Dagur - 14.03.1990, Qupperneq 5

Miðvikudagur 14. mars 1990 - DAGUR - 5
og rekstrarleg reynsla, til að
virkja ný svið.
Ekki skal dregin fjöður yfir
það að veitt hefur verið fjármagni
til nytsamra hluta til þessa svæð-
is, sem annarra svæða, úr Byggða-
sjóði.
Guðmundur Óskarsson, höf-
undur skýrslunnar, bauð fram
aðstoð sína við Framkvæmda-
stofnunina, en því boði var
hafnað. Ekki hefur verið fyrir
hendi slík „fyrsta stigs aðstoð“ í
þeim stofnunum, sem fengist
hafa við byggðaþróun hingað til.
í þessum stofnunum hafa ekki
verið tæknimenntaðir menn, sem
gátu skoðað viðfangsefnin í réttri
vídd, áður en kom til fram-
kvæmdaáforma. Hafi hins vegar
hallast á fjárhagslega m.a. vegna
rangra úrræða og þekkingarleysis
hafa þessar stofnanir haft á að
skipa her vandamálafræðinga,
sem aldrei hafa fengist við
rekstur, með eigin hendi.
íbúum fækkað um 30,1%
Hér erum við komin að grund-
vallarvanda opinberra aðgerða í
byggðamálum. Pað hefur ekki
staðið á að básúna út vandann,
án þess að benda á leiðir. Petta er
miður drengilegt kaffibollaspjall.
Á tímabilinu frá 1973-1989
hefur íbúum Norður-Þingeyjar-
sýslu fækkað um 633 íbúa eða
30,1%. Það þarf að leita víða í
landinu til að finna slíka fólks-
fækkun. Það þarf því ekki að
undra þótt einhverjum detti í hug
að ekki sé „púkkandi1' upp á slík-
ar byggðir. Menn spyrja og jafn-
vel þeir, sem lifa á byggðavand-
anum, að nú sé komið að því að
létta byrðinni af þjóðarbúinu,
með því að hætta að halda óarð-
bærum svæðum í byggð.
Slík sjónarmið komu greini-
lega fram í nýárshugvekju há-
skólarektors í Bústaðakirkju á
síðasta nýársdag. Hann taldi
byggðaaðgerðir svo frekar á
þjóðarjötunni, að það héldi
menntageiranum í svelti. Hann
átti þau úrræði að hætta búsetu í
jaðarbyggðum. íbúar þeirra gætu
lifað á sölu veiðileyfa, eftir að
fiskveiðum hefði verið kvóta-
skipt á milli landshluta. Þetta
taldi hann hagkvæmara fyrir
þjóðarbúið, en að láta þetta fólk
stunda atvinnu sína á kostnað
skattþegnanna. Ekki þarf að efa
að þetta eru hugsuð orð hjá þess-
um ágæta háskólarektor. Hætt er
við að þetta sé hugur margra og
jafnvel almenn skoðun vissra
hópa manna, sem sækja sitt í
ríkisjötuna á þurru.
Pólitískar skottulækningar
Eitt sinn á ferðum mínum um
Norðurland, í samstarfi við
starfsmenn Framkvæmdastofn-
unar ríkisins, var komið á Kópa-
sker m.a. til að ræða hafnarmál.
Einum hinna „sérfróðu“ datt það
ráð í hug að flytja fólkið á Kópa-
skeri í íbúðablokk, sem þá var
auglýst til sölu í nágrannasveitar-
félagi Reykjavíkur. Þessi ágæti
maður fékk þá „undirvísingu“ á
Kópaskersfundinum, svo að
hann var margs fróðari um að 200
íbúar Kópaskers leggðu meira í
þjóðarbúið, en ef þeir væru dag-
launamenn og skrifstofuþjónar á
höfuðborgarsvæðinu.
Á síðasta Kópaskersfundi voru
enn færðar sönnur á að byggðin
við Öxarfjörð hefði hlutverki að
gegna. Hitt er jafnljóst að bið-
lund Byggðastofnunar er að
bresta, því að „kvoðan" er tak-
mörkuð og víða brenna eldar
byggðaeyðingar, sem þarf að
hefta. Pólitískar skottulækningar
eiga sér takmörk. Handabaka-
vinnubrögðin, duga ekki lengur.
Ráðamenn, Framkvæmdastofn-
un og síðar Byggðastofnun hafa
brugðist fyrirheitum. Þau hafa
reynst mýrarljós í byggðamálum
Norður-Þingeyinga, og þótt víðar
sé Ieitað.
Grafíð og gleymt
í áður nefndum formála for-
stöðumanns áætlunardeildar,
með byggðaþróunarskýrslunni
segir ennfremur:
„Þarf að fullvinna áætlanir um
rekstur, framkvæmdir og fjárhag
einstakra áformaðra eininga,
ásamt tilheyrandi hönnun mann-
virkja. Að mestu þarf það starf
að fara fram á vegum hlutaðeig-
andi eignar- og rekstraraðila en
unnt er að veita þeim uppörvun
og aðstoð á grundvelli þess undir-
búnings, sem áætlunarstarfið hef-
ur falið í sér.“
Þetta eru góð orð sögð á
þroskaárum byggðaþróunarað-
gerða á íslandi, en eru nú grafin
og gleymd.
Umrædd áætlun var hugsjón-
armál Gísla Guðmundssonar, al-
þingismanns, frá Hóli á Langa-
nesi, sem treysti á opinberar
• byggðaaðgerðir og hlutverk
Framkvæmdastofnunar ríkisins.
En hver er raunin?
Á Kópaskeri var eitt traustasta
kaupfélag landsins. Það var lífs-
starf þeirra feðga Björns Krist-
jánssonar frá Víkingavatni og
Þórhalls sonar hans. Nú heyrast
fréttir um gjaldþrot þessa forystu
kaupfélags.
Gullkistan
Eitt sinn átti ég, ásamt oddvitum
sveitanna við Öxarfjörð, viðtal
við forstjóra Framkvæmdastofn-
unar ríkisins, varðandi jarðhita-
leit í Öxarfirði. Ég hafði orð fyrir
þeim og sagði að þar færu menn,
sem sætu á gullkistu. Eftir á að
hyggja ér þetta ekki ofmælt. Það
furðulega er að ekki fæst fé til
nauðsynlegra rannsókna, fyrr en
eftir dúk og disk og það með
herkjum. Vitað er um lífrænt
gas, sem gæti verið fyrirboði olíu
í dýpri jarðlögum. Ékki er fé til
þessa verkefnis, fyrr en einhvern
tíma um síðir, ef til vill. Fari svo
að þarna sé um auð að ræða getur
Öxarfjörðurinn orðið ein auðug-
asta byggð landsins. Á öllu svæð-
inu frá Auðbjarnarstaðarbrekku
og úl í Núpasveit eru frábær skil-
yrði til fiskiræktar og annarra
nytja jarðhitans.
Við Öxarfiörð og austur í Þist-
ilfjörð eru ein bestu sauðfjár-
ræktarsvæði landsins, þar er
nægilegt beitiland. Með skyn-
samlegri landbúnaðarpólitík, þar
sem landkostir til beitar verði látn-
ir ráða um skiptingu framleiðslu-
réttar í sauðfjárrækt, má skapa
þarna skilyrði til sauðfjárbúskap-
ar á fyrri vísu.
Útgerð frá Kópaskeri verður
að vera við liæfi vegna erfiðra
hafnarskilyrða og heimamiða.
Hér verður að hjálpa fólki til
sjálfsbjargar og sjálfsvirðingar
varðandi endurhæfingu fyrir-
tækja, sem miðist við skynsamleg
skilyrði. Þetta er kjörið hlutverk
iðnráðgjafa og Byggðastofnunar
á Akureyri.
Þjóðhættuleg skammsýni
Við skulum varast að búa til
byggðaeyður í landinu af manna-
völdum. Vitað er um mikinn
jarðhita í Öxarfirði og ókannaðir
eru aðrir möguleikar. Fari þessi
byggð í órækt af mannavöldum
myndast eyða í byggð. Á tímum
frjálsra eignarskipta milli landa
geta byggðir lent með ódýrum
hætti í klóm útlendinga. Þannig
getur þjóðin misst góða landkosti
í hendur útlendinga, fyrir ein-
skæran aulahátt og skammsýni.
Kassasjónarmið skammsýnna
manna er ekki byggðastefna.
Fjárhagsleg slys, vegna ónógs
eigin fjár, eru ekki einsdæmi á
Kópaskeri eða óvænt óhöpp,
vegna mannlegra mistaka. Þetta
gerist víða í landinu og þykir ekki
athugavert.
Þeir tímar eru nær en margan
grunar, að fiskiræktin blómstri á
ný. Það væri þjóðhættuleg
skammsýni að deyða framtak í
þeim byggðum, sem búa yfir
miklum guðsgjöfum á sviði land-
kosta.
Það koma tímar, þegar enginn
vill kannast við að hafa kveðið
ragnarrök yfir byggðum Noröur-
Þingeyjarsýslu. Hver byggð á
tvenna tíma.
Áskell Einarsson.
Höfundur cr (ranikvicnuliisljóri Fjórö-
ungssainbands Norölcndinga.
Gleymið ekki
að gefa smáfuglununt.
POSTSENDUM
Fermingarfötin
crföthcsM JHNfK
•iirn
, * fernninð0
herrunn
HERRADEILD
Gránufélagsgötu 4
Akureyri • Sími 23599
VISA
É