Dagur - 31.08.1988, Blaðsíða 4

4 - DAGUR - 31. ágúst 1988
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 800 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 70 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 530 KR.
RITSTJÓRAR:
ÁSKELL ÞÓRISSON (ÁBM.)
BRAGI V. BERGMANN
BLAÐAMENN:
ANDRÉS PÉTURSSON
(Reykjavík vs. 91-17450, pósthólf 5452, 105 Reykjavík),
ÁSLAUG MAGNÚSDÓTTIR, BJÖRN JÓHANN BJÖRNSSON
(Sauðárkróki vs. 95-5960), EGILL BRAGASON,
FRlMANN HILMARSSON (Blönduósi vs. 95-4070),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, KRISTJÁN JÓSTEINSSON,
KRISTJÁN KRISTJÁNSSON (íþróttir), STEFÁN SÆMUNDSSON,
VILBORG GUNNARSDÓTTIR,
LJÓSMYNDARAR: GUÐMUNDUR HRAFN BRYNJARSSON,
TÓMAS LÁRUS VILBERGSSON,
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRÍMANN FRlMANNSSON
ÚTBREIÐSLUSTJÓRI:
HAFDlS FREYJA RÖGNVALDSDÓTTIR, HEIMASlMI 25165
FRAMKVÆMDASTJÓRI: JÓHANN KARL SIGURÐSSON
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Verðlagseftirlit
neytenda
Lög um verðstöðvun gengu í gildi s.l. laugar-
dag. I þeim er kveðið á um algera verðstöðvun
til 1. október miðað við það verð sem gilti þann
15. ágúst s.l. Ljóst er að miklum vandkvæðum
verður bundið að framfylgja þessum lögum og
hafa eftirlit með að þau verði virt. Staðreyndin
er sú að verðlagseftirlit af hálfu hins opinbera er
ákaflega vanmáttugt, enda er frjáls álagning
alls ráðandi og einungis í sárafáum tilfellum
sem kveðið er á um leyfilegt hámarksverð vöru
og þjónustu.
Starfsmenn Verðlagsstofnunar eru ekki nema
u.þ.b. 30 talsins og útilokað er að svo fáir geti
haldið uppi fullkomnu verðlagseftirliti, sérstak-
lega þar sem upplýsingar um gildandi verðlag á
viðmiðunartíma, þ.e. 15. ágúst s.l., eru af skorn-
um skammti. Það mun því reyna meira en
nokkru sinni fyrr á verðskyn hins almenna neyt-
anda og viðbrögð hans við verðhækkunum. Sér-
staklega er mikilvægt að íbúar utan Stór-Reykja-
víkursvæðisins haldi uppi virku verðlagseftirliti,
því starfsmenn Verðlagsstofnunar eiga enn erf-
iðara með að fylgjast með þróun mála þar en í
höfuðborginni.
Þegar farið var að ræða niðurfærsluleiðina af
alvöru, varð strax ljóst að sumir ætluðu sér að
svindla á neytendum. Fréttir bárust af því að
einstaka kaupmenn og aðilar í þjónustugreinun-
um hefðu þegar gripið til verðhækkana til að
búa sig betur undir fyrirhugaða niðurfærslu
verðlags. í þessum tilfellum brást starfsfólk við-
komandi fyrirtækja rétt við er það tilkynnti
athæfið til Verðlagsstofnunar og fjölmiðla. Slíkar
tilraunir til að koma aftan að neytendum þarf að
kæfa strax í fæðingu, enda aðgerðir stjórnvalda
til að stöðva verðbólguhjólið unnar fyrir gýg að
öðrum kosti.
Til þess að almenningur geti fylgst grannt
með því að raunveruleg verðstöðvun eigi sér
stað, mun Verðlagsstofnun birta niðurstöður
ítarlegra verðkannana á næstunni. Þessar kann-
anir sýna viðmiðunarverð eins og það var um
miðjan mánuðinn. Ástæða er til að hvetja neyt-
endur, alla sem einn, til að kynna sér gaumgæfi-
lega þessar upplýsingar frá Verðlagsstofnun og
láta verðlagsyfirvöld og/eða fjölmiðla tafarlaust
vita ef þeir verða varir við að verðstöðvunin er
að engu höfð.
Dagur mun leggja sitt af mörkum við að fram-
fylgja lögunum um verðstöðvun og hvetur les-
endur sína til að vera vel á verði. Fjölmenn sveit
sjálfskipaðra eftirlitsmanna ætti að tryggja -
eins og frekast er kostur - að vöruverð haldist
óbreytt í landinu fram til 1. október. BB.
Áskell Einarsson, framkvæmdastjóri Fjórðungssambands Norðlendinga. Mynd: TLV
Áskell Einarsson framkvæmdastjóri
Fjórðungssambands Norðlendinga:
Heilsugæslan færist
yíir til ríkisins
- fræðsluskrifstofur til sveitarfélaga
30. Fjórðungsþing Norðlend-
inga verður haldið að Húna-
völlum 2. og 3. september nk.
Að venju verða fjölmörg mál
tekin til umfjöllunar og
afgreiðslu. Eitt þeirra er til-
færsla verkefna milli ríkis og
sveitarfélaga. Mjög skiptar
skoðanir eru um það hvernig
standa beri að þeirri tilfærslu
enda eru miklir hagsmunir í
húfi.
„Það má eiginlega segja að
verkefnaskipting ríkis og sveitar-
félaga sé eins konar eilífðarmál,
sem engin lausn hefur fengist á
enn sem komið er,“ sagði Áskell
Einarsson, framkvæmdastjóri
Fjórðungssambands Norðlend-
inga, er hann var spurður um
afstöðu fjórðungssambandsins
til þeirra hugmynda sem fram
hafa komið um breytingar í þessu
efni.
Tilfærsla fjármagns
„Alla mína daga f sveitarstjórn-
armálum hefur þetta mál verið á
dagskrá. Það var ekki fyrr en
með tilfærslunni árið 1975, sem
fór að bera á því að ríkið gerði
atlögu í þá átt að halla á sveitar-
félögin. Á fulltrúaráðsfundi Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga
1983, sem haldinn var í Stykkis-
hólmi, voru lagðar fram tillögur
um kostnaðarskiptingu milli ríkis
og sveitarfélaga eru vörðuðu
almenna framhaldsskólann og
grunnskólana. í fljótu bragði
sýndust þessar tillögur vera hag-
stæðar fyrir sveitarfélögin. En
eftir að fræðslustjórar í Norður-
landi höfðu skoðað dæmið gaum-
gæfilega kom á daginn að útkom-
an var óhagstæð norðlenskum
sveitarfélögum. Það alvarlegasta
var tilflutningur fjármagns frá
dreifbýlisstöðum til þéttbýlis-
staða. Vorið 1983 var haldinn
fundur oddvita úr dreifbýli að
Hrafnagili í Eyjafirði. Til þessa
fundar má rekja úttekt Sambands
íslenskra sveitarfélaga á rekstrar-
kostnaði skóla í landinu og stofn-
un dreifbýlisnefndar þess.
Dauðadæmdar hugmyndir
Á fjórðungsþingi 1983 varð
ljóst - og það má meðal annars
þakka málafylgju Sturlu Krist-
jánssonar þáverandi fræðslu-
stjóra - að umræddar hugmyndir
voru dauðadæmdar. Á samráðs-
fundi stjórnar Sambands
íslenskra sveitarfélaga og ráð-
herra, kom í ljós, að ríkið ætlaði
sér að færa til sveitarfélaga allan
kostnað við skólaakstur, gæslu í
heimavistum og kostnað við
mötuneyti.
Sama vor var haldinn oddvita-
fundur dreifbýlishreppa á
Norðurlandi og skipuð nefnd
oddvita og fræðslustjóra til þess
að undirbúa málið fyrir næsta
fjórðungsþing, sem haldið var að
Reykjum í Hrútafirði. Á þessu
fjórðungsþingi var, undir forystu
Sturlu Kristjánssonar, gerð glögg
grein fyrir afleiðingum tilfærsl-
unnar, ef ekki kæmu tekjur á
móti. Enn rifaði ríkisvaldið
seglin. En í menntamálaráð-
herratíð Sverris Hermannssonar
var gerð sú sætt í málinu, að ríkið
héldi óbreyttum greiðslum, en
Jöfnunarsjóður sveitarfélaga yrði
skertur um nokkra fjárhæð. Það
er skylt að taka það fram, að sú
málafylgja sem Fjórðungssam-
band Norðlendinga veitti í þessu
máli, réði úrslitum. Hitt er ljóst
að í þessu efni naut sambandið
faglegrar aðstoðar fræðslustjór-
anna. Því var Fjórðungssam-
bandi Norðlendinga rétt og skylt
að standa vörð um stöðu Sturlu
Kristjánssonar í starfi fræðslu-
stjóra, þegar upp úr sauð milli
hans og ráðherra.“
- Nú hefur fjórðungssam-
bandið gert athugasemdir við til-
lögur svokallaðrar verkefna-
skiptanefndar. Hverjar eru þær
helstar?
Ríkissjóður græðir á
tilfærslunni
„Hér verða ekki tíundaðar þær
mörgu athugasemdir, sem gerðar
hafa verið um tillögur verkefna-
skiptanefndarinnar, t.d. varðandi
samskipti við þriðja aðila í verk-
efnatilfærslu og um greiðslu
barnsmeðlaga. Megingalli til-
lagnanna er sá, að þær gera ráð
fyrir að sjúkrahúsrekstur og
heilsugæsla verði aðskilin. Það
stangast á við þau meginmarkmið
verkefnaskiptanefndarinnar, að
saman fari hjá sama aðila rekstr-
araðild hliðstæðs reksturs. Allir
sem til þekkja vita að rekstrar-
lega og faglega er ekki hægt að
aðskilja þessa heilsugæsluþætti á
landsbyggðinni. Þeir verða annað-
hvort að vera áfram í samrekstri
eða færast til ríkisins. Hugmyndir
um sérstök íbúaframlög vegna
verkaskiptingar - en þessi fram-
lög væru hæst hjá fámennustu
sveitarfélögunum, en lægri hjá
þeim stærri - skapa ekki þann
jöfnuð, sem stefnt er að. Ástæð-
an er sú að verkefnin eru meiri í
fjölmennari sveitarfélögunum og
þau hafa þrátt fyrir allt þrengra
svigrúm fjárhagslega.
Fjórðungsstjórn með tvær
breytingatillögur
Það er almenn skoðun norð-
lenskra sveitarstjórnarmanna að
fella eigi niður íbúaframlögin og
færa heilsugæsluna yfir til ríkis-
ins. Fjórðungsstjórn ber nú fram
tvær meginbreytingatillögur. Sú
fyrri gerir ráð fyrir að íbúafram-
lag úr Jöfnunarsjóði sveitarfélaga
verði fellt niður og heilsugæslan
færð til ríkisins. Grunnskóla-
framlagið haldist hins vegar eins
og gert er ráð fyrir í tillögum
verkaskiptinganefndar. Síðari til-
lagan er samhljóða þeirri fyrri,
með því fráviki að þar er gert ráð
fyrir að kostnaður við fræðslu-
skrifstofur færist yfir á sveitarfé-
lögin.“
- Hver verða kostnaðaráhrif
þessa fyrir sveitarfélögin?
Skyldugreiðsla
„Á síðasta fjórðungsþingi var
ákveðið að gera könnun á áhrif-
um verkefnatilfærslunnar á fjár-
hag norðlenskra sveitarfélaga.
Með ágætri aðstoð starfsmanna
Byggðastofnunar hefur þetta
tekist, eftir að leitað var til fjöl-
margra aðila til að sannreyna
ýmsa kostnaðarliði. Það skal tek-
ið fram að allar tölur eru miðaðar
við árið 1985, eins og í tillögum
verkaskiptingarnefndar. Sé farið
að tillögum verkaskiptingar-
nefndar, bætir ríkissjóður hag
sinn gagnvart norðlenskum sveit-
arfélögum um 41 milljón króna.
Með framlögum úr Jöfnunar-
sjóði, sem eru tekjur sveitarfé-
laganna samkvæmt tekjustofna-
lögum, munu sveitarfélögin
greiða 57% tilfærslunnar, ef
heilsugæslan er færð yfir á ríkið.
Séu fræðsluskrifstofurnar færðar
yfir til sveitarfélaganna, er hlutur
þeirra í verkefnatilfærslunni
70%, sem greiðist með framlög-
um úr Jöfnunarsjóði. Það er
blekking að halda því fram að fé
Jöfnunarsjóðs sé eign ríkisins.
Framlög ríkisins til Jöfnunar-
sjóðs sveitarfélaga eru skyldu-
greiðsla ríkissjóðs, sem tekjutil-
færsla til sveitarfélaganna - án
nokkurs tilleggs til greiðsluupp-
gjörs milli ríkis og sveitarfélaga
vegna einstakra verkefnaþátta,“
sagði Áskell Einarsson.