Dagur - 22.11.1989, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Miðvikudagur 22. nóvember 1989
Eitt samræmt aflamarkskerfi og
afnám sérreglna og undanþága
- Ræða Halldórs Ásgrímssonar, sjávarútvegsráðherra, á aðalfundi
Landssambands íslenskra útvegsmanna fimmtudaginn 16. nóv. sl.
Afkoma sjávarútvegsins
Að undanförnu hafa almenn
rekstrarskilyrði sjávarútvegsins
verið að batna. Það sem af er
árinu hefur gengi krónunnar fall-
ið um tæp 22% miðað við við-
skiptavog. Þessar gengisbreyting-
ar hafa skilað sér í bættri afkomu
sjávarútvegsins vegna þess jafn-
vægis sem hefur verið að myndast
í efnahagsmálum á síðustu
misserum. Seðlabankinn áætlar
að raungengi á mælikvarða verð-
lags hafi lækkað um 8% frá síð-
asta ársfjórðungi ársins 1988 til
sama tíma í ár. Gert er ráð fyrir
að raungengi á síðasta ársfjórð-
ungi þessa árs verði svipað og
það var í byrjun ársins 1987. Þá
áætlar Seðlabankinn að sam-
keppnisaðstaða sjávarútvegsins
hafi batnað um liðlega 9% frá
síðasta ári þegar borin er saman
þróun kostnaðar í greininni og
afurðaverðmæti sjávarafurða.
Þessi batamerki sjást vel þegar
borin er saman vöruskiptajöfn-
uður þessa árs og tveggja fyrri
ára. Aætlað er að vöruskipta-
jöfnuðurinn verði hagstæður um
tæpa 5 milljarða á þessu ári en
bæði árin 1987 og 1988 var hann
óhagstæður þrátt fyrir meiri afla.
Þróunin sýnir einfaldlega að
dregið hefur verulega úr þeirri
umframeyðslu sem einkennt hef-
ur hagkerfið á undanförnum
árum. Hagstæður vöruskipta-
jöfnuður er nauðsynleg forsenda
fyrir því að okkur takist að lækka
erlendar skuldir þjóðarbúsins.
Áætlað er að um 19% af útflutn-
ingstekjum þessa árs renni til
greiðslu afborgana og vaxta af
erlendum lánum.
Þó að flestir stjórnendur fyrir-
tækja í sjávarútvegi séu farnir að
merkja bata á rekstri fyrirtækja
sinna þýðir það engan veginn að
rekstrarerfiðleikarnir séu að
baki. Skuldasöfnun undanfarinna
ára, sem stafar bæði af slæmri
afkomu og eins af því að sum
fyrirtæki réðust í miklar fjárfest-
ingar, valda því að greiðslubyrði
lána verður mikil á næstu árum.
Nauðsynlegt er því að nýta það
svigrúm sem kann að skapast til
að greiða niður skuldir fyrirtækj-
anna og fara ekki út í fjárfesting-
ar nema tryggt sé fyrirfram að
þær muni bæta rekstrarstöðuna í
framtíðinni. Stöðugt þarf að gæta
aðhalds í rekstri og huga að leið-
um til að auka hagkvæmni. Engu
að síður kemur það til með að
taka sjávarútveginn mörg ár að
vinna sig út úr erfiðleikunum.
Síðari hluti
Með stofnun Atvinnutrygging-
arsjóðs og tímabundinni verð-
jöfnun á frystar afurðir tókst að
verjast mestu áföllunum, sem
sjávarútvegurinn stóð frammi
fyrir á síðasta hausti. Þrátt fyrir
ákafa gagnrýni og vantrú margra
hefur sannast að hér var rétt á
málum haldið. Öllum er ljóst að
þessar aðgerðir voru einungis
biðleikur í þeirri slæmu stöðu
sem við vorum í. Þær þjóna eng-
um tilgangi nema sjávarútvegin-
um takist að verja þau rekstrar-
skilyrði sem nú eru að nást. Þetta
hefur verið sagt áður, en nú má
það ekki bregðast því enginn get-
ur borið ábyrgð á nýjum koll-
steypum. Lykillinn að því að
þetta takist er að hægt verði að
skapa frið innan sjávarútvegsins
um mismunandi hagsmuni þeirra
sem þar starfa. Takist það ekki
minnka líkurnar á því að sjávar-
útvegurinn geti haldið stöðu sinni
og greinin fái tækifæri til að auka
eigið fé á næstu árum. Allir
hljóta að sjá að hótanir um
vinnustöðvun yfir hábjargræðis-
tímann og óhófleg sala á óunnum
fiski úr landi þjóna ekki heildar-
hagsmunum. Nú er brýnt að
menn auki samstöðu sína og sam-
vinnu og skapi næði til að byggja
upp grundvöll fyrir nauðsynleg-
um en raunhæfum kjarabótum.
Á næsta ári verðum við þriðja
árið í röð að skerða veiðiheimild-
ir í þorski. Sá samdráttur mun að
óbreyttu leiða til 6-7% lækkunar
á aflaverðmæti. Þetta mun að
öllu jöfnu koma frarri í verri
afkomu útgerðarinnar. Þjóðhags-
stofnun áætlar að fiskveiðarnar
séu um þessar mundir reknar
með um 3Vi% tapi. Það er verri
afkoma en varð á öllu síðasta
ári en skýrist að öllu leyti af
versnandi afkomu bátaflotans
sem að mati stofnunarinnar er nú
rekin með 13% tapi í stað 8% á
síðasta ári. Togaraflotinn er hins
vegar rekinn með um 4% hagn-
aði um þessar mundir sem er
svipuð niðurstaða og á síðasta
ári. Á þessari stundu er ekki
fyrirsjáanlegt að hægt verði að
bæta hag útgerðarinnar með
auknum afla eða hækkun
fiskverðs. Það verður að gera
með öðrum raunhæfum aðgerð-
um. Að mínu mati verður það
ekki gert nema til komi talsverð
fækkun fiskiskipa. Á grundvelli
núgildandi laga um stjórn fisk-
veiða er heimilt að sameina veiði-
heimildir. Þessi ákvæði hafa nú
þegar leitt til þess að fækkað hef-
ur í flotanum um rúmlega 30 skip
á þeim tæpu tveim árum sem lög-
in hafa gilt. Það er mikilvægur
árangur, ekki síst í ljósi þess að
núgildandi lög eru aðeins til
þriggja ára. Verði lög um stjórn
fiskveiða í framtíðinni í líkingu
við þau drög að frumvarpi sem
hér eru til kynningar þá má búast
við verulegri fækkun fiskiskipa á
næstu árum. Þá má jafnframt
gera ráð fyrir að allar ákvarðanir
um fjárfestingar í nýjum skipum
verði byggðar á traustari grunni
þar sem hver einstakur útgerðar-
maður getur tekið ákvarðanir út
frá fyrirfram ákveðnum veiði-
heimildum. Fjárfestingaráform
verða fremur byggð á raunhæfu
mati en ekki á væntingum um að
afkastameiri skip geti aukið hlut-
deild sína sem alltaf hlýtur að
verða á kostnað annarra skipa í
flotanum.
Það hefur margoft sýnt sig að
nauðsynleg forsenda fyrir bætt-
um Iífskjörum á íslandi er heil-
brigður og vel rekin sjávarútveg-
ur. Okkur hefur ekki tekist, þrátt
fyrir ítrekaðar tilraunir, að
byggja upp útflutningsfram-
leiðslu á öðrum sviðum svo neinu
nemur. Nægir þar að minna á þau
vandamál sem komið hafa upp í
rekstri nýrra útflutningsgreina á
síðustu misserum og mánuðum.
Sjávarútvegurinn er og verður
burðarás í okkar atvinnuupp-
byggingu í framtíðinni. Hlutverk
stjórnvalda er að setja þær
almennu leikreglur sem stuðla að
hagkvæmri nýtingu fiskveiðiauð-
lindarinnar á hverjum tíma og
vinna að því að sjávarútvegurinn
búi við sambærileg skilyrði og
erlendir keppinautar. Skynsam-
leg stjórn fiskveiða er forsenda
þess að vel takist til. Á næstu
mánuðum og árum skiptir einnig
miklu hvernig til tekst í samning-
um um óhindraðan aðgang fyrir
íslenskar sjávarafurðir á markað
í Evrópu.
Evrópubandalagið
Evrópubandalagið er nú í sviðs-
ljósinu. Aðildarríki þess eru að
auka samstarf sitt og því verða
aðrar þjóðir Vestur-Evrópu að
taka samskipti sín við bandalagið
til gagngerrar endurskoðunar.
Nauðsynlegt er fyrir forsvars-
menn í íslenskum sjávarútvegi,
að skoða rækilega niðurstöður
könnunarviðræðna Evrópu-
bandalagsins og EFTA og íhuga
þá möguleika sem felast í þeim
hugmyndum sem nú eru til
umræðu. Eins og ykkur er kunn-
ugt er megininntak þeirra, að hið
svokallaða fjórþætt frelsi nái til
allrar Vestur-Evrópu. Verði það
niðurstaða samninganna mun á
næstu árum verða til geysiöflugt
evrópskt efnahagssvæði, sem öll
18 aðildarríki EFTA og EB
standa að.
Segja má, að EFTA ríkin
standi frammi fyrir þremur kost-
um í samskiptum við Evrópu-
bandalagið. Sá fyrsti er að halda
að sér höndum og gera ekki neitt.
Annar er að sækja um inngöngu í
Evrópubandalagið með þeim
réttindum og skyldum sem því
fylgir. Þriðji kosturinn er ein-
hvers konar millileið, þar sem
leitað er samninga og samræm-
ingar á réttindum og skyldum.
Aðild að Evrópubandalaginu
kemur ekki til álita m.a. vegna
sjávarútvegsstefnu þess. Ein af
grundvallarreglum fiskveiði-
stefnu bandalagsins er frjáls
aðgangur allra aðildarríkja að
öllum fiskimiðum þess. Evrópu-
bandalagið kemur fram fyrir
hönd aðildarríkjanna í öllum
málum er varða fiskveiðar. Ýms-
ar aðrar ákvarðanir eru teknar
fyrir þeirra hönd á vettvangi
bandalagsins sem ekki eru geð-
þekkar. Eitt meginmarkmið sam-
eiginlegrar sjávarútvegsstefnu
Evrópubandalagsins er að
tryggja hagsmuni þeirra sem
stunda útgerð og fiskvinnslu. Til
að ná þessum markmiðum beitir
bandalagið tollum og innflutn-
ingskvótum miskunnarlaust, sé
ekki sérstaklega samið um
undanþágu. Evrópubandalagið
hefur gert ýmis konar samning
við margar þjóðir og tryggt þann-
ig veiðiheimildir fyrir Áota sinn.
Nefna má:
1. Samninga um gagnkvæmar
veiðiheimildir. Samningar af
þessu tagi hafa verið gerðir við
Norðmenn, Svía og Færeyinga.
2. Samningur um heimildir til
að veiða úr vannýttum stofnum
sem heimamenn fullnýta ekki.
3. Samningar um veiðiheimildir
gegn tollfríðindum. Norðmenn
og Kanadamenn hafa samið á
þennan hátt við bandalagið.
4. Samningar um veiðiheimildir
gegn þróunarstyrkjum eða hag-
stæðum lánum.
5. Samningar um veiðiheimildir
gegn greiðslum og markaðsíviln-
unum. Dæmi um samning eins og
þennan er samningur bandalags-
ins við Grænlendinga.
Innan Evrópubandalagsins er
rekið umfangsmikið styrkjakerfi
til sjávarútvegsins og er varið til
þess miklu fé. Er því m.a. ætlað
að standa undir 10 ára áætlun um
endurskipulagningu í sjávar-
útvegi, sem hefur verið skipt í tvö
fimm ára tímabil. Á fyrra tíma-
bilinu sem líkur 1991 hyggst
bandalagið verja um 800 milljón-
um ecu, sem samsvarar um 55
milljörðum íslenskra króna, til
þessa verkefnis. Fyrirtæki í sjáv-
arútvegi fá ríflega fjárfestingar-
styrki frá Brussel og heimalandi
sínu. Staðfest dæmi eru um að
aðilar fái styrki frá Evrópubanda-
laginu sem nemi 25% af fjárfest-
Smásagnasamheppni
Dags cg MEI10R
MenningarsamtöK Morðlendinga og dagbiaðið Dagur
hafa áKveðið að efna til samKeppni um bestu frum-
5ömdu smá5öguna.
★ Veitt verða 60 þúsund Króna verðlaun fyrir þá 5ögu sem
dómnefnd telur besta. AuK þess verður veitt 20 þúsund
Króna viðurKenning fyrir þá sögu sem næstbest þyKir.
Verðlaunasagan mun birtast í jólablaði Dags en frétta-
bréf ÍÍEMOR ásKilur sér einnig rétt til birtlngar. Einnig er
ásKiiinn hliðstæður réttur til birtingar á þeirri sögu, sem
viðurKenningu hlýtur.
★ 5ögur í Keppninni mega að hámarKi vera 6-7 síður í
A-4 stærð, vélritaðar í aðra hverja línu.
ir 5ögurnar sKal senda undir dulnefni, en með sKal fylgja
rétt nafn, heimilisfang og símanúmer í loKuðu umslagi,
auðKenndu dulnefninu.
★ SKilafrestur handrita er til 24. nóvember nk.#
sem er sTðasti póstlagningardagur.
Utanáskriftin er:
Menningarsamtök Morðlendinga
b/t Hauks Ágústssonar
Qilsbakkavegi 13, 600 Akureyri
Menningaisamtöh Morðlendinga - Dagur