Dagur - 06.03.1985, Blaðsíða 7

6. mars 1985 - DAGUR - 7
en. fiskverkun; búið að vera mjög gott undanfarið. myndir mþþ
Þeir koma líklega með netin að
landi í kvöld. Þeir hafa þráast
við að taka þau upp vegna þess
að togararnir sigldu allir út áður
en verkfallið skall á og það
kemur niður á landróðrarbátun-
um. Á bátunum héðan eru allir
yfirborgaðir, hver einasti
maður, þannig að þeir mega
gera góða samninga til að ná
því prósentuhlutfalli sem við
skiptum eftir. Á okkar bátum
eru eingöngu menn héðan af
Ströndinni og við viljum gera
vel við þá til að halda í þá.“
-mþþ
Gagnlegar
umræður
- á norrænu ungbændaþingi
Um fyrri helgi var haldin á annars vegar landbúnaður á
Hrafnagili ráðstefna ungra
bænda og ungs fólks sem starf-
ar í landbúnaði á Norður-
löndum. Samtök þessi nefnast
Nordisk samorganisasjon for
ungdommsarbeide (NSU) og
eru fundir samtakanna haldnir
árlega til skiptis á Norðurlönd-
unum.
Hér á landi er það Ungmenna-
samband íslands sem er aðili að
samtökunum og annaðist UMFÍ
ásamt Ungmennafélagi Eyja-
fjarðar allan undirbúning þessar-
ar ráðstefnu.
Samkvæmt upplýsingum Sig-
urgeirs Hreinssonar, fyrrverandi
formanns UMSE, sóttu þennan
fund gestir frá öllum Norður-
löndunum nema Færeyjum.
- Aðalmál ráðstefnunnar voru
norðlægum slóðum og hins vegar
þetta sameiginlega vandamál
okkar allra, offramleiðsla í land-
búnaði, sagði Sigurgeir en að
mati hans voru þær umræður sem
urðu á ráðstefnunni mjög fróð-
legar og gagnlegar.
íslenskir ráðunautar höfðu
framsögu á ráðstefnunni en málin
voru síðan rædd ítarlega og
spurningum fundargesta var svar-
að af fyrirlesurunum.
- Það er gott að víkka sjón-
deildarhringinn og sjá hvaða leið-
ir menn fara að markinu í öðrum
löndum. Hér á íslandi hefur orð-
ið mikill uppgangur í loðdýra-
rækt og í ferðamannaþjónustu á
vegum bænda og þetta er að
mörgu leyti svipað og gerst hefur
annars staðar, sagði Sigurgeir
Hreinsson - ESE
Hvert er ferð-
inni heitið?
Gjarnan var það svo þá maður hitti
mann á förnum vegi, ellegar ferðamað-
ur barði að dyrum bæjar að þessi
spurning var borin fram. Hvert er ferð-
inni heitið? Og ekki væri með ólíkind-
um að bera fram þá spurningu í dag, og
það í rúmri merkingu, jafnvel við
stjórnvöld og löggjafarþing, ef ekki
bara við þjóðarkrílið í heild, svo mjög
sem hentistefna virðist þar ráða og auk
heldur fararbúnaður lítt sniðinn eftir
veðri og færi.
Það munu vera nálægt því 55 ár síð-
an ég gekk fyrst á fund bankastjóra, og
þá á Akureyri. Þetta var á aflíðandi
hausti, og ég var eins konar sendimað-
ur með eldri bróður mínum, sem faðir
okkar hafði falið þetta alveg ókunna
verk.
Það var erfitt í ári fyrir stórum heim-
ilum og barnmörgum fjölskyldum í
afdölum fslands og alveg niður til
stranda á þeirri tíð. Jafnvel þó heimilis-
faðirinn byggi ekki við þau forlagakjör
að styðjast við fólk sitt, og hækjur sínar
og tréfót í samgöngulausu landi um
áratugaskeið. Og þó ekki hefði komið
til afboð dýrtíðar og kreppu á því ári
sem hér greinir frá, þá voru líka til eins
og í dag léttlyndir íslendingar sem hafa
það sér eins og að gamanmálum, hvað
þeir geti þjakað eina þjóð með óhófs-
munaði og glæframennsku fyrir sjálfa
sig en niðurlægingu vinnusömu fólki og
framkvæmdamönnum sem þá finna til
fátæktar á hliðstæðan hátt og þegar ör-
birgð þýddi með nokkrum rétti örkuml
og var oft samferða á gamalli tíð. Og er
þá til mikils jafnað, en bæði er það í
takt við tíðarandann, og líka segja mér
kunnugir frá, að með ólíkindum sveig-
ist þjóðlíf íslendinga niður á við hvað
varðar misræmið í kjörum fólks. En
jafnvel glæframenn hefðu ekki gert að
gamni sínu um svo alvarlega hluti sem
frelsisbaráttan sjálf varð, þó þeir mis-
þyrmi og misnoti frelsið á fjölmargan
hátt, þegar það hefur unnist, enda
reynir enginn lengur að skilgreina það,
hvað við er átt með öllu þessu fleipri
um réttindi og frjálst mannlíf.
En við vorum hér í upphafi máls að
ganga á fund bankastjóra með áritað
víxilblað af kaupmanni á Akureyri,
frænda okkar. - Það var ekki biðstofa í
banka þeim og ekki heldur boðið til
einkaviðræðna um svo alvarlegt mál,
heldur þegar hafin áminningarræða um
þá fjarstæðu að fara þessa á leit, og
áheyrendur máttu gjörla heyra þann
reginmun þrepanna í þjóðfélagi því,
sem áritun kaupmanns dugði þó fjár-
þurfandi, svo við fengum erindi okkar
lokið.
Þetta var löngu fyrir daga þeirra
dáðadrengja Steingríms og Sólnes, ell-
egar enn nýrri manna, en ekki minnist
ég vextir væru þá taldir svo óhemju
hagstæðir örvasa og ungum sem í dag,
á alþjóðaári æskufólks, þegar menn
hlíta forsjá hinna harðgerðu guðs-
pjallamanna bankaútgerðar Jóhannes-
ar og Tómasar, og má mikið vera ef
þessarar gerðar guðspjallamenn eru
ekki líka á mannaveiðum, sem svo titl-
uðum mönnum var eitt sinn ætlað.
Ósegjanleg var gleði manns í fá-
breyttu mannlífi fyrir sömu 55 árum -
bráðum, eða árið 1930. Þegar símalín-
an var lögð langs eftir Bárðardal hvar
ég átti þá heimili, og sú gjörbreyting
sem það skapaði í dalnum. Þó ekki
hefði hlotið þegnrétt í móðurmálinu
orð eins og fjölmiðill ellegar þjónustu-
greinar, en útvarpið sjálft tók að óma
um fjöll og firnindi og mannabyggðir
um sama leyti. En einhver hafði orð
um að niður félli oft skrásetning sím-
tala á þessum árum. Þegar hjálp í við-
lögum var þó lítið rædd, en meiri í
blóðrás fólks og hugskoti, hefði jafnvel
þá þegar mátt vera ríkari kennd gagn-
vart því sem allir eiga saman, og stund-
um er táknað með orðum eins og „það
opinbera", en er ósköp iítið opinbert
oft, gjarnan eins og dulmál. Fyrirmenn
í þjónustugreinum eignuðust nafngiftir
og mannaforráð og jafnvel stólkríli
handa viðmælanda sínum. Menn lögðu
niður þéringar, þvert á heilræði hinna
formföstu manna eins og Helga Hjörv-
ars, og þó mun ég hafa þérað símstöðv-
arstjórann á Akureyri, þegar Mjóá-
dalsáin braut símastaurinn þar á bakk-
anum í ofboðslegu jakahlaupi, og ég
gekk á fund þessa þjónustumanns að
fá auðmjúklegast leyfi að taka staur úr
afgangsstaurum frá einkasímalínunni,
sem þar voru í dalnum. Auðvitað fékk
ég ekki í einu stofuviðtali leyfi fyrir
þessum staur og látið var að því liggja
að við, kunnugir menn, hefðum ekki
ráðið heilt um lagningu símans og ég
dæmdist til að taka staurinn ófrjálsri
hendi og hafði það engin eftirmál.
Örðugra var um vik og eftirmálin
. einnig fyrir nokkrum árum, þegar þau
ungu hjón hér í Fremstafelli hófu bú-
skap sinn og í samráði við ráðgefandi
menn ýmissra þjónustugreina, og reistu
byggingar sínar á merktum grunnum,
og þessi væntanlegur verustaður var
auk heldur í nálægð við bæði símalín-
una og raflínuna. Vonir stóðu til að
Jón Jónsson frá Frenistafelli.
unnið væri í takt við tímann og stjórn-
arfarið og meira að segja réttu megin
við línuna í fylkingu ráðdeildarmanna
sem hlaupandi voru undan verðtrygg-
ingu og hávaxta- og skuldbreytinga-
óróanum sem helst minnir á Kröflu-
elda. Ekki gátu allir verið heppninnar
megin í slíkum málum árið 1975, hvað
mundi þá vera tíu árum seinna þegar
auðgildið og manngildið hafa ruglað
saman reitum? En hvað um það, á
þeim ....tíma reyndist of lágt undir
símavírinn heim að nýja býlinu, þegar
háfermdir flutningabílar áttu þar leið
um og ekki var aðgætt að láta strax um-
boðsmenn landsímans af þessu vita og
varð úr vandamál og líka leiðindamál
á annars nógu erfiðu vori fyrir þetta
bjartsýna fólk. Ekki vissu þau fram-
kvæmd þá fyrr en yfir var gengin, og
umdæmisstjórar senda reikning til inn-
heimtu: Skipt um staur, kaup manna á
þremur kauptöxtum, bíll í förum,
kaffiveitingar á Edduhóteli - og svo sér
í lagi þessi dýri raflínustaur - krónur 60
þúsund, takk. Þetta þvældist í inn-
heimtu nokkur misseri en var þó greitt
með smávegis afslætti, og vonandi hef-
ur ekki staurinn týnst þegar síminn var
settur í jörð nokkru seinna og auðvitað
sérgreiddur þá.
En svo urðu þáttaskipti í þessari
grein en að vörmu spori er tjaldið aftur
dregið frá.
Nú þykir aðkallandi að gjörbreyta í
þjónustugreinum Pósts og síma varð-
andi Fosshól hjá Goðafossi, þar sem
verið hefur hin fjölbreyttasta þjónustu-
miðstöð allt síðan Sigurður Lúther Vig-
fússon byggði hús sitt þarna nærri því
á gljúfurbarminum árið 1930. Hann hóf
þarna sína þjóðfrægu fyrirgreiðslu og
hjálparstöð sem stunduð var nótt sem
nýtan dag meðan ævi hans entist líf, og
þó að allt það væri stórrar bókar efni,
hæfir því líka vel að geymast í þjóðsög-
unni, þar sem það er orðið fyrirferð-
armikið og var þegar orðið meðan slík-
ur maður lifði. Nú eru hér enn á ferð
umdæmisstjórn Pósts og síma og nú er
málið stærra í sniðum en var þegar lág-
reistur símaþráður varð svo flókið
reikningsdæmi. Nú er ekki farið fram
á minna en svo gott sem afmá þessa
meira en fimmtíu ára þjónustustöð á
mörkum þriggja hreppa og á krossgöt-
um í margkunnri merkingu, þaðan sem
sér til tveggja heiða, Vaðlaheiðar fjær
og Fljótsheiðar við bæjarvegginn á
Fosshóli og komið hafa báðar mjög inn
í sögu nýbýlis Sigurðar Lúthers í meira
en um hálfa öld í óaðskiljanlegum þátt-
um í ferðaþjónustu, símaþjónustu og
póstþjónustu, að svo viðbættri þjón-
ustu verslunarútibús Kaupfélags Sval-
barðseyrar sem hér hefir einnig starfað
um áratugi. Allt hefir þetta gripið inn
á starfssvið hins, svo að fullur sam-
vinnuandi hefir hér ríkt. Þó ekki þyki
lofsverður andi í dag, þegar sundrung-
aröfl vaða uppi og margir fá að njóta
þess að þjóna lund sinni og er það allt
annað mál.
Hér hefir straumurinn aldrei rofnað
meira en hálfa öld, frá landnámi Sig-
urðar Lúthers, til þess fólks sem síðar
hefir vakað hér á verði nótt sem dag
eins og hann að kalla má, og við, fólkið
í byggðarlaginu höfum með nokkrum
rétti gengið fyrir þessum straum, en um
leið verið aflvakar hans, og fer nú ýms-
um þjónustusinnuðum að sýnast þetta
bera keim af krossgátu í jólablaði, sem
það óbeint gerir.
Kalla má um hásumartímann að
standi óslitin bílalestin allt frá alþjóða-
flugvöllum þessarar gróskumiklu höf-
uðborgar, þar sem skáldahefð Austur-
strætis hefir sameinast Bárðargötu yfir
Sprengisand, í gegnum Jökuldal við
Tungnafellsjökul. Þar sem landsmót
vélsleðamanna var haldið veturinn
1984 og sem frægt var af endemum.
Allt þetta lestarfólk á mörg erindi að
Fosshóli: Komast í síma, leggja bréf í
póst, bæta í matarpoka af vörubirgðum
úr kaupfélagsbúðinni að ekki
gleymdum olíum og bensíni, þar sem
aðeins eitt sölufélag virðist anna
aðsókn, enda hvorki þar steypt bíla-
plan, setustofur ellegar bjór með
brennivíni, og þar kannski skýring þess
hve mörg olíufélög þurfa að vera í
landinu til að deila út jafn auðmeðfar-
inni nauðsynjavöru, en skilningsríkt
eigi síður halda uppi samfélagsverði,
sem þó aldrei nægir þeim. Og hér
blandast saman allra þjóða fólk og
tungumál, og enginn vill láta sig neitt
vanta þar sem ókeypis fæst þetta heil-
næma lífsloft og tæra vatn.
Ég tel líklegt að margt umræðuvert
valdi því, hvað fast virðist þrýst á af
utanaðkomandi öflum. að draga þessi
þjónustustörf frá Fosshóli og vafalaust
er þar þjóðarvandi margs konar að
grípa inn í byggðamálefni á því eina
tungumáli sem allir tala en færri skilja
til hlítar, en nefnd er fjármál. Og þar er
hundur grafinn og fleiri hundar. Hér er
það sem dreifbýlið á undir högg að
sækja um áhrifavald og rétt, og hlut-
deild í tekjuöflun sem allt varðar við-
hald byggðar í sveitum. Það hleður
drjúgt á sig, sem kannski byrjar sem
símastaur ellegar snjóhengja í Kross-
hlíð sem endar sem snjóflóð neðan við
Beinhöfða.
Jón Jónsson
Fremstafelli.