Dagur - 02.03.1988, Síða 10

„Sumir bjuggu um sig í bílh
aðrir höjðu tjald við hendi
- Tæpur aldarfjórðungur liðinn frá Skagafjarðarskjálftanum 1963
Hofsós þar sem skemmdir á mannvirkjum urðu einna mestar.
Ekki er hægt að segja annað
en árið 1963 hafi verið við-
burðaríkt. Seint á árinu hófst
mikið neðansjávargos við
Vestmannaeyjar og ný eyja,
Surtsey myndaðist. Varðskipið
Óðinn lenti í mikluni eltingar-
leik í septemberbyrjun við
þekktan breskan landhelgis-
brjót, togarann Milhvood frá
Aberdcen. Um miðjan apríl
fórst Hríml'axi, Viscount-flug-
vél Flugfélags Islands á leið frá
Danmörku til íslands með 12
mönnum, þ.á m. leikkonunni
kunnu Önnu Borg. Um svipað
leyti fórust í miklu páskahreti
sem gekk yfir landið eitt
fiskiskip frá Reykjanesi og 5
bátar norðanlands með alls 16
mönnum. I lok júní var bjarn-
dýr fellt í Hornvík fyrir vcstan
af 4 Isflrðingum sem þar voru í
eggjatöku. Og snemma árs, í
lok febrúar var 2 sovéskum
sendiráðsmönnum vísað úr
landi vegna njósna.
En þrátt fyrir allt þetta minnast
velflestir íbúar á vestanverðu
Norðurlandi ekki ársins 1963
vegna þessara atburða, heldur
nætur einnar seint í mars þegar
atburðir urðu þess valdandi að
mörgum kom ekki dúr á auga alla
nóttina.
Skömmu fyrir miðnætti þann
27. mars hófust Skagafjarðar-
skjálftarnir svokölluðu með mjög
snörpum jarðskjálftakipp sem
mældist 7 stig á Richter. Var
hann að styrk mun stærri en Dal-
víkurskjálftinn mikli 1934, en
vegna þess að hann átti upptök
sín lengra úti í sjó voru afleiðing-
••arnar ekkert í líkingu við það
sem var á Dalvík 1934.
Lognið á undan storminum
Veturinn '63 er oft nefndur þegar
einmuna tíðarfar ber á góma.
Jörð var auð svo að segja frá ára-
mótum og fram að páskum og
veður milt. Þeir voru ekki margir
dagarnir sem eitthvað frysti að
ráði. Var ekki laust við eldri
menn væru farnir að hafa áhyggj-
ur af þessu dæmalausa tíðarfari
og héldu sumir þeirra að þetta
væri lognið á undan storminum.
Veðrið að kvöldi 27. mars var
sérstaklega fallegt. Stjörnubjart-
ur himinn og örlítið frost víða
norðanlands. Ekki var sjónvarp-
ið til að halda yöku fyrir fólki í þá
daga og samkvæmt frásögnum
fólks frá þessum tíma má telja
víst að það hafi tekið fyrr á sig
náðir þá en nú tíðkast. En þessi
tiltekna marsnótt varð síður en
svo náðug.
Klukkan var 23.15 þegar fyrsti
kippurinn og sá langharðasti
kom. Stóð hann lengi yfir, í 40-60
sekúndur að því er talið er.
Fannst skjálftinn um allt land og
olli miklum skarkala á stöðum
næst upptökunum, s.s. við
Skagafjörð, á Siglufirði, Ólafs-
firði, Skagaströnd, Hvamms-
tanga og Akureyri. Var hreyfing-
in það mikil að þungir hlutir svo
sem eldavélar færðust tugi senti-
metra úr stað. T.d. slitnaði raf-
magnseldavél á Skagaströnd úr
sambandi við tengidós.
Mikil hræðsla greip um sig
bæði meðal manna og málieys-
ingja. Fólk forðaði sér og sínum í
ofboði út úr húsum, margt á nær-
klæðunum einum fata. Útihús
voru opnuð upp á gátt og skepn-
um geröur greiður gangur út.
Margir fóru ekki úr fötum þessa
nótt og fólk safnaðist saman á
neðri hæðum og kjöllurum húsa.
Mörg dæmi voru þess að fólk
hefðist við alla nóttina í bílum og
einnig í skúrbyggingum úr timbri
eða járni þar sem þær voru til-
tækar, en þær þoldu skjálftana
mun betur en steinhúsin.
Upptökin
Upptök skjálftans voru skammt
norðan við mynni Skagafjarðar,
á 66,3 gráðum norðlægrar
breiddar og 19gráðum vestlægrar
lengdar á 15 kílómetra dýpi.
Stærð skjálftans var eins og áður
segir 7,0 á Richter.
Skjálftanóttina og næstu daga
fram til 27. apríl mældust á annað
hundrað eftirskjálftar. Hluti
þeirra skjálfta fannst. Fyrsta
klukkutímann voru eftirskjálftar
svo margir á skömmum tíma að
upplýsingar um þá renna saman í
eitt og víxlast. Samkvæmt mæl-
ingum; urðu á þessu tímabili
a.m.k. 6 skjálftar stærri en 4 stig
á Richter og þrír stærri en 5 stig.
Tveir þeirra mældust rétt fyrir
klukkan hálf tólf, fyrri kippurinn
þremur mínútum fyrir og sá
seinni kom 40 sekúndum seinna.
Á þessum tíma fundust skjálftar
allt frá Þingeyri að Kópaskeri.
Eftir miðnættið fór að líða lengra
á milli skjálfta, en til klukkan 8
um morguninn mældust þeir 6
stærri en 4 stig og fundust víða.
Þó ekki alveg eins og fyrr. Næsta
sólarhring 29. mars var enn tölu-
verður titringur og mældust þá
tveir kippir yfir 4 stigum kl. 1.19
og 9.42. Daginn þar á eftir fannst
4,5 stiga kippur um níuleytið um
morguninn. Skjálfti af sama $tyrk
fannst laust eftir kvöldmat 5.
apríl og 27. apríl varð vart við
kipp litlu minni.
Eins og skip keyrt á móti
sjó og vindi
Árið 1984 kom út á vegum
Veðurstofu íslands skýrsla um
Skagafjarðarskjálftann gerð af
Páli Halldórssyni. Er skýrslan
byggð á svörum við spurningalist-
um sem sendir voru til fólks á
svæðinu þar sem áhrifa skjálftans
gætti mest, fréttum í blöðum og
útvarpi, og munnlegum og skrif-
legum frásögnum sem Veðurstof-
unni bárust. M.a. þeim upplýs-
ingum sem Ragnar Stefánsson
jarðskjálftafræðingur safnaði á
ferð sinni um Norðurland vestra í
næsta mánuði eftir aðalskjálft-
ann. Er f grein þessari leitað
fanga í skýrslu Páls.
Hraun á Skaga var einna næst
upptökum skjálftans, í 31 km
fjarlægð. Heimilisfólk þar var í
fastsvefni klukkan 23.15 þegar
fyrsti og stærsti skjálftinn reið
yfir, en allt vaknaði það á svip-
stundu. Segir það hreyfingarnar
hafa staðið yfir í 40-60 sekúndur
og hræringarnar líkst snöggum
kipp og öldugangi, og verið frek-
ar láréttar en lóðréttar. Að sögn
fólks af öðrum bæ sem var vak-
andi þegar lætin byrjuðu, hófust
þau með snöggum hnykk eða
dynk. Síðan var sem nokkuð
drægi úr skjálftanum á tímabili,
en síðan herti hann sig um allan
helming undir lokin. Þungur dyn-
ur fylgdi, það brakaði í húsinu á
Hrauní, tvílyftu steinhúsi. Heim-
ilisklukka stöðvaðist og það
glamraði í lauslegu smádóti sem
hrundi niður á gólf. mest þó í
skáp sem stóð upp við vegg. Var
sem jörðin gengi í bylgjum. Taldi
bóndinn á Hrauni, Rögnvaldur
Steinsson, kastið á húsinu hafa
verið 2-4 þumlungar á meðan
jarðskjálftinn var sem mestur.
, Á næsta bæ við Hraun voru
tyeir bílar inni í fjósi. Stóð annar
bíllinn frá norðri til suöurs, en
hinn frá austri til vesturs. Sagði
maður sem þarna var staddur, að
bíllinn sem stóð frá austri til vest-
urs hefði hjakkað um fet afturá-
bak og áfram, en hinn bíllinn
aðeins kinkað kolli en ekki
hreyfst að öðru leyti. Maðurinn
sagði að sér hefði virst gólfið
halla til vesturs tneðan á fyrsta
skjálftanum stóð.
Bóndinn á Hrauni sagði einnig
að sumir teldu hreyfingar fyrsta
kippsins hafi líkst því mjög þegar
stórt skip er knúið af öllu afli á
móti vindi og sjó. Ekki að öldu-
hreyfingin hafi raunverulega ver-
ið svona mikil, heldur er átt við
hreyfinguna sem fer um skipið
þegar það mætir öldunni. Miklar
sprunguskemmdir komu í vitann
á Hrauni við skjálftann. Víðast
hvar í Skefilsstaðahreppi hrundi
allt lauslegt niður, s.s. bækur og
myndir af veggjum. Ennfremur
brotnaði nokkuð af leirtaui og
leirmunum.
Atómsprengja?
Flugvél að hrapa?, o.fl.
„Mikill og ónotalegur hvinur eða
þytur fylgdi skjálftanum. Sofandi
drengur kastaðist fram úr rúm-