Dagur - 02.08.1991, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Föstudagur 2. ágúst 1991
Lystarstol
- Anorexia Nervosa
Við hvað er átt þegar talað er um að einhver þjáist af lystar-
stoli? Hér er átt við það þegar einstaklingur neitar að borða
og það leiðir til mikils þyngdartaps og jafnvel dauða. Af ein-
hverjum orsökum eru stúlkur í margfalt meiri hættu gagnvart
þessu en piltar. Hvað er til ráða ef einhver þér nákominn hef-
ur tapað óeðlilega mikilli þyngd undanfarið og hefur brengl-
aða sjálfsmynd að þér finnst? Hér getur verið um lystarstol
að ræða og í þessari grein verður leitast við að Iýsa helstu ein-
kennum, orsökum og meðferð sjúkdómsins.
Lystarstol einkennist af því að
inntaka fæðu er minnkuð svo
mikið að það leiðir til óeðlilegs
þyngdartaps og næringarskorts.
Ef ekki er gripið inn í með við-
eigandi meðferð nógu fljótt getur
ástandið orðið lífshættulegt.
Byrjunareinkenni
Sjúkdómurinn byrjar yfirleitt
þannig að einstaklingurinn fer að
borða sífellt minna í matmálstím-
um með hverjum deginum sem
líður. Hann talar mjög mikið um
það að hann sé allt of feitur þó að
hann sé ekki yfir kjörþyngd.
Þegar á líður fer hann að leyna
því hvað hann borðar lítið með
því að henda mat þegar enginn
sér til, segist vera nýbúinn að
borða o.s.frv.
Því minna sem hann borðar
því minna vill hann, þ.a.l. leggur
hann stöðugt meira af og eftir því
sem hann léttist meira, þeim mun
feitari finnst honum hann vera.
Það fer greinilega oft í taugarnar
á þessum einstaklingum þegar
fólk talar um hve grannir þeir
Opnunartími
í sumar:
Mánudaga til
fimmtudaga kl. 9-20
föstudaga kl. 9-22
laugardaga kl. 9-22
sunnudaga kl. 10-22
KEA
Byggðavegi 98
J
séu. Þeir klæða sig því oft í
hverja flíkina utanyfir aðra til
þess að „fá frið“. Geta þeir því
stundum leynt ástandinu í langan
tíma með þessu móti.
í upphafi sjúkdómsins eru ein-
staklingarnir oft mjög virkir, eru
alltaf á „ferð og flugi“ og stunda
líkamsæfingar í óhófi. Þegar
lengra líður á sjúkdóminn hefur
næringarskorturinn hins vegar í
för með sér mikla jrreytu og jafn-
vel þunglyndi. Ymis líkamleg
einkenni koma fram s.s. hægur
hjartsláttur, kulsækni, hægða-
tregða, blæðingar og brjóstavöxt-
ur stöðvast vegna truflaðrar
hormónastarfsemi, hárið verður
þunnt, þurrt og líflaust, húðin
þurr og strekkt og fíngerð hár
taka að vaxa um allan líkamann.
Oft nota lystarstolssjúklingar
hægða- og þvagræsilyf í óhófi og
eykur það enn á einkennin vegna
þess vökvataps sem af því hlýst.
Hvernig má uppgötva
lystarstol?
Til þess að greina hvort einstakl-
ingur sé haldinn lystarstoli hafa
verið gerðar nokkrar skrár yfir
þau einkenni sem þurfa að vera
til staðar til þess að einstaklingur
teljist með lystarstol. Hér verður
stuðst við lista Feighners og
félaga hans frá 1972. Hann hefur
verið mikið notaður og telur
eftirfarandi:
a) Sjúklingur sé 25 ára eða
yngri.
b) Pyngdartap sé ekki undir
25% af upprunalegri líkams-
þyngd (eða kjörþyngd).
c) Viðhorf til fæðu, neyslu
hennar og líkamsþyngdar, er
mjög afbrigðilegt og er ekkert til-
lit tekið til ábendinga um það
efni, aðvarana eða jafnvel hót-
ana.
1) Því er neitað, að um óheil-
brigt ástand sé að ræða og
eðlilegri næringarþörf einnig
afneitað.
2) Greinileg ánægja tengist
því að léttast og láta það á
móti sér að nærast eðlilega.
3) Afar sterk þrá eftir því að
grennast sem allra mest og
ljóst er að árangri á því sviði
fylgir einhvers konar vellíðan
og léttir.
4) Matur er oft hamstraður
og meðhöndlaður á óvenju-
legan hátt.
d) Enginn líkamlegur sjúk-
dómur skýrir lystarleysið og hina
litlu þyngd.
e) Ekki er heldur nein tiltekin
geðtruflun önnur, sem skýrt get-
ur megrunina, s.s. geðhvörf,
geðklofi, þráhyggja, árátta eða
fælni.
Dæmigerður lystarstolssjúklingur.
f) Minnst tvö af eftirfarandi
atriðum eru til staðar:
1) Tíðaleysi.
2) Áberandi líkhár.
3) Hægur hjartsláttur, yfir-
leitt um eða undir 60/mín.
4) Ofvirknistímabil.
5) Ofátshviður.
6) Uppköst, stundum fram-
kölluð af sjúklingnum sjálf-
um (5).
Kenningar um orsakir
lystarstols
Margar kenningar um orsakir.
lystarstols hafa verið settar fram
og verður hér drepið á nokkrar
þeirra. Flestir eru þeirrar
skoðunar að orsakanna sé að
leita í nokkrum samverkandi
þáttum, líkamlegum, andlegum
og félagslegum.
Menn leggja mismikla áherslu
á þessa þætti eftir því hyernig
þeir telja að nálgast beri
vandann. Ein elsta tilgáta sál-
greiningarinnar er sú að lystarstol
sé ómeðvitað afturhvarf til barn-
æsku og lýsi sálrænni andstöðu
gegn kynlífi og því að verða
barnshafandi.
Síðar kom fram sú tilgáta að
túlka megi sjúkdóminn sem til-
raun til að ná stjórn á eigin móð-
ur- og kvenímynd og losa sig
jafnvel við hana.
Aðrir túlka sjúkdóminn sem
tilraun til að koma sér undan
ábyrgð og skyldum sem fylgja því
að verða fullorðinn og hverfa aft-
ur til áhyggjuleysis bernskuár-
anna þó að það sé að sjálfsögðu
ekki hægt.
Atferlisfræðingar telja að sjúk-
dómurinn sé tilraun til að hafa
a.m.k. eitthvað á valdi sínu og
undir stjórn í heimi þar sem mik-
ið er um innri og ytri ógnanir og
öryggisleysi. Sumir tala um aðra
orsakaþætti s.s: gildismat og
væntingar nútímasamfélags varð-
andi útlit og frammistöðu. Koma
þar inn í megrunar- og heilsu-
ræktaráróður og tískusjónarmið
varðandi vaxtarlag. Lystarstol
virðist einnig geta stafað af fjöl-
KARRmMDR
-1
Viðlegubúnaður
gæðanna vegna
ajungilak.
m
• •
EYFJOBÐ
Hjalteyrargötu 4 - Sími 22275