Dagur - 18.04.1990, Side 6

6 - DAGUR - Miðvikudagur 18. apríl 1990
leiklist
Leikfélag Akureyrar sýnir Fátækt fólk:
Barátta sem engan enda tekur
Leikfélag Akureyrar: Fátækl fólk
Hófundur: Böðvar Guöimindsson
(eftir endurininningabókuni
Lryggva Kiniissonar, Fátækt fólk og
Baráttan uni brauðiö)
Leikstjóri: Þráinn Karlsson
Leikinynd og búningar:
Sigurjón Jóhannsson
Lýsing: Ingvar Björnsson
Tónlist og áhrifshljóö:
Þorgríinur Páll l'orgrímsson
Nýtt íslenskt lcikrit. Fátækt fólk,
var frumsýnt hjá Leikfélagi
Akureyrar miðvikudaginn II.
apríl sl. Ný verk úr smiðju
íslenskra leikskálda vekja ætíð
sérstaka eftirvæntingu og óhætt
er að segja að Eyfirðingar hafi
beðið með tilhlökkun eftir því að
sjá endurminningabækur Tryggva
Emilssonar, Fátækt fólk og Bar-
áttan um brauðið, á sviði Sam-
komuhússins. Það var Böðvar
Guðmundsson sem réðist í það
vandasama verk að smíða leik-
gerð sagnanna. Upphaflega stóð
til að verk Böðvars yrði jóla-
leikrit LA fyrir tveimur árum, ef
ég man rétt, en núverandi
leikhússtjóri. Sigurður Hróars-
son, tók loks af skarið og Fátækt
fólk er komið á svið með stuðn-
ingi verkalýðshreyfingarinnar.
Fátækt fólk er epískt leikverk,
það segir sögu, eins og jarðvegur-
inn bendir til. Við sjáum fyrst
Tryggva Emilsson sem ungan
smala og niðursetning á Drafla-
stöðum í Sölvadal. Hann er tötr-
um klæddur, svangur og óham-
ingjusamur. Lausamaður (sögu-
maður) huggar smalann unga og
kippir honurn síðan út úr hinni
eiginlegu atburðarás. Þeir standa
til hliðar við sviðið og lausamað-
urinn (Árni Tryggvason) segir
smalanum (Ingvari Má Gísla-
syni) frá æviskeiði Tryggva
Emilssonar, sem þó er aldrei
nefndur á nafn. aðeins auð-
kenndur sem Smali l, Smali 2 og
Verkamaðurinn, eftir því sem
árin líða. Þannig er formið í stór-
um dráttum. Lausamaöurinn seg-
ir yngstu gerö Tryggva sögu þess
síðarnefnda og myndir úr lífi
hans birtast Ijóslifandi á sviöinu.
Á unglingsárum er Tryggvi
kominn í Öxnadalinn með föður
sínum og ráðskonu, cn móðir
hans dó af barnsförum er Tryggvi
var að verða sex ára og systkinin
dreiföust víða. Tryggvi lýsir upp-
vaxtarárum sínum, harðindum
og hörmungum af mikilli snilld í
bókinni Fátækt fólk, en í leikrit-
inu er að sjálfsögðu aðeins stikl-
að á stóru. Þessar stuttu mann-
lífsmyndir veröa þó býsna áhrifa-
ríkar á sviðinu, ekki síst með
hjálp haganlegrar leikmyndar og
viðeigandi áhrifshljóöa. Maöur
gæti sem best trúað því að fólkið
á sviðinu væri hungrað og skjálf-
andi af kulda.
Fyrstu atriði leikritsins taka
mið af bókinni Fátækt fólk en
önnur bókin, Baráttan um brauð-
ið, er fyrirferðarmeiri. Tryggvi
kvænist og þau hjónin eignast
börn. Fjölskyldan býr á nokkrum
stöðum í Skagafirði og Eyjafirði,
þau flytja í Glæsibæjarhreppinn
og síðan til Akureyrar, en barátt-
an um brauðið heldur áfram þótt
kotbúskapur sé að baki. Stéttar-
vitund Tryggva vex og verkalýðs-
málin eiga brátt hug hans allan,
en berklarnir höfðu ieikið hann
grátt. Kreppan skellur á og kjör
alþýðunnar fara hríðversnandi.
Nú er ekki barist við óblíð nátt-
úruöfl heldur auðvaldssinna og
ranglæti.
Það er bæði áhrifaríkt og lær-
dómsríkt að fylgjast með upp-
hafsárum verkalýðsbaráttu á
Akureyri. Við fylgjumst með
Krossanesdeilunni, Novuslagn-
um og kröfugöngu l. maí. Við
sjáum gegndarlausa vinnuþrælk-
un, skilningsleysi og spillingu
yfirmanna og bæjarstjórnar og
fyllumst samúð mcð verkafólk-
inu. Reiði þess er réttlát og sigur-
inn kærkominn. í þessum hluta
verksins eru mörg afar fjölmenn
atriði, vel útfærð og alltrúverðug.
Menn trúðu á kommúnismann
á þessum árum, upp úr 1930, og
sú spurning kann að vakna hvort
Fátækt fólk sé ekki aðeins of
seint á ferðinni, nú þegar
kommúnismi Austur-Evrópu er
hruninn. Það væri mikil blekking
að svara slíkri spurningu játandi
Verkamenn ræða málin og leiðtogi þeirra (t.v.) hvetur til aðgerða. Frá vinstri: Jón Stefán Kristjánsson, Árni Valur
Viggósson, Friðþjófur í. Sigurðsson, Hlynur Hallsson og Sigurþór Albert Heiinisson (Tryggvi Gmilsson). Myncl: kl
Staöan í Yiáltteils.
Kvöldstund með
Pálma Gunnarssyni
og gestum
Aukasýning 18. apríl
(Síðasta vetrardag)
c
>
^Sýningar 21.. og 28. apríl
<
%
irður og dansleikur
ir í símá 96-22770
'a^völdye
19.30
3500

því barátta alþýðunnar fyrir frelsi
og gegn kúgun og göfugar hug-
sjónir Marx og félaga eiga ekkcrt
skylt við útfærslu kommúnismans
í Austur-Evrópu þar sem einræði
og ánauð tóku völdin. Þar voru
hörmuleg mistök gerð en krafan
um bætl kjör, réttlátari skiptingu
auðsins og mannsæmandi líf cr
enn í dag hávær í vestrænum
heirni kapítalismans. Fátækt fólk
er, eins og lausamaðurinn segir
undir lok verksins, „saga um bar-
áttu sem engan enda tekur."
Þetta er gott að hafa í huga og
einnig það að ekki er lengri tími
liðinn frá sögsviði verksins en svo
að söguhetjan, Tryggvi Emils-
son. er enn sprelllifandi og hann
heiðraði frumsýningargesti með
nærveru sinni.
Það er dálítið erfitt að leggja
dóm á leikgerð Böðvars með
hliðsjón af frumsýningunni því
hún var því miður ákaflega göll-
uð og hefðu nokkrar æfingar til
viðbótar fyrir sýninguna komið
sér vel. Ég geri engum greiða
með því að hengja tiltekna
leikara fyrir það að muna ekki
textann sinn, en svo rammt kvað
að þessu aö pínlegt var að horfa
á. Þetta smitaði út frá sér og fyrri
hluti sýningarinnar var mjög
brokkgengur svo ekki sé meira
sagt. En sem betur fer slípaðist
þetta stóra og flókna gangvirki og
seinni hlutinn komst vel til skila.
Leikgerö Böðvars einkennist
af nafnleysinu. Persónur bera
ekki nöfn. aðeins starfsheiti, en
þeir sem lesiö háfa bækur
Tryggva vita hverjir þarna eru á
ferð. Ég tel þetta vel til fundið
enda er lcikritið þjóðarsaga, ekki
saga einstaklinga. Málefni og
markmið cru sett ofar eigin hag
og Böðvar gerir ekki neina hetju
úr persónu Tryggva. Verkamað-
urinn er þátttakandi í þessum
þjóðfélagslegu hræringum, ekki
miðdepill. Ég tel að Böðvar hafi
sloppiö vel frá þessu vandasama
verki. í minningabókum Tryggva
er lítið um samtöl en Böðvar býr
þau til og nær vel hugblæ og inn-
taki. Á hinn bóginn saknaði ég
húmorsins, sem löngum hefur
veriö sterkasta höfundareinkenni
Böövars.
Þráinn Karlsson, leikstjóri, var
Böðvari innan handar við loka-
gerð handritsins og sjálfsagt hef-
ur stefna hans í uppfærslunni ver-
ið skýr frá upphafi. Hann hefur
líka góða reynslu af því að setja
upp verk Böðvars og það er Ijóst
að Þráinn, Böðvar og Tryggvi eru
skoðanabræður að mörgu lcyti og
þegar þeir taka höndum saman
verður útkoman beittur boðskap-
ur, stundum dulinn en oftar
berskjaldaður.
Fátækt fólk er raunsætt og
rammíslenskt verk, dálítið
„gamaldags" og sveipað natúral-
isma. Þannig sýnir leikmyndin
okkurHraundrangaí Öxnadal og
kindur jarma. Leikmynd Sigur-
jóns er mikiö listaverk, smíðin
haganleg og möguleikar sviösins
nýttir til fullnustu. Hún hefur
mikil áhrif á heildarsvipinn og
trúverðugleika verksins. Lýsing,
tónlist og áhrifshljóð komu líka
vel út, svo og litla lúðrasveitirr.
Mikill fjöldi leikenda tekur
þátt í uppfærslunni og sannfær-
andi þóttu mcr t.a.m. Ingvar
Gíslason, Björn Karlsson, Sigur-
þór Albert Heimisson, Árni Val-
ur Viggósson, Jón Stefán Krist-
jánsson, Hannes Örn Blandon og
Kristján Pétur. Ingvar vakti sér-
staka athygli fyrir stórleik í lilut-
verki smalans unga. Mörgum
kunnuglegum andlitum bregður
fyrir og gaman er að sjá ýmsa
góðborgara á sviöi, t.d. sýna
Aðalsteinn Óskarsson og Jökull
Guðmundsson ágæt tilþrif.
Fátækt fólk er stórvirki á marg-
an hátt og holl áminning, áhrifa-
ríkur fróðleikur um upphaf bar-
áttu sem ekki er lokið. Verkið
mun eflaust vekja verðskuldaða
athygli. Jarðvegurinn er frjór í
Eyjafirði og meðal allra þeirra
sem lesiö liafa endurminninga-
bækur hugsjónamannsins Tryggva
Emilssonar. en Fátækt fólk er
líka sjálfstætt verk scm á fullt
erindi til nútímamannsins.
Stcfán Þór Sæmundsson
mmmm
Kvenfélagið Hlíf:
Veislukaffi á Hótel KEA
Kvenfélagið Hlíf á Akureyri
heldur sitt árlega veislukaffi á
Hótel KEA á sumardaginn
fyrsta. Auk glæsilegra veitinga
má nefna happdrætti með góð-
um vinningum, en allur ágóði
af þessari skemmtun rennur til
barnadeildar Fjórðungssjúkra-
hússins á Akureyri.
Sem kunnugt er hefur Kven-
félagið Hlíf gefið barnadeild FSA
flest þau tæki sem þar er að finna
og félagið heldur ótrautt áfram
við að safna fé til styrktar deild-
inni.
Veislukaffiö hefst kl. 13.00 á
morgun, sumardaginn fyrsta, og
er fólk hvatt til að mæta, gæða
sér á veitingum og leggja góðu
málefni lið. SS