Dagur - 19.08.1986, Blaðsíða 7

Dagur - 19.08.1986, Blaðsíða 7
6 - DAGUR - 19. ágúst 1986 19. ágúst 1986 - DAGUR - 7 Af núlifandi mönnum þekkir sjálfsagt enginn höfnina á Sauðárkróki betur en Sveinn Nikódemusson. Sveinn hefur verið viðloðandi höfnina í langan tíma og ekki líður sá dagur að hann sé ekki að sniglast þar í kring. Hefur hann oft leyst hafnarverðina af í fríum, undanfarið Guðmund Árnason hafnarvörð. Sveinn er einn fimm systkina, þar á meðal eru bræður hans, völundurinn Jón sem smíðaði borinn sem notaður var við að bora eftir heitu vatni á Sauðárkróki þegar þar var fyrst borað og Ingólfur sem margir þekkja. Sveinn er fæddur seint í september árið 1908 frammi á Vatnsskarði á bæ sem þá hét Valabjörg en er fyrir löngu kominn í eyði. Árið 1913 eða ’14 flutti hann ásamt foreldrum sínum til Sauðárkróki. Þegar Sveinn var á nítjánda ári fluttist hann til Akureyrar og var þar hjá Bjarna heitnum Einarssyni skipasmiði sem þá átti tvo báta. Var Sveinn hjá honum í þrjú ár vélstjóri á ýmist Mjölni eða Voninni, en svo hétu bátarnir. Árið 1930 flutti Sveinn aftur til Sauðárkróks og hefur verið þar síðan. Fyrstu áratugina á Króknum var han til sjós og einnig vélgæslumaður í frystihúsinu á tímabili. En gefum nú Sveini orðið. „Það var eins og það væri allt saman mér að þakka“ „Ég byrjaði hérna við höfnina árið 1964. Var þá fenginn til að fara með lóðsinn Lárus heitinn Runólfsson út í skipin. í>á var innsiglingin svo þröng að það mátti ekki muna skipsbreiddinni í rennunni inn að garðinum. Framburður Skarðsár varð þess valdandi, að í norðvestan veðr- um barst inn með fjörunni og fyr- ir garðsendann. Svo hafði Lárus einu sinni orð á því við mig hvort ég vildi ekki leysa hann af, sig langaði að fara í frí. „Heldurðu virkilega að ég geti þetta?“ spurði ég. „Já, það er enginn vafi, ég treysti þér bet- ur en sjálfum mér,“ sagði hann. „Ég geri það þá á þína ábyrgð,“ sagði ég. „Já, ég sé um það,“ svaraði hann. „Ég hafði auðvitað engin réttindi til að gera þetta, var bara með vélstjóraréttindi. Ég fór svo með honum í ein tvö skipti til að kynna mér þetta og lóðsaði svo í tvær vikur. Þetta var byrjunin. En síðan hef ég leið- beint mörgum skipum hérna inn bæði smáum og stórum, allt upp í fjögur þúsund tonn og alltaf gengið ákaflega vel. Það hefur aldrei tekið niðri skip hjá mér. Ég hef verið alveg sérlega heppinn. En þeir hafa farið illa út úr því að fara eki að mínum ráðum. Einu sinni þegar gamli Kyndill kom hingað með olíu og var hérna ofarlega í höfninni sagði ég þeim að þeir yrðu að bakka aftur í hornið til að ná sér frá. En hann gerði það ekki og lenti með bumbuna á horninu og sat þar í þrjá tíma. Eitt sinn kom skemmtiferðaskip hingað, eða það kom reyndar hingað tvisvar, en vegna mistaka í afgreiðslunni kom það ekki að bryggju nema í síðara skiptið. Hann var mjög sár skipstjórinn yfir þessu vegna þess að hann var með eldra fólk og vegna hafgol- unnar sem var þó nokkur voru ekki nema fáir sem þorðu með skipsbátnum í land. En seinna skiptið sem hann kom var hann með ungt fólk. Þetta gekk alveg skínandi vel blankalogn og fínt veður. Fólkið fór hérna fram um allan fjörð og stansaði í fjóra tíma hérna. Þegar skipið fór út um kvöldið beið annað skip frammi sem var með salt. Það var tæp fjögur þúsund tonn og er það stærsta sem ég hef lóðsað hérna inn. Hofsjökull var með stærri skipunum sem ég lóðsaði hérna inn og hann fór hér aldrei inn öðruvísi. En síðan höfnin var dýpkuð hérna þurfum við sára- sjaldan að fara út, það er helst ef útlendingar eiga í hlut eða stýri- menn sem eru að leysa af í fyrsta skipti sem beðið er um aðstoð.“ - Var ekki sérstakt að lóðsa skemmtiferðaskipið? „Jú, það var ákaflega gaman að því. Eg man eftir að hann var svona óskaplega ánægður skip- stjórinn og þakkaði mér svo vel fyrir hvað þetta hefði gengið vel eins og þetta væri allt saman mér að þakka. Þetta var þýskt skemmtiferðaskip, hét World Discoverer og ég held að það hafi verið gert út frá Singapore. Það voru margir brúnir litlir skrattar á skipinu. Bráðmyndarlegir sumir en aðrir svo forljótir að maður bara lokaði augunum," sagði Sveinn og skellihló. „En yfir- mennirnir voru allir þýskir. Það kom svolítið ævintýri fyrir þegar við vorum að fara frá. Þá var ég kominn út á brúarvænginn sem stóð dálítið út fyrir og maður sá vel til hliðanna. Fyrsti stýrimaður kom upp á vænginn til mín og einhver undirsáta með honum. Skipstjórinn var ekki kominn, hann var að fylgjast með fólkinu sem var að fara í land og hafði verið að líta á skipið. Skipið var bundið með þrem trossum fram- an af og þeir voru búnir að gefa upp á tveimur og ég kallaði f manninn sem átti að kasta lausu og bað hann að sleppa þessum trossum. Hann fór einhvern djöfulinn að malda í móinn í sambandi við þetta svo ég byrsti mig svona svolítið við hann og sagði: „Ef þú getur ekki gert eins og þú ert beðinn um, þá get ég bara kallað í næsta mann. Þeir eru margir hérna sem eru fúsir að kasta þessum endum lausum." Það er ekkert með það að hann hengslaðist að pollunum og kast- aði lausu. Þá vissi ég ekki fyrri til en skyggnishúfan mín var rifin af höfðinu á mér. Ég leit við og sá þar stýrimanninn sem gnæfði alveg yfir mig. Hann var skæl- brosandi, seildist upp á höfuðið á sér og náði í húfuna sína og lét hana á mig. Mín húfu geymdi hann á borðinu í stýrishúsinu. Honum hefur sennilega ekki þótt ég nógu fyrirmannlegur með gömlu húfuna mína. Skipstjórinn glotti út að eyrum þegar hann sá mig með húfu stýrimannsins. Eins og aðskotadýr í Tímanum En það er kannski eitt sem er ágætt að komi fram fyrst við erum að tala um komu þessa skemmtiferðaskips. Mér var sagt að enginn túlkur væri um borð og maður fenginn til að túlka á milli mín og skipstjórans. Það var í rauninni ákaflega lítið sem hann þurfti að gera, skipstjórinn skildi mig nokkuð. Svo um kvöldið hitti ég hóp af stúlkum af skipinu á bryggjunni og þá vindur sér að mér ein stúlkan og var svona voðalega sár. Hún sagðist vera túlkur á skipinu og spurði mig af hverju ég hefði ekki lofað sér að túlka. Ég sagði henni eins og var að mér hefði verið sagt að enginn túlkur væri um borð og hefði ekki viljað fara um borð nema hafa með mér túlk því ég skildi ekki orð í þýsku. En þessi maður sem fór með mér fram og þóttist geta bablað eitthvað á þýsku hefði auðvitað átt að segja frá því að túlkur væri um borð. Svo þegar skipið var að fara um kvöldið var ég beðinn að standa hjá skipinu og tekin af mér mynd þar sem ég stend með skipið í bakgrunni. Þessi mynd birtist svo í Tímanum og frétt með sem á er að skilja að maðurinn sem var túlkur hefði átt allan heiðurinn af að koma skipinu að bryggju. En ekki minnst á mig og ég var eins og aðskotahlutur á myndinni með fréttinni. Mér sárnaði þetta ákaf- lega mikið á sínum tíma. Kona sem býr á ísafirði, en var búin að vera nágranni minn lengi og þekkti mig á myndinni, sagðist hafa hugsað þegar hún sá þetta í blaðinu, hvað í ósköpunum er Sveinn Nikk að gera þarna? Hún sagði mér þetta þegar ég hitti Sveinn með þýska skemmtiferðaskipið í baksýn. Myndin birtist í Tímanum árið 1977. að höfninni og fylgjast með hvernig háttaði þar til í slæmum veðrum. „Þeir koma hingað nið- ur eftir ógurlega brattir og segja að þurfi að gera þetta og hitt og vita svo lítið hvað þeir eru að tala um. Enda gerðist ég svo kok- hraustur einu sinni að spyrja einn þeirra hvort hann hefði fengið þessa vitneskju við stofuofninn heima hjá sér. Eini maðurinn sem bar það við að koma hingað niður eftir þegar eitthvað var að veðri var Rögnvaldur Finnboga- son sem var bæjarstjóri hérna einu sinni. Það var í norðan brælu sem hann kom hingað út eftir einu sinni. Það var þannig í norðanáttinni og í miklum sjó að þá lenti hann á endanum á garð- inum, skvettist upp og lenti inn á garðinum. Það var mikill sjór í þetta skipti og Rögnvaldur gekk fram garðinn. í því dettur mikil fylla ofan á garðinn og ég átti ekki von á því að sjá hann meir. En svo þegar þetta féll niður þá stóð hann í keng og hristi sig eins og hundur og kom hlaupandi upp til mín. Hann langaði ekkert í meira. En við Rögnvaldur spjölluðum mikið um garðinn hvernig hann mundi verja sig best og ég reikn- aði upp fyrir hann hvernig mér fyndist hann ætti að vera. Svo fengu þeir danskan hafnarverk- fræðing sem mældi hérna alla strandlengjuna tók botnsýni, mældi strauma og gerði útreikn- inga út frá því hvernig garðurinn ætti að vera. Og það hittist þann- ig á að hans niðurstaða var alveg eins og ég var búinn að teikna. Það munaði ekki einni gráðu á stefnu garðsins eins og ég hafði lagt til að hún yrði. En ég var margbúinn að segja þetta en það „Þeir vora svo hissa að þad löfdu á þeim kjálkamir“ - Sveinn Nikodemusson þekkir Sauðárkrókshöfn eins og finguma á sér Sveinn er sjálfsagt vanari að snúa hinsegin, að sjónum. var ekki hlustað á mig af því að ég hafði enga gráðu fyrir framan nafnið mitt. Það er búið að kasta hundruðum þúsunda bara fyrir að það hefur ekki verið tekið tillit til manna sem hafa viljað leið- beina þeim og útskýra hlutina. Þeir hafa alítaf þurft að reka sig á áður en þeir hafa getað samþykkt það. Og Vita- og hafnarmál hafa ekki gert sér neina grein fyrir hvernig þetta getur verið hérna við höfnina, þeir sjá ekki að þetta er fyrir opnu hafi.“ Sveinn var óþreytandi að tala um höfnina og framkvæmdir við hafnargerðina. Hann sagði að það hefði verið erfitt að koma mönnum í skilning um nauðsyn þess að ganga vel frá garðinum að innanverðu líka vegna þess að straumurinn kæmi svo til beint á hafnarendann. Einu sinni sagðist hann samt hafa verið svo heppinn að geta sannað þetta fyrir þeim „og þeir voru svo hissa að það löfðu á þeim kjálkarnir," sagði hann. Sveinn er alveg klár á því hvernig höfnin á að vera í fram- tíðinni. Þannig að nóg legupláss verði fyrir stóru skipin við aðal- hafnargarðinn og ekki sé hætta á að þau verði fyrir skemmdum í sunnanveðrum eins og gerðist með Hegranesið fyrir nokkru. Og um leið yrði komin góð að- staða fyrir smábáta. Hann er held- ur ekki ánægður með hvernig hafnarhúsinu var snúið á bakkan- um og bendir mér á að taka mynd út um gluggann. Þegar skip eru að koma inn sjást þau ekki fyrr en þau koma fyrir endann á hafn- argarðinum. Þegar við gengum fram hafnargarðinn fullyrti hann að ef húsið hefði snúið rétt þá hefði Björgvin ekki tekið niðri um daginn. En þegar blaðamaður skildi við Svein að spjallinu loknu stóð hann á bryggjunni og horfði vökulum augum út á sjóinn. Nokkuð sem hann er ekki nýbyrjaður á. -þá hana árið eftir og ég sagði henni þá hvernig í öllu lá. - En ekki hafa alltaf verið góð skilyrði að koma skipum að? „Nei, auðvitað ekki og ég man kannski eftir einu tilfelli sérstak- lega í því sambandi. Það var vor- ið 1967 sem allt fylltist af ís hérna á firðinum og sementsskipið Freyfaxi þurfti að komast hérna upp að. Þá kom ég með það upp að eyraroddanum hérna dálítið fyrir utan, framan við sandfang- arann og beygði hérna fyrir. Það var íslaus renna sem ég komst eftir en þessa leið er annars aldrei farið með svona skip. Ég var búinn að mæla þetta og vissi upp á hár hvað ég mátti fara nálægt landi, fór aldrei uppfyrir fimm faðma vatn. Skipstjórinn var hissa á þessu og sagði að skipið hefði rótað upp sandi alla leið. En skrúfuþyrillinn tekur svo langt niður og færði sandinn upp á yfir- borðið. En fjörðurinn var allur þakinn ís þá, smá ræma meðfram landinu sem færðist til eftir sjáv- :arföllum. Þessi renna sem við fórum eftir lokaðist þegar féll að.“ „Það löfðu á þeim kjálkarnir“ Þá barst talið í spjalli okkar Sveins að framkvæmdum hérna við höfnina bæði fyrr og nú. Sveinn sagði að þegar gamli hafn- argarðurinn var byggður árin 1937 og ‘38 hefði hann rammað niður hvern einasta planka í suð- urþilinu og frændi hans Sveinn Sölvason í norðurþilið. „Það kom aldrei fyrir svo vont veður að vetrinum að ég færi ekki út hérna meðfram fjörunni og garð- inum til að sjá hvernig sjór og kvika hagaði sér, bæði fyrir og eftir og á meðan byggingu hafn- argarðsins stóð. Nú er suðurkant- urinn kominn á bak við stálþil, en framburður Skarðsár er búinn að fylla að garðinum að norðan," sagði Sveinn. En honum fannst forráðamenn bæjarins hafa held- ur lítið gert af því að koma niður Sveinn að störfum í hafnarhúsinu. Séð yfir höfnina frá heimili Sveins uppi í brekkunni fyrir norðan og ofan kirkjuna. Sveinn þarf aldrei að sleppa augunum af höfninni.

x

Dagur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagur
https://timarit.is/publication/256

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.