðar í rekstrinum, en ég get
ekkert um það fullyrt, hvort það hef-
ur verið gert eða ekki, þar sem mér
var ekki gefinn kostur á því að fylgj-
ast með frumvarpsgerðinni. Þó hef
ég grun um, að einhvers staðar hefði
mátt spara meira. Það liggur hins
vegar Ijóst fyrir í frumvarpinu,
hversu miklu meirihlutinn ætlar að
verja til nýframkvæmda og til hvaða
hluta upphæðin á að fara. í sjálfu sér
er ég hlynntur þeim framkvæmdum
sem þar eru tíundaðar, en hugsan-
lega hefði mátt bíða með eitthvað,
en taka annað inn, sem ég tel meira
áríðandi að gera. Þar get ég t.d. nefnt
Verkmenntaskólann, en mér skilst
að það þurfi 8 m. kr. til viðbótar til
að ljúka við bóknámsáfangann. Ég
er ekki frá því að þá upphæð hefði
mátt finna, með því að skera niður
rekstrarútgjöld; ef ekki, þá er spurn-
ing hvort annar áfangi Síðuskóla hefði
ekki mátt bíða í eitt ár. Ég veit að sú
framkvæmd er mikilvæg, en Verk-
menntaskólinn er það ekki síður. Ég
nefni þetta aðeins sem dæmi. Af
fleiru er að taka. Það er t.d. ekkert
fé ætlað til brúargerðar við Glerárósa
eða lagningar Dalbrautar, en þessar
framkvæmdir eru orðnar aðkallandi.
Hins vegar er málamyndaframlag til
byggingar slökkvistöðvar. Hún á að
rísa við Dalbraut, en varla verður
hún byggð áður en brautin er lögð.“
- Þú studdir hækkunina á
fasteignagjöldum. Hver er afstaða
þín til tekjustofnanna beggja; útsvars og
fasteignagjalda. Á að nýta þá til
fulls?
„Já, ég tel að það sé rétt. Tekju-
stofnar sveitarfélaga eru takmarkað-
ir, en af þeim er samt krafist ákveð-
innar þjónustu, þannig að ég held að
sveitarfélögin þurfi þær tekjur sem
þau eiga kost á. Það á ekki hvað síst
við núna, þegar samdráttur er í at-
vinnulífinu. Það skelfir mig hversu
lítið fé Akureyrarbær kemur til með
að hafa til framkvæmda og ég efast
um að það fé dugi til að skapa verk-
efni fyrir þá menn sem eru fastráðnir
hjá bænum. Þá þarf að segja ein-
hverjum þeirra upp og ekki verður
það til að bæta atvinnuástandið. At-
vinnuleysi er fyrir hendi og við þurf-
um á fé að halda til atvinnuhvetjandi
aðgerða.
Ég studdi hækkunina á fasteigna-
gjöldunum vegna þess að ég taldi að
það fé yrði til framkvæmda, en ekki
til þess að greiða niður lækkun á út-
svörum. Raunar finnst mér ágrein-
ingurinn milli sjálfstæðismanna og
meirihlutans út af þessum tekjustofn-
um hlægilegur. Báðar innheimtuað-
ferðirnar eru meingallaðar. Fast-
eignaskatturinn er ekki eignaskattur,
eins og sumir halda fram, því hann
leggst jafn þungt á gjaldendur, hvort
heldur sem þeir eiga eignina skuld-
lausa eða ekki. Lækkun á útsvari
kemur þeim mest til góða, sem mest-
ar hafa tekjurnar, þar sem um hlut-
fall af brúttótekjum er að ræða. Eðli-
legast hefði því verið að slá af báðum
þessum tekjustofnum, ef á annað
borð var farið út í afslátt.
Ég gerði um það tillögur, að reglur
um tilslakanir á fasteignaskatti til
aldraðra yrðu rýmkaðar. Meirihlut-
inn var ekki tilbúinn að samþykkja
mínar hugmyndir, en kom það langt
á móts við þær, að milli okkar náðist
samstaða. Ég studdi líka yfirboð
sjálfstæðismanna í bæjarstjórn, en
það var fellt. Hins vegar voru sam-
þykktar þær reglur sem ég hafði mót-
að í samstarfi við meirihlutann. Þá
samþykkt studdi ég að sjálfsögðu,“
sagði Freyr Ófeigsson í lok samtals-
ins. GS
Byggðasamtök með landsfund
Áhugafólk um byggðamál, sem
m.a. hefur starfað í þrem fé-
lögum eða hreyfingum kom sam-
an til fundar að Hótel Varðborg
á Akureyri laugardaginn 16.
febrúar síðastliðinn. Þau þrjú fé-
lög sem hér um ræðir eru þessi:
Samtök um jafnrétti milli
landshluta, sem um nokkurra ára
skeið hafa starfað og einna öflug-
ast á Norðurlandi.
Ný vernd, serh Jónas Pétursson
fyrrv. alþingismaður hefur staðið
fyrir og vakið áhuga fólks víða
um Iand með blaðaskrifum,
bréfum og undirskriftalistum þótt
starfið hafi verið öflugast á Aust-
urlandi.
Stólpi er yngst þessara samtaka
og jafnframt til þeirra stofnað af
yngsta fólkinu, nemendum í
framhaldsskólum, sem stofnað
hafa Stólpafélög í ýmsum þeirra
og rætt við fólk úti á landsbyggð-
inni.
Öll þessi félagasamtök vinna í
raun að sama höfuðmarkmiði og
þótti þeim tími til kominn að
ræða saman og sameina krafta
sína um hugsanlegar leiðir að
þessu markmiði, enda var sá til-
gangur fundarins.
Þótt segja megi að hvert þess-
ara félaga starfi mest á heimaslóð
hafa þau haft samband við annað
fólk í flestöllum sveitarfélögum
landsins, höfuðborgarsvæðið
ekki undanskilið. Er óhætt að
segja að alls staðar hafi málflutn-
ingur þeirra fundið sterkan
hljómgrunn. Á fundinum var
eftirfarandi markmið samþykkt:
„Höfuðmarkmið samtakanna
er að sameina alla landsmenn um
að vernda búsetu fólks, hvar-
vetna á landinu, með því að jafna
aðstöðu þess á öllum sviðum
þjóðlífsins.“
Öll leggja þessi samtök megin-
áherslu á ótvíræða og virka vald-
dreifingu sem felur m.a. í sér
aukið sjálfstæði landsbyggðarinn-
ar bæði stjórnunar- og efnalegt,
ásamt óskoruðum umráðarétti
yfir eigin aflafé heima í héraði
þar með talin rétt gengisskráning
og verslun með gjaldeyri.
Beinlínis er tekið fram í
stefnuskrá Samtaka um jafnrétti
milli landshluta og Nýrri vernd
að nauðsyn beri til að endur-
skoða stjórnarskrá landsins með
tilliti til þessa og fleiri atriða. Þar
er m.a. er lögð áhersla á nauðsyn
þess að skoða vandlega lands-
hlutafyrirkomulag, sem tryggi
viðkomandi landshluta eða fylki
framangreind markmið eftir
leiðum sem þarf að skýra og út-
færa nánar.
Öll eru þessi samtök óháð allri
flokkspólitík, enda eru meðlimir
úr öllum flokkum og stéttum, svo
sem augljóst má vera, þar sem
málið snertir hvern einasta borg-
ara landsins, jafnt til sjávar og
sveita, í þéttbýli og dreifbýli.
Þá var samþykkt á þessum
sameiginlega fundi byggðasam-
takanna að stefna að því, í fyrsta
lagi, að vinna áfram ötullega að
stofnun deilda í sem flestum hér-
uðum landsins og, í öðru lagi, að
boða fulltrúa þeirra allra til
landsfundar á tímabilinu 1.-15.
júní á vori komanda.
Á þessum fundi yrðu höfuð-
verkefni að finna og mynda
breiðfylkingu í heildarlandssam-
tökum um vel útfærð sameiginleg
markmið, ræða farsælustu leiðir
og ná sem víðtækastri samstöðu
um þær ásamt leiðum til að
skipuleggja og fjármagna stafið í
framtíðinni.
Mikill hugur og samstarfsvilji
ríkti á fundinum - ekki síst hvað
landsfundinn í vor varðar, enda
finna menn, einkum þeir sem lagt
hafa mikinn tíma, fyrirhöfn og fé
í þessa áhugamennsku, að slíkt
framtak er að verða mjög knýj-
andi og raunar forsenda þess að
ótvíræður árangur af þessu starfi
fari að skila sér svo um munar.