Dagur - 02.03.1988, Side 4

Á - D’AGUR' - PJVnbtit '198ð'
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR:
STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI
S(MI: 24222
ÁSKRIFT KR. 660 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 60 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 465 KR.
RITSTJÓRAR:
ÁSKELL ÞÓRISSON (ÁBM.)
BRAGI V. BERGMANN
BLAÐAMENN:
ANDRÉSPÉTURSSON
(Reykjavík vs. 91-17450, pósthólf 5452, 105 Reykjavík),
ÁSLAUG MAGNÚSDÓTTIR, EGGERT TRYGGVASON, EGILL BRAGÁSON,
FRlMANN HILMARSSON (Blönduósi vs. 95-4070),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavlk vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, KRISTJÁN KRISTJÁNSSON (Iþróttir),
STEFÁN SÆMUNDSSON,
TÓMAS LÁRUS VILBERGSSON, VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
ÞÓRHALLUR ÁSMUNDSSON (Sauöárkróki vs. 95-5960),
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASÍMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Efnahagsaðgerðir
ríkisstjórnarinnar
Ríkisstjórnin kynnti á mánudaginn þær aðgerðir sem
hún hyggst grípa til í efnhagsmálunum. Aðgerðirnar
eru þríþættar: í fyrsta lagi aðgerðir til að bæta hag
útflutningsgreinanna. í öðru lagi aðgerðir til að hamla
gegn viðskiptahalla og skuldasöfnun erlendis og í
þriðja lagi aðgerðir til vaxtalækkunar á fjármagns-
markaði innanlands.
Til að bæta hag útflutningsgreinanna var gengið
fellt um 6%. Uppsafnaður söluskattur í fiskvinnslu
verður endurgreiddur að fullu og launaskattur í sjáv-
arútvegi og samkeppnisgreinum iðnaðar felldur niður
frá og með 1. júlí n.k. Þá verður skuldum sjávarútvegs-
fyrirtækja við ríkissjóð breytt í lán til lengri tíma. Loks
verður unnið áfram að fjárhagslegri endurskipulagn-
ingu fyrirtækja í útflutningsgreinunum í samstarfi við
viðskiptabanka, Byggðastofnun og aðrar lánastofnan-
ir.
Eins og áður sagði, beinast þessar aðgerðir að því
að rétta hag útflutningsgreinanna og þá fyrst og
fremst fiskvinnslunnar. Hins vegar veldur það nokkr-
um áhyggjum að stjórnvöld aðhafast ekki frekar að
sinni til að laga stöðu annarra útflutningsgreina. Það
hefur nefnilega löngum viljað brenna við að í efna-
hagsaðgerðum sé miðað við að fiskvinnslan sé í kring-
um svokallaðan „núllpunkt" en þá gefur nokkuð auga
leið að afkoma flestra annarra útflutningsgreina okkar
er neðan þeirra marka. Þetta er sérstaklega áhyggju-
efni fyrir þá sem búa úti á landsbyggðinni.
Annað atriði, sem áhyggjum veldur, er það að ljóst
er að raungengið kemur til með að hækka á árinu. Með
raungengi er átt við launakostnað og annan tilkostn-
að útflutningsgreinanna. Hann er mun hærri hér á
landi en í samkeppnislöndum okkar og mun augljós-
lega hækka talsvert á árinu, með þeim afleiðingum að
samkeppnisstaða útflutningsgreinanna versnar.
Til að hamla gegn viðskiptahalla og erlendri skulda-
söfnun og freista þess að minnka þensluna, hyggst
ríkisstjórnin m.a. draga úr ríkisútgjöldum. Þá mun
ríkisstjórnin beina því til sveitarfélaga og annarra
framkvæmdaaðila, að dregið verði úr framkvæmdum
eftir því sem föng eru á. Vissulega er þörf á því að
draga úr þenslunni í þjóðfélaginu, en hafa ber hugfast
að þenslunnar gætir fyrst og síðast á höfuðborgar-
svæðinu. Sveitarfélög utan þess svæðis hafa vart fjár-
hagslegt bolmagn um þessar mundir til að standa í
framkvæmdum. Ríkisstjórnin hlýtur því fyrst og
fremst að beina þessum tilmælum til framkvæmdaað-
ila á höfuðborgarsvæðinu en þar er borgarstjórn
Reykjavíkur í broddi fylkingar.
Hvort gengisfellingin nú og aðrar þær efnahagsað-
gerðir sem ríkisstjórnin hyggst grípa til, er skamm-
góður vermir, eða hvort þær duga til þess að koma
okkur út úr því svartnætti sem nú ríkir í efnahagslíf-
inu, skal ósagt látið. Tíminn mun leiða það í ljós. BB.
mr; •
l*u**r-
viðtal dagsins
Ólafur Jónsson dýralæknir á skrifstofu sinni í Mjólkursamlagi KEA.
Mynd: JÓH
„Það má alltaf
bæta eftirlitið“
- segir Ólafur Jónsson dýralæknir
Nú er hafið á Eyjafjarðarsvæð-
inu sérverkefni milli Mjólkur-
samiags KEA, Rannsókna-
stofu mjólkuriðnaðarins og
yfirdýralæknisembættisins.
Með verkefninu er ætlunin að
gera eftirlit með heilsufari og
júgurhreysti kúa skilvirkari úti
á bæjunum. Hér á Eyjafjarð-
arsvæðinu hafa verið valdir 20
bæir og 750-1000 kýr til að
taka þátt í þessu verkefni.
Áætlað er að þetta verkefni
taki um tvö ár en að þessu
vinnur Ólafur Jónsson, sem er
starfsmaður á Rannsóknastofu
mjólkuriðnaðarins. Ólafur
útskrifaðist sem dýralæknir frá
dýralæknaháskólanum í Ósló
árið 1983. Hann starfaði með
hléum við dýralækningar á
Héraði en fór einnig í fram-
haldsnámi í faraldsfræði (epi-
demiologi) og fyrirbyggjandi
aðgerðum við dýralæknahá-
skólana í Ósló og Kaupmanna-
höfn. Á síðasta ári kynnti hann
sér júgurbólgurannsóknir við
dýralæknaháskólann í Hann-
over í Þýskalandi.
Áhugi hjá samlagi
og bændum
- Hvers vegna varð þetta svæði
fyrir valinu í þessu verkefni?
„Eyjafjörður var valinn af
þeim ástæðum að hér er áhugi
einna mestur fyrir rannsóknum
bæði hjá samlagi og bændum. En
ég tek það skýrt fram að þetta
svæði er alls ekki slæmt hvað
varðar heilsu kúa eða júgur-
bólgu, síður en svo. Við þurftum
að fá ákveðinn fjölda skýrslu-
færðra búa, ákveðinn fjölda
manna sem vildi taka þátt í til-
raun sem þessari. Það var kjörið
að gera þessa tilraun hér í Eyja-
firði vegna þess að mjólkursam-
lagið hefur hér mjög góða rann-
sóknastofu og það er eitt mjólk-
urbúa á íslandi sem mælir reglu-
lega kuldakæra og hitaþolna
gerla í ógerilsneyddri mjólk og
samkvæmt nýrri mjólkurreglu-
gerð þá mega þau mjólkurbú sem
hafa til þess tæki og aðstöðu nýta
sér þessa mælingu til flokkunar á
mjólk þó svo ekki komi til verð-
fellingar. En það gefur okkur
betri möguleika á að fylgjast með
hreinlæti og öllum aðstæðum í
fjósi. Hér eru líka áhugasamir
bændur með stór bú og skýrslu-
færð þannig að á þessu svæði var
kjörið að gera þessa tilraun."
Ólafur hefur yfirumsjón með
þessu verkefni í Eyjafirði og felst
starf hans í söfnun gagna en
gögnum verður síðan komið á
tölvutækt form og unnið úr þeim
hjá Rannsóknastofu mjólkuriðn-
aðarins. Að líkindum mun
gagnasöfnun taka um eitt ár og
næsta ár verða tekið í úrvinnslu.
En hvernig fer vinna við þetta
verkefni fram?
„Við tökum sýni úr mjólkinni
og auk þess skoðum við fjósin og
ýmsa umhverfishætti. Síðan
komum við með ábendingar um
það sem betur mætti fara í t.d.
mjöltum og umhirðu.
Við komum til með að fylgjast
áfram með þessum 20 búum sem
þátt taka í rannsóknunum en ráð-
gert er að tilraunin taki tvö ár þó
svo ekki sé enn búið að ákveða
endanlega hversu langur tími fer
í úrvinnslu gagna og söfnun.
Þrátt fyrir að þessi tilraun sé
gerð á þessu svæði þá er vert að
ítreka að hér er ekki um að ræða
slæmt svæði hvað varðar júgur-
bólgu og heilsuhreysti. Til-
gangurinn með tilrauninni er sá
að reyna að koma okkur niður á
ákveðið plan sem síðan megi
vinna eftir í framtíðinni til þess
að gera eftirlit skilvirkara. í þess-
ari tilraun taka þátt mjólkureftir-
litsmenn, dýralæknar og heil-
brigðisfulltrúar sem gerir að
verkum að spjótum er beint að
fleiri atriðum og raunar er nauð-
synlegt að bændur haldi einnig
sjúkdómaskrár yfir kýr sínar þeg-
ar svo margir aðilar eru komnir
inn í myndina.“
Júgurbólgan
erfíð viðfangs
— Hvernig er eftirliti með heil-
brigði kúa varið?
„Héraðsdýralæknar sjá um að
gera árlega fjósaskoðun og heil-
brigðiseftirlit í fjósum. Sam-
kvæmt nýrri mjólkurreglugerð þá
eru mjólkurbúin skyldug til að
hafa í sinni þjónustu sérmennt-
aða menn, svokallaða mjólkur-
eftirlitsmenn, sem fara um og
ráðleggja bændum allt hvað varð-
ar geymslu, mjaltir og stillingu á
vélum. Fyrir utan venjulegt eftir-
lit þá eru mánaðarlega tekin sýni
af tankmjólk innleggjenda og
þau sent til Rannsóknarstofu
mjólkuriðnaðarins sem mælir
frumutölu sem gefur til kynna
hvort um geti verið að ræða
leynda júgurbólgu í kúm án þess
að bóndinn hafi orðið þess var.“
- Nú er vitað að bændur hafa
barist mjög við júgurbólgudraug-
inn í gegnum árin og árangur ver-
ið misjafn, stundum hefur tekist
að vinna bug á vandamálinu en í
mörguni tilfellum hefur á ný tek-
ið að bera á júgurbólgu. Hvað er
það sem raunverulega bregst?
„í velflestum tilvikum er um
svo marga þætti að raíða að það
er erfitt fyrir leikmann að meta
hver raunverulega er hin rétta
meðhöndlun. Menn halda því oft
fram að lyf séu ekki nægilega
sterk og þurfi ný og sterkari lyf.
Vissulega eru kunn ónæmi fyrir
ákveðnum lyfjum en það kemur
til ef menn hafa ekki notað lyf
nógu markvisst þannig að þau
hafi verið notuð gegn t.d. stofn-
um sem ekki eru næmir fyrir við-
komandi lyfjum og síðan hefur
myndast ónæmi fyrir lyfjunum í
fjósunum.
Júgurbólga er það erfið við-
fangs að hún er í fæstum tilvikum
ekki á færi bændanna sjálfra, það
þarf dýralækna til að fást við
þennan sjúkdóm. Júgurbólga
getur hagað sér mismunandi, við
tölum um bráða júgurbólgu og
einnig um leynda júgurbólgu þ.e.
sýkingu sem við náum ekki að
greina öðruvísi en með mæling-
um t.d. frumurannsóknum eða
sýklarannsóknum. Þessi leynda
júgurbólga er töluvert tekjutap
fyrir bændur vegna þess að þeir
verða ekki varir við hana og nytin
er langtum minni en ella vegna
þess að kýrin er í varnarstöðu og
nær ekki að hreinsa sig af þessu.
Síðan getur bæði leynd og bráð
júgurbólga farið yfir í langvinnt
form og það er kannski oftast slík
dæmi sem menn eru að berjast
við. Þá er svo komið að vefir eru
orðnir svo skemmdir að ekkert er
hægt að lækna heldur aðeins
drepa niður sýkingu sem kemur
upp jafnharðan aftur.“
Leiðbeiningar
um umhirðu
„Það sem við ætlum að reyna er
að leiðbeina mönnum um
umhirðu og mjaltir og hvernig er
staðið að þeim þáttum svo álagið
á kýrnar minnki og menn fái því
heilbrigðari skepnur sem standa
þetta allt af sér. Þetta byggist
meira og minna á fyrirbyggjandi
aðgerðum, þetta eru fjölmargir
þættir sem við komum til að
mæla. En ástæður fyrir að þessi
ákveðnu fjós eru valin eru að þau
eru skýrslufærð og bændurnir eru
vanir að halda skýrslur. Þótt
þetta sé ekki flókið skýrsluhald
þá krefst það þess að menn hafi
úthald og gefist ekki upp þegar
fram í sækir. Við þurftum líka
vissar upplýsingar um kýrnar aft-
ur í tímann t.d. um nyt, burðar-
tíma, heilbrigði o.s.frv.,“ segir
Ólafur.
Leitað hefur verið eftir fjár-
stuðningi til Framleiðnisjóðs
landbúnaðarins vegna þessa
verkefnis en auk þess standa
Mjólkursamlag KEÁ og Rann-
sóknastofa mjólkuriðnaðarins
undir kostnaði. Mjólkursamlagið
kemur inn í þetta verkefni á þann
hátt að notaðar verða ýmsar upp-
lýsingar sem til eru í samlaginu
auk þess sem mjólkureftirlits-
menn samlagsins munu hafa með
höndum stærstan hluta sýnatök-
unnar. En hvernig sér Ólafur fyr-
ir sér að útkoma þessa verkefnis
nýtist í framtíðinni?
„Við vonumst til að niðurstöð-
ur af þessum rannsóknum verði
þeim sem að þessu starfa til leið-
beiningar þannig að þeirra sam-
hæfing verði meiri. Þannig geti
það eftirlit sem nú er, að mínu
mati ágætt, orðið betra. Það má
jú alltaf bæta eftirlitið.“ JÓH