Dagur - 14.10.1995, Síða 11

Laugardagur 14. okróber 1995 - DAGUR - 11
Sigmundur Sigfússon, geðlæknir:
TQ3L
Æmm 1 # m W mmmmm ■
#
TV^ *«1 0
IlLLöba
%
vonxna
Mynd: Guðjón Ketilsson.
„Konur taka oft á sig
ábyrgð fyrir hönd Qöl-
skyldunnar og vel getur
verið að konan sé ekki
mesti sjúklingurinn á
heimilinu. Kún hefur
kannski einhver ein-
kenni eins og svefntrufl-
anir og kvxða en þegar
spurt er ítarlega um
heimiUshagi kemur
kannski i Ijós að annar
einstaklingur á heimil-
inu er ekki síður hjálpar
þurfi og jafnvel frekar.“
beðinn um viðtal eins og þetta því
mér finnst mér beri skylda til að
fræða aðra um það sem við erum
að gera.“
Ákveðinn hugsunarháttur
nauðsynlegur
Þegar fólk á við geðræn vandamál
að stríða mæðir oft mikið á nán-
ustu aðstandendum og segir Sig-
mundur mikilvægt að gefa því
fólki gaum en því miður vilji það
oft sitja á hakanum. „í þeim tilvik-
um sem fólk lendir í kreppu vegna
áfalls, sem oft er hægt að vinna
sig út úr á nokkrum vikum eða
mánuðum, legg ég gjaman til að
nánustu aðstandendur fái að vera
með í viðræðum að hluta. Þegar
um langvinn veikindi er að ræða,
þar sem fólk veikist í köstum ára-
tugum saman, eða er haldið geð-
veiki eins og geðklofa, verður
seint nógu vel gert í að vinna með
aðstandendum og styðja þá.
Stundum er það hins vegar svo að
þegar einhver er búinn að vera
lengi veikur á hann oft fáa að-
standendur og þeir sem vistast
varanlega á geðsjúkrahúsum eða á
sambýlum eru gjarnan þeir sem
eiga fáa að. En það er mjög mikil-
vægt að gefa aðstandendum gaum.
Það verður samt að segjast eins og
er að oft skortir okkur tíma til
þess.“
Sigmundur segir að stuðningur
sé mikið fólginn í því að fræða um
sjúkdóminn, viðbrögð við ein-
kennum og um mögulegar horfur.
„Það má aldrei missa vonina um
að sjúklingur fái betri heilsu. Til
að vinna með langvinna geðsjúk-
dóma sem setja mjög mark sitt á
sjúklinginn, persónuleika hans og
möguleika í lífinu þarf að hafa
ákveðinn hugsunarhátt. Það þarf
að taka ósigrum og fagna litlum
sigrum. Maður þarf að vera raun-
hæfur en þetta er mikill jafnvæg-
isgangur því svartsýni smitar sjúk-
linginn. Það þarf að hafa metnað
fyrir hans hönd og hjálpa honum
að njóta þeirra réttinda sem hann
á, ekki bara í heilbrigðiskerfinu,
heldur líka í félagslegu þjónust-
unni og menntakerfinu og þar höf-
um við kannski ekki alltaf staðið
okkur nógu vel.“
- Er hugsanlegt að fólk veigri
sér við að leita til geðlæknis
vegna kostnaðarins sem er því
samfara?
„Jú, það getur verið. Fólk kann
betur við að borga fyrir sig en
hluti þeirra sem leitar til mín utan
spítala þarf að sleppa við gjald-
töku. Því er ekki að leyna að taxt-
inn sem Tryggingastofnun ákveð-
ur finnst mér of hár. Allt of margt
fólk hefur bágan fjárhag. Stundum
er fjárhagurinn svo slæmur að um
lítið annað er rætt en fjárhags-
áhyggjur og ekki hægt að ræða
um tilfinningamál að öðru leyti.
Þegar fólk vantar peninga til að
kaupa föt á bömin sín eða borga
rafmagnsreikninginn yfirgnæfir
það þann vanda sem það er komið
til að leysa hjá geðlækninum."
Gleyma stundum sjálfum sér
- Geðlæknar starfa við að hjálpa
fólki sem á við erfiðan tilfinninga-
legan vanda að etja. Er þetta erfitt
starf andlega?
„Jú, oft hafa sjúklingar mínir
áhyggjur af því að þeir séu mér
byrði en ég bendi þeim á að þetta
„Til að vinna með lang-
vinna geðsjúkdóma sem
setja mjög mark sitt á
sjúklinginn, persónu-
ieika hans og möguleika
i Uflnu þarf að hafa
ákveðinn hugsunarhátt.
Það þarf að taka ósigrum
og fagna litlum sigrum.
Maður þarf að vera raun-
hæfur en þetta er mikill
jafnvægisgangur þvi
svartsýni smitar
sjúklinginn. Það þarf að
hafa metnað fyrir hans
hönd og hjálpa honum að
njóta þeirra réttinda
sem hann á, ekki bara í
heilbrigðiskerfinu, held-
ur lika í félagslegu þjón-
ustunni og menntakerf-
inu og þar höfúm við
kannski ekki aUtaf stað-
ið okkur nógu vei.“
sé sjálfvalið hlutskipti. En reyndar
gæta geðlæknar ekki alltaf að leita
sjálfum sér stuðnings og aðstoðar.
Við sem erum útlærðir ættum
helst að hafa einhvem sem við
getum leitað til með okkar eigin
vanda í tengslum við starfið. Ég
tala nú ekki um ef við lendum
sjálfir í geðrænum vanda því það
gildir örugglega um geðlækna
eins og annað fólk að hluti þeirra
eigi í einhverjum vanda sem þeir
þurfa hjálp við að leysa. Við verð-
um einnig að gæta þess að of-
þreyta okkur ekki því verkefnin
eru alltaf næg og mörgum lækn-
um hættir til að vinna of mikið."
Fyrirbyggjandi aðgerðir
Þegar Sigmundur er spurður hvað
þyrfti helst að gera til að bæta
„Þ&ö er ófullnægjandi að
við sem rekum geðdeild
fyrir þá veikustu séum i
hjáverkum að sinna fólki
utan spítala sem ekki
getur ieitað annað.
Bf við fengjum göngu-
deild gætum við þjónað
mestöllu Norðurlandi og
Austuriandi. Best væri
ef við værum það vel
mönnuð að við gætum
einnig verið með útieit-
andi þjónustu og farið á
staði eins og Húsavík,
Sauðárkrók, EgUsstaði
og fleiri staði ef eftir þvi
yrði óskað.“
geðheilbrigði nefnir hann fyrir-
byggjandi aðgerðir. Þar eru tvö at-
riði honum ofarlega í huga. Ann-
ars vegar skipti gott tilfinningalegt
atlæti miklu máli á fyrstu mánuð-
um ævinnar og hins vegar sé
áfengið mikill skaðvaldur. „Nú er
vitað að góð andleg umönnun
fyrstu 18 mánuði bamsins getur
skipt sköpum fyrir góða geðheilsu
á fullorðins árum. Vafamál er
hvort nóg tillit sé tekið til þessarar
vitneskju úr þroskasálfræðinni,“
segir hann og telur mikilvægt að
leggja áherslu á að fræða foreldra
og eins þurfi efnahagurinn að vera
þannig að foreldrar ungra bama
hafi tóm til að annast þau.
Um áfengið segir Sigmundur
að áfengisneyslu foreldra fylgi
gjarnan skortur á öryggi og trausti
á heimilinu sem bitni á bömunum.
Venjuleg neysla áfengis, þó ekki
sé um áfengissýki að ræða, geti
líka ýtt undir þunglyndi og aðra
kvilla hjá fólki sem er viðkvæmt.
„Þannig að það er örugglega sam-
hengi milli geðsjúkdóma og
áfengisneyslu þó horft sé fram hjá
áfengissýkinni sjálfri."
Vantar göngudeild
Sigmundur telur margt mæla með
því að á Akureyri eigi að byggja
upp góða geðheilbrigðisþjónustu.
„Hér er allt miklu einfaldara í
sniðum en á stærri deild. Sam-
bandið við aðra hjálparaðila er
persónulegt og því auðveldara að
samstilla kraftana. Það sem vantar
hingað er formleg göngudeildar-
þjónusta og miðað við reynslu
mína í Noregi tel ég að á göngu-
deildinni eigi reyndasta og hæf-
asta fólkið að starfa. Það er ófull-
nægjandi að við sem rekum geð-
deild fyrir þá veikustu séum í hjá-
verkum að sinna fólki utan spítala
sem ekki getur leitað annað. El'
við fengjum göngudeild gætum
við þjónað mestöllu Norðurlandi
og Austurlandi. Best væri ef við
værum það vel mönnuð að við
gætum einnig verið með útleitandi
þjónustu og farið á staði eins og
Húsavík, Sauðárkrók, Egilsstaði
og fleiri staði ef eftir því yrði
óskað.“
Sigmundur segir að nokkuð
hafi borið á því hér á landi að lítt
reynt fólk starfi á göngudeildum
en að hans mati ætti hæfasta fólk-
ið að taka á móti þeim sem eru að
koma í fyrsta skipti til að vandinn
verði rétt greindur og hægt sé að
beina meðferðinni í réttan farveg.
„Ég held að hér á Akureyri þurfi
ekki svo miklu að bæta við til að
fá fullnægjandi þjónustu. Reyndar
erum við að taka smá stökk fram á
við núna og höfum t.d. fengið
leyfi fyrir bama- og unglingageð-
lækni í 75% stöðu á Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á Akureyri." AI