Dagur - 23.06.1990, Qupperneq 6

6 - DAGUR - Laugardagur 23. júní 1990
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31, PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI,
SÍMI: 96-24222 ■ SÍMFAX: 96-27639
ÁSKRIFT KR. 1000 Á MÁNUÐI ■ LAUSASÖLUVERÐ 90 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 660 KR.
RITSTJORI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON.
RITSTJ.FULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON.
UMSJ.MAÐUR HELGARBLAÐS: STEFÁN SÆMUNDSSON.
BLAÐAMENN: JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþr.),
SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON (Sauöárkrðki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓLI G. JÓHANNSSON,
ÓSKAR PÓR HALLDÓRSSON, STEFÁN SÆMUNDSSON
LJÓSM.: KRISTJÁN LOGASON.
PRÓFARKAL.: SVAVAR OTTESEN. ÚTLITSH.: RiKARÐUR B.
JÓNASSON. AUGLÝSINGASTJ.: FRÍMANN FRÍMANNSSON.
DREIFINGARSTJ.: INGVELDUR JÓNSDÓTTIR, HEIMASÍMI 22791.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL.
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
Hallgrímskirkjuturnamir
tuttugu og þrír
Nú sem ávallt fyrr virðist Dag-
blaðið/Vísir líta á það sem sitt
meginhlutverk að kveða innlend-
an landbúnað í kútinn. Undan-
farna daga hefur blaðið hamast
við að kynna lesendum sínum
útreikninga blaðsins á því hvað
landbúnaðarkerfið kosti þjóðina.
DV heldur því blákalt fram að
innan landbúnaðarkerfisins verði
engin verðmætasköpun til og að
núverandi landbúnaðarstefna
skerði kaupmátt almennings um
17,2 milljarða króna á ári, eða um
275 þúsund krónur á hverja
fjögurra manna fjölskyldu í land-
inu! „Reiknimeistarar" DV hafa
meira að segja fundið það út að
ef þessari upphæð væri skipt í
þúsund króna seðla og þeim
staflað upp, næði staflinn 1.720
metra upp í loftið. „Það er á við
rúma 23 Hallgrímskirkjuturna, “
segir DV. Allar þessar fullyrðing-
ar DV eru út í hött, nema ef vera
skyldi sú að 17,2 milljarðar í upp-
stöfluðum þúsund króna seðlum
séu jafnháir Hallgrímskirkjuturn-
inum tuttugu og þrisvar sinnum.
Hins vegar er vandséð hvert
gagn er af þeirri vitneskju.
Síðustu árásir DV á bænda-
stéttina eru þær alvarlegustu
sem nokkur starfsstétt hefur
mátt sæta af hálfu fjölmiðils hér á
landi frá upphafi. Með því að
leggja saman öll útgjöld ríkisins
vegna landbúnaðarkerfisins á
einu ári og bæta við 12.000 millj-
ónum króna, sem blaðið segir að
séu útgjöld almennings vegna
innflutningsbanns á landbúnað-
arafurðum (!), fær DV út 17,2
milljarðana sína.
Flestir sjá hversu sérkennilegir
þessir útreikningar eru. Fyrir það
fyrsta er fáránlegt að halda því
fram að innflutningsbann á land-
búnaðarvörum kosti neytendur
12 milljarða króna. Að líkindum
er það rétt að landbúnaðarafurð-
ir keyptar í útlöndum séu eitt-
hvað ódýrari en innlendar í
augnablikinu en á það hefur
margoft verið bent að engin
trygging er fyrir því að svo verði
næstu árin. í annan stað stand-
ast erlendar landbúnaðarafurðir
engan veginn gæðasamanburð
við íslenskar í mörgum tilfellum
og beinn verðsamanburður er
því ekki raunhæfur. í þriðja lagi
er í öllum útreikningum DV og
annarra innflutningspostula gert
ráð fyrir því að heildsalar, smá-
salar og aðrir dreifingaraðilar
sætti sig við mun lægri álagningu
í krónum talið þegar um erlendar
landbúnaðarafurðir er að ræða
en ekki íslenskar. Þetta er afar
einkennilegt í ljósi þess að kaup-
menn kvarta nú þegar undan allt
of lágri álagningu á landbúnað-
arafurðum. Þyngst vegur þó í
þessu sambandi að ef innflutn-
ingur á landbúnaðarafurðum
verður gefinn frjáls, jafngildir
það ákvörðun um að leggja inn-
lendan landbúnað niður. Það
hefði aftur á móti í för með sér að
12-14 þúsund manns þyrftu að
leita sér að nýju starfi.
Sú upphæð sem DV áætlar að
ríkið greiði til landbúnaðar ár
hvert er einnig út í hött. Blaðið
tínir til öll útgjöld ríkisins vegna
landbúnaðarins en „gleymir" af
augljósum ástæðum að telja þær
tekjur á móti sem ríkið hefur af
sölu landbúnaðarafurða. Þannig
er það staðreynd að niðurgreiðsl-
ur vega þyngst í útgjöldum ríkis-
ins en virðisaukaskattur á land-
búnaðarvörur, sem færist á
tekjuhliðina, er álíka há upphæð.
Af þessu má ljóst vera að títt-
nefndir útreikningar DV eru ekki
aðeins rangir, þeir eru fáránlegir.
Þar skakkar talsvert mörgum
Hallgrímskirkjuturnum! Það er
vissulega umhugsunarvert
hversu langt innflutningspostul-
arnir leyfa sér að ganga í ofsókn-
um sínum í garð bændastéttar-
innar og innlends landbúnaðar í
heild. BB.
ri
til umhugsunar
Er pólitíkin í hættu?
Sú staða er nú komin upp að ríkisstjórninni er nauðugur einn
kostur, að láta umsamdar breytingar á launakerfi háskóla-
menntaðara ríkisstarfsmanna ekki koma til framkvæmda á
þeim tíma sem sagt er til um í kjarasamningi. í fyrstu grein
þess samnings er sleginn sá varnagli að raski þær breytingar
sem koma eiga til framkvæmda á samningstímanum heildar-
mynd launastefnu í landinu sé heimilt að fresta þeim. Ríkis-
stjórnin metur aðstæður í þjóðmálum á þann veg að verulegar
launabreytingar til handa háskólamenntuðum í ríkisþjónustu
muni raska því jafnvægi sem náðist á vinnumarkaðinum á síð-
astliðnum vetri og þar með þeim stöðugleika sem myndast
hefur í efnahagslífi þjóðarinnar og kemur til með að breyta
íslensku efnahagslífi í framtíðinni ef engin slys verða sem ýta
verðbólguskriðunni af stað á nýjan leik. Þessi staða er því
ákaflega neyðarleg. Annars vegar á ríkisstjórnin kost á að
fresta ákvæðum kjarasamningsins samkvæmt ákvæðum í
fyrstu málsgrein hans, þótt með því sé verið að ganga á rétt
viðsemjendans, eða taka áhættuna af því að efnahagslíf þjóð-
arinnar fari úr böndunum á nýjan leik.
Stofnana-, þrýstihópa- og fyrirtækjavald
Ljóst er að átök eru framundan á milli ríkisvaldsins og
starfsmanna þess vegna stöðunnar sem upp er komin. Það
leiðir hugann að þeim breytingum sem nú virðast eiga sér stað
í stjórnmálum hins vestræna heims og miða að því að auka
hlutverk fyrirtækja, ópólitískra stofnana og þrýstihópa á
kostnað lýðræðislega kjörinna þjóðþinga og ríkisstjórna.
Akveðin hætta er fólgin í þessari þróun. Ríkisstjórnir hafa
yfirumsjón með flestum sviðum þjóðlífsins. Þær bera einnig
fjölþætta ábyrgð og sækja styrk til valds sem þær hafa öðlast
samkvæmt stjórnarskrá í almennum lýðræðislegum kosning-
um. Fyrirtæki, stofnanir og þrýstihópar sækja styrk sinn og
áhrif til þeirra hlutverka sem þau gegna á hversu þröngu sviði
sem starfsemi þeirra fer fram. Oft hefur verið bent á aðstæður
í Svíþjóð, einu af forysturíkjum velferðar í heiminum. Á
sama tíma og áhrif opinberra stofnana hafa aukist í skjóli
krafna þrýstihópa um aukna umönnun þegnanna hefur eign-
arhald á sænsku atvinnulífi verið á höndum tiltölulegra fárra
fjölskyldna. Margt bendir til að svipuð þróun sé að eiga sér
stað hérlendis. Fyrirtæki sameinast og eigendur stórra rek-
strareininga kaupa hlutabréf í fyrirtækjum keppinauta og
mynda þannig samtryggingu. Þetta hefur verið að gerast á
sama tíma og þrýstihópar hafa knúið á um aukin umsvif til
einkaneyslu. Þannig virðist sem kröfur almennings um aukna
hlutdeild í þjóðarkökunni verði til þess að eignarréttur og
völd færist í auknum mæli á hendur þeirra sem raunverulega
eiga stærstan hluta atvinnulífsins fyrir.
Baráttan um brauðið -
frá stjórnmálum til stofnana
Hlutverk stjórnmálanna fer minnkandi af þeim sökum.
Almenningur skynjar þessa þróun. Það kemur fram í minnk-
andi pólitískum áhuga og kom glögglega fram í bæjar- og
sveitarstjórnakosningunum sem fram fóru í maí síðastliðnum.
Aðeins um 80 af hundraði kjósenda greiddu atkvæði á lands-
vísu og á Akureyri, þar sem nú reynir á að nýju atvinnulífi
verði komið á fót, sá aðeins um 71% atkvæðisbærra manna
ástæðu til þess að hafa áhrif á hverjir færu með völd í bæjar-
stjórn næstu fjögur árin. Góðæristímar undanfarinna tveggja
áratuga með tilheyrandi neyslukapphlaupi hafa einnig orðið
til þess að fólk tengir lífsbaráttu sína síður við stjórnmál en
áður var. Þegar lægðir verða í verðmætasköpun og atvinna og
tekjur dragast saman, eins og orðið hefur á síðustu tveimur
árum, reyna menn að finna einhvern sökudólg en leita hans
nú síður á sviði stjórnmálanna. Baráttan um brauðið er frem-
ur háð á vettvangi fyrirtækja, stofnana og á vegum þrýstihópa
en hinnar eiginlegu stjórnmálabaráttu.
Pólitískir sigrar - framkvæmdasigrar
í þessu sambandi vekur einnig athygli að stærstu sigrar í
undangengnum kosningum eru persónulegir sigrar tveggja
manna. Annars vegar sigur Davíðs Oddssonar, borgarstjóra í
Reykjavík og hins vegar sigur Guðmundar Árna Stefánsson-
ar, bæjarstjóra í Hafnarfirði. Davíð Oddsson hefur stýrt
Reykjavíkurborg á tímum hagsældar. Verslun og viðskiptalíf
hefuraukist og borgin haft verulegt framkvæmdafé sem gert
hefur kleift að leysa úr mörgum ver.kefnum. Þótt framkvæmd-
ir-á vegum borgarinnar verði að teljast misjafnlega brýnar þá
líkar fólki athafnasemi á borð við þá sem Reykjavíkurborg
hefur staðið fyrir undir forustu Davíðs Oddsso’nar.
Sigur Sjálfstæðisflokksins í nágrannabyggðum Reykjavíkur
tengist sigri Davíðs með beinum hætti. Þessi sveitarfélög eru
byggð út úr Reykjavík að mestu Ieyti. íbúar þeirra eru margir
fæddir þar og uppaldir eða afkomendur fólks sem ól aldur
Eftir Þórö Ingimarsson.
sinn að meira eða minna leyti innan borgarmarkanna. Þetta
fólk lítur gjarnan á byggðina sem eina heild þótt sveitarfélög-
in heiti ýmsum nöfnum og það kýs sama flokk til bæjarstjórn-
ar og það hefði gert í Reykjavík. Sömu lögmál gilda um kosn-
inguna í Hafnarfirði þótt flokksforinginn á þeim bæ sé í öðr-
um stjórnmálaflokki og afstaða hans til sitjandi ríkisstjórnar
með öfugum formerkjum. Hafnarfjörður er efnaður bær.
Hann er eina sveitarfélagið á landinu fyrir utan Skilamann-
ahrepp við neðanverðan Borgarfjörð sem hefur stóriðju inn-
ari sinna vébanda. í Hafnarfirði er mikil útgerð og er Hafnar-
fjarðarhöfn önnur tekjuhæsta höfn landsins á eftir Reykjavík.
Framkvæmdasemi hefur einkennt Hafnarfjarðarbæ að undan-
förnu eins og Reykjavík.
Frá alþingi - til annarra - en hvert?
Þótt varasamt sé að draga of ákveðnar ályktanir af niðurstöð-
um bæjar- og sveitarstjórnakosninga þegar meta á pólitískt
landslag fyrir alþingiskosningar þá er ljóst að áhrifa stofnana,
fyrirtækja og þrýstihópa er farið að gæta þar í verulegum
mæli. Enn er í fersku minni stórsigur Alþýðuflokksins og
Alþýðubandalagsins undir slagorðinu „samningana í gildi“
þegar ríkisstjórn Sjálfstæðis- og Framsóknarflokks hafði af-
numið ákvæði um vísitölubætur úr gildandi kjarasamningum
til að draga úr verðbólgu. Ýmsar tilraunir hafa verið gerðar
með framboð til alþingiskosninga á undanförnum árum í
nafni afmarkaðra málefna og jafnvel þrýstihópa. Þótt flest
þessi framboð hafi ekki náð að festast í sessi sem varanlegir
þingflokkar hafa áhrif þeirra orðið talsverð á stjórn landsins.
í því sambandi nægir að nefna öfl, sem til urðu fyrir síðustu
alþingiskosningar.
Það er því til umhugsunar hvort pólitíkin er í hættu. Hvort
áhrif eru að færast frá alþingi og ríkisstjórnum til stofnana,
fyrirtækja og þrýstihópa. Það er einnig til umhugsunar hvort
hin pólitíska deyfð sem nú ríkir stafi að einhverju leyti af því
að kjósendur telji þessa valdhafa hætta að skipta því máli sem
þeir gerðu. Á meðan íbúar Austur-Evrópu fagna nýfengnu
stjórnmálafrelsi og ganga glaðbeittir að kjörborði virðumst
við vera orðin hirðulaus um þær stofnanir þjóðfélagsins sem
frelsi okkar og lýðræði grundvallast þó alfarið á. Það er enn-
fremur til umhugsunar hverjir taka við raunverulegum áhrif-
um ef þær stofnanir sem nú eiga að sinna því hlutverki glata
því að verulegu leyti.