Dagur - 13.09.1985, Blaðsíða 9

8 - DAGUR - 13. september 1985
... og sá allar
myndir sem ég komst yfir,
segir Bjöm Þórólfsson í helgarviðtali
Hann er fæddur í Húsey á
Fljótsdalshéraði 2/10 1910.
Þann sama dag eru fæddir
menn sem gátu sér frægðar
og frama í ríkari mæli en
hann. Þar má nefna menn
eins og Gandhi sem allir hafa
heyrt talað um. Fleiri frægir
eru fæddir þennan dag í
október, svo sem Hinden-
burg, auk margra annarra.
Einnig nefndi hann nokkra ís-
lendinga sem fæddir voru
þennan sama dag, og jafnvel
sama ár. Hann telur sig ekki
vera þess umkominn að segja
frá einhverju sem telst
prenthæft, því hann segist
vera lítill karl, og hafi alla tíð
haft lítið álit á sjálfum sér.
Björn Þórólfsson er fæddur í
Húsey í Hróarstungu á Fljótsdals-
héraði eins og áður sagði. Foreldr-
ar hans, Snæbjörg ísleifsdóttir og
Þórólfur Richardsson bjuggu þar í
16 ár. Þegar Björn var um ferm-
ingaraldur fluttu foreldrar hans til
Borgarfjarðar Eystri. Þar vann
hann almenn sveitastörf eins og
títt var um börn og unglinga á
þessum árum. „Ég tel að það hafi
verið misráðið að fara þangað,“
segir Björn. Plássið er fallegt, en
það voru svo litlir framtíðarmögu-
leikar á þessum stað.“
- Hvaða störf hafðir þú með
höndum á þessum árum?
„Það var þetta sem börn voru
látin vinna, sækja kýrnar, moka
flórinn, þegar ég nennti því. Ann-
ars var ég bæði latur og líka það
sem kallað er hálfgert dekurbarn.
Það kom til af því að ég var heilsu-
lítill strax sem barn, - ég var
skírður þriggja daga gamall,
skemmri skírn, því það var ekki
álitið að ég mundi lifa nema
nokkra daga í mesta lagi. Mér var
sagt að ég hafi ekki verið skírður í
skírnarkjól eins og venja var, held-
ur hafi verið rimpað saman ein-
hverjum kjólgopa úr rauðrósóttri
druslu sem ég var settur í. Nafnið
var valið þannig á mig að það voru
skrifuð nöfn á þrjá miða sem síðan
var dregið úr, og upp kom nafnið
Björn, sem ég var látinn heita. Það
var í höfuðið á góðum vini föður
mt'ns sem nýlega var látinn. Ég
fékk að vita hver hin nöfnin voru,
en þau voru Stefán og Richard.
Þú sérð að þessi skemmri skírn
dugði vel, ég er hérna ennþá,“ seg-
ir Björn og glottir. „Mér þótti ég
alltaf vera einbirni, því alsystir
mín, Gróa Ingigerður var rúmlega
átta árum eldri en ég, og bróðir
minn Richard var átta og hálfu ári
yngri. Þannig að mér fannst ég oft
vera einn, ef ekki hefði komið til
tvö hálfsystkin sem voru á svipuð-
um aldri og ég.“
Einn sólskinsdagur
- Hvað um æskudagana á Aust-
fjörðum?
„Þetta var einn sólskinsdagur
allt saman. Mér leið alltaf vel, þó
ég væri talinn heilsulítill. Ég var
líka lingerður, latur, en þrátt fyrir
það fór alltaf vel um mig. Móðir
mín annaðist mig mjög vel, og það
fór alltaf mjög vel á með okkur.
Þar af leiðandi var ég alltaf talinn
mömmudrengur. En mér þótti
ekki vont að vera það.“
- Hvað hét faðir þinn?
„Hann hét Þórólfur Richard-
son,“ segir Björn og stafar fyrri
hluta nafnsins fyrir mig, og segir
að það sé skrifað með c. „Þetta
nafn kemur frá langa-Iangafa
mínum Richard Long sem var
kaupmaður á Eskifirði. En ég man
ekkert eftir honum, sem eðlilegt
er,“ segir Björn og hlær.
- Hvenær kom svo Akureyri
inn í myndina?
„Ég flutti þangað 1930. Þá var
ég ekki orðinn tvítugur. Og það skal
segjast eins og er að það var ekkert
sem heillaði mig þar. Ég fór sára-
nauðugur, og langaði alls ekkert
að flytjast hingað. Auk þess þekkti
ég ekkert fólk hér, fyrir utan móð-
urbróður minn, Ármann ísleifsson
sem hér bjó og starfaði hjá Jóni
Geirssyni lækni sem bústjóri, því
Jón var alltaf að vesenast eitthvað
með búskap.
Þetta atvikaðist þannig að faðir
minn varð fyrir slysi. Hann datt
niður tröppur og axlarbrotnaði.
Honum var ráðlagt að fara til Ak-
ureyrar í nudd til konu sem hét
Soffía og var eins konar nuddlækn-
ir. Auðvitað gat hann farið í nudd
hvert sem var. Ég vildi nefnilega
fara til Reykjavíkur, því þar var ég
orðinn kunnugur og átti vini,
kunningja og frændfólk. Ég var
búinn að vera þar tíma og tíma og
kunni vel við mig þar. Eg var að
vísu ekki langan tíma í einu og
ekki í neinu starfi nema eitt vor,
er ég var í gróðrastöð hjá Ragnari
Ásgeirssyni. En Ragnar er faðir
Úlfs læknis, og bróðir Ásgeirs Ás-
geirssonar fyrrverandi forseta
Islands. Ekki fór svo að ég sótti
um að komast í nám, heldur vann
ég það sem til þurfti, eins og annað
ungt fólk sem þarna starfaði."
Ég fór ekki
í neitt nám
-Þú minnist á nám í gróðrarstöð-
inni sem ekkert varð úr. H\ærnig
var með almennt nám hjá þér?
„Ég fór ekki í neitt nám. Ég fór
einn vetur í íýðskóla sem var á
Hvítárbakka. Þar fór ég í annan
bekk í öllum greinum nema stærð-
fræði. Það þurfti að taka inntöku-
próf í skólann og var fólki síðan
raðað í bekki eftir getu. Ég var í
fyrsta bekk í stærðfræði. Mér gekk
alltaf illa með hana, því þar þurfti
að leggja dálítið á sig, og ég er lítið
fyrir það. Ég hef alltaf verið leti-
blóð og er fæddur með þeim
ósköpum, og ég viðurkenni það
fúslega," segir Björn og býður
vínber.
- Hefur þú þá verið atvinnu-
laus?
„Nei það hef ekki verið, því ég
hef alltaf verið að reyna að vinna
eitthvað. Ég byrjaði strax að vinna
þegar ég kom til Akureyrar, en
það var 17. apríl 1930. Það atvik-
aðist þannig að ég fór á undan for-
eldrum mínum, og bjó þá hjá
móðurbróður mínum. Éoreldrarn-
ir komu svo ekki fyrr en um miðj-
an júní. Ég fékk strax atvinnu við
að grafa skurði hér uppi á túnum
eins og það var kallað. Það er hér
rétt fyrir ofan bæinn. Eftir skurð-
inn fór ég í kaupavinnu fram í
Eyjafjörð, nánar tiltekið að
Möðrufelli. Af einhverjum klaufa-
skap fékk ég sláttusting og varð að
fara heim eftir þrjár vikur. Það var
mjög mikið gras á túnunum og þar
af leiðandi erfitt að slá. Ég ætlaði
að sýna að ég gæti hæglega unnið
eins og hver annar og vann rösk-
lega, og fékk þennan sting sem
kallaður var sláttustingur. Það er
mikill verkur sem menn fá undir
síðuna er þeir slá með orfi og ljá.
Þetta var það mikið að ég gat ekki
haldið áfram slættinum og varð að
fara heim. Eftir þetta fór ég að
vinna í sjoppu hjá Axel Schöuith,
sem staðsett var í Hafnarstræti.
Hjá Axel vann ég í þrjá mánuði og
líkaði ágætlega. Ég fékk gott
kaup, en vinnutíminn var mjög
langur. Ég þurfti að vinna allar
helgar og það var ekki mjög
skemmtilegt til lengdar, svo ég
hætti þar. Þá fór ég í prentsmiðj-
una til Odds Björnssonar. Pabbi
og Oddur voru góðir vinir, og
pabbi kom mér þar fyrir.
Allir voru í síld
„í prentverkinu var ég í einn vetur
og líkaði vel. Ég var afskaplega
hrifinn af Sigurði O. Björnssyni og
konunni hans, þau voru mjög góð
við mig. Eftir þessa vinnu mína í
prentverkinu fór ég í fiskvinnu til
Helga vinar míns Pálssonar. En
hann rak þá útgerð og fiskverkun
hér. Ég var hjá honum meira og
minna heilt ár við þau störf sem til
féllu. Þá fór ég í síldina hjá Thulin-
íusi. Það voru allir í síld sem
mögulega gátu. Það var reglulega
gaman að vinna í síldinni. Vetur-
inn eftir síldina fór ég í póstinn.
Þar var ég að vinna með Guð-
mundi bæjarpósti Árnasyni. Hann
er einn besti maður sem ég hef
kynnst um ævina. Hann var svo
vandaður maður og trúr sínu
starfi. Hann var einstakur maður
hann Guðmundur,“ segir Björn.
Það er gaman að heyra Björn tala
um annað fólk, því hann talar svo
fallega um alla sem hann hefur
kynnst á lífsleiðinni. Það ber ekki
við að hann hallmæli neinum, eða
láti styggðaryrði falla í garð nokk-
urs manns.
„Sumarið eftir var ég í Lysti-
garðinum við alls konar störf.
Pabbi hafði tekið að sér starf þar,
en gat svo ekki tekið starfið. Þetta
fór svo að ég ílentist þar í ellefu
sumur. Þar var húsbóndi minn frú
Margrét Schöuith, einstök kona.
Á vetruna gerði ég hitt og þetta. Ég
var í póstinum, ég var líka í skó-
verksmiðju hjá Jakobi Kvaran við
að sníða skó og ýmislegt fleira."
- Björn, á þessum árum ert þú
ungur maður rúmlega tvítugur.
Langaði þig ekki til að fara í nám?
„Nei ég hugsa að ég hafi ekki
nennt því,“ segir hann eins og
ekkert sé. „Mér fannst þá að ég
væri orðinn það gamall að ég pass-
aði ekki í neinn skóla. Það stóð
einu sinni til að ég færi í Mennta-
skólann hér á Akureyri. Það var
að vísu nokkrum árum áður, en
það varð ekkert úr því vegna at-
burða sem gerðu það að verkum
að það var ekki mögulegt að senda
mig til náms.“
- Hvaða atburðir voru það? ef
ég má spyrja.
„Þannig var að faðir minn átti
peninga inni hjá „Framtíðinni" á
Seyðisfirði. Það fyrirtæki fór á
hausihn og faðir minn, ásamt
mörgum fleirum, töpuðu öllu
sínu í því máli. Þetta varð til þess
að faðir minn hafði ekki efni á því
að senda mig í skóla. Þetta var líka
á þeim tímum þegar ekki var um
uppgrip í peningum að ræða eins
og oft er mögulegt nú til dags.“
- Hafðirðu nóga peninga fyrir
sjálfan þig á þessum árum?
„Já ég hafði það meðan ég vann.
Hins vegar hefði það ekki gengið
ef ég hefði ætlað í skóla.“
Aðalstarfið
að lita myndir
- Hvar bjóstu á þessum árum?
„Ég bjó alltaf hjá foreldrum
mínum, og hef búið þar alla tíð.
Eftir að faðir minn dó hef ég verið
í heimili með móður minni, og allt-
af búið með henni, alveg þar til
hún dó 1979. Hún var einstök
kona og vann mikið meðan þrek
entist."
- Hvað tók við eftir vinnuna í
Lystigarðinum?
„Þá fór ég á ljósmyndastofu Eð-
vards Sigurgeirssonar og vann þar
í ellefu ár. Það var bæði góð og
skemmtileg vinna. Aðalstarfið þar
var að lita myndir. Þá var ekki
hægt að taka litmyndir, og því
voru myndir handlitaðar. Við
þetta og ýmislegt annað vann ég
hjá Evva í öll þessi ár. Svo fór fólk
að taka meira af myndum sjálft, og
kom það að sjálfu sér að ljós-
myndastofurnar urðu fyrir því, og
draga varð saman seglin. Þá var
það að bróðir minn Richard vildi
fá mjg út í skógerð Iðunnar. Og
þar vann ég í tuttugu og eitt ár,
sem lagermaður. Það er óhætt að
segja að ég hefði verið lengur þar
ef ég hefði ekki þurft að fara heim
og sjá um gamla móður mína sem
þá var orðin veik og lasburða göm-
ul kona. Áður fyrr vorum við með
ráðskonu sem var hjá móður minni
á daginn. Síðan tók ég við þegar ég
kom heim úr vinnunni á kvöldin.
Þetta var orðið það erfitt að það
var ekki hægt að fá manneskju til
að annast gömlu konuna, og því
varð ég að hætta að vinna og snúa
mér að heimilis- og hjúkrunar-
störfum.“
- Hvernig líkar þér að vinna
heimilisstörf?
„Ég er ekkert hrifinn af því. Ég
hreinlega þoli ekki að elda mat. Ég
er margbúinn að segja við Emil að
nú látum við senda okkur matinn
heim eins og gert er fyrir eldri
borgara sem þess óska. En hann
tekur það ekki í mál, og vill elda
heima.“
- Emil?
„Já hann Emil er nokkurs konar
uppeldisbróðir minn. Hann kom
hingað til að fara í Menntaskólann
árið 1938 að mig minnir. Hann ætl-
aði að búa hjá Steinsen bæjar-
stjóra sem þá var, en svo fór það
svo að þar var ekkert húspláss, svo
frú Steinsen bað mömmu að taka
þennan unga mann inn á heimilið,
sem hún og gerði. Hann fór svo
ekki í burtu aftur, og var tekinn
inn á heimilið sem einn úr fjöl-
skyldunni. Við Richard höfum
alltaf litið á hann sem bróður
okkar. Mamma tók að sér unga
stúlku, Söllu Sigmarsdóttur sem
bjó hjá okkur þar til hún gifti sig
og flutti til Reykjavíkur. Salla hef-
ur líka verið ein úr fjölskyldunni
og verið eins og systir okkar. Svo
þú sérð að gamla konan hefur
stundum haft nóg að gera,“ segir
Björn. Það er aðdáunarsvipur á
andliti hans þegar hann minnist á
móður sína. Enda finnst það á öllu
sem hann segir um móður sína að
þar er aðdáun að baki.
Of latur til að giftast
- Þess vegna spyr ég Björn hvort
hrifning hans og aðdáun á móður
hans hafi orðið til þess að hann
giftist ekki.
Nú hlær hann dátt og segir, „nei
það er langt því frá. Að vísu var
samband okkar mömmu mjög náið
og gott alla tíð, en ekki var það tii
þess að ég gifti mig ekki. Mamma
var sko ekki á móti því. Ætli
ástæðan hafi ekki verið sú að ég
nennti því ekki. Ég hafði það svo
gott að ég hef eflaust ekki viljað
fórna þeim þægindum sem ég
hafði. Hins vegar hef ég átt mín
ástarævintýri eins og aðrir ungir
menn, - kannski of mörg, það er
ekki að vita. Ég hef alltaf átt mikið
af góðum vinkonum. En ætli það
hafi ekki verið letin eins og ég
sagði.“
- Nú höfum við Björn rabbað
um lífið og tilveruna frá því hann
var barn fyrir austan og allar götur
fram að deginum í dag. En það er
langt frá því að það sé tæmandi
skýrsla um það sem á daga hans
hefur drifið. Víða hefur hann
unnið, þrátt fyrir eigin umsögn að
hann sé latur og værukær. Hver
ætli áhugamálin séu?
„Þau hafa alltaf verið að lifa líf-
inu lifandi. Það hefur verið mitt
mottó gegnum lífið. Að skemmta
mér og hafa það gott er líka það,
sem mér finnst að fólk geri of lítið
af. Menn lifa ekki nema einu sinni.
Það er heldur ekki verra að kynn-
ast góðum vinum. Góðir vinir eru
eitt það mikilvægasta sem til er. Ég
hef verið mjög heppinn hvað það
varðar, því ég hef alltaf átt góða
vini. Eitt skal ég segja þér,“ heldur
Björn áfram. „Þegar ég kom fyrst
til Akureyrar var ég geysilega
einmana. Ég þekkti engan og var
eins og viðundur. Svo var ég svo
heppinn að kynnast fólki af Hlíð-
ar-, og Ryelfjölskyldum. Það fólk
allt var mjög gott við mig. En það
má ekki líta á þetta sem eitthvert
„snobb“, því þannig er ég ekki.
Þetta atvikaðist bara þannig að
þetta var fólkið sem ég kynntist
fyrst er ég kom hingað til Akureyr-
ar. Það var einkennilegt hvað erfitt
var að ná sambandi við innfædda.
Það var einna helst aðkomufólk
sem ég átti sem kunningja fyrst,
fyrir utan þessar fjölskyldur sem
ég nefndi. En svo kom þetta allt
saman, og ég eignaðist mjög góða
vini hér, sem ég hef haft samband
við lengi, og jafnvel enn þann dag
í dag. Maður var í klíku eins og
það var kallað.“
- í hvernig „klíku“ ertu núna?
„Núna er ég starfandi í „Húsi
aldraðra", eftir því sem ég get og
hef tök á. Það er ákaflega gott og
heilbrigt fólk sem þar starfar. Ég
hef verið það lánsamur í lífinu að
ég hef ekki kynnst öðru en góðu og
heiðarlegu fólki. Ég get sagt með
sanni að ég hef ekki kynnst einni
einustu manneskju í lífinu sem
mér er ekki vel við. Og ég ber góð-
an hug til allra, og hef verið ein-
staklega heppinn í lífinu."
- Telurðu að þú hafir farið ein-
hvers á mis að hafa ekki kvænst?
„Það tel ég ekki, því þó ég hafi
ekki átt börn sjálfur, þá hef ég átt
börn, þ.e.a.s. ég lít á þau sem mín
eigin, - börn systkina minna. Það
gefur mér ákaflega mikið. Enda
reynast þau mér mjög vel.“
Gamlar stjörnur
- Það hefur ekki verið möguleiki
að koma að hér í viðtalinu því sem
blaðamaður sá í bókahillu á heim-
ili Björns í Lyngholti 8 á Akureyri.
Þar eru nefnilega bækur um
gamla, og löngu liðna leikara. Þess
vegna er tími til að spyrja um þess-
ar bækur.
Nú kemur bros. „Ég var kvik-
myndasjúkur,“ segir hann. Ég sá
nánast hverja einustu bíómynd
sem sýnd var hér í bænum í ára-
raðir. Þeir sem seldu miða í kvik-
myndahúsunum voru allir vinir
mínir. Og ef sást til mín í biðröð,
þá þurfti ég ekki annað en lyfta
einum, tveimur, þremur fingrum
upp í loftið til merkis um hversu
marga miða ég ætlaði að fá, og þá
fékk ég undantekningalaust, ef
miðar voru til. Þessar bækur tengj-
ast því þessum áhuga mínum á
þessum gömlu myndum og gömlu
stjörnum sem þá voru. Það voru
stjörnur eins og Norma Shearer,
sem var, og verður alltaf uppá-
haldsleikkonan mín. Þá má nefna
nöfn eins og Marlene Dietrich,
Fredric March, Clark Gable, Car-
ole Lombard og fleiri og fleiri. Við
Þórhalla Þorsteins vinkona mín
þóttum alveg óþolandi ef við vor-
um innan um annað fólk því við
töluðum ekki um annað en útlenda
leikara, og þekktum alla með
nafni.“
Nú bregður Björn sér frá og
kemur aftur að vörmu spori með
ljósmynd af uppáhaldsleikonunni
Normu Shearer.
„Þessa mynd sendi Norma mér
sjálf. Ég skrifaði henni og fékk
myndina senda frá Ameríku.“
Nú gerum við stutt hlé á viðtal-
inu og göngum um íbúðina sem
Björn býr í. í herbergi hans er
mynd af Elvis Presley.
„Ég hef alltaf haldið mikið upp
á Presley," segir Björn. Hann hef-
ur alltaf höfðað mikið til mín og ég
á margar góðar plötur með
honum. Fyrir utan aðrar plötur,
því ég á allgott safn, sem ég hlusta
alltof sjaldan á þessi síðustu ár.
Það er svo lítill tími.“
- Hvað er svona mikið að gera
hjá „ungum“ manni á ellilaunum?
„Það er alltaf hægt að finna sér
13. september 1985 - DAGUR - 9
Ég skrifaði upp-
áhaldsleikkon-
unni minni
Normu Shearer,
og hún sendi
mér áritaða
mynd af sér frá
Ameríku.
Mynd: KGA.
eitthvað að gera. Sjónvarp glepur
alltaf eitthvað. Þó þykir mér sjón-
varpinu hafa farið aftur síðustu ár.
Mér finnst það ekki sýna t.d. nóg
af þessum „gömlu góðu“ myndum.
Það er allt orðið útatað í blóði og
ofbeldi sem ég get ekki fellt mig
við. Það er líka ástæðan fyrir því
að ég er hættur að fara í bíó.
Myndirnar hafa breyst svo mikið
til hins verra, finnst mér.“
- Það hanga á veggjum myndir
eftir Björn, er hann þá listmálari?
„Ekki er hann það blessaður.
Hins vegar hafði hann áhuga á því
að læra slíkt á yngri árum. En faðir
minn sem var skynsamur og með
báða fætur á jörðinni eins og það
er kallað, sagði að ég hefði ekki í
mér þá seiglu sem til þurfti á þeim
tíma að fara í myndlistarnám.
Hann hafði líklega rétt fyrir sér sá
gamli.“
- Lestu í þessum bókum urn
gömlu stjörnurnar sem sendu þér
myndir af sér til íslands?
„Ef illa liggur á mér, sem gerist
ákaflega sjaldan, þá á ég það til að
lesa í þessum bókum, og þá er ekki
að sökum að spyrja, allt vont skap
rýkur út í veður og vind og ég lifi
upp gamla góða tíma með þessum
stjörnum."
Nú er kominn tími til að setja
amen eftir efninu. Við þökkum
Birni Þórólfssyni kærlega fyrir
skemmtilega dagstund og óskum
honum alls hins besta í framtíð-
inni. - gej