Þjóðviljinn - 04.08.1939, Blaðsíða 3

FÖSTUDAGINN 4. ÁGÚST 1939.
ÞJÓÐVILJINN
3
Frá rannsóknunum
í ÞjörsárdaI.
Effír
Kr, Eldjárn Þórarínsson,
Fornleifarannsóknir þær, sem
sagt var frá hér í blaðinu fyrir
skömmu, eru enn í fullum gangi.
Hafa fornleifafræðingar þegar unn
ið að þeim i hálfan mánuð. Ein-
muna veðurblíða hefur verið und-
anfarið, og er það þehn stór hægð-
arauki, þvi að ill veður trufla slík-
ar rannsóknir öllu öðru fremur.
Góðviðrið er útlendingunum hið
mesta gleðiefni, því að þeir liöfðu
gert ráð fyrir sífelldum rigningum.
Rannsóknunum miðar áfram hægt
og-hægt. Hver dagur leiðir eitthvað
nýtt í ljós og smátt og smátt skýr-
ist myndin af hinmn fornu býl-
um, bæði sjálfar byggingarnar, lil-
högun innanhúss og nokkuð af þeim
lilutum, sem algengir hafa verið
á bæjunum.
^Dr. Márten Stenberger frá Upp-
sala hefur nú þegar lokið rann-
sókn sinni í Snjáleifartóftum, milli
Haga og Ásólfsstaða, þar sem sum-
ir ætla að bærinn í Haga hafi
staðið tii forna. Þar hefur verið
13 m. iangur bær, sem skipt er
•tiiðujr í nokkur þröng herbergi. Er
breidd þeirra aðeins 2 m. og sætir
það undrum, liversu mjó þau eru.
Fornra rnuna hefur ekki orðið vart
en svínstönn, sem þarna fannst á
gólfi, þykir sanna, að bærinn sé
mjög gamall, þar eð svínarækt mun
hafa lagst niður á landi hér um
1200. Dr. Stenberger hefur einnig
grafið einn dag í rústurn Ásláks-
tungu hinnar fremri, undir fjall-
inu Dimon, neðarlega í Þjórsárdal.
Var sú rúst örfoka og fljótgrafin.
Þar kom i ljós langhús í tveim
hólfum og eitt hús til, á bak við.
t tóftinni fannst látúnshringur
prýddur grönnum silfurþræði.
Dr. Nilsson, sem dvalið hefur
við bæjarannsóknir á Norðurlandi
undanfarið, hefur nú slegist í för
með Stenberger.
Mattlnas Þórðarson, þjóðminja-
vörður grefur enn á Skeljastöðum,
"kirkjubýlinu forna. Hefur liann þeg
■ar fundið um 50 beinagrindur i
kirkjugarðinum. Öll eru líkin jörð.
tuð í þröngum trékistum. Þykir þeim
er á staðinn koma, all tilkomumik.
Ið og uppörfandi fyrir hugmynda-
Tlugiö að sjá söfnuðinn. Á Skelja-
stöðum hefur verið stór og merki-
legur bær, en hann er ekki enn
það mikið grafinn, að ljóst sé lag
hans. Nokknð hefur fundizt. af
munum á Skeljastöðum, m. a. kola
úr steini.
Magister Voionmaa er í þann veg
inn að ljúka við jrannsókn sína
á rústinni undir Stórhólshlíð, sem
er skanunt frá Ásólfsstöðum. Þar
kom í ljós fornt langhús, með fer-
kantaðri eldstó á miðju gólfi, en
rústin var svo illa farin að erfitt:
er að átta sig á smáatriðum. Kringl
ótt steinskál stendur vinstra megin
við dyrnar, þegar kornið er að
utan. Ef til vill er það mundlaug.
Fátt er fornmuna og ber helzt aö
nefna tvo snældusnúða og helming
af rauðri glerperlu, sem sýnir að
húsið er frá vikingaöld. Ofan á þvi
er svo yngra hús og skilur ljóst
.goslag það frá liinu forna húsi,
svo að hægt er að skilja nýtt frá
gömlu.
Russell danski fornfræðingurinn
og ég ertun langt komnir að grafa
upp skálatóftir fornar í Skallakoti
rétt hjá Ásólfsstöðum. Skáliim er
30 m. á lengd og 5 m. breiður.
Veggir eru þykkir og veigamiklir
úr grjóti og torfi. Eftir endilöngu
hafa staðið stoðifl í fjórum röðum,
tvær raðir innstafa og tvær út-
stafa. 1 gólfskáninni gremir vel
nokkrar holur eftir stoðirnar. Staf
imir skipta rúininu í þrennt, gólf
í miðju, og upphækkanir, sennilega
pallar, til beggja hliða. Stórar dyr
eru að skálanum, og inn af þeim
breið og falleg hellulagning. Rétt
fram við dyrnar, vinstra megin við
hellurnar er stórt aflangt steinker,
niðurgrafið í gólfið. Sennilega er
þetta þvottaskál líkt og i Stórólfs
hlíð. Annað markvert í skálanum
eru tvær skállaga grófir, all-djúp-
ar. Það hefur nú komið i ljós að
önnur þeirra er þannig til kornin
að í gólfskáninni hefur myndast
dæld yfir jámvinnsluholu, bræðslu
ofn, sem verið hefur á staðnum, áð-
ur en húsið var byggt. Vera má að
liin sé sömu tegundar, en þó getur
skeð að hún sé „seyðir" eða hola til
að steikja kjöt í. Allmargt muna
hefur fundizt á þessum stað s. s.
töflur fimm úr hnefatafli, mathnif-
ar, brýni, næla úr bronsi, þrjár
prlur úr rafi og gleri og pottbrot
úr norskum eða grænlenzkum tálgu’
steini. Á töflunum er vikingaraldar-
snið og perlurnar eni ótviræður
vitnisburður þess, að húsið sé frá
víkingaöld. Hefur rannsóknin á þess
um stað borið hinn bezta árangur.
Aðrar rústir i Þjórsárdal eru
mjög uppblásnar, svo að þar er
ekki nóg verkefni fyrir alla forn-
fræðingana. Er þvjíj i ráði að Sten-
berger og Voionmaa fari til Borg-
arfjarðar og rannsaki rúst eina við
Norðtungu, en hinir haldi áfram
rannsóknum í Þjórsárdal. Mun
Stöng, býli G^uks Trandilssonar,
,verða grafið upp næst.
Sigurður Þórarinsson, jarðfræð-
ingur, hefur undanfarið dvalið á
rannsóknarstöðvunum, ef ske kynni
að ákveða mætti aldur rústanna
eftjr goslögum þeim, sem ofan á
liggja. Heldur Sigurður áfram rann-
sókn sinni enn um nokkurn tíma.
Síðan grein þessi var rituð hefur
Sigurður Þórarinsson hætt i bili
rannsóknum sínum í Þjórsárdal
vegna annarra starfa.
X
BAsmæðnrl
Athugíd ad bfrrgja ydur upp
med tomaía, því ad þad etr
ósennílegt að þetta verð
haldíst lengí ennþá.
Sfrand í Eyrarsundí.
Hér á landi er til sértrúarflokk-
ur er nefnir sig aðventista. Mun
söfnuður þessi að mestu myndaður
af fátæku alþýðufólki, sem telur
trúarsiði þessa sértrúarflokks færa
daglegt líf þess nær því að líkjast
daglegu lífi Jesú Krists og læri
sveina lians, heldur en á sér stað
í öðrum trúarflokkum hér á landi.
Að öðru leyti verður sá er þessar
línur ritar, að játa, að liann hefur
lítil kynni af störfum þessa fólks
að öðru leyti en því, að honum hef-
ur fundizt þeir menn, er liann þekk
ir úr þessum sértrúarfíokki, leggja
meiri áherzlu á að vanda dagfar
sitt heldur en aðrir menn. sem við
trúmál fást, og ekki virðast þeir
hræddir við að bera birðar, sem öðr
um kynnu að fjnnast þungar.
Gamli maðurinn frá Hriflu er
nýkominn úr löngu sumarleyfi, sól-
brenndur og í beztu brúkunarholdum
Nú hefur hann brugðið sér til bæjar
ins svona til tilbreytingar og til
að lofa erlendum gestum að sjá
( að ekki hefur kreppan rist þung-
ar rúnir á enni þess manns er tel-
ur sig „tslands stærke Mand“.
Og auðvitað gat hann ekki á sér
setið að skrifa nokkrar línur um
kommúnista, en því íiafni heita á
lians máli þeir menn. sem ekki
vilja hlevpa honum i stjómarráð-
ið sem ráðherra. Eftir því er hóp-
ur kommúnista hér á landi nokkuð
fjölmennur og ekki hvað sízt inn-
an Framsóknarflokksins, og mun þá
væntanlega telja í sinum hópi tvo
ráðherra og vafalaust nógu m'arga
þingmenn (il að mynda starfshæfa
rikisstjórn.
t viðleitni sinni til að spilla fyr1-
ir bókaútgáfunni Mál og menning^
sem liann telur hákommúnistiskt
fyrirtæki, velur hann sér sértrú-
arsöfnuð þann, er að framan getur
sem einskonar tilraunadýr. Er blátl
áfram ógeðslegt að sjá á prenti
heimildafalsanimar, og blekkingarn-
ar, sem gamli maðurinn notar þegar
hann er að Iýsa starfsemi þessa
tr&flokks, og maður hefur það á
tilfinningunni, eftir að sjá meðjferð
liöfundarins á viðkvæmum tilfinn-
ingamálum viðkvæms alþýðufólks.
að maður sé nýbúinn að horfa á
strákbullu henda grjóti I smábörn.
Mt/nd pessi sýnir eina cif ferjum þeim er ganga tjfir eyrarsund simnd(i(>:í í sundinu.
En það er eins og gamla rnannin-
um finnist allt leyfilegt, sem geti
stuðlað að því að knésetja frjáls
samtök íslenzkrar alþýðu.
Mál og menning er hiklaust vin~
sælasta útgáfufyrirtæki, sem ís-
lenzk alþýða stendur að, enda er
það engin furða, þar sem menn úr
öllum stjómmálaflokkum eiga hlut
að máli, þó um marga þeirra megi
segja, að þeir eigi fátt sameigin-
legt nema að vera unnendur ís-
lenzkra bókmennta. Ein hin stærsta
og merkilegasta bók, sem Mál og
menning hefur gefið út, er bókin
Vatnajökull. Er hætt við að Jónasi
verði nokkuð þungt undir fæti að
sýna fram já Lenindýrkun þessa
merka jarðfræðirits, og hætt er
við, að Framsóknarmönnum sem
öðrum finnist þær kenningar hans
næsta furðulegar, að þeim stafi
mikil pólitísk hætta af íslenzkum
jöklum og sennilega alveg fráleitt
að jöklar séu heppilegir til koin-
múnisiskrar áróðursstarfisemi.
Jónas Jónsson var .einu sinni ung-
ur Hann var einu sinni í fremstu
röð í baráttu íslenzkrar alþýðu fyr-
ir aukinni menningu og frelsi. Nú
stendur hánn í fremstu röð þeirra
afturhaldsseggja, sem kalla frjáls-
huga íslénzka alþýðu kommúnista
og boða ' lieilagt stríð gegn henni
vegna þess að lnin sé það. Það er
ákaflega sennilegt, áð hreinrækt-
aðir skoðanabræður lians séu næsta
fáir1 og mætti hann því skrá á sinn
pólitíska skjöld hið fornkveðna:
Köld er mold við kórbak,
kúrir þar undir Jón flak.
Vtar snúa austur og vestur,
allir nema Jón flak.
Ausfurrískír sósíalísfar
um II. Infernafíonale.
I nýkomnu hefti af „Sozialist-
ischer Kampf'* er yfirlýsing frá
stjórn „Byltingarsinnaðra sósíal-
jsta'' í Austurríki, en það er sá
hluti af sósíaldemókrataflokknum
austurríska, er ekki sameinaðist
Kommúnistaflokknum eftir að Schus
snigg hafði barið verklýðslireyfing-
una niður. I yfirlýsingu þessari seg-
ir m. a.:
„Árum sarnan hefur starfsemi Al-
þjóðasambands jafnaðarmanna ver-
ið< í lafturför, svo að nú er aðeins
eftir félagsskapur, sem ekki er leng-
ur pólitísks eðlis. Alþjóðasamband
jafnaðarmanna er orðið aðeins svip'
ur hjá sjón hjá því sem það ætti
að vera.
Það eru liðin átta ár síðan sam-
bandið hélt síðast þing, sex ár síð-
an það liefur haldið ráðstefnu. Al-
þjóðasambandið hefur á þessum
mes'u stomiatímum, eryfir það hafa
dunið látið vera að halda þing þar
sem hægt væri aö ræða fyrir opn_
um tjöldum þá pólitík er á að vera
leiðarvisir fyrir flokka jiá, er í
sambandinu eru. Allar tillögur urn
þinghald hafa verdð felldar.
En e kki nóg með það, heldur eru
hættar umræðnr innan stjómarinnar
um lífsspursmál hinnar alþjóðlegu
verklýðshreyfingar þá sjaldan að
stjórnin og framkvæmdanefndin
halda fundi er varla annað gert
en ræða orðalag einhverrar álykt-
unar‘‘.