Dagur - 23.11.1990, Blaðsíða 4

e - fíUOAQ
isdmsvön .£S lugebuiaö^
4 - DAGUR - Föstudagur 23. nóvember 1990
ÚTGEFANDI: ÚTGÁFUFÉLAG DAGS
SKRIFSTOFUR: STRANDGATA 31,
PÓSTHÓLF 58, AKUREYRI, SÍMI: 24222
ÁSKRIFT KR. 1000 Á MÁNUÐI
LAUSASÖLUVERÐ 90 KR.
GRUNNVERÐ DÁLKSENTIMETRA 725 KR.
RITSTJÓRI: BRAGI V. BERGMANN (ÁBM.)
FRÉTTASTJÓRI: KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
RITSTJÓRNARFULLTRÚI: EGILL H. BRAGASON
BLAÐAMENN:
JÓN HAUKUR BRYNJÓLFSSON (íþróttir),
SKÚLI BJÖRN GUNNARSSON (Sauöárkróki vs. 95-35960),
INGIBJÖRG MAGNÚSDÓTTIR (Húsavík vs. 41585),
JÓHANN ÓLAFUR HALLDÓRSSON, ÓLI G. JÓHANNSSON,
ÓSKAR ÞÓR HALLDÓRSSON, STEFÁN SÆMUNDSSON,
ÞÓRÐUR INGIMARSSON, LJÓSMYNDARI: KJARTAN ÞORBJÖRNSSON
PRÓFARKALESTUR: SVAVAR OTTESEN
ÚTLITSHÖNNUN: RlKARÐUR B. JÓNASSON
AUGLÝSINGASTJÓRI: FRlMANN FRlMANNSSON
DREIFINGARSTJÓRI:
INGVELDUR JÓNSDÓTTIR, HEIMASlMI 22791
FRAMKVÆMDASTJÓRI: HÖRÐUR BLÖNDAL
PRENTUN: DAGSPRENT HF.
SÍMFAX: 96-27639
Virkasta byggða-
aðgerð sem völ er á
Það er staðreynd að vaxtarbroddur íslensks atvinnulífs
mörg undanfarin ár hefur fyrst og fremst verið í þjónustu-
geiranum. Á sama tíma og störfum í framleiðslugreinun-
um hefur fækkað, hefur störfum í þjónustugreinum
atvinnulífsins fjölgað jafnt og þétt. Við komum auðvitað
fyrr en seinna að þeim tímamótum að framleiðslu-
atvinnuvegirnir standa ekki undir allri þessari þjónustu
og þau tímamót eru nær en margan grunar, „enda geta
íslendingar ekki lifað á því að selja hver öðrum verðbréf
þegar til lengdar lætur, “ eins og einhver orðaði það svo
ágætlega.
Hinn öri vöxtur þjónustugreinanna undanfarin 8-10 ár
hefur haft gífurleg áhrif í átt til aukinnar byggðaröskunar
- mun meiri en stjórnmálamenn almennt virðast hafa
gert sér grein fyrir. Þeir hafa sofið á verðinum og gleymt
að gæta þess að þjónustustörfum fjölgaði nokkuð jafnt
um land allt. Samkvæmt nýlegum upplýsingum frá
Byggðastofnun um skiptingu nýrra starfa á árunum
1984-1988 hafa nær 83 af hverjum 100 nýjum störfum á
þessu tímabili fallið höfuðborgarbúum í skaut, Suður-
nesjamenn hafa fengið 5 af hverjum 100 nýjum störfum á
þessu tímabili, Norðlendingar 6 af hverjum 100 hundrað
og aðrir landsbyggðarmenn þau 6 störf af hverjum 100
sem þá voru enn til skiptanna. Nær öll þau störf sem
þarna er um að ræða eru þjónustustörf og af þessum töl-
um má ráða að svo rosaleg misskipting þessara starfa
milli landshluta hefur haft ógnvænleg áhrif á byggðaþró-
un í landinu.
Það sem er einna verst í þessu sambandi er að lang-
flest þessara nýju starfa eru opinber þjónustustörf,
þ.e.a.s. ríkisvaldið sjálft hefur gengið á undan með svo
afleitu fordæmi. Á sama tíma hafa allir stjórnmálamenn
landsins talað um nauðsyn þess að stöðva yfirstandandi
byggðaröskun með öllum tiltækum ráðum. Ljóst er að
störfum í opinberri þjónustu mun enn fjölga nokkuð á
allra næstu árum og að óbreyttu koma þau flest í hlut
þeirra sem í þéttbýlinu á suðvesturhorninu búa.
Nú kann einhver að spyrja hvað sé til ráða. Svarið ligg-
ur í augum uppi. Búa þarf svo um hnútana að öll - eða að
minnsta kosti næstum þvi öll - aukning í opinberri þjón-
ustu verði á landsbyggðinni næsta áratuginn a.m.k.
Jóhannes Geir Sigurgeirsson, varaþingmaður Framsókn-
arflokksins í Norðurlandskjördæmi eystra, flutti tillögu
þessa efnis á flokksþingi Framsóknarflokksins um síð-
ustu helgi og vakti hún að vonum athygli. Jóhannes Geir
benti á að ef Alþingi tæki slíka ákvörðun og fylgdi henni
eftir með lagasetningu myndi hún valda straumhvörfum
í atvinnulífi á landsbyggðinni. Undir það skal tekið að hér
yrði um eina virkustu byggðaaðgerð að ræða, sem hugs-
anleg er í dag.
Jafnframt skal vakin athygli á því að ef stjórnmála-
menn þjóðarinnar eru sjálfum sér samkvæmir og hyggj-
ast standa við það sem þeir segja, mun tillaga sem þessi
verða samþykkt á Alþingi mótatkvæðalaust. Það vill
nefnilega enginn að landið sporðreisist í byggðalegu til-
liti. Raunhæf tillaga og sanngjörn er komin fram því til
varnar. Þessa tillögu þarf að flytja á Alþingi til að gefa
þingmönnunum sextíu og þremur kærkomið tækifæri til
að sanna að þeir vilji í raun og veru bindá endi á yfir-
standandi byggðaröskun. BB.
Nokkur stefnumið
í grein þessari langar mig að gera
grein fyrir fáeinum málum, sem
snerta líðandi stund, eins og þau
horfa við mér, og eins og ég tel
að vinna þurfi þeim til fram-
gangs.
Veik staða landssvæða
utan suðvesturhornsins
Oft er okkur, sem talin eru búa í
dreifbýlinu, en dreifbýli kalla
íbúar við Faxaflóasvæðið, allt
land þess utan, legið á hálsi fyrir
að vera með barlóm og kröfugerð
í stað þess að vinna sjálf að upp-
byggingu staða og atvinnu þar.
Hér gleymast þau grundvallaratr-
iði að alltaf sogast það fé, sem til
verður við framleiðslu, en verður
ekki bara til í Reykjavík, eins og
ýmsir álíta, í meiri og meiri mæli
þangað suður og markvisst unnið
að því. Öll uppbygging byggist á
fjármunum og því er okkur
vorkunn, þótt við minnum oft á
þá staðreynd, að ekki verður
unnið fyrir slíkt fé heima í hér-
aði.
Margvísleg skattheimta, bæði í
formi nefskatta og með öðrum
hætti rennur suður og toga þarf
síðan með töngum fé til baka.
Má hér nefna sem dæmi Fram-
kvæmdasjóð aldraðra, en ófáar
krónur hafa runnið úr þessu kjör-
dæmi til hans, en ekki skilað sér
aftur nema að hluta. Við þessu er
það eitt svar, að við stöndum fast
á rétti okkar og heimtum til baka
hlutdeild okkar í slíkri skatt-
heimtu til uppbyggingar. Einn
þáttur í slíku, sem nefndur hefur
verið er að halda lífeyrissjóðs-
greiðslum í héruðum til nýtingar
þar og eru það orð í tíma töluð.
Sjávarútvegur
Enn, sem löngum fyrr, er sjávar-
útvegur meginundirstaða lífs-
kjara okkar.
Að ýmsu leyti hefur staðan í
þeim efnum vænkast hér, eins og
t.d. á Akureyri, en hins vegar er
óhugur í fólki t.d. á Þórshöfn
vegna versnandi stöðu í kvóta-
málum. Það þarf ekki að nefna,
að einhvers konar veiðistjórnun
þurfti að taka upp vegna þverr-
andi afla og sístækkandi og
afkastameiri flota. Skoðanir eru
mjög skiptar um aðferð, ekki
bara á einstökum stöðum heldur
í milli stjórnmálamanna og það
þvert á flokksbönd. Ég tel, að
einhvers konar veiðileyfasölu eða
afgjald verði að taka upp, enda
fær ekki staðist sú yfirlýsing í lög-
um um stjórnun fiskveiða, að
fiskimiðin séu sameign þjóðar-
innar, ef einstakir útgerðarmenn,
sem upphaflega fengu úthlutað af
Hreinn Pálsson.
því þeir áttu skip mismerkileg,
eigi einir að sitja að þessari auð-
lind. Með þeirri sölu á kvóta,
sem viðgengst og því að í raun
hefur hann markaðsverð og er
jafnvel talinn til eignar í efna-
hagsreikningi fyrirtækja verður
að telja sjálfsagt að hann sé verð-
lagður sem auður, sem selja má í
formi veiðileyfa og það fé, sem
þannig fengist, eða hluta þess
mætti nýta til einhvers konar
bótagreiðslna til staða, sem hart
hafa orðið úti í kvótakapphlaup-
inu undanfarið og koma þar upp
atvinnu í sjávarútvegi eða öðru.
Landbúnaður
Mjög er nú sótt að landbúnaði og
þeir erfiðleikar, sem þar er við að
stríða eru í senn vegna breyttra
neysluvenja og offramleiðslu.
Ég tel það frumskilyrði, að hér
verði nægilega öflugur landbún-
aður til að sinna innanlandsþörf-
um og hann skipulagður svo, að
t.d. í þessu kjördæmi verði
áhersla á mjólkurframleiðslu í
Eyjafirði, en sauðfjárrækt í Þing-
eyjarsýslu, eins og raunar allt
stefnir í. Ég tel ekki lausn vand-
ans að flytja óheft inn landbún-
aðarvörur, þótt einhver stundar-
gróði kynni að verða af því fyrir
neytendur, því að hinu má ekki
gleyma, að margir hafa viðurværi
sitt af búskap beint eða sem
starfsmenn við úrvinnslu. Verð-
laun, sem íslendingum hafa verið
veitt sanna, að við erum á réttri
leið, t.d. í ostagerð. Vandamálið
hefur hins vegar verið of dýr vara
og erfiðleikar í sölu erlendis á
mörkuðum, sem nóg hafa fyrir.
Markviss og mikil kynning á vör-
unni, sem sérstæðri, eða ein-
stakri, eins og t.d. á skyri og því,
að hún er framleidd við heilnæm
skilyrði, hlýtur m.a. að vera svar-
ið til að auka sölu erlendis.
Ég álít ekki koma til greina,
nema að óverulegu leyti að leyfa
innflutning landbúnaðarvara.
Aðrar atvinnugreinar
Því miður hefur margs konar iðn-
aður dregist allmjög saman,
einkanlega þó hér á Akureyri hjá
Álafossi hf. og miðað við það,
sem áður var, einnig í bygginga-
iðnaði. - Vonandi breytist þetta
til batnaðar og hvað skipasmíða-
og járnsmíðaiðnað snertir þarf að
ryðja úr vegi ákvæðum úreltra
laga um bann við því, að skip
erlendra þjóða megi sækja hing-
að til viðgerða.
Þjónusta hefur verið sá atvinnu-
vegur, sem mest hefur bólgnað út
og raunar um of, en hún hefur þó
fyrst og fremst margfaldast á
höfuðborgarvæðinu. - Leið til að
ná í þessa aukningu er auðvitað,
að sem flestar nýjar stofnanir,
sem settar eru upp af opinberri
hálfu fáist settar upp úti um land.
Þótt ekki megi vanþakka útibú,
eins og Byggðastofnunar og Hús-
næðisstofnunar, er þó mála
sannast, að okkur er ekki trúað
til að rækja samsvarandi hlutverk
með þessum stofnunum og gerist
syðra. Það virðist alltaf þurfa að
vera einhver „stóri bróðir“ sunn-
an heiða, sem á síðasta orðið.
Það hefur valdið mér von-
brigðum, að framkvæmd laga um
verkaskiptingu ríkis og sveitar-
félaga, sem ég hugði mundu
greiða úr ýmsum flækjum, sem á
því sviði voru, hefur vegna ofrík-
is embættismanna og ráðuneyta-
valds, nánast með nýjum og nýj-
um tilskipunum, eins og um ein-
valdskónga væri að ræða, verið
útþynnt og t.d. lagðar á sveitar-
félögin álögur og þau nánast
neydd til að fallast á fram-
kvæmdamáta, sem alls ekki ætti
að vera og sagt, að annars fái þau
ekki þetta eða hitt fram. Sveitar-
félögunum hefur ekki verið út-
hlutað þeim tekjustofnum, eða
veitt ýmis þau verkefni, sem þau
væru best fallin til að annast, sem
einmitt gæti veitt atvinnu.
Lokaorð
Ég hef nú aðeins í stórum drátt-
um vikið að nokkrum málum, en
þrátt fyrir að margt, sem sagt hef-
ur verið, megi virðast sem ein-
hliða kröfugerð er þetta þó mest
byggt á því, að við eigum hér,
sem annars staðar úti um landið,
réttmæta hlutdeild í landsgæð-
um. Við verðum sjálf að berjast
fyrir þeim með viðeigandi festu
og rökum og fáum þannig upp-
skorið, sem okkur ber.
Hreinn Pálsson.
Höfundur er bæjarlögmaður á Akureyri og þátt-
takandi í prófkjöri Alþýðuflokksins í Norður-
landskjördæmi eystra.
Kvenfélagið Framtíðin:
Jólamerkið 1990 komið út
KytfnfÉlagið Framtíðín
: Jóiin
i9m
' w.í ftodíÉL *

Kven í&zpð l'ramUéín
Jáiín
1990 ' WMW
Kvcnfélogíð PramtíMn
Akurvyri
Mþ mÆ
mo x-|py
X Vv-V
■Vf
AarH.i
Jólamerki Kvenfélagsins Framtíðarinnar, jólin 1990.
Kvenfélagið Framtíðin á
Akureyri hefur gefið út hið
árlega jólamerki sitt.
Að þessu sinni teiknaði frú
Kristín Pálsdóttir merkið. Kristín
vinnur verslunarstörf en málar og
teiknar í frístundum og er henni
margt til lista lagt. Merkið var
prentað í Prentverki Odds Björns-
sonar, Akureyri.
Jólamerki Kvenfélagsins Fram-
tíðarinnar er til sölu í Pósthúsinu
á Akureyri og í Frímerkjahúsinu
og Frímerkjamiðstöðinni í
Reykjavík. Auk þess sjá félags-
konur um sölu á Akureyri. Merk-
ið kostar 15 krónur stykkið en
180 krónur örkin. Allur ágóði af
merkjasölunni rennur í elliheim-
ilissjóð.
„Við treystum á að sem flestir
s.jái sér fært að láta þetta fallega
merki prýða jólapóstinn í ár. Öll
viljum við hag þeirra öldruðu
sem bestan," segir í frétt frá
Kvenfélaginu Framtíðinni vegna
útgáfu jólamerkisins.
BB.
I