Dagur - 14.01.1988, Blaðsíða 5

14. janúar 1988 - DAGUR - 5
Einar Páll Jónsson var ritstjóri Lög-
bergs lengur en nokkur annar.
Ingibjörg Vilhjálmsdóttir, kona
Einars, tók við ritstjórastarfinu að
manni sínum látnum.
Einar Árnason, núverandi ritstjóri
Lögbergs-Heimskringlu.
Það var Einar Hjörleifsson
(síðar Kvaran), rithöfundur og
skáld, sem annaðist ritstjórnina
fyrstu sjö árin. Einar var alkunn-
ur gáfumaður og ritfær í besta
lagi. Ekki er því ólíklegt að blað-
ið hafi fest sig mjög í sessi undir
ritstjórn hans. Par birtust margar
greinar, ritaðar á fögru íslensku
máli, sem voru lesnar með
athygli.
Fyrsti prentari Lögbergs var
Ólafur Porgeirsson, gullsmiðs
Guðmundssonar frá Akureyri
(síðar Thorgeirsson) og starfaði
hann þar til 1905, er hann stofn-
setti sína eigin prentsmiðju og
gerðist einnig bókaútgefandi.
Eftir fyrstu sjö árin tók ævin-
týramaðurinn kunni, Jón Ólafs-
son, skáld, við ritstjórn, en starf
hans við biaðið stóð aðeins stutt-
an tíma, og þá tók Einar Hjör-
leifsson ritstjórnina að sér á ný og
var við blaðið uns Sigtryggur
Jónasson settist í sæti hans allar
götur til 1901.
Sigtryggur var þá þjóðkunnur
maður fyrir störf sín meðal
íslenskra vesturfara og var einn
þeirra sendimanna Canada-
stjórnar, sem völdu landnáms-
staðinn á Nýja-íslandi.
Næst kom Magnús Pálsson frá
Hallfríðarstöðum í Hörgárdal, í
nóv. 1901, og ritstýrði blaðinu í
fjögur ár, en 19. nóv. 1905 tók
við Stefán Björnsson cand. theol.
frá Kolfreyjustað í Suður-Múla-
sýslu og var við ritstjórnina þar til
í apríl 1914. Þá hvarf hann heim
til íslands og var vígður prestur
til fríkirkjusafnaðar á Fáskrúðs-
firði.
í ritstjórnartíð Stefáns var reist
prentsmiðjuhús á horninu á
William og Sherbrooke-götu.
Það var stór bygging, þrílyft
98x54!/2 fet á stærð. Auk prent-
smiðjunnar og skrifstofu blaðsins
voru í byggingunni skrifstofur
tveggja íslenskra lækna, þeirra
Ólafs Björnssonar og Brands J.
Brandssonar og lífsábyrgðarsala
Kristjáns Ólafssonar, en íbúðir á
annarri og þriðju hæð.
Við heimför Stefáns kom
ennþá nýr ritstjóri í stólinn, eng-
inn annar en Sigurður Júlíus
Jóhannesson frá Læk í Ölfusi,
einn hinn allra ritfærasti og
athafnasamasti maður meðal
Vestur-íslendinga. Hann hafði
áður fengist nokkuð við blaða-
mennsku heima á íslandi og
meðal annars verið upphafsmað-
ur að útgáfu barnablaðsins Æsk-
unnar 1897, eldheitur áhugamað-
ur um bindindis- og önnur vel-
ferðarmál, nafnkunnur hugsjóna-
maður og skáld, hið mesta göfug-
menni. Hann var hinn fjölhæfasti
maður. Minnast hans allir sem
þekktu með virðingu og hlýhug.
Um tíma störfuðu með Sigurði
tveir meðritstjórar, Stefán
Thorsson, ættaður úr Biskups-
tungum í Árnessýslu, og Friðrik
Sveinsson, listmálari í Winnipeg.
Áhugi Sigurðar Júlíusar á
blaðamennsku var alla tíð mikill,
og þegar ritstjórnarstarf við Lög-
berg bauðst ákvað hann að taka
því. Ekki var hann samt lengi við
blaðið að þessu sinni, tók við því
í apríl 1914 og hætti í desember
sama ár. Ástæðan var afstaða
hans til herkvaðningar Canada-
stjórnar og þátttaka Vestur-
íslendinga í heimsstyrjöldinni
1914-1918, enda var hann alla tíð
einlægur friðarsinni.
Þá tók við starfi Sigurðar
Kristján Sigurðsson cand. phil.
frá Kröggólfsstöðum í Ölfusi,
sem hafði áður verið aðstoðarrit-
stjóri. En Kristján sat ekki lengi í
ritstjórastól. Sigurður tók aftur
við sínu fyrra starfi 7. október
1915 og hélt því, uns hann hóf
blaðaútgáfu sjálfur með Voröld
sinni.
Við ritstjórn Lögbergs tók þá
Jón Bíldfell Jónsson frá Bíldsfelli
í Grafningi, sem einnig hafði
áður verið aðstoðarritstjóri. Jón
Bíldfell Jónsson var um þriggja
ára skeið við gullgröft í Klon-
dyke, hinum heimskunna gull-
námabæ, og hagnaðist vel. Merk-
ur maður og traustur á alla lund.
Hans starf við blaðið varð all-
langt eða um 10 ára skeið. En þá
settist sá maður í ritstjórastólinn,
sem var þar lengur en nokkur
annar, sem starfaði við Lögberg.
Hann hét Einar Páll Jónsson, frá
Háreksstöðum á Jökuldalsheiði,
einn hinna nafnkunnu sona Jóns
Benjamínssonar bónda þar. Var
Einar Páll ritstjóri allt til þess er
hann andaðist 27. maí 1959, og
hafði þá setið lengur en nokkur
annar sem ritstjóri að íslensku
blaði í Vesturheimi.
Um tíma 1934 annaðist Heimir
Thorgrímsson ritstjórn í fjarveru
Einars Páls. Heimir var sonur
séra Adams Þorgrímssonar. Þá
var um tíma aðstoðarritstjóri við
Lögberg, Finnur Jónsson, bók-
sali, frá Melum í Hrútafirði.
Kona Einars Páls, Ingibjörg
Vilhjálmsdóttir Sigurgeirssonar,
prests á Grund í Eyjafirði, ann-
aðist um árabil kvénnadálk í
Lögbergi, en gerðist síðan rit-
stjóri að manni sínum látnum. Þá
var búið að sameina bæði blöðin í
eitt, sem hefur síðan til dagsins í
dag komið út undir nafninu Lög-
berg-Heimskringla.
Þegar blöðin gengu í eina
sæng, var eigendum þeirra
beggja nokkur vandi á höndum.
Réðu stjórnmálin þar miklu um.
Annað blaðið fylgdi frjálslyndum
flokki að málum, en hitt íhalds-
sömum. Eftir langt samningaþóf
leystust þau mál þó farsællega.
Bæði blöðin áttu þá sem oftar
i við fjárhagsvanda að etja og for-
ystumenn blaðanna þreyttir á
sífelldum fjárstuðningi við þau.
Kaupendum fór fækkandi og
ensku blöðin vestra fyrir löngu
orðin lesmál yngri kynslóðarinn-
ar. Hinn mikli eldlegi áhugi og
fórnfýsi, sem fylgt hafði störfum
frumherjanna og blöðum þeirra
var kulnaður. Það var því sýni-
legt hvert stefndi. Vestur-íslend-
ingar vildu þó ekki láta merkið
alveg falla, og því var tekið það
ráð að sameina bæði blöðin í eitt.
Að þessum málum vann Ingi-
björg Jónsson, síðasti ritstjóri
Lögbergs, af mikilli festu og
dugnaði. Var hún ritstjóri til
dauðadags. Að henni látinni tók
við ritstjórn Carolina Gunnars-
son, þá Haraldur Bessason próf-
essor og kona hans, Margrét
Björgvinsdóttir, sem ritstýrðu
blaðinu með miklum ágætum.
Síðan komu þrír mætir ritstjórar
að heiman, hver eftir annan:
Fríða Björnsdóttir (Guðfinns-
sonar), Jón Ásgeirsson, fyrrum
fréttamaður, og Jónas Þór, kenn-
ari frá Blómva.igi í Mosfellssveit.
En 1987 settist svo Vestur-
íslendingurinn Einar Árnason í
ritstjórastólinn, og hefir hann
annast bæði ritstjórn og fram-
kvæmdir við blaðið til þessa dags.
Hér hefur nú í stuttu spjalli
verið gerð nokkur grein fyrir
vestur-íslenska vikublaðinu Lög-
bergi, þegar lokið er hundrað ára
vegferð þess. Er þetta að sjálf-
sögðu aðeins lauslegt ágrip, svo
margt sem á daga þess hefir drifið
og þeirra mörgu merkismanna,
sem hafa ritstýrt því á liðinni tíð.
Þá sögu þyrfti sem fyrst að skrá
ásamt sögu annarra vestur-
íslenskra blaða og tímarita, sem
öll héldu hátt á lofti fána
íslenskrar menningar í Vestur-
heimi.
Þessari lauslegu greinargerð
um sögu blaðsins vil ég ljúka með
einlægum þökkum til Lögbergs
fyrir baráttu þess fyrir traustu og
góðu samstarfi og samvinnu milli
Islendinga austan hafs sem vest-
an og stuðningi við öll framfara-
og hugsjónamál heima á íslandi.
Árni Bjarnarson.
Föstud. 15. janúar.
Hljómsveit Ingimars Eydal
Opið frá kl. 22-03.
Laugard. 16. janúar.
Stórstjörnur Ingimars Eydal
í 25 ár
Hljómsveit Ingimars Eydal
leikur fyrir dansi í Sólarsal og
Hljómsveit Finns Eydal
leikur fyrir dansi í Mánasal.
Stórsýningin
Allt vitlaust
úr Broadway í Sjallanum
5. og 6. febrúar.

Borðapantanir í síma 22970.
Bændur — Varaaf I
mmuásM
RAFVERKTAKAR
FURUVÖLLUM 13-600 AKUREYRI
SÍMAR (96)25400 & 25401
Alhliða rnfverk og
rekstur verslunar
Önnumst m.a. húsarafmagn,
skiparafmagn, bílarafmagn, töflusmíöi
og hönnun byggingastaöatafla.
■ BÍLARAFMAGN ■ HÚSARAFMAGN ■ SKIPARAFMAGN