Dagur - 08.11.1985, Blaðsíða 9

8. nóvember 1985 - DAGUR - 9
mann. Svo hleðst þetta upp og lög-
fræðingar koma og fitna á þessu. Það er
ekkert spurt hvort að þú hafir fiskað
nóg til að geta borgað skuldirnar. Við
erum að apa svona bankakerfi og ann-
að að sumu leyti eftir öðrum þjóðum.
Þjóðum sem framleiða skæri, gallabux-
ur, bíla og flugvélar.
Frjálshyggja gengur ekki
á landsbyggðinni
Þegar við erum að gleypa við erlendum
tískustefnum í pólitík, hvort sem það
heitir sósíalismi, kapítalismi eða eitt-
hvað þar á milli, viljum við oft gleypa
stefnuna hráa en erum ekki menn til að
heimfæra hana upp á okkar vandamál.
Ég er t.d. alveg klár á því að á mörgum
sviðum getur frjáls samkeppni gengið í
Reykjavík á meðan hún getur ekki
gengið á stöðum eins og Skagaströnd.
Það er t.d. vonlaust að ætla að reka
hérna tvær verslanir. Þessi staður ber
bara eina verslun. Þess vegna er ég oft
að velta því fyrir mér með frjáls-
hyggjuna, án þess að ég sé að setja út á
hana sem hugmyndafræði, þá gengur
hún bara ekki á landsbyggðinni. Boð-
berar hennar eru flestir það sem við
getum kallað „Reykjavfkurunglinga"
sem hafa e.t.v. sumir komið til útlanda
en þekkja ekki aðstæður á landsbyggð-
inni. Þeir gera sér ekki grein fyrir því
að það geta ekki gilt sömu lögmál í
Reykjavík og úti á landi.
Stjórnmálamenn eiga að
fara sem víðast
Stjórnmálaleiðtogar og hugmynda-
fræðingar eiga að fara sem víðast til að
afla sér hugmynda. Við skulum taka
sem dæmi tvo áberandi íslenska stjórn-
málaleiðtoga, annars vegar Þorstein
Pálsson og hins vegar Jón Baldvin
Hannibalsson. Þorsteinn Pálsson er bú-
inn að vera í Reykjavík alla sína ævi
eða frá því hann flutti frá Selfossi í
barnæsku. Hans ferill liggur í grófum
dráttum um Verslunarskólann, Háskól-
ann, Vísi og Vinnuveitendasambandið.
Jón Baldvin er fyrst alinn upp á ísafirði
og svo í Reykjavík. Hann fór til Edin-
borgar í háskóla og kom að námi loknu
til Reykjavíkur. Þaðan fer hann aftur
til ísafjarðar og er þar í nokkur ár. Að
því loknu kemur hann aftur til Reykja-
víkur. Hann hefur því haft þrjá staði,
ísafjörð, Reykjavík og Edinborg sem
sitt starfs- og þroskaumhverfi á meðan
Þorsteinn hefur bara Reykjavík. Nú er
ég ekkert að tala um það hvorum þess-
ara manna ég treysti betur eða hvor
þeirra sé betri stjórnmálamaður en í
mínum huga er það ljóst að ég sé aldrei
neinar ferskar hugmyndir frá Þorsteini
Pálssyni. Hann getur verið góður
stjórnandi, öruggur og traustur og hann
hefur staðið sig vel í öllu sem hann hef-
ur gert en það blása engir ferskir vindar
um hann. Jón Baldvin skemmir stund-
um fyrir sér með fljótfærni og málæði
en þú skilur hvað ég er að fara, það
blása svo margir ferskir vindar urn
hann. Nýjar hugmyndir og skoðanir.
Annað gott dæmi um þröngsýni er
það að þegar Jón Sólnes kom á þing var
honum tekið eins og byrjanda. Hann
segir einmitt frá þessu í ævisögu sinni.
Þetta er maður sem hefur alla tíð starf-
að annars staðar en í Reykjavík og
þrátt fyrir það að hann hafi gífurlega
reynslu sem bankamaður o.s.frv. verð-
ur hann bara að fara aftast í biðröðina
eins og smákrakki. Það er litið á hann
sem byrjanda. Ef þessi maður hefði sést
ganga um Austurstræti í 40 ár sem
virðulegur borgari hefði hann líklega
fengið aðrar móttökur. Það er eins og
sú reynsla sem menn afla sér utan
Kvosarinnar sé ekki tekin gild."
Kratastimpill?
Það er greinilegt að Sigfús hefur velt
þessum málum mikið fyrir sér. Þetta
eru hlutir sem hann hefur áreiðanlega
rætt oft og hugsað vandlega. En tekur
hann sjálfur þátt í stjórnmálastarfi?
Nei, ekki sagði hann það vera. Að
vísu var hann valinn í stjórn hinnar
nýju byggðastofnunar og var það Jón
Baldvin sem stóð að því vali en þeir eru
kunnugir. En er Sigfús þá ekki um leið
kominn með kratastimpilinn á sig?
„Jú, það er nú kannski barnaskapur-
inn sem maður gerir sér ekki grein fyrir
að þeir sem eru í kringum mann eru
farnir að stimpla mann.
Sá kunningjahópur sem ég umgengst
í Reykjavík er yfirleitt mjög opinn
gagnvart þessum pólitísku flokkum og
hefur í mörgum tilfellum skömm á
þeim en hér er ekki nokkur maður með
mönnum nema hann sé í einhverjum
pólitískum flokki. Menn eru svo hrylli-
lega flokkspólitískir hérna og nota
flokkana til að tryggja sér ákveðna
hagsmuni. Þeir nota þetta til að passa
upp á að þeir fái sinn skerf af verkefn-
um, ef um er að ræða sjálfstæða at-
vinnurekendur, svo dæmi séu tekin.
Þetta er alls staðar svona í þessum litlu
þorpum úti á landi.
„Conflict of interest“
Þetta hugtak sem Bretinn kallar con-
flict of interest er ekki til í hugum ís-
lendinga. Mér finnst alltaf að besta
dæmið um þetta sé Albert Guðmunds-
son. Hann var bæði fjármálaráðherra
og borgarfulltrúi í Reykjavík. Það eru
tugir eða hundruð milljóna sem fara á
milli ríkisins og Reykjavíkurborgar á
ári hverju í viðskiptum. Mér þætt ansi
fróðlegt að vita hvorum megin hann
hefur staðið við samningaborðið þegar
ríkið hefur samið við Reykjavíkurborg.
Svo eru líka dæmi um það að menn sem
veita forstöðu ríkisstofnunum sem eiga
mikil samskipti við sveitarfélög, eigi
jafnframt sæti í sveitarstjórnum í sínum
heimabyggðum. Þetta á náttúrlega ekki
að líðast. Vegamálastjóri, hafnamála-
stjóri og forstjóri Húsnæðisstofnunar.
Þessir menn eiga að skilja það að þeirra
starf er það að koma fram sem fulltrúar
ríkisins í samningum við sveitarfélög og
þá eiga þeir náttúrlega ekki að sitja hin-
um megin við borðið um leið. Þegar
þessir svokölluðu toppar skilja þetta
ekki þá getum við ekki ætlast til að al-
menningur skilji þetta.”
Skagstrendingar eru
dálítið lokaðir
- Hvernig hefur þér gengið að sam-
lagast Skagstrendingum?
„Alveg ljómandi vel. Af minni hálfu
hefur það gengið vel. Þú verður að
spyrja Skagstrendinga að því hvernig
þeim líkar við mig, en ég er mjög
ánægður með að búa hérna. Það er
ekkert leyndarmál að Skagstrendingar
eru dálítið lokaðir og erfitt fyrir utan-
aðkcmandi að kynnast þeim en hvernig
á líka annað að vera? Sko. ég bý í gráa
húsinu þarna," segir Sigfús og bendir.
„í kjallaranum í húsinu á móti búa
gömul hjón. Sonur þeirra býr í húsinu
fyrir neðan mig, annar sonur þeirra býr
í hvíta húsinu fyrir ofan mig og svo býr
dóttir þeirra með sína fjölskyldu hérna
ofar við götuna. Það er náttúrlega eðli-
Egt að þegar svona sterk félagsleg
tengsl liggja á ská yfir götuna. þá fara
þau ekki að myndast yfir til mín.
Mér virðist lykillinn að því að brjót-
ast inn í samfélagið hérna vera að gift-
ast inn í einhverja fjölskylduna. Ég veit
dæmi þess að hjón sem fluttust hingað
fóru ekki að kynnast innfæddum að
neinu marki fyrr en dóttir þeirra giftist
inn í eina fjölskylduna.
Ég er ekkert óánægður með þetta þvt
að ég hef alltaf meira en nóg að gera
fyrir sjálfan mig þannig að ég kann
ágætlega við það að búa í lokuðu sam-
félagi. Ég hef engan tíma til að fara í
hús og drekka kaffi því að ég er allt of
upptekinn í því sem ég er að gera
sjálfur."
- Hvað heldur þú að þú verðir hér
lengi? Ertu á förum?
„Nei, nei. Ekki nema ég verði rekinn
eftir kosningarnar í vor."
uppi á miðjum vegg
Það má segja að þetta flýti á vissan hátt
fyrir þróuninni þar sem nú eru Ný-
fundnalendingar smám saman að taka
við þessum stöðum en þessi kynslóð
sem bjó í landinu á meðan þessi
stökkbreyting var gerð er nánast skilin
útundan. Þetta er kannski jákvætt þeg-
ar til lengri tíma er litið en á meðan
þessar breytingar standa yfir hafa þær í
för með sér gífurleg átök fyrir fólkið í
landinu.
Annað sem ekki má gleyma í þessu
sambandi er að sjónarmið og viðhorf
Nýfundnalendinga mega sín einskis.
Þeirra menningu er bara útrýmt í einu
vetfangi og ný menning innleidd. Þetta
er náttúrlega ekki hægt og ég get bara
nefnt þér eitt dæmi. I íbúðarhúsum á
Nýfundnalandi hefur eldhúsið verið
miðpunktur heimilisins frá fornu fari.
Þar eru útidyrnar og það er siður í
þorpum á Nýfundnalandi að hver og
einn getur gengið inn í eldhús hjá öðr-
um án þess að banka á dyr. En menn
fara aldrei lengra en inn í eldhús nema
þeir séu hátíðlega boðnir. Svo eru gerð-
ar húsnæðisáætlanir, veitt í það ein-
hverjum milljónum dollara og byggt
eftir teikningum frá Húsnæðisstofnun
Kanada. Þá koma kannski teikningar af
húsum sem eru eins og þau sem við
búum í. Það er gengið inn í gang og eld-
húsið er staðsett einhvers staðar lengst
inni í horni. Á Nýfundnalandi háttar
víða þannig til að það er bratt fram í sjó
og þorpin standa í brekkunni. Framhlið
húsanna snýr að sjónum og þá gerðu
þeir dyr aftan á húsin, inn í eldhús. Á
framhliðinni eru kannski útidyr uppi á
miðjum vegg þar sem þeir hafa ekki
einu sinni lagt í að setja stiga upp að
þeim. Svo nota þeir dyrnar inn í eldhús
en aldrei hinar teiknúðu útidyr.
Þetta er alveg hliðstætt því sem Dan-
ir gera í Grænlandi. Einhver stjórn í
höfuðborginni er að ákveða hvað fólki,
sem býr í órafjarlægð, sé fyrir bestu.
Ég lærði mikið á dvölinni í Ný-
fundnalandi og þetta situr í manni alla
ævi. Það er alveg rándýrt að taka sig
svona upp með fjölskyldu og flytja á
milli landa en þetta borgar sig samt því
að þetta skilur svo mikið eftir hjá
manni."
Við lifum í
veiðimannasamfélagi
Á meðan við Sigfús sitjum og spjöllum
saman á skrifstofu hans í félagsheimil-
inu á Skagaströnd hringir síminn
nokkrum sinnum. Einn hringir til að
spyrja um mann sem sér um bókhald
einhvers fyrirtækis í sjávarútvegi og
eitthvað er maðurinn að spyrja Sigfús
hvort hann haldi að viðkomandi fyrir-
tæki geti borgað reikninga. Þetta leiðir
til hugleiðinga um samskipti banka og
útgerðarfyrirtækja.
„Bankamenn og starfsmenn stofnana
eru alveg búnir að gleyma því að við lif-
um á veiðimennsku. Ef þú getur ekki
borgað afborgun 1. september þá eru
bara komnir dráttarvextir um leið og
farið með þig eins og einhvern glæpa-