Dagur - 25.07.1990, Side 5

Miðvikudagur 25. júlí 1990 - DAGUR - 5
í tímaritinu Heimsinynd, nóv-
emberhefti 1989, birtist grein
eftir Ólaf Hannibalsson, sem í
kynningu blaðsins er sögð vera
„úttekt“ á Stefáni Valgeirssyni
alþingismanni. Sagður er Ó.H.
hafa lagt „nótt við dag í að afla
upplýsingum um persónuna
Stefán ekki síður en pólitíkus-
inn.“ í hugum ákaflega margra
felur orðið úttekt í sér hlut-
lausa, heiðarlega rannsókn og
mat, sem unnið er af samvisku-
semi, eftir bestu og öruggustu
heimildum sem til eru. Þannig
er það einnig í mínum huga.
En skyldi þessu vera þannig
varið með „úttekt“ Ó.H.
Nokkrir, þar með talinn Stefán
Valgeirsson, hafa í ágætum
greinum vísað til föðurhúsanna
ýmsum dylgjum Ó.H. auk þess
sem Stefán hefur farið fram á
rannsókn frá hendi ríkissak-
sóknara á störfum sínum hjá
Búnaðarbankanum og Byggða-
stofnun, sem væntanlega mun
leiða í Ijós allan sannleikann
um störf hans hjá þessum
stofnunum. Þar um ætla ég
mér þvi ekki að fjalla en þess í
stað staldra við nokkra atburði
sem Ó.H. heldur fram að hafi
gerst, einkum þá sem eiga sitt
sögusvið í Norðurlandskjör-
dæmi eystra.
Framboðsmál í Norður-
landskjördæmi eystra
Um þau segir Ó.H. „Afskipti sín
(það er Stefán) af innvigtunar-
gjaldi af mjólk, sem Ingólfur
Jónsson á Hellu ætlaði að leggja
á 1967, hafi opnað augu ráða-
manna í flokknum fyrir því að
sæmilega yrði séð fyrir málum
gæfi hann kost á sér á þing.
Flokksbræður hans minnast
þessa upphafs þó með öðrum
hætti. Eftir lát Garðars Halldórs-
sonar á Rifkelsstöðum 1961 kom
fulltrúaráð framsóknarmanna í
kjördæminu saman til að ræða
um mann í þriðja sætið. Þórir
heitinn á Auðbrekku, þá formað-
ur Félags ungra framsóknar-
manna stakk upp á Stefáni bróð-
ur sínum.
Aðrar uppástungur komu ekki
fram og var ákveðið að láta
atkvæðagreiðslu fara fram með
þeim hætti að annað hvort skrif-
uðu menn nafn Stefáns eða skil-
uðu auðu. Stefán vann naumlega
- með tveggja atkvæða mun. Á
næstu árum jókst hins vegar
harkan að mun í baráttu vonbiðla
um þingsæti Framsóknar í kjör-
dæminu og gengu þar einna harð-
ast fram Jónas Jónsson frá Ysta-
felli og Ingi Tryggvason frá Kár-
hóli.~Þá sýndi Stefán það dreng-
skaparbragð, að sögn, að bjóðast
til að standa upp úr sæti sínu ef
það mætti verða til að lægja
öldurnar innan flokksins. Ekki
dugði það til og voru þessar deil-
ur leystar á öðrum vettvangi með
því að þeir Jónas og Ingi skiptu
með sér forystu í félagskerfi
bændastéttarinnar, annar sem
búnaðarmálastjóri, hinn sem for-
maður Stéttarsambandsins. Og
Stefán hélt sæti sínu og í fyllingu
tímans eftir að Gísli heitinn
Guðmundsson hætti var hann
kosinn á þing 1967. “
Kannski er það ekki nema von
að aumingja manninum, úrvinda
af vökum og þrældómi, förlaðist
sýn og sæist yfir ýmsar ritaðar
heimildir sem til eru frá þeim
tímum er viðkomandi atburðir
eiga að hafa gerst þó trúverðug-
leiki „úttektarinnar" sé að vísu
þar með fokinn út í veður og
vind. Hitt er aftur á móti ámælis-
vert að hann virðist hafa haft eyr-
un opin og lagt þau vel við ýms-
um gróusögum sem hvíslað er til
hans utan úr næturhúminu og
bullar því og blaðrar um ýmislegt
sem á að hafa gerst en nvergi er
til, nema þá í einhverjum þoku-
fullum hugarheimi, en á sér enga
stoð í raunveruleikanum.
Ekki þarf heldur langt að lesa
til þess að sjá rökleysurnar og
hugsanabrenglið, eða hvernig má
það vera að maður sem stungið
er upp á í þriðja sæti á framboðs-
lista og vinnur kosningu í það,
skuli ekki sitja á þingi komandi
kjörtímabil þegar viðkomandi
listi hlýtur þrjá menn kjörna í
næstu kosningum?
Út af fyrir sig hefði ekkert ver-
ið athugavert við það þó Þórir í
Auðbrekku hefði stungið upp á
bróður sínum í þriðja sætið, en
gerði hann það?
Mörkin milli yngri og eldri fé-
laga Framsóknarflokksins voru
þá og ætíð síðan sett við þrjátíu
og fimm ára aldur félagsmanna.
Þórir heitinn Valgeirsson var
fæddur 1922 og varð því þrjátíu
ogníu ára2. júní 1961. Afgerða-
bókum Framsóknarfélags Eyja-
fjarðar er það líka ljóst að hann
er genginn til liðs við það félag og
meðal annars orðinn endurskoð-
andi þess 1961.
Félag ungra framsóknarmanna
starfaði ekki í Eyjafjarðarsýslu
1961 en aftur á móti var slíkt
félag stofnað þar síðsumars 1962.
Formaður þess var kjörinn Ágúst
Sigurðsson á Möðruvöllum, síðar
prestur, og gegndi hann for-
mennskunni langt fram á árið
1964.
Framboðslisti Framsóknar-
flokksins í Norðurlandskjördæmi
eystra til alþingiskosninganna
1963 er birtur í blaðinu Degi á
Akureyri 30. janúar það ár. Efstu
sætin skipa Karl Kristjánsson
Húsavík, Gísli Guðmundsson
Hóli, Ingvar Gíslason Akureyri
og Hjörtur Þórarinsson Tjörn í
Svarfaðardal, en nafn Stefáns
Valgeirssonar er hvergi að finna
á listanum. Hann hafði því ekki
upp úr neinu sæti að standa á
þessum árum enda flytur Ó.H.
tilboð hans til í tíma um nokkur
ár auk þess sem það er í grein
hans ekki í neinu sambandi við
það sem var að gerast þegar til-
boðið kom fram.
Eftir kjördæmabreytinguna
1959 varð það að samkomulagi
hjá framsóknarmönnum hér, að
þau gömlu kjördæmi sem höfðu
fengið mann kjörinn í vorkosn-
ingunum réðu vali í þrjú efstu
sæti framboðslistans til haust-
kosninganna það ár. Þessir fram-
bjóðendur voru áðurnefndir Karl
og Gísli í tveimur efstu sætunum,
Garðar Halldórsson á Rifkels-
stöðum í þriðja og fulltrúi Akur-
eyringa Ingvar Gíslason kom síð-
an í fjórða. Við fráfall Garðars
tók Ingvar sæti hans á þingi og að
sjálfsögðu skipaði hann þriðja
sæti framboðslistans 1963 en full-
trúi Eyfirðinga Hjörtur Þórarins-
son það fjórða. Þarna var, í raun,
komin sú vinnuregla sem var
Ari Friðfínnsson.
mjög leiðandi við uppstillingu
framboðslista Framsóknarflokks-
ins hér í kjördæminu um margra
ára skeið. Samkvæmt henni bar
Eyfirðingum þriðja sætið við
kosningarnar 1967, þegar Karl
Kristjánsson hætti. Það er eins og
fleira hjá Ó.H. rangt að Gísli hafi
hætt þá. Gísli var síðast í fram-
boði 1971 og sat á þingi, að
mestu, til vors 1973. Til áður-
nefndrar vinnureglu er vitnað í
samþykkt fulltrúaráðs Framsókn-
arfélags Eyjafjarðar á fundi þess
19. desember 1966, þar sem full-
trúaráðið „lítur svo á að sam-
kvæmt þeirri reglu sem gilt hefur
við niðurröðun á lista Framsókn-
arflokksins til alþingiskosninga,
hér í kjördæminu síðan kjör-
dæmabreytingin var gerð, beri
Eyfirðinguin nú þriðja sæti list-
ans ef einhver af núverandi
alþingismönnum verður ekki
áfram í framboði.“ Á þessum
sama fundi var lesið upp bréf frá
Hirti Þórarinssyni „þar sem hann
tilkynnir að hann gefi ekki kost á
sér til framboðs við í hönd far-
andi kosningar.“ Síðar á fundin-
um var ákveðið „að fram skyldi
fara skoðanakönnun um líklegan
mann til að skipa 3-4 sæti listans,
til ábendingar fyrir uppstillingar-
nefnd.“
25. janúar 1967 er á ný haldinn
fundur í fulltrúaráðinu og kemur
í ljós á honum, að við áður-
nefnda skoðanakönnun höfðu
fengið flest atkvæði Stefán Val-
geirsson og Jón Hjálmarsson í
Villingadal. Jón lýsti því þá yfir
að hann gæfi ekki kost á sér til
framboðs. Einn fundarmanna
taldi „ekki skipta meginmáli
hvaðan væntanlegur frambjóð-
andi væri ættaður“ og sagðist
geta fellt sig við annan mann er
hann tilgreindi. Síðar á fundinum
var ákveðið að kjósa á milli
þeirra tveggja er nefndir höfðu
verið og er það sú eina kosning
sem Stefán þurfti að ganga í
gegnum áður en framboð lians
var ákveðið. Þessa kosningu
vann hann með tveimur þriðju
greiddra atkvæða en ekki tveggja
atkvæða mun. Það hefur áður
komið fram í rituðu máli að Stef-
án taldi úrslit atkvæðagreiðslunn-
ar ekki ótvíræða og óskaði eftir
umhugsunarfresti. Þann frest
notaði hann m.a. til að hafa sam-
band við ýmsa vini sína er hann
taldi sér hollráða. En fleiri not-
uðu þenn^n frest, t.d. fóru
nokkrir áhrifamenn innan Fram-
sóknarflokksins, á Akureyri og
úr Eyjafjarðarsýslu að þrýsta á
Stefán að taka þriðja sæti fram-
boðslistans.
Hér hefur verið stiklað á stóru
en sagt satt um þessi mál, ef það
mætti verða til þess að Ó.H. og
þeir fleiri, sem um þau hafa fjall-
að geti gert það nokkurn veginn
sannleikanum samkvæmt, finni
þeir hvöt hjá sér til að gera þíið
enn á ný. Fram á meira er 'sjálf-
sagt tilgangslaust að fara. í hin-
um tilvitnuðu orðum Ó.H. fjallar
hann um „lausn" á framboðsmál-
um hér á þann hátt að engu er
líkara en að þeir Jónas Jónsson
og Ingi Tryggvason hafi aldrei
nálægt sölum Alþingis komið.
Samt er það nú svo að Jónas tók
sæti Gísla Guðmundssonar haust-
ið 1973 og Ingi var kjörinn á þing
1974 og átt þar sæti til 1978.
Að verða tvísaga
Hér hefur áður verið bent á rök-
leysur Ó.H. en segja má að hann
bæti um betur á öðrum stað í „út-
tektinni" er hann fjallar um störf
Stefáns Valgeirssonar á þingi.
Þar segir hann m.a. „og fjölmiðl-
ar sinntu lítt málflutningi hans.“
Örfáum setningum neðar stendur
svo þetta. „Og Stefán fór ham-
förum í ræðustóli á Alþingi yfir
meintri spillingu við framkvæmd
verksins og fékk mikla uppslætti í
Dagblaðinu. “ Þetta var einu sinni
kallað að verða tvísaga og þótti
aldrei neinn gæðastimpill á mál-
flutningi þess er slíkt henti. Hver
var það svo sem taldi sig þess
umkominn að frýja öðrum vits?
Víkjum þá að öndverðum vetri
1986 til 1987. Um það sem þá
gerðist segir Ó.H. m.a. „Komið
var á skoðanakönnun þar sem
Stefán beið lægri hlut en hann
ákvað að taka ekki mark á og hóf
undirbúning að sérframboði
ásamt ýmsum nánustu stuðnings-
mönnum sinum. “ Ekki hefði ver-
ið fráleitt fyrir Ó.H. að kynna sér
málin örlítið betur því hér, eins
og oftar, stendur ekki steinn yfir
steini í málflutningi hans. Skoð-
anakönnunin fór fram um haust-
ið 1986 en kjördæmisþingin síð-
asta október og fyrsta og annan
nóvember. Að loknu prófkjörinu
annan nóvember voru það stuðn-
ingsmenn Stefáns, vítt um kjör-
dæmið, sem hófu undirbúning að
framboði m.a. með söfnun undir-
skrifta á lista þar sem skorað var
á Stefán að gefa kost á sér til að
leiða væntanlegt framboð. Þar
voru honum líka þökkuð góð
störf og ekki undandregin hans
þrotlausa eljusemi og ósérhlífni
við að koma okkar málum fram
þegar þau fá ekki eðlilega
afgreiðslu í hinum ýmsu stofnun-
um fyrir sunnan. Er vel á annað
þúsund manns höfðu skrifað und-
ir áskorunina var fjölmennur
fundur haldinn um stöðu mála,
fjórum vikum eftir prófkjörið.
Flestir, sem tjáðu sig á þeim
fundi, en þeir voru margir, töldu
að ekki yrði aftur snúið hvort
sem Stefán gæfi kost á sér eða
ekki. Eftir að fundurinn hafði
hafnað uppástungum Stefáns
um að aðrir menn leiddu fram-
boðið, lét hann loks undan þrýst-
ingnum og gaf kost á sér. Þá fyrst
en ekki fyrr kom hann inn í
undirbúninginn að framboðinu.
Um prófkjörið á Húsavfk seg-
ir Ó.H. m.a. „En Guðmundur
Bjarnason gaf aðeins kost á sér í
fyrsta sæti og Valgerður Sverris-
dóttir í annað og þar með var
búið að festa prófkjörið fyrir-
fram“ o.s.frv. Hið rétta er að
Guðmundur bauð sig fram í
fyrsta sætið og Valgerður stefndi
á annað en bæði lýstu þau því yfir
að þau myndu una þeim niður-
stöðum er úr prófkjörinu
fengjust. Á þessu tvennu er reg-
inmunur og sýnir ef til vill betur
en allt annað hversu vinnubrögð
Ó.H. eru ómerkileg og að honum
er nákvæmlega sama þótt hann
fari með rangt mál.
Svo skammt er um liðið, frá
því þessir atburðir gerðust, að
auðvelt er að afla sér öruggra
heimilda um þá, sé til þess nokk-
ur vilji. Það er hins vegar ekki
gert, enda veit hugur Ó.H. einn
hvort það var nokkurn tímann
tilgangurinn, með skrifum hans,
að vinna sanna og heiðarlega
úttekt.
Ástæða væri til að fjalla um
margt fleira í ,.úttekt“ Ó.H. Svo
sem söguskýringu hans um auk-
inn stuðning við J-listann þegar
íhaldið klofnaði sem leiddi, eins
og kunnugt er, til stofnunar
Borgaraflokksins og framboðs
hans um allt land. Virðist nú svo
komið að ný framboð auki stuðn-
ing kjósenda við þau sem fyrir
eru. Lýsingu hans á athöfnum og
orðum þegar að því dró að Stefán
Valgeirsson var kosinn í banka-
ráð Búnaðarbankans. Engin
heimild, ekki einu sinni „kunnug-
ur“, er hér tilfærð og er því engu
líkara en að Ó.H. hafi sjálfur
verið þarna til staðar. Vissi þó
enginn hann vera heimagang í
þingflokksherbergi Framsóknar-
flokksins. „Úttekt“ Ó.H. á
afskiptum Stefáns af ráðningu
nafna hans Pálssonar í stöðu
bankastjóra við Búnaðarbank-
ann, og fleira og fleira. Ef gera
ætti öllu slíku skil, þyrfti til þess
afar langt mál, líklega lengra en
„langhund“ Ó.H. og verður því
ekki gert að sinni.
Lokaorð
Engum getum skal að því leitt
hér, hvaða hvatir liggja að baki
skrifum Ó.H. en tilgangurinn
getur vart verið nema einn. Það
er að rægja og ærumeiða þann
sem fyrir þeim verður. Við það er
líka tilgangurinn svo sannarlega
látinn helga meðölin. í því sam-
bandi er vert að líta til heimild-
armanna Ó.H. en þeireru. „Einn
heimildarmaður, Eyfirðingur vel
kunnugur Stefáni, einn fyrrver-
andi kjósandi Stefáns, flokks-
bræður hans, kunnugur." Ótrú-
legt er það en samt satt að þó
þessir heimildarmenn vilji leiða
hinn „mikla sannleika“ fram, í
gegnum penna Ó.H. vill enginn
þeirra koma fram í dagsljósið.
Allir kjósa þeir að dyljast í
skúmaskotum nafnleyndar og
strá þaðan vallgangi sínum og
dylgjum. Slík myrkraverk eru
hliðstæða þess, er menn fyrr á
öldum vógu að andstæðingum
sínum og fjéndum, úr launsátri.
Oft býsna árangursríkt en drengi-
legt hefur það ekki verið og verð-
ur vonandi aldrei talið.
Ari Friðflnnsson,
Samtök jafnréttis og
félagshyggju.
Höfundur er trésmiður á Akureyri.
I Allar leturbr. eru hans.