Dagur - 19.11.1987, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - 19. nóvember 1987
Margrét Tómasdóttir:
Menntunarmál
heilbrigðisstétta
PingfoTseti, heilbrigðisráðherra,
góðir fundarmenn!
Ég þakka fyrir að fá að koma
hér á þetta kjördæmisþing fram-
sóknarmanna og tala um mennt-
unarmál heilbrigðisstétta, stórt
og mikið mál á stuttum tíma.
Það fyrsta sem líta ber á þegar
ræða á menntunarmál heilbrigðis-
stétta er hverjar eru þarfir og
kröfur þjóðfélagsins um gæði
heilbrigðisþjónustunnar, þ.e.
hver á menntun starfsfólks að
vera og hver á fjöldi hverrar
starfsstéttar að vera.
Þarfir og/eða kröfur samfélags-
ins eru síbreytilegar. Heilbrigðis-
þjónustan stjórnar ekki og hefur
haft lítil áhrif á þætti í samfélag-
inu, sem síðan eru áhrifavaldar
slysa eða heilsuleysis. Þannig
þarf heilbrigðisþjónustan að fást
við afleiðingar af t.d. lífsstíl og
umferðarhraða.
Nú síðustu ár hafa heilbrigðis-
stéttir snúið sér meira að forvarn-
arstarfi, upplýsa þegna sam-
félagsins um heilbrigði og að efla
heilsuvernd (t.d. ungbarnaeftirlit
og mæðravernd).
Ætla ég ekki að skilgreina eða
tala frekar um þarfir eða kröfur
hvort sem þær eru raunverulegar
eða tilbúnar, en geng út frá því
að í samfélaginu séu gerðar kröf-
ur um góða þjónustu (akut)
sjúkrahúsa og aukin áhersla sé
lögð á forvarnarstarf.
Fyrir aðeins þremur áratugum
voru þrjár starfsstéttir sem sáu
um heilbrigðisþjónustuna í land-
inu. Voru það læknar, hjúkrun-
arkonur og ljósmæður. Þjónust-
an var þá mikið einfaldari en við
þekkjum nú í dag.
Snúum okkur þá að menntun
hinna ýmsu stétta sem starfa við
heilbrigðisþjónustu í dag.
Læknisfræði er sex ára nám í
háskóla auk eins árs í starfsþjálf-
un sem er kallað kandidatsár.
Námið miðar að því að kenna
læknum að greina sjúkdóma og
lækna þá með viðeigandi
meðferð. Kunna læknar góð skil
á þessum verkefnum. En það er
viðurkennd staðreynd að lækna-
námið er staðnað og þarfnast
gagngerrar endurskipulagningar,
þetta viðurkenna læknar sjálfir.
Námsskrá þeirra hefur ekki svar-
að kröfum þjóðfélagsins, eða gef-
ið þeim réttan undirbúning fyrir
þau störf sem læknar hafa síðan
tekið að sér í þjóðfélaginu. Þar á
ég t.d. við ýmis stjórnunarstörf,
en á slíkt er ekki minnst í þeirra
námi. Þetta er læknastéttin að
uppgötva og er að huga að endur-
bótum.
Hjúkrunarfræði er í dag fjög-
urra ára háskólanám. Frá 1930 til
1985 var starfandi Hjúkrunar-
skóli íslands sem útskrifaði
hjúkrunarfræðinga eftir þriggja
ára nám. Var menntun þeirra
góð miðað við kröfur á hverjum
tíma. Hjúkrunarfræðingar úr
þeim skóla börðust fyrir því að
hjúkrunarnám yrði í háskóla, þar
sem tryggt yrði að hjúkrunar-
fræðingar fengju þá menntun
sem þeir þyrftu til að takast á við
margbreytileg heilbrigðisvanda-
mál þjóðfélagsins, þar sem litið
er á einstaklinga í heild sinni út
frá félagslegum, sálfræðilegum
og líffræðilegum þáttum og
þörfum.
Ég held því fram að vel hafi
tekist til við þessar breytingar á
hjúkrunarnáminu. Eftir að búið
er að yfirstíga byrjunarörðug-
leika þá erum við í dag með mjög
gott hjúkrunarnám og þar af leið-
andi góða hjúkrunarfræðinga.
Hér við Háskólann á Akureyri
er einnig hafið hjúkrunarnám,
lítið eitt yfirfarið og endurbætt
frá því námi sem lagt er til grund-
vallar við Háskóla íslands. Eftir
10 ára kennslu þar er ekki óeðli-
legt að það þurfi að fara yfir
námsskrána.
Námsskrá hvers skóla þarf
alltaf að vera í samræmi og
tengslum við það þjóðfélag sem
nemendurnir eða væntanlegt
starfsfólk mun vinna í. Hér við
Háskólann á Akureyri mun ég
leitast við að efla námsefni tengt
öldrunarhjúkrun, endurhæfingu
með uppbyggingu Kristness í
huga, hjúkrun á sjúkrahúsum og
heilsuvernd.
Lítum nú á þann fjölda hjúkr-
unarfræðinga sem hafa útskrifast
nú á síðustu árum og hvað mun
líklega útskrifast næstu árin. Síð-
asta árið sem Hjúkrunaskóli
íslands (HSÍ) starfaði, 1986, út-
skrifaði sá skóli 62 og Háskóli
íslands (HÍ) 32, samtals 94 hjúkr-
unarfræðingar. Árið 1987 og þar
eftir útskrifar Háskóli íslands
einn skóla, hjúkrunarfræðinga
(sjá töflu).
Fjöldi fráHÍ HSÍ
1983 23 40
1984 33 55
1985 32 43
1986 58 62
1987 70
1988 80
1989 60
1990 40
1991 45+ 13 Háskólinn
á Akureyri
Árið 1991 munu fyrstu hjúkr-
unarfræðingarnir útskrifast frá
Háskólanum á Akureyri. Eru
það 13 hjúkrunarfræðingar.
Reikna má með því að eftir það
verði talan um 20 á ári frá þeim
skóla.
Erfitt er að segja hver þörfin er
fyrir nýútskrifaða hjúkrunar-
fræðinga á ári hverju en nefnd
hefur verið talan 90. Sést því að
við útskrifum ekki nægilegan
fjölda árlega til að anna eftir-
spurn á markaðinum og upplifum
því skort á hjúkrunarfræðingum
til starfa í heilbrigðisþjónustunni.
Sjúkraliðar hafa verið útskrif-
aðir frá Sjúkraliðaskóla íslands
síðan 1975 og hafa 916 nemendur
lokið þar námi sem nú er eitt ár.
Framhaldsskólar útskrifa einnig
sjúkraliða en í mun minna mæli.
Margrét Tómasdóttir.
Aðsókn jókst aftur að skólanum
eftir kauphækkanir 1986. Fór tal-
an niður í 40 en er aftur komin
upp í 55-60 á ári.
Störf hjúkrunarfræðinga og
sjúkraliða skarast mikið. Hjúkr-
unarfræðingar bera ábyrgð á
þeirra störfum samkvæmt lögum.
Hjúkrunarfræðingar bera
ábyrgð á allri hjúkrunarþjónustu
í landinu en sjúkraliðar hafa sitt
starfsheiti lögverndað. Hjúkrun-
arfræðingar leggja upp hjúkrun-
armeðferð og eru sjúkraliðar
aukahendur hjúkrunarfræðinga
við að framfylgja þeirri meðferð.
Menntun þeirra er góð ef við
miðum við þetta starfssvið. En ef
á að breikka það og bæta við
ábyrgð sjúkraliða þá þarf að
endurskipulegga nám þeirra frá
grunni. Það þyrfti að bæta undir-
stöðuþekkingu þeirra t.d. í líf-
efna- og lífeðlisfræði, og sálar-
fræði til þess að hægt væri að ætl-
ast til þess að sjúkraliðar tækju á
vandamálum út frá skilningi en
ekki eingöngu reynslu og verk-
þjálfun.
Varðandi sjúkraliðastéttina
sést vel að laun hafa haft áhrif á
umsóknarfjölda í nám þeirra. En
ef við skoðum launamál þessara
stétta sem ég hef fjallað um og
litið er á markaðinn fyrir starfs-
„Það er viðurkennd staðreynd að læknanámið er staðnað og þarfnast gagngerrar endurskipulagningar,“ segir
Margrét m.a. í grein sinni.
krafta þeirra innan heilbrigðis-
kerfisins, þá sjáum við offjölgun í
læknastétt, skort á hjúkrunar-
fræðingum sem leiðir oft til lok-
ana á sjúkradeildum og á mörg-
um stöðum einnig skort á sjúkra-
liðum. Ef markaðurinn réði varð-
andi launamál, þ.e. framboð og
eftirspurn, væri þá ekki þróunin
eilítið önnur í launamálum þess-
ara stétta. Þá ættu laun hjúkrun-
arfræðinga og sjúkraliða að
hækka en laun lækna að lækka
eða allavega að standa í stað.
Raunar er önnur og því spyr ég:
Hver stjórnar þessum markaði?
Fleiri stéttir en læknar, hjúkr-
unarfræðingar og sjúkraliðar
taka þátt í heilbrigðisþjónust-
unni. Ljósmæðranám er nú
tveggja ára sérnám eftir þriggja
ára hjúkrunarnám, en aðeins
einn vetur ef hjúkrunarfræðingur
hefur lokið fjögurra ára háskóla-
námi. Lyfjafræði lyfsala er kennd
við Háskóla íslands og er fimm
ára nám.
Sjúkraþjálfarar hafa fjögurra
ára háskólanám sem einnig er við
Háskóla íslands. Iðjuþjálfarar
þurfa að fara utan og fara flestir í
þriggja ára nám til Skandinavíu
eða Bretlands. Þroskaþjálfarar
stunda þriggja ára nám hér á
landi við Þroskaþjálfaskóla
íslands en meinatæknar og rönt-
gentæknar stunda sitt þriggja ára
nám við Tækniskóla íslands.
Sjúkranuddarar hafa tveggja ára
nám að baki sem þeir hafa stund-
að í Kanada eða Þýskalandi. Nú
er að hefja störf nefnd sem er að
athuga hvort fýsilegt sé að hluti
þess náms fari fram hér á landi og
þá við Háskólann á Akureyri.
Ef við lítum á framtíðina sjá-
um við:
* Þjóðfélag þar sem meðalaldur
einstaklinga er að hækka, við
höfum hærra prósentuhlutfall
þjóðarinnar eldri en 75 ára.
* Þjóðfélag sem þarfnast aukinn-
ar fræðslu til að viðhalda heil-
brigði - forvarnarstarf.
* Þjóðfélag sem með aukinni
tækni tekst að halda fleiri veik-
burða einstaklingum lifandi og
þar með fáum við mikilvægar
siðferðilegar spurningar sem
taka verður á.
* Þjóðfélag sem getur skaðast
verulega af völdum mengunar
umhverfis þannig að lífi og
heilsu einstaklinga verði
ógnað.
Nám allra sem eiga eftir að
taka þátt í heilbriðisþjónustu og
starfi á að miðast að því að gera
einstaklingana færa til að takast á
við þessa framtíðarsýn. Náms-
skrá hverrar stéttar verður að
taka tillit til þess, það eru kröfur
þjóðfélagsins til menntastofnana
heilbrigðisstétta.
Erindi ílutt á kjördæmisþingi framsóknarmanna
scm haldid var um síðustu helgi.
■■hshiI

Skillð getraunaseðlmiim fyrlr
nóvember sem fyrst.
Dregið verður um hljómtækjasamstæðu
að verðmæti 98.000 kr. 15. desember.
Einungis skuidlausir áskrifendur
geta tekið þátt í getrauninni.
Ert þú áskrifandi?
Dagur Akureyri, sími 96-24222
Dagur Húsavík, sími 96-41585
Dagur Reykjavík, sími 91-17450
Dagur Sauðárkróki, sími 95-5960
Dagur Blönduósi, sími 95-4070